خەلق پۇل قىممىتىنىڭ ئۈسىشى ياخشى ئىشمۇ ياكى يامان ئىش ؟

2005-يىلى7-ئايدا پىرۋوت نىسبىتى ئۆزگەرگەندىن بۇيان، خەلق پۇلىنىڭ دوللارغا قارتا ئىزچىل قىممىتى ئۆستى . 2008-يىلى4-ئاينىڭ10-كۈنى خەلق پۇلىنىڭ دوللارغا ئايرىۋاشلاش نىسبىتى 7يۇەنلىك ئۆتكەلدىن ئۈتۈپ كەتتى،خەلق پۇلىنىڭ پېرۋوت نىسبىتى بىردىنلا جامائەت پىكرىنىڭ مەركىزى نوقتىسىغا ئايلىنىپ قالدى. ھەتتا ئادەتتىكى پۇخرالارمۇ بۇ بۇ توغرىسىدا قىزغىن مۇلاھىزىلەرنى قىلىشتى، بەزىلەر خەلق پۇل قىممىتىنىڭ ئۆسىشىنى ياخشى ئىش دىسە يەنە بەزىلەر ياخشى ئەمەس. ئۇنداقتا :

خەلق پۇل قىممىتىنىڭ ئۆسىشى ياخشى ئىش ياكى يامان ئىش ؟ بۇنىڭ ئادەتتىكى پۇخرالارغا قانداق تەسىرى بار ؟ بۇنىڭغا كىشىلەر قانداق مۇئامىلە تۇتىشى كېرەك ؟

بەزىلەر، خەلق پۇل قىمىىتى ئۆسسە پۇلنىڭ قىمىتى بۇلىدۇ، پۇخرالار چەتئەلگە چىقىپ ساياھەت قىلالايدۇ، چەتئەلنىڭ ئىمپورت ماشىنىللىرىنى سېتىۋالالايدۇ، شىۋىتسىيەنىڭ سائەتلىرى ئەرزانلايدۇ، چوڭ كاخنىلار چەتئەل كارخانىللىرىنى قۇشىۋېلىش تەننەرخى تۆۋەتلەيدۇ …..دىگەندەك ئويلايدۇ .

ئامرىكا نىمە ئۈچۈن خەلق پۇل قىممىتىنى ئۆستۈرۈشكە شۇنچە بېسىم ئىشلىتىدۇ؟ ئەجىبا ئۇلار ساراڭمۇ ئۆز پۇلىنىڭ قىممىتىنى تۆۋەنلىتىدىغان ؟

ئەمەلىيەتتە بىز ياپۇنىيە يىنى بېلەن ئامرىكا دوللىرىنىڭ پېرۋوت نىسبىتى ئارقىلىق بۇنىڭ ئىچىگە يۇشۇرۇنغان زاكوننى بىلىۋالالايمىز .
1985-يىلى ئامرىكا، ئەنگىلىيە، فىرانسىيە، سابىق فىدراتتىپ گىرمانىيە قاتارلىق دۆلەتلەر نېۋيورك مەيدان سارىيىدا يىغىن ئۆتكۈزۈپ، ياپۇنىيەنى مەجبۇرلاپ داڭلىق بولغان «مەيدان كىلىشىمى»نى ئىمزالىدى. ئىمزا قۇيىشتىن ئىلگىرى دوللار بېلەن ياپۇنىيە يىنىنىڭ ئايرىۋاشلاش نىسبىتى 1دوللارغا 250ياپۇنىيە يىنى ئەتراپىدا ئىدى . كىلىشىم ئىمزالىنىپ ئۈچ ئايغا يەتمىگەن ۋاقىت ئىچىدە تىز سۈئەتتە چۈشۈپ 200ياپۇنىيە يىنى بولغان، نىسبىتى %20 بولغان . 1987-يىلغا كەلگەندە بىر دوللارغا 120ياپۇنىيە يىنى بولۇپ ئەڭ تۆۋەن چەككە يەتكەن.
دوللارنىڭ ياپۇنىيە يىنىغا نىسبەتەن چۈشۈش نىسبىتى%50 دىن يۇقىرى بولغان، يەنى ياپۇنىيە يىنىنىڭ قىممىتى دوللاردىن بىر ھەسسە يۇقىرى ئاشقان. ئەينى ۋاقىتتا ياپۇنلۇقلار بىر كېچىدىلا بايلارغا ئايلىنىپ قالغاندەك ھېس قىلىشقان، لىكىن تىگى تەكتىدىن ئېيتقاندا بۇ ياپۇنىيە ئىقتىسادىغا نىسبەتەن ئېغىر زەربە بولغان. شۇندىن كىيىن ياپۇنىيە 20يىل ۋاقىت سەرپ قىلىپ ئاران ئەسلىگە كىلەلىگەن .
خەلق پۇل قىممىتىنىڭ ئۆسىشى بايلارغا نىسبەتەن كۆرىنەرلىك پايدىلىق .
خەلق پۇل قىممىتى ئۆسسە بۇرۇنقى8.5يۇەنگە بىر دوللار ئالماشتۇرۇشتىن، ھازىرقى 6 يۇەنگە بىر دوللار ئالماشتۇرىدىغان ھالەت شەكىللىنىدۇ، يەنى ئۆزىمىزدىكى پۇلغا تېخىمۇ كۆپرەك دوللار ئالماشتۇرغىلى بۇلىدۇ، بۇ چەتئەلگە چىقىپ ئويناشقا ۋە مال سېتىۋېلىشقا ناھايىتى پايدىلىق بۇلىدۇ.
بايلارنىڭ قۇلىدىكى پۇل كۆرىنەرلىك ھالدا قىممىتى ئۆسىدۇ .
بىراق مائاشقا تايىنىپ كۈن كەچۈرىدىغان پۇخرالارغا نىسبەتەن زىيانلىق دىيىشكىمۇ بۇلىدۇ.قىممەت ئۆسكەندىن كىيىن ئەسلى 5 مۇچەنگە ئالغان بىر نان 4 موچەنگە كىلىدىغان بۇلىدۇ. ئەكسىچە نۇرغۇنلىغان چەتئەل كاپىتالى خەلق پۇل قىممىتىنىڭ ئۆسىشىگە ئەگىشىپ مەملىكىتىمىزگە كىرىپ مال باھاسىنىڭ ئۆسىشىگە تۈرتكە بۇلىدۇ، بۇلارنى ئۆي باھاسىنىڭ ئۆسىشىدىن كۆرىۋالغىلى بۇلىدۇ .

ئەڭ ھالقىلىقى ئىشقا ئورۇنلىشىش مەسىلىسى !
چەتئەل كارخانىللىرىنىڭ جۇڭگوغا كىرىپ زاۋۇت قۇرىشى، ۋە پۇل تېپىشتا ئاساسلىق كۆزلىگىنى ئەرزان ئىشلەپچىقىرىش كۈچى تەننەرخى ئىدى .
بىردىنلا خەلق پۇل قىممىتى ئۆرلەپ كىتىشى چەتئەل كارخانىللىرىنىڭ مەنپەئەتىگە زور كۆلەمدە تەھدىت ئېلىپ كەلدى. شۇنىڭ بېلەن ئۇلار مەبلىغىنى ياندۇرۋېلىپ تېخىمۇ ئەرزان ئەمگەك كۈچى ئىزدەپ باشقا دۆلەتلەرگە چىقىپ كىتىدۇ دە ئىشسىزلىق نىسبىتىنى ئۆرلىتىۋىتىدۇ .
يەنىلا ئېكىسپورت قىلىدىغان جۇڭگو مەھسۇلاتىغا پايدىسىز بۇلۇپ قالىدۇ. چۈنكى پېرۋوت ئالماشتۇرۇش مەسىلىسى مەۋجۇت بۇلۇپ قالىدۇ. يەنى، جۇڭگونىڭ مەھسۇلاتى خەلقئارا بازاردا قىممەتلەپ كىتىدۇ، بۇچوقۇم ئىگەنلەش نىسبىتىگە تەسىر يەتكۈزىدۇ. قىممەت ئۈسۈشنىڭ ئالدىدا بىر ناننى بىر يۇەن دىسەك، بىر دوللارغا 8 نى سېتىۋالغىلى بۇلىدۇ. قىممەت ئۆسكەندىن كىيىن بىر دوللارغا 6 نى سېتىۋالغىلى بۇلىدۇ. يەنە شۇنداق دىيىشكە بۇلىدۇ، جۇڭگونىڭ مېلى قىممەتلەشتى. شۇڭلاشقا چەتئەللىكلەر بۇ مەھسۇلاتلارنى سېتىۋالمايدۇ، بەلكى باشقا ئەرزان مەھسۇلاتلارنى سېتىۋالىدۇ. شۇڭلاشقا جۇڭگونىڭ ئىكىسپورت مىقتارى تۆۋەنلەپ كىتىدۇ ، بۇنداق بولغاندا دۆلەت ئىچىدىكى ئىكىسپورت كارخانىللىرى ئىنتايىن قىيىن ئەھۋالدا قالىدۇ .
ئۇمۇملاشتۇرۇپ ئېيتقاندا خەلق پۇل ئۈسۈش ئۇمۇمى يۈزلىنىشىدىكى ھالقىلىق مەسىلە قانداق ئۈسۈش مەسىلىسى، ئەمەلىيەتتە ئوبىكتىپ ئېيتقاندا خەلق پۇل قىممىتىنىڭ ئۈسۈشى قوش بىسلىق بۇلىدۇ. بۇ ئۈسۈشنىڭ دۆلىتىمىزگە پايدىسىمۇ ھەم زىيىنىمۇ بار. كونكىرىت ئېيتقاندا پايدىسىنى تۆۋەندىكى بىر قانچە نوقتىغا يىغىنچاقلاشقا بۇلىدۇ.

1. خەلق پۇلى قىممىتىنىڭ ئۆسىشى دۆلەت ئىچىدىكى ئىستىمالچىلارغا كۆرىنەرلىك ئۆزگىرىش ئېلىپ كىلىدۇ .
قۇلدىكى پۇلنىڭ قىممىتى يۇقىرلايدۇ، ئەگەر چەتئەلگە چىقىپ ئۇقۇش ياكى ساياھەتكە چىقىدىغان ئىش بولسابۇرۇنقىغا قارىغاندا ئاز پۇل خەجلەيدىغان بۇلىدۇ ۋە ياكى ئوخشاش پۇل خەجلەپ تېخىمۇ ئىش بىجىرگىلى بۇلىدۇ . ئەگەر ئىمپورت ماشىنا ياكى مەھسۇلات سېتىۋالغاندا باھاسىنىڭ بۇرۇنقىغا قارىغاندا بەكلا ئەرزانلىقىنى ھېس قىلغىلى بۇلىدۇ، شۇنىڭ بېلەن پۇخرالار تېخىمۇ كۆپ ئەمەلى نەپكە ئېگە بۇلىدۇ .

2. ئېمپورت كەسپىنىڭ تەرەققىياتىغا پايدىلىق . خەلق پۇل ئۆسسە سېتىۋېلىش كۈچىمۇ يۇقىررىلايدۇ ، ئىمپورت كارخانىللىرىنىڭ تەننەرخى تۆۋەنلەيدۇ .

3. خەلق پۇلى قىممىتىنىڭ ئۆسىشى خەلق پۇل ئورنىنىڭ ئۆسكەنلىكىنى چۈشەندۈرىدۇ. بۇ جۇڭگو ئىقتىسادىنىڭ دۇنيا ئىقتىسادىدا ئىگەنلىگەن ئورنىنىڭ ئۆسكەنلىكى بۇلۇپ بىر دۆلەت پۇلىنىڭ ئۈسۈشى ياكى چۈشىشى، شۇ دۆلەت دۆلەت كۈچىنىڭ سىموۋولى ھساپلىنىدۇ . ئالايلۇق يېقىنقى يىللاردىن بۇيان سىز شەرقى جەنۇبى ئاسىيادىكى قايسىلا دۆلەتكە ساياھەتكە بارسا پەقەت خەلق پۇلىنىلا ئېلىۋالسا بولدى .

نىمە ئۈچۈن ئۇ دۆلەتلەر خەلق پۇلىنى قۇبۇل قىلىدۇ ؟

چۈنكى : جۇڭگونىڭ ئىقتىسادى ئەمەلى كۈچى كۈچۈيدى . خەلق پۇلى كىشىلەرنىڭ ئېتىراپ قىلىشىغا ۋە ئىشەنچىسىگە ئىرىشتى . ئىقتىساد ئەمەلى كۈچىگە تايىنىپ خەلقئارا ئىشلاردا سۆز قىلىش ھوقوقىغا ئىگە بولدى .

خەلق پۇلى قىممىتىنىڭ ئۆسىشىنىڭ پايدىسىز تەرەپلىرى :

1. خەلق پۇلى قىممىتىنىڭ ئۆسىشى دۆلىتىمىز تاشقى سودا ئىكىسپورتىغا تەسىر قىلىدۇ .
خەلق پۇلى قىممىتى ئۆسسە، جۇڭگو مەھسۇلاتلىرىنىڭ باھاسى ئۆسىدۇ. مەبلەغ سېلىش تەننەرخى ئاشسا دۆلىتىمىز ئېكىسپورت مەھسۇلاتلىرىنىڭ رىقابەت ئىقتىدارى تۆۋەنلەيدۇ. شۇنىڭ بېلەن ئىقتىساد گۈللىنەلمەيدۇ .

2. خەلق پۇلى قىممىتىنىڭ ئۆسىشى دۆلىتىمىزنىڭ چەتئەل مەبلىغىنى قولغا كەلتۈرۈشكە پايدىسىز .
دۆلىتىمىز دۇنيا بۇيىچە چەتئەل مەبلىغىنى ئەڭ كۆپ قۇبۇل قىلغان چوڭ دۆلەت ، ھازىر چەتئەل مەبلىغىدىكى كارخانىلار دۆلىتىمىزنىڭ سانائەت، يېزا ئىگىلىك، مۇلازىمەت قەتارلىق ھەرقايسى ساھەلىرىدە رولى كۆرىنەرلىك بولماقتا. تېخنىكىنى ئىلگىرى سۈرۈش، ئەمەك كۈچلىرىنى ئىشقا ئورۇنلاشتۇرۇش، ئىكىسپورتنى كېڭەيتىش قاتارلىق خەلق ئېگىلىكى تەرەققىياتىدا سەل قارىغۇسىز تەسىرلەرنى پەيدا قىلدۇ .

3. خەلق پۇلى قىممىتىنىڭ ئۆسىشى دۆلەت ئىچىدىكى ئىشقا ئورۇنلىشىش بېسىمىنى يۇقىرلىتىۋېتىدۇ .
خەلق پۇلى قىممىتىنىڭ ئۆسىشى ئېكىسپورت كارخانىللىرى ۋە چەتئەل مەبلىغىدىكى كارخانىلارغا بولغان تەسىرى ئاخىردا ئىشقا ئورۇنلىشىشقا بېرىپ تاقىلىدۇ. چۈنكى ئېكىسپورت مەھسۇلاتلىرى ئاساسلىق ئەمگەك سىجىللىقىدىكى مەھسۇلاتلار. ئېكىسپورتنىڭ توسالغۇغا ئۇچۇرشى مۇقەررەر ھالدا ئىشقا ئورۇنلىشىش بېسىمىنى يۇقىرلىتىۋاتىدۇ. چەتئەل مەبلىغىدىكى كارخانىلار ئەڭ كۆپ ئىش ئورنى بېلەن تەمىن ئىتىدىغان ئورۇن،ئەگەر چەتئەل مەبلىغىنىڭ كىرىشى توسالغۇغا ئۇچۇرسا، دۆلەت ئىچىدىكى ئىشقا ئورۇنلىشىش بېسىمى مۇقەررەر ئېشىپ كىتىدۇ .

4. خەلق پۇلى قىممىتىنىڭ ئۆسىشى پۇل مۇئامىلە بازىرىنىڭ مۇقىملىقىغا تەسىر قىلىدۇ .
ئەگەر خەلق پۇل قىممىتى ئۆسسە چەتئەل ھايانكەشلىرى پۇرسەتنى غەنىمەت بىلىپ پۇللىرىنى ئېلىپ كىلىپ خەلق پۇلىغا پېرۋوت قىلىۋالىدۇ ، جۇڭگو پۇل مۇئامىلە بازىرى ساغلام يىتىلمەي تۇرۇپلا، پۇل مۇئامىلە بازىرىمىز قالايمىقانچىلىققا ئۇچىرايدۇ .
بۇ خۇددى تۆۋەندىكى مىسالغا ئوخشايدۇ :
بىر كەمبەغەل ئادەمنىڭ ئۈيىگە ئۇنىڭ ئىنتايىن باي بىر تۇققىنى كىلىپ، ئۇلار ئۈچۈن ۋاقىتلىق باياشات تۇرمۇش ئېلىپ كىلىدۇ ، شۇ تۇرمۇشلار ئۈچۈن بۇ مىھمان بۇكەمبەغەل ئادەمگە نۇرغۇن قەرز بىرىدۇ. ئويلىمىغان يەردىن بۇ باي تۇققان توساتتىنلا يوقاپ كىتىدۇ دە بۇ ئائىلىنى نۇرغۇن قەرزگە بۇغۇپ قۇيىدۇ . ئەڭ ئاخىردا بۇ ئائىلە ئۆزۈل كىسىل ۋەيران بۇلىدۇ .

خەلق پۇل قىممىتىنىڭ ئۆسىشى ھەم پايدىلىق ھەم زىيانلىق دەيمىز . ئۇنداقتا كۆپچىلىك خەلق پۇلى قىممىتىنىڭ ئۆسىشىگە قانداق مۇئامىلە تۇتىشى كېرەك ؟

خەلق پۇلى قىممىتى ئۆسكەن ۋاقىتتا كۆپچىلىك چوقۇم ئامانەت ، مەبلەغ ، ئىستىمال قاتارلىق ئۈچ قۇرۇلمىنى تەڭشەش كېرەك .

1. ئامانەت قۇرۇلمىنى تەڭشەشتە ، خەلق پۇلىنى كۆپرەك ساقلاپ، چەتئەل پۇلىنى ئاز ساقلاش كېرەك .
ھازىر ئاسىيادا تۆت چوڭ پۇل ئۆز ئارا ئەركىن ئالماشتۇرىلدۇ .يەنى خەلق پۇلى، ياپۇنىيە يىنى، ۋون، سىنگاپۇر پۇلى قاتارلىقلار . خەلق پۇلى ئاسىيادىكى ئاساسلىق ئوبروت قىلىندىغان پۇلنىڭ بىرى بۇلۇپ ئۇمۇمى ئوبروت نىسبىتىنىڭ %40 پىرسەنتتىن يۇقىرراقىنى ئىگەنلەيدۇ. شۇڭلاشقا چەتئەل بانكىللىرىغا بېرىپ خەلق پۇل ئامانىتى كەسپىنى ئېچىشنى سىناپ باقسا بۇلىدۇ . پېرۋوت نىسبىتى قۇيىۋېتىلگەندىن بۇيان، بىر قىسىم چەتئەل بانكىللىرى دۆلىتىمىزگە كىرىشكە باشلىدى. ئادەتتىكى خەلق ئۆزلىرىنىڭ خەلق پۇللىرىنى چەتئەل بانكىللىرىنىڭ خەلق پۇل ئامانەت كەسپىگە قويسا بۇلىدۇ ، بۇ خىل كۆپ مەنبەلىك ئامانەت شەكلى ئارقىلىق خېيىم خەتەرنى تۆۋەنلەتكىلى بۇلىدۇ .

2. مەبلەغ قۇرۇلمىسىنى تەڭشەش ، ئادەتتىكى خەلقنىڭ ھەممىسى خەلق پۇل ئامانىتىگە تايىنىپ قىممەتنى ساقلايمەن دىيىشىدۇ ، بۇقاراشمۇ تازا توغرا ئەمەس . بەلكى خەلق پۇلىغا كۆچمەس مۈلۈك سېتىۋالسا بۇلىدۇ .
مەسىلەن : تاغ ئورمان، تېرىلغۇ يەر ، ئۆي زىمىن، قاتارلىقلار . شۇنىڭ ئۈچۈن ئەمەلى نەرسىلەر ئارقىلىق قىممەتنى ساقلاش ، پۇل ئارقىلىق ساقلىغانغا قارىغاندا خېيىم خەتەر تېخىمۇ ئازىيىدۇ .

3. ئىستىمال قۇرۇلمىسىنى تەڭشەش ، خەلق پۇل قىممىتى ئۆسكەن ۋاقىتتا خەلق ئۆزىنىڭ ئىستىمال قۇرۇلمىسىنى تەڭشىشى كېرەك، كۆپرەك ئىمپورت ماللارنى سېتىۋېلىش، دۆلەت سىرتىدىن مال سېتىۋېلىش قاتارلىق ئۇسۇللار بېلەن تەڭشىگىلى بۇلىدۇ.

پايدىلىنىڭ ، لىكىن ، روخسەتسىز باشقا يەرگە كۈچۈرۇپ ئېلان قىلماڭ .

ھەممىڭلارغا ئۇتۇق تىلايمەن. ئاراڭلاردىن تېزرەك كارخانىچىدىن يەنە بىرسى چىقىشىنى تىلەيمەن. خۇدايىم بىزنى كارخانىچىسى جىق مىللەتلەردىن قىلغاي.بىزمۇ ھەم شۇنىڭغا تىرىشقايمىز!

تېخمۇ كۆپ ئىقتىسادى بىلىملەر، پۇل تېپىش تۇرلىرى ۋە يوللىرى باي دادام تور خاتىرىسىدە بار.

مەنبە : باي دادام تور خاتىرىسى