پەرزەنتلىرىمىزنى تاشلىۋەتمەيلى !

ئابدۇكېرىم راخمان ئالىپ
( يۈكسەل بلوگ تەكلىپلىك يازارى )

جەمئىيەت تەرەققىياتىنىڭ تېزلىشىشى ، نوپۇسنىڭ ئۈزلۈكسىز كۆپىيىشى ، ماددىي بايلىقلارنىڭ كۈنسايىن ئازىيىپ بېرىشى ، ماددىي ۋە مەنىۋىي ئېھتىياجنىڭ ھەسسىلەپ ئېشىپ بېرىشى ، ئىنسانلار ئوتتۇرىسىدىكى رىقابەت ئېڭىنى كەسكىنلەشتۈرىۋەتتى . ئاددىيسى ئۇششاق ھۈنەرۋەندىن كاتتا پايچىك شىركەتلىرىنىڭ لىدېرلىرىغىچە ، دېھقاندىن دۆلەت باشلىقلىرىغىچە ماددىي ۋە مەنىۋىي ئېھتىياجنىڭ ھاسىلاتى -ئەركىن رىقابەتنىڭ ئىسكەنجىسىدىن قېچىپمۇ قۇتۇلالمايدىغان دەرىجىگە يىتىپ قالدى . مانا مۇشۇنداق ئالدىراش تۇرمۇش رېتىمىنىڭ بىر بۈرجىكىدە غۇبارسىز پەرزەنتلىرىمىز  بويۇن قىسىشىپ تۇرماقتا…
ئاز بىر قىسىم ئاتا-ئانىلارنى ھىساپقا ئالمىغاندا ، كۆپلىگەن ئاتا -ئانىلار پەرزەنتلەرنىڭ ماددىي ئېھتىياجىنى قاندۇرۇپ قۇيۇپلا ، ‹‹ مېنىڭ بالامنىڭ بوينى قىسىلىپ قالغىنى يوققۇ ›› دەپ ئويلىشى مۈمكىن ، ئەمىلىيەتتە بۇنداق قاراش خاتا .
بىز بۇ يەردە ئىنتايىن ئاز ساندىكى ناچار تەبىئەتلىك ئىنسانلار ( شەھۋەتكە ، ئىچىملىككە ، چىكىملىككە بېرىلىپ پەرزەنىتلىرىنى پايدا -مەنپەئەتنىڭ قۇربانى قىلىۋەتكەن ، بالىلىرىنى خورلىغان ) نى ، مەسئۇلىيەتسىز ئاتا-ئانىلار ( خوتۇن يولدا ، بالا بەلدە ، دەپ قۇيۇپ تۇلا ئاجرىشىپ ، كۆپ قېتىم توي قىلىۋالىدىغان ، تاپقان بالىلىرى بىلەن كارى بولمايدىغان ) نى تىلغا ئېلىپ ئولتۇرمىساقمۇ بۇلىدۇ ، ئۇلارنىڭ ئاتا-ئانىلىق سالاھىيتىنى ئاشۇ پەرزەنتلىرى بەلگىلىسۇن ، ئۇلارنىڭ قىلمىش -ئەتمىشلىرىگە قارىتا تەقدىرنىڭ ھەر قىسىم ئۇرۇنلاشتۇرۇشلىرى تەييار ، ھەرگىزمۇ قېچىپ قۇتۇلغىلى بولمايدۇ .
دۇنياغا ھەرگىز ناچار پەرزەنت تۆرەلمەيدۇ !
لېكىن ،ئائىلە «مۇھىتى» نىڭ ناچارلىقىدىن نامۇۋاپىق تەربىيە ، ناچار ئادەت سىڭگەن ، پىسخىك ساپاسى تۆۋەن پەرزەنتلەر مەيدانغا كېلىدۇ ، بۇنى ھەرگىز جەمئىيەتتىن ، مىللەتتىن، تۈزۈلمىدىن كۆرۈشكە بولمايدۇ ، چۈنكى ئائىلىمۇ مەسئۇلىيەتكە تۇيۇنغان ئىللىق جەمئىيەت ، ئىتتىپاقلىققا تولغان كىچىك بىر دۆلەت بۇلالىسىلا ، ھەرقانداق تۈزۈم، مىللەت ، جەمئىيەت شارائىتىدىمۇ ، شۇ ماكان -زامان شارائىتىغا ماسلاشقان يۇقىرى ساپالىق پەرزەنت مەيدانغا كېلىۋېرىدۇ . بۇ يەنىلا ئاتا -ئانىلارنىڭ مەنىۋىيتى ۋە پسىخىك ساپاسىغا باغلىق .
ئۆزىمىزنىڭ گېپىگە كەلسەك ، نورمال تۇرمۇش شارائىتىدا ياشاۋاتقان ئاتا-ئانىلار ھەممەيلەن ئۆزىمىزدىن شۇنچە ئالدىراش ۋاقتىمىزدىن پەرزەنتلىرىمىزگە قانچىلىك ئاجرىتىپ بېرەلىدۇق، دەپ سوراپ كۆرەيلى . كۈنلەرنىڭ بەرىكىتى قالمايۋاتقان ، ھەرقانچە تىركىشىپمۇ ۋاقىتنى ھېچنىمىگە يەتكۈزەلمەيۋاتقان ، تۇرمۇش رېتىمى ناھايىتى تېز بۇنداق رىقابەتكە تولغان جەمىئييەتتە ، ئالتۇندەك ۋاقتىمىزنى گىراملاپ ئەمەس ، مىسقاللاپ پارچىلاپ پەرزەنتلىرىمىزگىمۇ تەقدىم قىلالىدۇقمۇ ؟
‹‹ يالغۇز بالا دەپ ياۋا ئۈگىنىپ قالدى ، ئەركە ئۈگىنىپ قالدى ، بالا بەك شوخ ، چوڭلار بېقىپ ئاشۇنداق بۇلۇپ قالدى … ›› دىگەندەك بىر قاتار باھانە – سەۋەبلەر بىلەن ئۆزىمىزگە ياسالما تەسەللىي بېرىپ ئولتۇرىشىمىزنىڭ زۆرۈرىيىتى يوق ! بەدەل تۆلىمەي تۇرۇپ ئېرشكىلى بولمايدۇ، زېھنىمىزنى ، ۋاقتىمىزنى پەرزەنتلىرىمىزگە قانچىلىك دەسمايە قىلساق ، ئۇلاردىن ئالىدىغان ھۇسۇلىمىزمۇ شۇنچە مول بۇلىدۇ ، ئۆزىمىزنى تاختا بېشىغا ئېلىپ قۇيۇپ ، بار مەسئۇلىيەتنى بالىلارغا دۆڭگەپ قويساق، ئاخىرىسىدا پەرزەنتلەرگە يۈز كىلەلمەي قالىمز .
ئۇنداقتا نورمال شارائىتتىكى ئائىلىلەردە پەرزەنتلەرگە ئاجرىتىلىشقا تىگىشلىك ۋاقىت نىمىلەرنىڭ قۇربانى بۇلۇپ كىتىۋاتىدۇ ؟
1.تۈگىمەس قاتار چايلار ، توي-تۆكۈنلار (ئەلۋەتتە ئادەمگەرچىلىكمۇ مۇھىم ). ئىسمىنى ئاتاپ ئولتۇرمىساممۇ ، بىزدىكى قاتار چايلارنىڭ تۈرى ئون نەچچىگە بېرىپ قالىدىكەن (بەزى چاكىنا چايلارمۇ يوق ئەمەس) ، ھەتتا چاي ئوينايدىغانلارنىڭ ئالدىنىڭ بەش-ئالتە ، كەينىنىڭ بىر-ئىككىدىن ئولتۇرۇشى بار ، بۇنىڭغا ئەگىشىپ مەيدانغا كەلگەن بەس تالىشىپ كىيىم -كېچەك سېتىۋېلىش ، گىرىم قىلىش… دىگەندەك بىر قاتار ۋاقىت ئىسراپچىلىقلىرى …
2.شان-شەرەپ ، ئۇتۇق قازىنىشنىڭ قۇربانى . ئۆزىنڭلا شان-شەرىپى ۋە ئۇتۇق قازىنىشى بىلەن بۇلۇپ كېتىپ ئائىلىنى ئۇنتۇپ قالغاننى ئازدەپ ، پەرزەنتلىرىنى بىراقلا بىر چەتكە تاشلاپ قۇيۇش ياكى پەقەتلا ئۇنتۇلۇپ قېلىش .
3.ئۇششاق ھەۋەسلەر . ئايىقى چىقمايدىغان تۈگىمەس سورۇنلار ، قىمار ئويناش …
4. شەخسىي ئىنقىلاب . ئائىلىدە ئەر-ئايال ئۆزىنىڭ كۆز قارىشىنى جاھىللارچە ئىسپاتلاشقا ئۇرۇنۇپ ، ئۆز پىكىرىنى يورغىلىتىپ ماجرا قىلىش ، ئائىلىدىكى تېنچلىقنى بۇزۇپ ئاچچىقىنى بالىلىرىدىن چىقىرىش ياكى پەرزەنتلەرنىڭ ھىسياتى بىلەن ئويلاشماسلىق . ئەلۋەتتە قازان -چۆمۈچ تىگىشمەي ئاش پىشمىغاندەك ، ئائىلىدە ئۇقۇشماسلىقتىن كىلىپ چىقىدىغان كۆڭۈلسىزلىكلەردىن ساقلانغىلى بولمايدۇ . لېكىن ، ۋاقتى ، ئورنىىغا ، گەپ -سۆزگە دىققەت قىلماي ، پەرزەنتلەرگە يامان تەسىر بەرگەننى ئاز دەپ ، ئۆزلىرىنىڭ پەرزەنتلەر قەلبىدىكى ئوبرازىنى خۈنۈكلەشتۈرۈش .
5.چوڭلار ئارىلىشىۋېلىش . قېينئاتا ، قېينئانا ، كۈيئوغۇل ، كېلىن ئوتتۇرىسىدىكى نازۈك مۇناسىۋەتنىڭ توغرا بىر تەرەپ قىلىنماسلىقتىن كىلىپ چىققان نىزالار تۈپەيلى ، پەرزەنتلەرنىڭ ئىدىيسىدە خاتا ھالدا شەكىللىنىپ قالىدىغان يەككە ھالدىكى تەرەببازلىق بۆلۈنمە كەيپىيات . چوڭلار باققان سەۋەبلىك ئاتا -ئانىنىڭ رولى بولماسلىق .
6.ئېغىر خىزمەت بېسىمى ، زىيادە چارچاش سەۋەبلىك ۋاقىتنى ئەتىگە ئارانلا ئۇلاشتۇرۋېلىش .
…
ئائىلە تەربىيسى توغرىسىدا سىتونا خانىمنىڭ بالا تەربىيسى ، كارل ۋېنتېرنىڭ پەرزەنت تەربىيسى ، ئامېرىكىلىقلارنىڭ ، ياپۇنلارنىڭ ، چەتئەللىكلەرنىڭ ، كۇڭزىچىلارنىڭ …ۋاھاكازالار ، دىگەندەك بىر قاتار تەربىيە ئۇسۇللىرى توغرىسىدا مۇنازىرە قىلىپ ئىزدەندۇق . مېغىزىنى قوبۇل قىلىپ ، شاكىلىنى تاشلايمىز ، دېسەك ، بىزنىڭ ماكان ، زامان ، تۈزۈلمە ، ئادەت ، مىللەت ، ئىقلىم ، دىن ، ئائىلىۋى مۇھىت … قەتئىي ئوخشاش بولمىسا ، يەنە كىلىپ بىز سىتونا خانىم ، كارل ۋىنتېر ياكى چەتئەللىك بولمىساق بۇنى قانداق ئەمەلگە ئاشۇرىمىز ؟! ئۇنىڭ ئۈستىگە ئارتۇقچىلىقمنى قۇبۇل قىلش ئۈچۈن ، بەزى نامۇۋاپىق نەرسىلەرنىمۇ كۈچۈرۈپ كىلىشتىن ساقلانغىلى بولمايدۇ. بۇ تۇغرۇلۇق مىسال ئالمىساممۇ ، بىزدىكى كىنو-تېلىۋوزورىيە مەدەنىيتى ۋە ئېلانچىلىققا نەزەر سالىدىغان بولساق ھەممە نەرسە مانا مەن دەپ چىقىپلا تۇرىدۇ .
چوقۇم باشقىلاردىن ئۈگنىشىمىز كېرەكمۇ ؟!
ئەجىبا ، بىزدە باشقىلار ئۈگەنگىدەك ، ئۆزىمىزمۇ قەدىرلىگۈدەك نەرسىلەر يوقمىدۇ ؟! بۇ گۇمانلىق نوقتا .مەن يۈزدە-يۈز كېپىللىك قىلالايمەن ، بىزدىمۇ ئۈگىنىدىغان نەرسىلەر بەك كۆپ ، تۇتىيا بىلىپ ئۈگىنىشنى خالىساقلا … ئاتا- ئانىنى ، ئىلىم ئىگىلىرىنى ، ياشقا چوڭلارنى ھۆرمەتلەش ياكى چوڭ كۆرۈش ، نەس- ھارامدىن يىراق تۇرۇش ، ئىلىم -مەرىپەتنى سۆيۈش ، دوستلىققا ئەھمىيەت بېرىش ، مېھماننى چوڭ كۆرۈش ، مەرتلىكنى ئەلا بىلىش ، ئىپپەت – غورۇرىنى ساقلاش …ئۈگىنىدىغىنىمىز بۇنىڭدىنمۇ كۆپ .
ئۇنى قىلما ، بۇنى قىلما يامان بۇلىدۇ ، مەكتەپكە بار ، ياخشى ئۇقۇ ، تاپشۇرۇق ئىشلە ، نەتىجەڭ قېنى ؟ مۇشۇ سۇئاللارنى بالىلىرىمىزدىن سوراشتىن بۇرۇن ئۆزىمىز دىن سوراپ جاۋاپ تاپالىغاندا ئاندىن بالىلاردىن سوراپ كۆرەيلى . ئۆزىمىز ياخشى قىلالىدۇقمۇ -يوق ؟ بىزنىڭ نەتىجىمىز قېنى ؟! ئۆزىمىز قىلالمىغان ئىشنى پەرزەنتلەرنى قىلىشقا مەجبۇرلىساق ، قىلالمىسا ئۇلاردىن ئاغرىنغىلى تۇرساق توغرا بولماس . پەرزەنتلەرنىڭ مەنىۋى ئېھتىياجىنى تۇلۇق قاندۇرماي تۇرۇپ ئۇلارغا يۈك ئارتمايلى ، بېسىم قىلمايلى . ئىللىق ئائىلە مۇھىتى ، ئەركىن تەسەۋۇر ، قايناق بەختىيارلىققا چۈمگەن ھىسيات ، دادىل قەدەم ئېلىش ، جۇشقۇن روھ، قورقماس يۈرەك ، سەممىمىي، ساپ كۆڭۈل … مۇشۇلارنىڭ ھەممىسىنى ئاتا-ئانا بۇلۇش سۈپىتىمىز بىلەن پەرزەنىتلىرىمىزدە ھازىرلىيالىشىمىز كېرەك ، بۇنىڭ ئۈچۈن ئىشنى ئۆزىمىزدىن باشلاپ ئۈلگە بۇلۇشىمىز ، پەرزەنتلىرىمىزگە كۆپلەپ ۋاقىت ئاجرىتىشىمىز ، ئۇلار بىلەن توختىماي پىكىر ئالماشتۇرۇپ تۇرشىمىز، ئۆزىمىزنىڭ ئېھتىياجىنىلا ئويلاشماي ، بالىلارنىڭمۇ ئارزۇسىنىمۇ ئويلشىشىمىز ھەمدە ئۇلارنىڭ يۈرەك سىرلىرىنى تىڭشىشمىز لازىم .
شۇنداق بولغاندا ئائىلە دۆلىتىمىزنىڭ ياخشى بولغان بىر ئەندىزىسىنى قۇرۇپ چىقساق ئەجەب ئەمەس . ھەر كىشىنىڭ ئائىلە شارائىتى ئوخشاش بولمىغان سەۋەبلىك ، ئەلۋەتتە ئوخشاش بولمىغان ئەندىزىنىڭ شەكىللىنىشى تۇرغانلا گەپ . لېكىن ، پەرزەنىتلىرىمىزگە ئاجرىتىلغان ۋاقتىمىزنىڭ ئۈنۈمى ھەممىمىزگە ئەڭ مول غەلبە مىۋىسىنى ئېلىپ كەلگۈسى !
پەرزەنتلىرىمىزنى ھەرگىز تاشلاپ قويمايلى ، ئۇلار چوڭلارنىڭ بالىسى ئەمەس ، يەسلىنىڭ ، مەكتەپنىڭ بالىسى ئەمەس ، ئۇلاردا مۇستەھكەم پىسخىك ساپا ھازىرلاش ئۈچۈن يەنىلا بىز بولمىساق بولمايدۇ . مۇشۇنداق جەمىئييەتتە ئۇلار پىسخك ئۆتكۈلىدىن ئۆتەلمىسە ھىچقانداق روھى زەربىنى كۆتۈرەلمەيدۇ ، كەلسە -كەلمەس يوللارغا كىرىپ كېتىپ بىز خالىمايدىغان ئىشلارنى سادىر قىلسا ياكى ئۆزىنى ئۆلتۈرىۋالسا ئەڭ ئاخىرىدا ئۆزىمىزنىڭ يۈرىكى پۇچىلىنىدۇ، ئەلۋەتتە .