كىپەن ئوغىرلاش خاتىرىسى 1-خاتىرە1-بۆلەك3-باب
-
كىپەن ئوغىرلاش خاتىرىسى 1-خاتىرە1-بۆلەك3-باب
ۋاقتى: 2016-08-16 ئاۋاتلىقى: 1248 قېتىمچوڭ تىپتىكى سىرلىق ، قورقۇنچلۇق ، تەشۋىشلىك ئەسەريانفوندا كۆرۈش
كىپەن ئوغۇرسىنىڭ خاتىرسى
1- خاتىرە 1-بۈلەك 3-باب گۇازې ئىبادەتخانىسى
مەن بىسىپ چىقىىلغان قەغەزدە يىپەك كىتاپ قەدىمى يىزىقىدىن باشقا نەرسە كۆرمىدىم . كەنجى تاغامغا قارىسام چاقچاق قىلىۋاتقاندەك ئەمەس . ئەجەبا تاغام ئاللىقاچان ‹‹ خەت ›› ئىچىدىن ‹‹ رەسىم ›› كۆرەلەيدىغان كامالەتكە يەتكەندىمۇ ؟؟ئەجەبا يەپ – ئىچىپ ، قىمار ئويناپ ، ‹‹ قىزىل چاراق رايۇنى ›› غا قاتراپ ‹‹ ئەۋلىيالار ›› دەك ياشىغان ئادەمنىڭ ئەقلى قابىلىيتى ئۈستۈن بولامدىغاندۇ ؟ ؟كەنجى تاغام ‹‹ ئاسارە – ئەتىقە ›› گە ئايلىنىپ قالاي دىگەن كۆزەينىكىنى چىقىرىپ قارىۋەتكەندىن كىيىن بۇ نەرسىنىڭ سەككىز سەپلىك كىتاپ ( رەسىم يوشۇرۇغان خەت ) دەپ ئاتىلىدىغانلىقىنى ، مۇنداقلا ئىيىتقاندا ئورۇن قاتارلىق ئۇچۇرلارنى ئالاھىدە بىر خىل خەت شەكلى ئارقىلىق ئىپادىلەيدىغانلىقىنى ، بىراق چۇشەنمەيدىغانلار قارىسا ھىچقانداق ئەھمىيتى ھەم مەنىسى يوق خەت شەكلىدەك قىلىدىغانلىقىنى، ئەمىلىيەتتە بۇ جانىۋارنىڭ ئىچىدىكى ئۇچۇر ئىنتاھىن كۆپ ھەم توغرابولۇپ قەدىمكى زاماندا ئۇرۇش ۋاقىتلىرىدا ئىشلىتىدىغان مەخپى شىفىرلىق تىل دىيىشكىمۇ بولىدىغانلىقىنى سۆزلەپ بەردى . مەن قايتۇرۇپلا " سىىنىڭ بىلىدىغان خەتلىرىڭنى بارماق بىلەن سانىۋالغۇدەكلا تۇرسا ، بۇ ماھارەتنى قەيەردىن ئۈگۈنۈپ كەلدىڭ ؟ " دەپ سورىسام، ئۇ ، " بۇ ماھارەت ئەمەس تەجرىبە " دەپلا جاۋاپ بەردى
ئاڭلاپلا قاقاقلاپ كۈلۈپ كەتتىم . كەنجى تاغامنىڭ مىجەزى قارام ، قوپال ، ئەخلاقى ھەم تۇرمۇش ئادىتى جەھەتتە بوۋامغىلا تارتقان بولۇپ پو ئىتىش ماھارىتى ئالاھىدە ياخشى . ئۇ بايا ئىيىتقان بىرنىمە سەككىز كىتاپ دىگىنىمۇ بەلكىم باشقىلاردىن ئاڭلىۋالغانلىرى ئىچىدىكى بىرسى بولىشى مومكىن ، ئىشقىلىپ مەن ئۇنىڭ دىگەنلىرىدىن گۇمانلىنىمەن .
كەنجى تاغام ھىلىقى قەغەزگە قاراپ تۇرۇپ : " ھىلىقى يىرىم يولدا قوشۇلغان بىرنىمىلەرنىڭ تەلىيى ئەجەپ ياخشىكىنا ، بۇنداق نەرسىنى مەنمۇ ئۇچۇرتۇپ باقمىغان ، بۇ قىتىم راستىنلا تەلىيىڭ كەپتۇ جۇمۇ سىنىڭ " دىدى
ئۇ بىر ئاز چىرايىنى پۈرۈشتۈرۈپ ئويلانغاندىن كىيىن " ئۇنداقتا بۇ خەرىتە قەيەرنىڭ خەرىتىسى ؟ ......ئاناڭنى خۇددى بىر قەۋرىنىڭ خەرىتىسىدەك....." دىدى .
مەن ئەجەپلىنىپ تۇرۇپ " كەنجى تاغا ، بەلكىم مەن سەل دۆتتىمەن ، بىراق سەن خەت ئىچىدىن خەرىتىنى كۆرەلەيسەن ؟ سىنىڭ كۆزۈڭنىڭ گىرادۇىسى قانچەا ؟ " دەپ سورىدىم .
" سەن نىمىنى بىلىسە ؟ بۇ دىگەن ‹‹خەت رەسىم ›› ، بۇ نەرسىنى باشقىلار كۆرۈپ چۈشىنەلمىگەن بولىشى مومكىن ، بىراق تاغاڭنىڭ كۆزى بۈركۈتنىڭكىدەك دىگىنە ، مىنىڭچە بۇ ئالەمدە بۇ نەرسىنى مەندىن باشقا كۆرۈپ بىلەلەيدىغان ئادەم 10 دىن ئاشمايدۇ " دەپ جاۋاپ بەردى .
ئۇرۇشقاق بەگلىكلەر دەۋرىدىكى يىپەك كىتاپ ھازرقى زاماندىكى كۈندىلىك خاتىرە ، شەخسىنىڭ ھىس تۇيغۇسى ، تەرجىمھالى دىگەنلەرگە ئوخشاش بولۇپ ئەينى زاماندىكى كىشىلەرنىڭ مەدىنيىتى، تۇرمۇشى ، ئۆرۈپ ئادىتى قاتارلىقلارنى ئارخولوگىيەلىك تەتقىق قىلىشتا ناھايتى يۇقرى قىممەتكە ئىگە . مەن ئارخولوگىيەگە قەتئى قىزىقمايمەن ، شۇڭا ئىلگىرىكى يىپەك كىتاپلار مىنىڭ قىزىقىشىمنى قوزغىيالمىغانىكەن . بىراق بۇ قىتىم باشقىچە ئىدى . شۇڭا مەن كىمنىڭ قەۋىرسى ئىكەنلىكىنى بىلگىلى بولامدۇ دەپ سورىدىم . كەنجى تاغام بىشىنى چايقاپ تۇرۇپ : " ھازىرچە تولۇق چۈشىنەلمىدىم ، مىنىڭچە بۇ ئۇرۇشقاق بەگلىكلەر دەۋرى لۇ بەگلىكىدىكى بىرەر ئاقسۆڭەكنىڭ قەۋىرسى بولىشى مومكىن . ئويلاپ باقە بىر ئاقسۆڭەك ھاياتىنىڭ يىپەك كىتاپقا پۈتۈلىشى بۇ ئادەمنىڭ ئەينى ۋاقىتتىكى ئورنىنىڭ نەقەدەر يۇقرى ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلايدۇ . ئۇنىڭ ئۈستىگە بۇ قەۋرىنىڭ ئورنى چوقۇم بىر سىر . كىرىپ كۆرۈپ چىقىشقا ئەرزىيدۇ " دەپ جاۋاپ بەردى .
بىراق مىنىڭ بۇنچىلىك خۇشال بولىشىمنىڭ ھەممىسى " نۆل " گە تەڭ . ئىشقىلىپ ماڭا بىرىپ كۆرۈپ كىلىدىغان پۇرسەت يوق . مىنىڭ ئاتا – ئانامنىڭ پەرزەنىت تەربىيسى بەك كۈچلۈك ، دادام ماڭا كالگەندە ھىچ نەرسە ئۈگەتمىگەن . پەقەت ماڭا كىتاپ كۆرۈشنىلا تاپىلايتى ، ھەتتا ماڭا لوياڭ گۈرجىكىنىمۇ تۇتقۇزمىغان . ئىسىمدە قىلىشىچە كىچىك ۋاقتىمدا مەن بىر قىتىم ئوغۇرلۇقچە بوۋامنىڭ لوياڭ گۈرجىكىنى ئەپچىقىپ كىچىك قىزلار بىلەن ‹‹ ئەر – خوتۇن ›› لۇق ئويۇنى ئوينىغاندا دادام مىنى ئۇرۇپ ئۆلتۈرۈپ قويغىلى تاسلا قالغان .
كەنجى تاغام بىزنىڭ جەمەتتىكى بىردىنبىر ئۆيلۈك – ئوچاقلىق بولمىغان ‹‹ غەلىتە مەخلۇق ›› . ئۇ ئەزەلدىن دادامنىڭ بالا تەربىيلەش ئۇسۇلىغا قارشى ئىدى . ھازىر مىنىڭ يىلى چىقىپ كەتكەن توپتەك ھالىتىمنى كۆرۈپ "" ھەي بالا ، سىنى نىمە دىسەم بولار ؟!!سەنمۇ ئۆتۈپ كەتكەن لامزەللە ، داداڭ سىنى بارغىلى قويمىسا سەن راستىنلا بارمايسەن ؟!! سەنمۇ ئاللىقاچان 20 دىن نەچچە ياش ئاشقان يىگىت تۇرۇپ يەنە نىمىدىن قورقىسەن ؟! داداڭنىڭ تاناۋىڭنى تارتىشىدىن ؟ داداڭ تاناۋىڭنى ھەرقانچە تارتسىمۇ سىنى ئۆلتۈرۋىتەلمەيدۇ .مەن سەندەك چىغىمدا نەگە بارغىم كەلسە شۇ يەرگە باراتتىم . نىمە ئىش قىلغۇم كەلسە شۇنى قىلاتتىم . بوۋاڭمۇ مىنى باشقۇرالمايتى . قارا ھازىرمۇ شۇنداق !!" دىدى .
" ئەلۋەتتە، سەن كەنجى تاغام دىگەن كىمۇ ؟ خاڭجۇ كونا شەھەر رايۇنىدا سىنى ئەمەس ، سىنىڭ ئوسۇرقىڭنى پۇرىغانلارمۇ 3 – بىگىمنىڭ كەلگىنىنى بىلىدۇ " دىدىم مەن .
كەنجى تاغام ماڭا بىرنى ئالىيۋەتكەندىن كىيىن تاماكىسىدىن بىرتال تۇتاشتۇرۇپ پۇرسەت بولسا مىنىمۇ بىللە ئىلىپ بارىدىغانلىقىنى، بىز ۋۇ جەمەتى بىر نەچچە يۈز يىلدىن بۇيان شۇغۇللۇنۇپ كەلگەن بۇ كەسىپنىڭ قىلمايمەن دەپلا قول ئۈزگىلى بولىدىغان كەسىپ ئەمەسلىكىنى ئىيىتتى .
مەنمۇ ئۇنىڭ بۇ سۆزىنىڭ راست –يالغانلىقىنى بىلەلمىدىم . ئىككىمىز يەنە ئىككى ئاش پىشىم پاراڭلاشقاچ
ئاق ھاراقتىن يىرىم جىڭدىن قورسىقىمىزغا قۇيىۋەتكەندىن كىيىن مەن ئەمدى ئىچمەيدىغانلىقىمنى ئىيتىپ ئۇنىڭ بىلەن خوشلۇشۇپ ‹‹ ئايرۇپىلان ››نىمنى ھەيدەشكە جۈرئەت قىلالماي تاكسىغا ئولتۇرۇپ ئۆيگە قايىتتىم .
مەن تاش كۆۋرۈكتىكى ئىجارە ئالغان ئۆيگە قايىتقان چىغىمدا تاڭمۇ سۈزۈلگەندى . شۇڭا ۋاڭمىڭغا ئۇچۇر قىلىپ دۇكاننى ئۆزى ئىچىشنى تاپىلاپ كىيىملىرىمنى سالمايلا بۇخاراغا زىيارەتكە ماڭدىم . ئويغانغان ۋاختىمدا كۆڭلۈم بىر قىسمىلا ، كىچىچە چۈشۈمدە غەلىتە قەۋرىلەرنى، نۇرغۇنلىغان بايلىقلارنى چۈشىگەندەك قىلاتتىم . يۈزۈمنى يۇيۇپ بولۇپ ئۆي ئىگىسى موماينىڭ ماجاڭ ئوينىشىغا قاراپ يىرىم كۈن ئۆتتى .
تۇيۇقسىز كەنجى تاغامنىڭ ئاخشامقى گىپى يادىمغا كىلىپ ئۇنىڭغا تىلفۇن ئۇرۇپ تەييارلىقىنىڭ قانداقلىقىنى ، كەنجى تاغامنىڭ ئۆزى بارىدىغان ياكى قول ئاستىدىكىلەرنىڭ بارىدىغانلىقىنى ، مىنىڭ ياردىمىمنىڭ لازىم ياكى لازىم ئەمەسلىكىنى سورىسام كەنجى تاغام تىخى تولۇق ئويلىشىپ بولالمىغانلىقىنى ئىيتىپ تىلفۇننى قويىۋەتتى . شۇنىڭدىن كىيىنكى بىر قانچە كۈندە مەن نىمە ئۈچۈنلىكىنى ئۆزۈممۇ بىلمەي كەنجى تاغامغا كۈندە دىگۈدەك تىلفۇن قىلىپ ئۇنى – بۇنى دىيۈشكۈم كىلىەتتى. . يەنىلا شۇ قەدىمى قەۋرىنىڭ پارىڭى ئاساس ئىدى . .
تۆتۈنچى كۈنى تاغان ماڭا تىلفۇن قىلىپ " ئالمىغان خوتۇنىڭنى....لاتا چاينىما ،مەن سىنىڭ قورسىقىڭدىكىنى بىلمەمدىم ؟؟؟ مىنىڭ دىگىنىمنى ئاڭلاپ قولۇڭ قىچىشقان ئوخشىمامدۇ ؟ بىرىپ كۆرۈپ كەلگىڭ بار . ئوچۇقلا دىسەڭ بولمامدۇ ؟ نىمە ئۇ تۇل خوتۇندەك تولا گەپ قىلىسەن " دىدى .
ئاڭلاپ غۇژژىدە ئاچچىقىم كەلدى . " ئالدىنقى قىتىم ھاراق ئىچىشكەندە دىيىشكەن سۆزلەرنى سىنى ئۇنتۇپ قالدىمىكىن دەپ ئويلىغان ، شۇڭا ئىغىز ئاچالماي شۇ... يۈرگەنتىم "" دىدىم مەن . كەنجى تاغام تىلفۇندا كۈلىۋەتكەندىن كىيىن بىرىشنى خالىسام دەرھال ئۆزى تەرەپكە ئۆتۈشۈمنى ، تەييارلىق قىلىدىغان ئىشلارنىڭ كۆپ ئىكەنلىكىنى ئىيىتتى . مەن ئاڭلاپ خۇشاللىقتىن ئىشتىنىمغا سىيۋىتىشكە قىل قالدىم . مىنى راستىنلا بارغىلى قويسا كالا ھارۋىسى سۆرىسەممۇ مەيلىتى !!! [31
مەن كەنجى تاغامنىڭ ئۆيىگە بارغاب چىغىمدا كەنجى تاغام بىر تەرەپتىن چاڭشاغا تىلفۇن قىلىپ بىر قانچە تەجىربىلىك بۇرادەرلەرنىڭ كىلىشىنى ئىيىتسا يەنە بىر تەرەپتىن ماڭا بىر ۋاراق قەغەزنى سۇنۇپ بۇ نەرسىلەرنى تەييارلىشىمنى ئىيىتتى ھەمدە تاپىلاپ تۇرۇپ: " ھەرگىز ساختىسىنى ئالما ،يەنە ساياھەتكە چىقىمىز دەپ يۈك – تاق تەييارلا ، بولمىسا بىز بارىدىغان يەرگە بارماي تۇرۇپلا ‹‹ ئۇماچخانا ›› غا كىتىپ قالىمىز ""دىدى . كەنجى تاغامغا لازىملىق نەرسىلەر ماللارنىڭ ئىسىلى بولۇپ ئەڭ ئاۋارچىلىقى قەغەزدە قۇرالنىڭ ئىسمى تۇراتتى . ھەي! ھازىرقى جۇڭگۇدا قۇرال تىپىش ئۇنچىلىك ئاسان ئىش ئەمەس . بىراق بۇ قىتىم ئورمانلىققا كىرسەك قۇرال بولمىسا زادى بولمايتى . غەلىتە مەخلۇق ، جىن – شاياتۇنلارنى دىمەيلا قوياي ، ئەگەر ياۋا چوشقىغا ئۇچراپ قالساقمۇ قۇرال بولمىسا كۆرگۈلىكىمىزنى كۆرىمىز .
بۇ تىزىملىكتىكى باشقا نەرسىلەرمۇ مىنى خىلىلا تەمتىرىتىپ قويدى . مەسىلەن :نىمە ئايرىغۇچلۇق سۇدىن مۇداپىيە كان چىرىغى ، مىس – پولات ئارلاشما تۇربا ، ئارخولوگىيە گۈرجىكى ، شىۋىتسيەنىڭ ھەربى خەنجىرى ، قىسقا دەستىلىك پولات بولقا ، ئوتتا كۆيمەس نىلوڭ ئارغامچا قاتارلىقلارنى تەل قىلىش مەندەك بىر پىراكتىكانىت ‹‹قۇم تازلىغۇچى››غا نىسپەتەن ئانچە ئاسانغا توختىمايتى . بۇلارنىڭ يىرىمىنى سىتىۋىلىش ئۈچۈن 20 مىڭدىن كۆپرەك خەجلىدىم . تىخى بەزى ماللارغا ئالدىن زاكاس قىلىش لازىمكەن . شۇلارنى ئويلاپ ھازىرقى دۇنيادا ‹‹ خوتۇن ›› ئىلىش ئەڭ ئاددى سودا – سىتىق ئىكەنلىكىنى تونۇپ يەتتىم . ھەممىدىن يامىنى قۇرال تىپىش بولدى . مىنىڭ قارا كوچىدا ‹‹ يولۇم ›› بولمىغاچقا ھەركۈنى كونا بويۇملار بازىرىغا قاتراپ ئاخىرى نەچچە تال نىمكەش قوش سىتوۋللۇق مىلتىق تاپتىم s)
ئۈچ كۈندىن بەشىمىز شەندۇڭنىڭ لىن يى شەھرىگە قاراپ ماڭغان پويىزغا چىقتۇق .
بۇ قىتىم كەنجى تاغام بىلەن بىللە سەپەرگە چىققان ئۈچ ئادەمنىڭ ئىككىسىنى تونىيتىم . بىراق يەنە بىرى بولسا مەن ئالدىنقى قىتىم تاغامنىڭ ئۆيىدە كۆرگەن قەدىمى چوڭ قۇرالنى يۈدۈپ چىققان بەزگەك بولۇپ ئۇنىڭ كەنجى تاغام بىلەن نىمە مۇناسىۋىتى بارلىقىنى بىلمىدىم . لىكىن بۇ بۇرادەر ئادەمنى ھەقىقەتەن بىزار قىلاتتى . بوينى بىلەن بەدىنى بار ئىغىزى يوق ‹‹ قۇرۇق بوتۇلكا ›› دەك پويىز دەرىزىسىدىن ئاسمانغا تىكىلىپلا ئولتۇراتتى . خۇددى ئاسماننىڭ ئۆرۈلۈپ كىتىشىدىن ئەنسىرىگەندەك . باشتا ئۇنىڭ بىلەن بىر قانچە ئىغىز پاراڭلاشقان بولساممۇ كىيىنچە ئۇنىڭ ئىسمىنى سوراشنىمۇ خالىمىدىم .
" تەڭرىم ، پويىزنى كىم كەشىپ قىلغان بولغىيتى ، خۇددى جۇڭگۇلۇقلارنى دەپلا كەشىپ قىلغاندەك . پويىزدا ئادەم ناھايتى كۆپ ئىدى . كومپارتىيەگە رەخمەت ، ھەرنىمە بولسا بىزگە سىتىپ بەرگىنى كارۋاتلىق ئورۇننىڭ بىلىتى ئىكەن ، بولمىغان بولسا مەن ‹‹ ئالتۇن قازغىلى ›› بارمىساممۇ بارمايتىم ، ھەرگىز قاتتىق ئورۇندۇقتا ئولتۇرمايتىم .
لىن يى بولسا ئىلگىرى لۇ دۆلەتنىڭ ئاستانىسى بولۇپ يەر شەكلى ئىدىرلىقنى ئاساس قىلغان ، تەيشەن تىغىنىڭ باغرىغا جايلاشقان . كەنجى تاغام ئەينى ۋاقىتتىكى لۇ بەگلىكى بىلەن چى بەگلىكىنىڭ يەر شەكلىنى سىلىشتۇرۇپ كۆرگەندىن كىيىن نىشانىنى لىنيىدىكى يىمىڭ قوش تىغىنىڭ مىڭشەن بالا تىغىغا قاراتتى . ماتىريال ئىنتاھىن كەمچىل ، بىزمۇ ھىلىقى جاينىڭ زادى لۇ بەگلىكى تەۋەسىدە ياكى چى بەگلىكى تەۋەسىدە ئىكەنلىكىنى دەلىللەشكە ئامالسز قالدۇق . شۇڭا ئاۋال مىڭىپ ئاندىن ھارۋىغا چىقىشىمىز كىرەك ئىدى .
مىڭ شەن قەدىمدە شەرقى تاغ ياكى ئەركەك تاغ دەپ ئاتالغان . ھازىرقى شەندۇڭنىڭ پىڭبا ناھيسىدە بولۇپ لىنيى
تىغىنىڭ غەربى شىمالىغا توغرا كىلەتتى . تەيشەن تاغ تىزمىسىنىڭ بالا تاغ ئۇمۇرتقىسى ئىدى . يىمىڭ تىغى لىنيى شەھرىنىڭ پىڭبا ، مىڭياڭ ، فىيشەن ۋە يىنەن تۆت ناھىيە تەۋەلىكىدە بولۇپ غەرىپتىن – شەرىققە ، جەنۇپتىن – شىمالغا 70 كىلومىتىر ئەتراپىدا بولۇپ بەزى جايلىرىدا ساياھەت كەسپى خىلىلا راۋاجلانغان . بىز ساياھەت خەرىتىسىدىن بىرنى تىپىپ قولىمىزدىكى خەرىتە بىلەن سىلىشتۇرساق پەرىق ناھايتى چوڭ ئىدى . بەلكىم بىزنىڭ ئىزدىمەكچى بولغان يىرىمىز چوڭ تاغنىڭ ئىچكىرسىدە بولىشى مومكىن .
مەن بىرقانچە ساياھەت يىتەكچىلىرىنى تىپىپ خەرىتىدىكى بەلگە قويۇقلۇق جايلارنىڭ قەدىمكى نامىنى سۈرۈشتۈرگەن بولساممۇ ھىچقانداق نەتىجە چىقمىدى . بۇ بىر ئەتراپ ئۇرۇش كۆپ يۈز بەرگەن رايۇن بولۇپ نۇرغۇنلىغان كەنىتلەر ياپۇنغا قارشى ئۇرۇش مەزگىلىدە ئالۋاستىلار تەرىپىدىن كۆيدۈرۋىتىلگەن . سۈرۈشتۈرۈش بىرئاز قىيىن ئىدى . بەشىمىز ساياھەت نوقتىسىدا بىر كۈن پىقىرىغاندىن كىيىن ئاۋال تاغنىڭ ئىچىگە كىرىپ بىقىشنى توغرا تاپتۇق . شۇ جايدىكى ئەسكى ئاپتۇبۇسقا ئولتۇرۇپ گۇازى ئىبادەتخانىسىنىڭ 40 كىلومىتىر ئىچكىرسىگە بىرىپ ئاندىن ئۈچ چاقلىق موتسىكىلىتقا ئالمىشىپ بىر چىغىر يول بىلەن تىخىمۇ ئىچكىرسىگە قاراپ يۈرۈپ كەتتۇق . ئاخىرىسىدا كالا ھارۋىسىغا ئولتۇرۇپ ھالقىسىمان تاغ يولىنى بويلاپ ئالغا ئىلگىرلىدۇق . بىز كالا ھارۋىسىدىن چۈشكەندىن كىيىن ئەتراپىمىزدا تاغ ، ئىگىزلىكتىن باشقا ھىچقانداق ھازىرقى زامانغا تەۋە نەرسە بايقىمىدۇق .
مەن تىخى بارىدىغان جايغا كىلىپ بولدۇق دەپ ئويلاپتىكەنمەن . بۇ ۋاقىتتا كىمنىڭدۇرئىشقىلىپ بىر لالما ئىت پەيدا بولۇپ قالدى . كەنجى تاغام ھارۋىكەشكە چاقچاق قىلىپ : " پىشقەدەم يولداش ، ئەمدىكى سەپەردە بىز مۇشۇ جانىۋارنى مىنەمدۇق ؟ ئۇنداقتا ئىت بولغىنىغا تويىدىغان بولدى – دە ، بۇ جانىۋار " دىدى .
" ئىتقىمۇ مىنەمدۇ ؟ بۇ ئىت خەۋەر ئىلىپ كەلگەن ، بۇ ئەڭ ئاخىرقى يول بۆلىكى ، ئەمدى شۇ ئۆزۈڭلارنىڭ ‹‹ 11 – نۇمۇرلۇق ھارۋاڭلار ›› غا تايىنىسىلەر "" دىدى ھارۋىكەش كۈلۈپ تۇرۇپ . 8
بۇ يەرنىڭ دۆڭلۈكلىرى جەنۇپنىڭ دۆڭلۈكلىرى بىلەن ئوخشىمايتى . دىڭىز يۈزىدىن ئىگىزلىكى يۇقرى ، ئىنسانلارنىڭ پائالىيتى بىلەن ئاياغ ئىزى ئاسەسەن دىگۈدەك يوق . يىپىنچا ئۆسۈملۈكلەر ئىنتاھىن مول بولۇپ ئاياغ ئاستىمىزدا چىرىگەن تۇپراق توپىسى قارا رەڭدە ئىدى . بەزى جايلارغا بىرلا دەسىسىڭىز تىزىڭىزغىچە توپا ھەم چىرىگەن يوپۇرماقلارغا كۆمىۋىتىتتى .بىز بىرنەچچە تال دەرەخ شىخىنى ھاسا قىلىپ ناھايتى تەسلىكتە يول يۈرىۋاتاتتۇق .
تاغ باغرىدىن چۈشكىنىمىزدە ئالدىمىزدا كۆپكۈك بىر ئىقىن كۆرۈندى . كەڭلىكى تەخمىنە 10 – 15 مىتىر ئەتراپىدا بولۇپ سۇ شۈنچىلىك سۈزۈك بولسىمۇ لىكىن ئىقىن تىگىنى كۆرگىلى بولمايتى ، كەنجى تاغام كالا ھارۋىسىغا يۆلىنىپ تۇرۇپ ھارۋىكەشتىن :" كۈچۈكچاق سۇ ئۈزۈشنى بىلەمدۇ ؟" دەپ سورىدى
" ياخشى ئۈزىدۇ ، ياخشى ئۈزىدۇ ،" دەپ جاۋاپ بەردى ھارۋىكەش قامچىسىنى ئوينىتىپ تۇرۇپ .
" ئىشەك تىزىكى ، بىرىپ سۇ ئۈزۈپ بەرگىنە ! " دىدى ھارۋىكەش كۈچۈككە. ‹‹ ئىشەك تىزىكى ›› ھەقىقەتەن ئەقىللىق ئىكەن ، " ھاۋ ..!! " قىلىپ بىرنى قاۋىۋەتكەندىن كىيىن سۇغا سەكرەپ بىر ئاز ئۈزۈپ قايتىپ كىلىپ ھەممىمىزنى خۇشال قىلىۋەتتى .
ھارۋىكەش ئاسمانغا قارىۋەتكەندىن كىيىن : " ۋاقىت تىخى بالدۇر ، كىمىچى تىخى ئىشقا چۈشمىگەن چىغى ، ئازراق ئارام ئالغاچ بىرەدىن چىكىشمەمدۇق ؟ " ەىدى .
مەن سائىتىمگە قارىۋىتىپ " چۈشتىن كىيىن سائەت ئىككى بولدى، بۇ كىمىچى لوندۇن ۋاقتىنى ئىشلىتەمدۇ ياكى پارىژ ۋاقتىنىمۇ ؟" دىدىم . 4
" ھەي ، بىزنىڭ بۇ يەردە پەقەت بىرلام كىمىچى بار ، ئۇ قاچان ئورنىدىن تۇرسا ، شۇ ۋاقىتتا ئىشقا چۈشىدۇ ، بەزىدە بىر ئىككى كۈنلەپ ئۇخلىۋىلىپ ئادەمنى جىلە قىلىۋىتىدۇ " دىدى ھارۋىكەش كۈلۈپ تۇرۇپ . ئامال يوق مۇشۇ 40 چاقىرىم دائىرىدە شۇ بىرلا كىمىچى ، نىمە قىلغۇسى كەلسە شۇنى قىلىدۇ ، كەنىت رەھبەرلىرىمۇ ئۇنى ھىچنىمە قىلالمايدۇ " دەپ قوشۇپ قويدى ھارۋىكەش .
" ئۇنداقتا سىلەر قۇرۇلتاي ئىچىپ ئۇنى قالدۇرىۋىتىپ مەسئۇليەتچانراق بىرسىنى ئۇنىڭ ئورنىغا قويساڭلار بولمامدۇ ؟ " دەپ سورىدى كەنجى تاغام .
" بىزمۇ ئويلىغان ، بىراق سىلەر بۇ يەرلىك ئەمەس ، بىلمەيسىلەر . بۇ تاغنىڭ ئىلاھى پەقەت ئۇنىلا تونىيدۇ ، باشقىلار بۇ تاغ ئۆڭكۆۈرىگە كىرسە تىرىك چىقالمايدۇ ، ھىلىقى كىمىچى بىرگە كىرسە ھىچقانداق ئىش يوق " دىدى ھارۋىكەش .
" ھە ، تاغ ئۆڭكۈرى ؟؟؟ "كەنجى تاغام خەرىتىنى چىقىرىپ تەپسىلى قارىۋەتكەندىن كىيىن " ھەقىقەتەن ئىچكىرى تاققا كىرىش ئۈچۈن بىر تاغ ئۆڭكۈرىدىن ئۆتكىدەكمىز . قانداق قىلىمىز بوۋاي ؟ بۇ تاغ ئۆڭكۈرى ئادەم يەيدۇ ؟! " دىدى ئۇ .
مەن ئاڭلاپلا بۇ تاغ ئۆڭكۈرىنىڭ قەدىمى قەۋرە بىلەن مۇناسىۋىتى بارلىقىنى پەرەز قىلىپ ھارۋىكەشنى بۇ ئۆڭكۈر توغۇرسىدا سۆزلەپ بىرىشكە تەكلىپ قىلدىم . ھارۋىكەش ھەممىمىزنىڭ ئاڭلاشنى خالايدىغانلىقىمىزنى كۆرۈپ ئىغىز ئاچتى .
ئەسلىدە بۇ ئۆڭكۈر خىلى بۇرۇنلا پەيدا بولغان بولۇپ ، كەنىتتىكى ھىچكىم بۇ ئۆڭكۈرنىڭ قاچان ، نىمە سەۋەپتىن پەيدا بولغانلىقىنى ھەمدە ئۆڭكۆۈرنىڭ ئىككى ئىغىزىنىڭ ئۆزئارا تۇتىشىدىغانلىقىنى بىلمەيدىكەن .بۇ ئۆڭكۈر ئىنتايىن سىرلىق بولۇپ كىرگەنلەر چىقالمايدىكەن . شۇڭا كەنىتتىكىلەر ئۆڭكۈردىكى يىلان جىن سۇ ئاستىغا توزاق قۇرۇپ ، كىرگەن كىمىلەرنى توزاققا چۈشۈرىدۇ دەپ قارايدىكەن . كىيىنچە سىرىتتىن كەلگەن بىر ئادەم ئۆڭكۈردىن ئۆتۈپ بۇ كەنىتكە كەپتۇ . كىشىلەر ئۇنى يىلان جىن دەپ قاراپ ئۆلتۈرۋەتمەكچى بولىشىپتۇ . ھىلىمۇ ياخشى بۇ كەنىتتىكى قوشنا يىزىدىن ياتلىق بولۇپ كەلگەن چوكانچاقلار ئۇ ئادەمنى تونۇپ ، ئۇنىڭ ھاممال ئىكەنلىكىنى ، داۋاملىق مۇشۇ دەريادا قاتناپ يۈرىدىغانلىقىنى ئىيتىپ قۇتقۇزۇپ قاپتۇ . شۇنىڭدىن باشلاپ بۇ ئۆڭكۈر ھىلىقى ئادەمنى تونىيدىغاندەك ، پەقەت شۇ كىشىنىڭ جەمەتىدىكىلەر كىرىپ چىقسا ھىچقانداق خىيىم خەتەرگە ئۇچرىمايدىكەن . بۇ ئىشنىڭ داۋاملىشىۋاتقىنىغا نەچچەى يۈز يىل بولغانمىش .
" بۇ سۇ يولى بىلەن بىزمۇ بەك ئاز ماڭىمىز ، بىز ئادەتتە تاغ ئۈستىدىكى چىغىر يولدىن ماڭاتتۇق ، بىراق سىلەرنىڭ يۈك – تاقاڭلار بەك كۆپ ، ئۇنىڭ ئۈستىگە بىر قانچە يىلدىن بىرى بۇ يولدا تاش – شىغىل ئىقىنى يۈز بىرىپ بۇ يولمۇ توسۇلۇپ قالدى . ئامال يوق ، ساقلايلى ، ساقلايلى " دىدى ھارۋىكەش .
مەن ھارۋىكەشنىڭ سۆزىنى ئاڭلاپ بولغاندىن كىيىن تاققا قارىسام تاغ ئىنتاھىن ئىگىز ، تاغ ئىتى ناھايتى تىك بولۇپ باشقا يول باردەك قىلمايتى .
كەنجى تاغام ھارۋىكەشنىڭ گىپىنى ئاڭلىغاندىن كىيىن قولىنى قىقىشتۇرۇپ : " ‹ ئىشەك تىزىكى› ، بۇياققا كەل " دىدى .
‹‹ئىشەك تىزىكى ››ناھايتى گەپ ئاڭلايدىكەن ، سىمىز ساغىرسىنى لىغىرلىتىپ يۈگىرەپ كىلىشى بىلەن كەنجى تاغام ئۇنى قۇچاقلاپ پۇراپلا چىرايى ئۆڭۈپ " ئانامەي ، قانداقسىگە بۇ خىل پۇراق ؟!! " دىدى . مەنمۇ
بىر لا پۇراپ تاس قالدىم ئايلىنىپ كەتكىلى . بۇ ئىت قانچىلىك ۋاقىت مۇنچىغا چۈشمىگەندۇ ؟سىسىق قانجۇق دىدىم مەن بۇرنۇمنى توسۇپ تۇرۇپ
" پەنزې،سەنمۇ پۇراپ باقە ! " دەىدى كەنجى تاغام پەنزېگە قاراپ .
" مەن ...؟ پۇرىمايلا قوياي كەنجى بىگىم ، ئىتنىڭ سىسىق پۇرىقى ماڭا رىئاكسىيە قىلىدۇ ، پۇراپ بولۇپ قۇسىۋەتسەم سەت تۇرار ؟" دەپ جاۋاپ بەردى پەنزې . :
" تولا كوتۇلدىمەي پۇراپ باقە ! ، بۇ ئىتنىڭ تىنىدىكى پۇراق ئىنتاھىن غەلىتە " دىدى كەنجى تاغام .
پەنزې ئامالسىز قىلىپ بىر مىتىر ئارلىق قويۇپ ئىتنى بىرلا پۇراپ چىرايى ئۆزگۈرۈپ، " بۇ ....، جەسەتنىڭ پۇرىقى... ؟" دىدى .
" ئۇنداق ئەمەستۇ ؟ "دىدىم مەن قورۇققىنىمدىن بەدىنىمدىكى تۈكلەرنىڭمۇ تىك تۇرۇپ كەتكەنلىكىنى ھىس قىلىپ . ئەزەلدىن چىراي ئىپادىسىنى بىلگىلى بولمايدىغان ‹‹ بوتۇلكا ›› نىڭمۇ چىرايى تاتىرىپ كەتكەن ئىدى .
كەنجى تاغام تاماكىدىن بىر تال تۇتاشتۇرۇپ چىرايىنى پۈرۈشتۈرگەندىن كىيىن بىزگە قاراپ : " جانىۋارلارنى ئىلىۋىلىڭلار ، ئالدىمىزدىكىسى ‹ جەسەت ئۆڭۆۈرى › ئوخشايدۇ . يۈزدە ئىككى يۈز پىرسەنىت تەييارلىق ھالىتىدە تۇرۇڭلار " دىدى .
كەنجى تاغامنىڭ يەنە بىر بۇرادىرى ئىگىز بويلۇق ، بىشى ھارۋا سۆرىگەن ئۆكۈز بىشىنىڭكىدەك يوغان ئىسمى ئاكۈي ئىدى . تەڭرى ئىنتاھىن ئادىل ، ئۇنىڭغا ئۆكۈزنىڭكىدەك كاللا بەرگەن بىلەن يۈرەككە توخۇنىڭكىنى بەرگەن چىخى ؛ ئاكۈي تىترەپ تۇرۇپ " ئالدىمىزدىكى ئۆڭكۈردە زادى نىمە باردۇ ؟ " دەپ تاغامدىن سورىدى .
" بىلمەيمەن ، بىرنەچچە يىل بۇرۇن مەن شەنشىدە بىر ئۆڭكۆرنى كۆرگەن . ئۇ يەر ياپۇن ئالۋاستىلىرى قىرغىنچىلىق قىلىپ جەسەتلەرنى يوشۇرغان جاي ئىكەن ، ئىش قىلىپ جەسەت ئۆڭكۈرى بار جايدا ئىلگىرى قىرغىنچىلىق يۈز بەرگەن بولىدۇ . مەن ئۇ چاغدا قىزىقىپ تەجىربىمۇ ئىشلەپ باققان . ئىت ، ئۆردەك قاتارلىق تىرىك ھايۋانلارنى بامبۇكتىن ياسالغان سال ئۈستىگە قويۇپ ، تىلكامىرانى ئورۇنلاشتۇرۇپ بولغاندىن كىيىن سالنى ئۆڭكۈرگە قارىتىپ ئىتتردىم . مەنچە ئۆڭكۈرنىڭ چۇڭقۇرلۇقى بىر كىلومىتىردىن ئاشمايتى . ئالدىن تەييارلاپ سالغا باغلانغان چىرىمەس ئارغامچىنى تارىتتىم . بىراق ھەرقانچە قىلساممۇ تارتىپ چىقىرالماي بىر قانچە بۇرادەرنى ياردەمگە چاقىرىپ بىرلىكتە كۈچەپ تارتىشىمىزغا بامبۇك سال ئىچىدە ئۆرۈلۈپ كەتتىمىكىن ، شۇنىڭدىن كىيىنلا ......." كەنجى تاغامنىڭ قوللىرى بىلىنەر – بىلىنمەس تىتىرەيتى ، ئۇ يەنە سۆزلەپ ئاخىرىدا .....ناھايتى چوڭ غەلىتە بىر چىراي ..... تىلكامىرا ئاپراتىغا بەكلا يىقىن بولغاچقا ئادەمنىڭمۇ ياكى ھايۋاننىڭمۇ بىلەلمىدىم . بۇنداق ‹جەسەت ئۆڭكۈرى › دىن ئۆتۈش ئاسمانغا چىقىشتىنمۇ تەس . بىراق بىلىشىمچە يۈننەنىڭ ئىچكىرى تاغلىرىدا ياشايدىغان بىر ئاز سانلىق مللەت باللىرىغا كىچىكىدىن باشلاپلا ئۆلگەن ئادەمنىڭ گۆشىنى يىگۈزىدىكەن . ئاي ، يىللارنىڭ ئۆتىشى بىلەن بالىلارنىڭ تىنىدە ‹‹ جەسەت ھىدى ›› يىغىلىدۇ ، ئۇلار چوڭ بولغاندىن كىيىن ئۆلۈك ئادەم بىلەن پەرىقلەنمەيدۇ ، ھەتتا جىن – ئەرۋاھلارمۇ ئۇلارنىڭ ھىدىنى پۇرىيالمايدۇ .
" تاغا ، ھىلىقى كىمىچىنىڭ ئەجدادى يۈننەندىن كەلگنمۇ يا ؟ " سورىدى تاغام .
ھارۋىكەشنىڭ چىرايى بىلىنەر – بىلىنمەس ئۆزگۈرۈپ بىشىنى چاقاپ تۇرۇپ ؛ " تاڭ جۇمۇ ! ئۇنىڭ ئەجدادى بىلەن مەن بىر دەۋىرنىڭ ئادىمى بولمىسام مەن نەدىن بىلەي " دىدى ھەمدە ئىتقا قاراپ : " ‹ ئىشەك تىزىكى › ، ئىگەڭنىڭ كىمىسىنى ئەپ كەل " دىدى . ئىت غىڭشىپلا سۇغا سەكرەپ تاغنىڭ ئارقىسىغا قاراپ ئۈزۈپ كۆز ئالدىمىزدىن غايىپ بولدى .
بۇ ۋاقىتتا مەن كەنجى تاغامنىڭ پەنزېگە كۆز ئىشارىتى قىلغانلىقىنى ، پەنزېىنىڭ بولسا ئاستاغىنغا يۈك – تاق ئارىسىدىن بىر دانە سومكىنى ئىزدەۋەتقانلىقىنى ، ھىلىقى بوتۇلكىنىڭمۇ بىر سومكىنى يۈدۈشكە تەييارلىنىۋاتقانلىقىنى كۆردۈم . بۇ ۋاقىتتا پەنزې مىنىڭ ئارقا تەرىپىمگە ئۆتۈپ قۇلاق تۈۋۈمگە پىچىرلىدى . " بۇ ھارۋىكەش چاتاق !
مەزكۇر ئەسەرنى alwastem بىلەن ئىزدىنىش بىرلىشىپ تەرجىمە قىلىۋاتىدۇ،سالون قوشۇش نومىرى alwasti ياكىalvasti ئەمەس،بەلكى alwastem
تەلەي قاپىقىدىن چىققان يازمىلار
- 2015-11-08 16:14:22كىپەن ئوغىرلاش خاتىرىسى 1-خاتىرە2-بۆلەك19-باب
- 2015-11-01 14:34:21كىپەن ئوغىرلاش خاتىرىسى 1-خاتىرە1-بۆلەك19-باب
- 2015-11-08 16:22:27كىپەن ئوغىرلاش خاتىرىسى 1-خاتىرە2-بۆلەك21-باب
- 2015-10-30 19:39:02كىپەن ئوغىرلاش خاتىرىسى 1-خاتىرە1-بۆلەك14-باب
- 2015-11-26 16:52:27كىپەن ئوغىرلاش خاتىرىسى 1-خاتىرە 2-بۆلەك43-باب
- 2015-10-30 13:50:23كىپەن ئوغىرلاش خاتىرىسى 1-خاتىرە1-بۆلەك3-باب
- 2015-11-10 15:59:02كىپەن ئوغىرلاش خاتىرىسى 1-خاتىرە2-بۆلەك29-باب
- 2015-11-10 16:00:01كىپەن ئوغىرلاش خاتىرىسى 1-خاتىرە2-بۆلەك30-باب
- باھالار
-
ئىسمىڭىز:
- باھالار رېتى
-