ياشلار مۇھەببەتلىشىشتە يۇقىرى ئىستېمال قوغلاشماقتا

ئوسمانجان نۇر بىلىگيار
( يۈكسەل بلوگ تەكلىپلىك يازارى )

نۆۋەتتە، ئالىي مەكتەپلەردە ئوغۇل – قىزلارنىڭ ئۆز – ئارا مۇھەببەتلىشىش ئەھۋالى بارغانسىېرى ئۇموملاشماقتا. ھالبۇكى، شېرىن-شىكەر مۇھەببەتكە ئەگىشىپ كېلىدىغىنى يۇقىرى سوممىلىق ئىستېمال مەسىلىسى بولماقتا. مەسىلەن، ئائىلە ئىقتىسادى ياخشىراق  بىر قىسىم ئوقۇغۇچىلار يۈرگىنىگە يان تېلېفون، كۇمپىيوتېر، قىممەت پۇللۇق كىيىم-كېچەك سوۋغا قىلىپ، پۇلنى سۇدەك خەجلىمەكتە؛ ئائىلە ئىقتىسادىي ناچارراق ئوقۇغۇچىلارمۇ ئەھۋالىغا تەن بەرمەي يېمەك-ئىچمەك، كىيىم-كېچەكتىن ئۆزىنى قىسىپ، تۈرلۈك باھانە-سەۋەبلەرنى توقۇپ، ئاتا – ئانىسىنىڭ ‹‹ يىلىك ›› ىنى شورىماقتا. ئۇنداقتا، ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ مۇھەببەت باغلىشىدىكى يۇقىرى ئىستېمال مەسىلىسىگە قانداق قاراش كېرەك؟!

قىسمەن ئوقۇغۇچىلارنىڭ بۇ ھەقتىكى مۇھاكىمە-بايانلىرى

مۇھەببەتلىشىش- رومانتىك ھېسىيات، ئىسراپخورلۇق ئەمەس

ئالىي مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان چاغلىرىم ئىدى، بىر دەم ئېلىش كۈنى مەن مەكتەپنىڭ ئوقۇغۇچىلار ياتىقى بىناسى مەيدانى ئالدىدىن ئۆتۈپ كېتىۋېتىپ، بىر مۇنچە كىشىلەرنىڭ توپلىشىۋالغىنىنى كۆردۈم. بېرىپ قارىسام، مەيداننىڭ قاق ئوتتۇرىسدا، ئەينەك ئىستاكانغا سېلىنغان ياندۇرۇلغان قىزىل شام بىلەن يوغان بىر يۈرەكنىڭ شەكلى چىقىرىلىپ، ئۇنىڭ ئوتتۇرىغا تۆت قەۋەتلىك ئادەمنى مەپتۇن قىلىدىغان چىرايلىق تورت قۇيۇلغانىدى.
تۇيۇقسىز، بىر ساۋاقداش بىر تال ئەتىرگۈلنى قوينۇمغا تىقىپ قۇيۇپ : «ھەر بىر ئادەمگە بىر تالدىن بار، سەل تۇرۇپ ئۇنىڭ قىز دوستىغا بىرلىكتە بېرىمىز»، دېدى. « كىمنىڭ قىز دوستىغا؟»،-مەن مەڭدەرەپ قالدىم. « ئاۋۇ ئوتتۇرىدا تۇرغان ساۋاقداشنىڭ، بۈگۈن ئۇنىڭ قىز دوستىنىڭ تۇغۇلغان كۈنى، ئۇ بۇ ئىشقا نۇرغۇن پۇل خەجلىدى».
قىز دوستىنىڭ تۇغۇلغان كۈنى ئۈچۈن، بۇ ساۋاقداش ھېچنىمىگە پەرۋا قىلماي، قىز دوستى ئۈچۈن ئالاھىدە بىر ئېسىدە قالغىدەك سوۋغا تەييارلىغان ئىدى. بىردەمدىن كىيىن، بۇ ئاشىق-مەشۇقلار كۆپچىلىكنىڭ گۇۋاھچىلىقىدا تورتنى كەستى، ئاندىن مەيداندىكى «ئاممىۋى ئارتىس» لارمۇ 99 تال ئەتىرگۈلنى ئۇنىڭغا سوۋغا قىلدى. ئىش ئاياغلاشقاندىن كىيىن، مەن يەردە يەنە يېيىلمىگەن يېرىمدىن كۆپرەك تورت ۋە شام سېلىنغان نەچچە ئون ئىستاكاننىڭ ئىختىيارىسز ھالدا : « بۇ نەدىمۇ رومانتىك ئىش بولسۇن؟ ئېنىقتىن-ئېنىق ئىسراپخورلۇق ئەمەسمۇ!» دەپ ئاھ ئۇرۇۋاتقانلىقىنى كۆرگەندەك بولغانىدىم.
نۆۋەتتە، «ئاشىق-مەشۇقلار بايرىمى»، ‹‹ روژدىستېۋا بايرىمى ›› … دېگەندەك بايرملارنىڭ جەمئىيتىمىز كىشىلىرى تەرىپىدىن ئاڭسىز رەۋىشتە قوبۇللىنىشى نەتىجىسىدە، ئالىي مەكتەپتىكى ‹‹ زامانىۋىي ›› ياشلارنىڭمۇ بۇ بايراملارنى ھېچ بوش قويمايۋاتقانلىقىنى كۆرىمىز. بۇ بايراملار ئوغۇل – قىزلارنىڭ بىر – بىرىنىڭ كۆڭلىنى ئۇتۇشتىكى تۇتىيا پۇرسەت بولماقتا. نۇرغۇن ئوغۇل ساۋاقداشلار يۈز-ئابرويىنى ياكى قىز دوستىنىڭ كۆڭلىنى خوش قىلىش ئۈچۈن، تۈرلۈك چارە-ئاماللارنى ئىشقا سىلىپ رومانتىك بۇلۇشقا ئۇرۇنىدۇ. چەكتىن تېخىمۇ ئاشقانلىرى بولسا، ئۆزىنىڭ ئىقتىسادىي ئەھۋالىغا باقماي، ھەر تەرەپكە قاتراپ ساۋاقداشلىرىدىن پۇل قەرز ئالىدۇ. ھالبۇكى، ھازىر نۇرغۇن قىز ئوقۇغۇچىلار بۇ خىل بۇرمىلانغان رومانىتىكا بىلەن ئۆزلىرىچە پەخىرلىنىدۇ، كۆڭلىدە يۇشۇرۇنچە باشقا دوستلىرى بىلەن بەس تالاشماقچى بۇلىشىدۇ.
 مۇھەببەتلىشىش-رومانتىك بۇلۇشقا ئېھتىياجلىق، ئەمما رومانتىك ھېسيات مەلۇم دەرىجىدە كونتىرول قىلىنىشى كېرەك . ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى تېخى جەمئىيەتكە تۇلۇق قەدەم تاشلىمىغان، يەنە كېلىپ ئاتا-ئانىلىرىنىڭ تۇرمۇشتىكى، تىرىكچىلىكىدىكى جاپا-مۇشەققىتىنى ھەقىقىي يۇسۇندا ھېس قىلمىغان بولىدۇ. ئالىي مەكتەپتىكى مۇھەببەتلىشىش جەريانىدا، چوقۇم زېھىننى ئۆگىنىشكە قارىتىش، ئەگەر مۇھەببەتلەشكەن تەقدىردىمۇ ئاتا-ئانىسى ئەۋەتكەن ئىقتىسادنى مۇۋاپىق ئىشلىتىپ، مۇھەببەتكە توغرا مۇئامىلە قىلىش لازىم. ( ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى گۈلنۇر )

سوۋغىنىڭ ئەرزان بۇلىشى- مۇھەببەتكە بولغان ساداقەتنىڭ تۆۋەنلىكىدىن دېرەك بەرمەيدۇ.

ئالىي مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان چاغلىرىم. ئالىي مەكتەپتىكى بىر ساۋاقدىشىم ئوغۇل دوستى بىلەن ئالىي مەكتەپنىڭ 1-يىللىقىدىن باشلاپ يۈرگەن ئىدى. ئۇلارنىڭ شۇ ۋاقىتتىكى مۇھەببىتى تولىمۇ ئاددىي ئىدى، ماددىي نەرسىلەرنىڭ قانچىلىك بۇلىشىنى بەك ئويلاپ كەتمەيتتى، شېرىن مۇھەببەتكە ئىگە بولسىلا، ئۆزلىرىنى ھەممە نەرسىگە ئېرىشكەندەك ھېس قىلىشاتتى. بىز ھەممىمىز يېزىدىن كەلگەن بۇلۇپ، كۆپىنچىمىزنىڭ ئائىلە شارائىتىمىز ئانچە باياشات ئەمەس ئىدى. ئاتا-ئانىمىزمۇ بىزنى ناھايىتى تەسلىكتە ئوقۇتاتتى، بىزمۇ ئاتا-ئانىمىزنىڭ قان-تەر بەدىلىگە كەلگەن پۇل بىلەن مۇھەببەتلىشىشكە ھەقىقىمىز يوق،-دەپ ئويلايتتۇق.
بۇ ئىككى ساۋاقدىشىم بۇ خىل داۋلىنى ناھايىتى ياخشى چۈشىنەتتى، شۇڭا، قىز ساۋاقدىشىم ئۇنىڭغا قارىتا ھېچقانداق نەرسە تەلەپ قىلىپ باقىمىغانىدى، ئەكسىچە، ئۇلار چىن مىھرى-مۇھەببىتى بىلەن بىر-بىرىنى ئاسراش ۋە ياخشى كۆرۈش ئارقىلىق ماددىي نەرسىنىڭ ئورنىنى تۇلۇقلايتتى. ئۇنىڭ يىگىتى تۇغۇلغان كۈن ئۆتكۈزگەندە، ساۋاقدىشم ئۇنىڭغا ئۆز قولى بىلەن تىككەن مودەن گۈلىنىڭ شەكلى چۈشۈرۈلگەن قولياغلىق ۋە ئۆز قولى بىلەن توقىغان شارپىنى سوۋغا قىلاتتى.
ئۇلار باشقىلار كىنۇخانىغا كىرىپ-چىقىۋاتقاندا، مەكتەپتە قۇيۇلىدىغان كىنولارنى كۆرەتتى؛ باشقا ئاشىق-مەشۇقلار ئېسل ئاشخانىلارغا كىرىپ-چىقىۋاتقاندا، ئۇلار مەكتەپ ئاشخانىسى ياكى ئاددى ئاشپۇزۇللاردا غىزالىناتتى؛ باشقىلار داڭلىق ماركىلىق كىيىم-كېچەك سارايلىرىغا كىرىپ، كىيىم-كېچەكلەرنى چوڭ-كىچىك سومكىلارغا سېلىپ چىقىشىۋاتقىنىدا، ئۇلار كەچلىك بازارلارنى، مال باھاسى چۈشۈرۈلگەن دۇكانلارنى ئارىلايتتى. ئۇلارنىڭ  ماددىي بۇيۇملاردىن بەھىرلىنىشىمىزمۇ ئەرزان باھالىق نەرسىلەر ئىدى، ئەمما مۇھەببەت رىشتى ھەرگىزمۇ بۇنىڭلىق بىلەن قەدىرسىز بۇلۇپ قالمايتتى. ئوقۇش پۈتتۈرۈشكە ئاز قالغاندا، باشقا ئاشىق-مەشۇقلار بىر-بىرلەپ ئايرىلىشقا باشلىغاندا، ئۇلار يەنىلا مۇھەببەتنىڭ تاتلىق ۋىساللىرىدا ئەللەيلەنگەن ئىدى.
ئالىي مەكتەپتە مۇھەببەتلىشىش جەريانىدا ئۇلار ھەممە ۋاقىتنى مۇھەببەتلىشىشكە سەرپ قىلمىغانىدى، بەلكى ئۆگىنىشنى ئاساسلىق ۋەزىپىسى قىلىپ، ئۆگىنىش، ئىمتىھان، تۇرمۇش جەھەتلەردە ئىسسىق-سوغاقنى تەڭ كەچۈردى. نەتىجىدە 4 يىلدا ئۇلار نۇرغۇن نەتىجىلەرگە ئېرىشتى، «ئۈچتە ياخشى ئوقۇغۇچى»، «ئۇقۇش مۇكاپات پۇلى»، ئېنگىلىزتىلى 4-،6-دەرىجە ئىمتىھانى كېنىشكىسى قاتارلىق نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈردى. مۇھەببەت ۋە ئوقۇشتا بىرلىكتە ئىلگىرىلىگەچكە، ساۋاقداشلار ئۇلارغا « نەمۇنىلىك ئاشىق-مەشۇق» دېگەن چىرايلىق ‹‹ لەقەم ›› نىمۇ بېرىپ ئۈلگۈرگەن ئىدى.
ئۇنىۋېرستىتنى پۈتتۈرگەندىن كىيىن، ئۇلار  بىرلىكتە ئاسپىرانتلىققا قۇبۇل قىلىندى. ئۇلار گەرچە نامرات بولسىمۇ، ئەمما ئۇلاردا ئالغا ئىنتىلىش روھى بار ئىدى؛ ئەمەلىي شارائىتى ناچار بولسىمۇ، مۇھەببەتنى ئۇلۇغ بىلەتتى؛ مېھىر-مۇھەببەت ئىككى ئادەمنىڭ چىن يۈرىكىگە باغلىق، قىممەت باھالىق ماددىي نەرسىلەر ئەبەدىي ئۆزگەرمەيدىغان ھەقىقىي مۇھەببەتكە تەڭ بۇلىشى ناتايىن. ( ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى ئەختەر )

پۇل خەجلىمىىسە، مۇھەببەتنىڭ تەمى بولمامدۇ؟

قايسى ۋاقىتتىن باشلاندىكىن ئۇقمىدۇم، مەكتەپ قۇرۇسى ئىچىدە بىر مۇنچە كىتابلارنى قۇچاقلاپ يولدا ئالدىراش ماڭىدىغان سىمالارنى ناھايىتى ئاز ئۇچرىتىدىغان بۇلۇپ قالدىم. ئەمما بۇ سىمالارنىڭ ئورنىغا جۈپ-جۈپ ئاشىق مەشۇقلارنى ياكى قول تۇتۇشۇپ، قولتۇقلىشىپ، ھەتتا يولدا باشقىلار يوقتەك پەردىشەپنى قايرىۋېتىپ، ياتاق بىنالىرىنىڭ ئالدىلىرىدا بىر-بىرگە يۆرگىشىپ، شېرىن-شېكەر ۋەدە بېرىۋاتقان، ياتاق تاقايدىغان خادىملارنىڭ ۋارقىراپ چاقىرىشى خۇشىياقمىغاندەك ھومىيىپ قۇيۇپ، يەنە بىر-بىرىگە تاتلىق پىچىرلىشىپ، ياتىقىغا كىرىپ كېتىدىغان ئەھۋاللارنى كۆرۈپ، ئۇ يوللاردىن مېڭىشنى بىئەپ ھېس قىلىپ، ئەگىپ ئۆتۈپ كېتىمەن.
قىز بۇلۇش سۈپىتىم بىلەن، مېنىڭ ئەڭ كۆپ ئاڭلايدىغىنىم «بەختنى كۆز-كۆز قىلىش» : « بىز xx جايغا بېرىپ ساياھەت قىلىپ كەلدۇق.» ، « ئۇ ماڭا  xx ماركىلىق يانفۇن ئېلىپ بەردى»، « بىز  xxx ئاشخانىسىغا بېرىپ غەربچە تاماق يىدۇق» قاتارلىقلار.  بۇ ئىشلارنى سۆزلىگەنلەرنىڭ چېھىرىدە ئاجايىپ بەخت نۇرلىرى چاقنايدۇ، ئاڭلىغانلارنىڭ بولسا كۆزلىرى قىزىرىشىپ، ھەۋەسلىنىپ كېتىدۇ. ئوغۇل دوستىنىڭ مەردلىك دەرىجىسى  ئۇلارنىڭ «مۇھەببەت» نى ئۆلچەيدىغان ئاساسلىق ئۆلچىمىگە ئايلىنىپ قالدى.
ئۇزۇن ۋاقىتلار ئىلگىرى، ھەقىقىي مۇھەببەت بالقىپ تۇرىدىغان بىر ناخشا نۇرغۇن قىزلارنىڭ يۈرەك تارىنى چەككەن ئىدى، ھازىر……
ئەسلىدە مۇھەببەتلىشىشتە پۇلنى بۇنچىلىك ئۈستۈن ئورۇنغا قۇيىدىغانلارنى بەك كۆزگە ئىلىپ كەلمەيتتىم، ئەمما ھازىر كەلگۈسىدىكى چىھرىدىن ساپ نىيەت چىقىپ تۇرىدىغان ئوغۇل دوستۇمنىڭ، پۇل خەجلىمەي مەن بىلەن مۇھەببەتلىشىشىدەك ھالەتنىڭ قانداق بۇلىدىغانلىقىنى تەسەۋۋۇر قىلالمايمەن. ئالدى بىلەن بۇنداق قىلغاندا، مەن ئاچا-سىڭىللىرىم ئالدىدا بېشىمنى كۆتۈرەلمەيمەن. ئىككىنچىدىن، ئەگەر ئۇ شۇنچىلىك دەرىجىدە كۆزى كىچىك بولسا، مەن ئۇنىڭ مېنى ياخشى كۆرىدىغان-كۆرمەيدىغانلىقىغا ھۆكۈم قىلالمايمەن. گەرچە مىھر-مۇھەببەتنى پۇل بىلەن ئۆلچىگىلى بولمىسىمۇ، ئەمما پۇل خەجلەشكە كۆزى قىيماسلىق ھەقىقىي مۇھەببەت دىگەنلىك بولامدۇ؟
جەمئىيەتكە قەدەم قويۇپ بولغان يېتەكچى ئوقۇغۇچى ئاچىلىرىمىز بىزگە مۇنداق دەيدۇ : ئوغۇل ئوقۇغۇچىلارنىڭ سەن ئۈچۈن پۇل خەجلەشنى خالىشى -سېنى ياخشى كۆرگەنلىكىدىن بولماسلىقى مۇمكىن، ئەمما سەن ئۈچۈن پۇل خەجلەشنى خالىماسلىقىمۇ-سېنى ياخشى كۆرمەسلىكىدىن بولماسلىقى مۇمكىن. جەمئىيەت ئىنتايىن رىئال بۇلۇپ، مۇھەببەت ۋە پۇل ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتكە قانداق باھا بېرىش لازىملىقىنى مەنمۇ ئۇقمايمەن، بەلكى ئاساسىي ئېقىمغا ئەگىشىمەن. ( ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى ئەدىپە )

مۇھەببەتلىشىشكە پۇل خەجلەشتە ئۆز ھالىغا بېقىپ ئىش قىلماق لازىم.

بىر مۇھەببەتلىشىۋاتقان قىز ئىستۇدېنت بۇلۇش سۈپىتىم بىلەن مەن ۋە ئوغۇل دوستۇم پۇل خەجلەش جەھەتتە بىر قەدەر ياخشى قىلدۇق، دەپ ئويلايمەن. مۇھەببەتلەشكەندىن ھازىرغا قەدەر ئوغۇل دوستۇمنىڭ ھەر ئايلىق تۇرمۇشى راسخوتى ئىزچىل 500 يۈەن بۇلۇپ، ئەزەلدىن ئائىلىسىدىن باشقا ئارتۇقچە پۇل تەلەپ قىلىپ باقمىدى. مەنمۇ ئۇنىڭ پۇلىنى خەجلەشنى ياقتۇرمايمەن، چۈنكى مەن بۇ پۇلنىڭ ئۇنىڭ ئاتا-ئانىسى تاپقان پۇل ئىكەنلىكىنى چۈشىنىمەن، ئۇ ھازىر پۇل تېپىش ئىقتىدارىنى ھازىرلىمىدى ھەمدە ئاتا-ئانىسىنىڭ بېقىشىغا موھتاج.
شۇڭا، بىز ئادەتتە نۆۋەتلىشىپ پۇل تۆلەيمىز. كېيىنچە، مەن پۇل تۆلىگەندە بەلكىم ئوغۇل دوستۇمنىڭ يۈز-ئابرۇيىنى چۈشەرگەندەك ئىش قىلدىم، دەپ ئويلىدىم، شۇنىڭ بىلەن، ئىشىكتىن چىقىشتىن بۇرۇن، ئالدىن پۇلنى ئۇنىڭغا بەردىم، كىيىن پۇل تۆلىگەندە ئىشلار ناھايىتى تەبئىي بولدى.
مېنىڭچە، قىز بۇلۇش سۈپىتىمىز بىلەن، ئوغۇل دوستىمىز بىلەن بىللە بولغاندا، ئوغۇل تەرەپتە تۇرۇپ ئويلاشنى بىلىشىمىز لازىم. مەن ئىزچىل شۇنداق قاراپ كەلدىم، بىز ئوقۇغۇچىلىق دەۋرىدە تۇرىۋاتىمىز، خەجلەۋاتقىنىمىز ئاتا-ئانىمىزنىڭ پۇلى، شۇڭا جەزمەن ئىقتىسادچانلىق بىلەن ئىشلىتىشىمىز لازىم. ھازىر مۇھەببەتلەشتۇق دەپ ئارتۇقچە ئىسراپخورلۇق قىلىشمىزنىڭ، قارىغۇلارچە باشقىلار بىلەن بەس-تالاش قىلىشىمىزنىڭ  قىلچە زۆرۈرىيىتى يوق. مۇھەببەت باغلاشنىڭ ئەڭ مۇھىم يېرى ماددىي ئېھتىياجنى قوغلىشىش ئەمەس، بەلكى ھېسياتتىكى ئۆز ئارا تايىنىشتۇر.
ئەگەر ئىككى كىشى ھەقىقەتەن بىر-بىرىنى ياخشى كۈرۈشسە، يۈزەكى ماددىي نەرسىلەرنىڭ ئارتۇقچە قوغلىشىپ كەتمەيدۇ. بولمىسا، بىز بۇ خىل مۇھەببەتنىڭ ساپلىقىدىن گۇمانلىنىشقا تامامەن ھەقلىقمىز. بىز زېھنىمىزنى ئۆگىنىشكە، ئىقتىدار جەھەتتە رىقابەتلىشىشكە قارىتىشىمىز، ھەرگىزمۇ ئۆزىمىزنى كىمنىڭ مۇھەببەتلەشكەنلىكىنىڭ كۆپلىكىگە، كىمنىڭ مۇھەببەتلىشىشتىكى ئىپادىسىنىڭ مەردلىكى بىلەن قارىغۇلارچە سېلىشتۇرماسلىقىمىز لازىم. پۇل خەجلىگەن ۋاقىتتا، ئالدى بىلەن جاپا-مۇشەققەت چېكىۋاتقان ئاتا-ئانىمىزنى ئويلىشىمىز كېرەك. ( ئالي مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى ئالىيە )

چىن مۇھەببەتتە يۇقىرى ئىستىمال قىلىش زۈرۆرمۇ؟

ئالىي مەكتەپنىڭ 3-يىللىقىدىكى بىر ئوقۇغۇچى بۇلۇش سۈپىتىم بىلەن ، مەكتەپتىكى ئاشىق-مەشۇقلارنىڭ يۇقىرى ئىستىمال قىلىشىنى ئاللىبۇرۇن غەلىتە ئىش ھېسابلىمايدىغان بۇلۇپ قالدىم. مېنىڭ بىر ساۋاقدىشىم بار، ئالىي مەكتەپ 1-يىللىقىدا ھازىرقى قىز دوستى بىلەن تونۇشقان ئىدى، ئىككىسىنىڭ مىجەزى كېلىشىپ، ئاخىرى مۇھەببەت مۇناسىۋىتىنى ئورناتتى. دەسلىپىدە ئۆز-ئارا ھېسيات جەھەتتە ناھايىتى ياخشى ئىدى، ئەمما بارا-بارا ئىككىسىنىڭ ئوتتۇرىسىغا سوغاقچىلىق چۈشتى. ساۋاقدىشىمنىڭ قىز دوستى يۇقىرى دەرىجىلىك كادىر ئائىلىسىدىن كېلىپ چىققان ، يەنە كېلىپ يالغۇز قىز پەرزەنت بولغاچقا پۇل خەجلەشتە ئىزچىل ناھايىتى ئەركىن ئىدى.
ئىككەيلەن بىللە ئۆتكەندىن كىيىن، ساۋاقدىشىمنىڭ قىز دوستى دائىم ئۇنى باشلاپ دۇكان ئارىلاپ، تۈرلۈك ئېسىل رېستۇرانلارغا بېرىشى بىلەن ساۋاقدىشىمنىڭ پورتمالى دائىم قۇرۇقدىلىپ قالاتتى. گەرچە قىز دوستى ئۇنى ناھايىتى توغرا چۈشىنىپ، كۆپ قىسىم پۇللارنى خەجلىگەن بولسىمۇ، ئەمما ساۋاقدىشىمنىڭ ئىقتىسادىي ئەھۋالى دائىم كىرىمى چىقىمىنى قامدىيالمايدىغان ھالەتتە تۇراتتى. قىز دوستى ئۇنىڭغا دائىم ۋېلىسپىت، سېيىرىلما تاختىدىن تارتىپ يانفۇن، سائەتكىچە قەدەر سوۋغىلارنى بېرىپ تۇراتتى، بۇ سوۋغىلارنىڭ ئاز قىسمى نەچچە يۈز يۈەن ، كۆپ قىسمى مىڭ يۈەننىڭ ئۈستىدە ئىدى، ھەر بىر قېتىمدا ساۋاقدىشىم ھۆرمەتلەندىم دەپ ھوشىنى يوقىتىپ قوياتتى. ساۋاقدىشىم بىر ئادەتتىكى ئىشچى ئائىلىسىدىن كېلىپ چىققان بولغاچقا، بۇنداق چاغلاردا جايىدا قايتۇرۇپ سوۋغا بېرەلمەيتتى، بۇ ئۇنىڭغا نىسبەتەن ناھايىتى ئادىل بولمىغاندەك تۇيۇلاتتى.
 قىز دوستى سوۋغا قىلغان 800 يۈەنلىك NIKE ماركىلىق تەنتەربىيە  ئايىغىنى كىيگەندە بولسا،  ئۇنىڭ چېھرىدىكى بۇرۇنقى خۇشاللىق نۇرلىرى يوقىغان ئىدى. ئۇ قىز دوستىغا بۇ خىل مۇھەببەتنىڭ ئۆزىگە ئىقتىسادىي جەھەتتىن بېسىم ئېلىپ كېلىپلا قالماستىن، يەنە ئىغىر روھىي بېسىم ئېلىپ كىلىدىغانلىقىنى سەمىمىيىلىك بىلەن ئېيتتى. ئۇ بۇ خىل ئويىنى قىز دوستىغا ئېيتقاندا، قىز دوستى ئەكسىچە خاپا بۇلۇپ نېمىشقا بۇنداق قىلىدىغانلىقىنى چۈشەنمىگەنلىكىنى ئېيتتى. ئۆتكەنكى ئىككى ئاي ئىلگىرى ساۋاقدىشىمنىڭ تۇغۇلغان كۈنىدە، قىز دوستى يەنە قىممىتى 5000 يۈەنلىك خاتىرە كومپىيوتىر سوۋغا قىلغاندا، ساۋاقدىشىم ئاخىرى ئۆزىنى تۇتالماي خاپا بۇلۇپ، ئىككىسى جېدەللىشىپ قېلىپ ئايرىلىپ كەتتى. گەرچە كىيىن ئىككىسى قايتىدىن ئەپلىشىپ قالغان بولسىمۇ، ئەمما ئۇلار ئوتتۇرىسىدىكى ھېسيات بۇرۇنقىدەك ياخشى بولمىدى.
كۆرىۋېلىشقا بۇلىدۇكى، مول ماددىي بۇيۇمنىڭ شاپائىتى ئالىي مەكتەپتىكى مۇھەببەتنى ئۈنۈملۈك باغلاپ تۇرالمايدۇ. ئەكسىچە، ئۇ ھەقىقىي مۇھەببەتنى تېخىمۇ ئاسان يوققا چىقىرىدۇ. مۇھەببەتنىڭ ئاتا قىلدىغىنى شەخسى غەرەزسىز بۇلىدۇ، ئەمما شەخسنىڭ ئۆزىنىڭ ئىقتىدارى، ئىجتىمائىي ئورنى، سالاھىيىتىدىن ھالقىپ تۇرۇپ نەرسە بېرىشنى قۇبۇل كۆرۈشكە بولمايدۇ.
ئەمەلىيەتتە ، مۇھەببەتنىڭ تۈرلۈك شەكىللىرى بۇلىدۇ، ئۇنىۋېرستېتتىكى ئاشىق-مەشۇقلار ئارىسىدىكى ھەقىقىي مۇھەببەت پەقەت يۇقىرى ئىستىمال ئارقىلىقلا ئۆز ئىپادىسىنى تاپمايدۇ. مەن دائىم كۇتۇبخانىلاردا نۇرغۇنلىغان ئاشىق-مەشۇقلارنىڭ ئۆزلىرىنىڭ گۈزەل غايىلىرىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ئۈچۈن بىرلىكتە تىرىشىۋاتقانلىقىنى كۆرىمەن، ئۇلارنىڭ تۇرمۇشتا ئۆز ئارا بىر-بىرىگە ھەمدەم بۇلۇشۇپ، ئۆگىنىشتە ئورتاق ئالغا بېسىۋاتقانلىقىنى ئۇچرىتىمەن. گەرچە ئۇلار رومانتىك ھالدا پۇل خەجلىمىگەن بولسىمۇ، ئەمما، كۇتۇبخانا ۋە مۇزاكىرە قىلىدىغان سىنىپلاردا بىلىم ئىگەللەش بىلەن بىرگە ھەقىقىي مۇھەببەتتىنمۇ ئورتاق بەھىرلىنىدۇ. ( ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى شىرزات )

ئوقۇتقۇچىلارنىڭ كۆز-قارىشى

مېنىڭ مۇھەببەت ئىستېمالى كۆز-قارىشىم

مەن بىلەن يولدىشىم ئالىي مەكتەپتىكى بىر سىنىپتىكى ساۋاقداشلاردىن. تونۇشۇشتىن چۈشىنىشكىچە، ئۇنىڭدىن ئۆتۈپ ياخشى كۆرۈشكىچە كەچۈرگەن جەريانلارنى ھازىر ئويلىسام، ھەممىسى ئىنتايىن ئاددىي-ساددىلىق ئىچىدىكى گۈزەل ئىشلار ئىدى. بىزنىڭ ئوقۇغىنىمىز پىداگوكىگا ئۇنىۋېرسىتېتى ، نىسبەتەن قىلىپ ئېيتقاندا، ئائىلە شارائىتى باياشات ئوقۇغۇچىلار كۆپ ئەمەس. ئەمما، نۇرغۇن مۇھەببەت باغلىغان ئىككى تەرەپنىڭ ئۆز ئارا رومانتىك بۇلۇش ئۈچۈن ئىسراپچىلىق قىلىدىغان يۇقىرى ئىستىمال ئەھۋاللىرىمۇ يوق ئەمەس ئىدى.
ئېسىمدە قىلىشىچە ، ئۇ ۋاقىتلاردا دەرستىن سىرتقا ۋاقىتلاردا مەكتەپ ئاشخانىلىرىدا ئىشلىسەك ھەقسىز تاماق يەيتتۇق، يولدىشىم ماڭا تۇغۇلغان كۈن سوۋغىسى ئېلىپ بېرىش ئۈچۈن، ئاشخانىدا ئوغرىلىقچە بىر ئاي ئىشلىگەن ئىدى، ئاخىرى ئۇ مېنىڭ تۇغۇلغان كۈنۈمدە 100 يۈەن خەجلەپ بىر قولسائىتى ئېلىپ بەرگەن ئىدى، بۇ بىزنىڭ شۇ ۋاقىتلاردىكى مۇھەببەتلەشكەن مەزگىللەردىكى ئەڭ ئىسراپخورلۇق قىلغان چىقىمىمىز ئىدى.
 ئادەتتىكى ۋاقىتلاردا، تاماقنى مەكتەپ ئاشخانىسىدا يەيتتۇق ، ھەر ھەپتىدە بىر قېتىم ئاشپۇزۇلغا كىرسەكمۇ ناھايىتى ئاددىي غىزالىناتتۇق. ئەمما، ئىككىمىز ئوتتۇرىسىدا ئەزەلدىن رومانتىكلىق ھېسيات كەم بولمايتتى، مەسىلەن: گۆرۈچ ئۇنى تامىقى يىگەندە، بىر پارچە تۇخۇمنى ئۆز-ئارا ئۆتۈنۈش، ئىككى يۈەن خەجلەپ مەكتەپ زالىدا ئىككى مەيدان كىنو كۆرۈش ئېلىپ كەلگەن تاتلىق تۇيغۇ، بىر خالتا قوناق ئېتىلدۇرمىسىنىڭ مېزىلىك تەمى قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى بىر-بىرىمىزنى ئۆز ئارا ھەسسىلەپ قەدىرلەشكە ئۈندەيتتى.
ئوقۇش پۈتتۈرۈپ بىر يىلدىن كىيىن، بىز توي قىلدۇق. ھازىر توي قىلغىلى ئىككى يىل بولدى، بىز يەنىلا ئاددىي-ساددا رومانتىكىلىق ئىچىدىكى بەختلىك تۇرمۇشتا ياشاۋاتىمىز، ئاندا-ساندا ئىسراپخورلۇق قىلىشىمىز باشقىلارغا كۆز-كۆز قىلىش ۋە بەس تالىشىش بولماستىن، بەلكى ھېسياتىمىزنىڭ تېخىمۇ چوڭقۇر ۋە شېرىن بۇلىشى ئۈچۈندۇر. مېنىڭ دېمەكچى بولغىنىم، ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ مۇھەببەتلىشىشى جەريانىدا، يۇقىرى ئىستىمال بىلەن مۇھەببەتنىڭ رومانتىكىلىق بۇلىشى ئوتتۇرىسىدا مۇقەررەر باغلىنىش مەۋجۇت ئەمەس، مۇناسىۋىتى بولىدىغىنى پەقەت سىلەرنىڭ چىن يۈرىگىڭلار بىلەن بىر –بىرىڭلارنى سۆيۈشۈڭلار. ( ئالىي مەكتەپ ئوقۇتقۇچىسى پەرىدە )

مۇھەببەتلىشىش-پۇل ئۇيۇنى بولماسلىقى كېرەك

ئىستۇدېنتلار بىر ئالاھىدە ياشلىق مەزگىلىدە تۇرىدۇ ، ئۇلارنىڭ ئالاھىدە تۇرمۇش، ئۆگىنىش مۇھىتىدا مۇھەببەت باغلىشىنى بەكمۇ ئەيىپلەپ كەتكىلى بولمايدۇ، ئەمما ھازىرقى ئىستۇدېنتلار مۇھەببەتنى ئەكسىچە كۆز-كۆز قىلىشقا ئايلاندۇرۋالدى، ئۇنىڭدىنمۇ ئاشقان بەزى ئىستۇدېنتلار ئىچ-پۇشىقىنى چىقىرىپ كۆڭۈل ئاچىدىغان، ئېقىمغا ئەگىشىدىغان، ھەتتا سىناپ بېقىش پىسخىك ھالىتىدە مۇھەببەتلەشمەكتە. بۇنداق بولغاندا، ناھايىتى ئاسانلا قارىغۇلارچە ۋە ھېسياتقا بېرىلىپ ئىستىمال قىلىش ئەھۋالى كېلىپ چىقىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، مۇھەببەتتىكى يۇقىرى ئىستېمال ئىستۇدېنتلاردا شۆھرەتپەرەسلىكنى ياخشى كۆرىدىغان، ئۆز ئارا بەس تالىشىدىغان ئەقىلگە يات پىسخىك ھالەتنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، شەخسنىڭ ئۆسۈپ-يېتىلىشى ۋە ئائىلىسىدىكىلەرنىڭ تۇرمۇشىغا پايدىسىز ئاقىۋەتلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
مەن ئايالىم بىلەن ئالىي مەكتەپتە مۇھەببەتلەشكەن . بىز ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 90-يىلىنىڭ باشلىرىدىكى ئىستۇدېنتلار بۇلۇپ، شۇ مەزگىللەردە ئىستىمال كۆز قارىشى ھازىرقىدەك يېتەكلەش خاراكتىرلىك،  ئادەت خاراكتىرىلىك ئەمەس ئىدى، ئۇ ۋاقىتلاردا چاقىرغۇلۇق بۇلۇشمۇ كىشلەرنىڭ ھەۋىسىنى قوزغايدىغان ئىش ھېسابلىناتتى. ئېسىمدە قېلىشىچە، بىز بازار ئايلانغىلى چىقىساق يەيدىغىنىمىز لەغمەن، ئىچىدىغىنىمىز سۇيقاش بۇلۇپ، نەدىمۇ ھازىرقى ئىستۇدېنتلاردەك مەيخانىلاردا ئولتۇرۇش، ناخشا ئېيتىش، قەھۋە ئىچىش، كېنتاكىس يېمەكلىرىنى يەيدىغان ئىشلار بولسۇن؟! ئەمەلىيەتتە، مۇھەببەتلىشىشتە ئىستېمال قىلىش مۇقەررەر ئىش، پەقەت ئىدىيە خاراكتىرلىك مەسىلىلا مەۋجۇت.
«ھازىرقى يۇقىرى ئىستىمال مەسىلىسى بىلەن ئىستۇدېنتلارنىڭ بەس تالىشىش پىسخىكىسى مۇناسىۋەتسىزمۇ ئەمەس». بەلكى ئۇلار ئارىسىدا « يېڭىلىق» قا ئىنتىلگۈچى توپلارمۇ ، ھەممە ئىشتا مودىغا، داڭلىق ماركىغا ئەگىشىدىغان، بەزى ئىستۇدېنتلار يېڭىلىق يارىتىشقا، ئۆزگىرىشىكە ئىنتىلىپ، ئارقىدا قېلىشقا تەن بەرمەيدىغان، قارىغۇلارچە ئىستىمال قىلىدىغان ئەھۋاللار ئاز ئەمەس. مېنىڭ قارىشىمچە، ئۇنىۋېرسىتېتتىكى مۇھەببەت ئەمەلىيەتتە ئىنتايىن ساپ بۇلىدۇ، سەۋەبى جەمئىيەتنىڭ تۈرلۈك تەرەپلىرىدىن كېلىدىغان بېسىم يوق، كۆپچىلىك بىر قەدەر ئەركىن-ئازادە بۇلىدۇ.
 ئەمما ، كۈنلەرنىڭ بىرىدە ھېسياتقا پۇل ئارىلىشىپ قالىدىكەن، مەيلى مەكتەپتە ياكى جەمئىيەتتە بولسۇن، ئىككى تەرەپكە زور بېسىم ئېلىپ كىلىدۇ. بىلىش كېرەككى، مۇھەببەتتىكى ئىستىمالنىڭ «قانچىلىك» بۇلۇشى مۇھەببەتنى ئۆلچەيدىغان ئۆلچەم ئەمەس، بولۇپمۇ ئالىي مەكتەپلەردە، مۇھەببەتلەشكۈچى ئىككى تەرەپ نامرات ئوقۇغۇچى، پۇل ئارقىلىق گۈزەل ھېسياتنى قوغداشقا بولمايدۇ. مۇھەببەتلىشىش ئۆز ئارا بۇلىدۇ ، ئۇ پۇل ئارقىلىق ئالماشتۇرۇشقا بولىدىغان نەرسە ئەمەس، يۇقىرى ئىستىمالنىڭ مەھسۇلى تېخىمۇ ئەمەس.
مۇھەببەت دەرياسىدا سەيىر ئېتىش- بىر تۈرلۈك مەنىۋى زوق ئىلىش، ئۆز ئارا غايە ۋە ئارزۇلار ئۈستىدە پىكىرلىشىشتۇر؛ گەرچە ھازىر نۇرغۇن ئىستۇدېنتلار پۇلنى ھەممىدىن ئۈستۈن بىلىدۇ، ھەممىنى پۇلغا باغلىۋالىدۇ، مۇشۇنداق كېتىۋەرسە ، ئۆزى ۋە ئائىلىسىنىڭ ئىقتىسادىي يۈكىنى زور دەرىجىدە ئاشۇرۋېتىپلا قالماستىن، ئەڭ مۇھىمى ئىستۇدېنتلار ئىستىمال جەريانىدا ئۆزلىرىنى يۇقىتىپ، ئوقۇشىغا، ھەتتا كەلگۈسىدىكى ئىشلىرىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ.
يۇقىرى ئىستىمالنى ئاساس قىلغان ئىستۇدېنتلارغا تەۋسىيە قىلىدىغىنىم ماددىي قوغلىشىش بىلەن بىللە روھى ئېھتىياجغىمۇ ئەھمىيەت بېرىش كېرەك . چۈنكى ياشلىق پەقەت بىر قېتىم كېلىدۇ، ھەرگىزمۇ پۇلنىڭ مەنپەئەتپەرەسلىك خاراكتېرى تۈپەيلى تۇنجى سۆيگۈنىڭ گۈزەللىكىنى بۇلغاپ قويماڭلار! ( ئالىي مەكتەپ سىنىپ مەسئۇلى ئەمەتجان )

كۆز-قاراشلار  تەرمىسى

سىز تۇنجى قېتىم ئوغۇل دوستىڭىزغا(قىز دوستىڭىزغا) بىر يانفۇن سوۋغا قىلغان ۋاقتىڭىزدا، قارشى تەرەپنىڭ سىزدىن كۈتىدىغان ئۈمىدى يۇقىرىلايدۇ. كىينكى قېتىم، سىز ئۇنىڭغا قانداق سوۋغا بېرىشىڭىز كېرەك؟ ئۇ سىزنىڭ ئۇنىڭغا تۇيۇقسىز خۇشاللىق (surprize) ئاتا قىلىشىڭىزنى كۈتىۋاتقان بۇلىدۇ! ئەگەر مۇشۇنداق تەرەققىي قىلىدىغان بولسا بۇ ناھايىتى خەتەرلىك. ئەگەر سىز كىيىنكى قېتىم ئۇنىڭغا پەقەت بىر ئادەتتىكى سوۋغا بەرگەن ۋاقتىڭىزدا، ئۇ ناھايىتى ئۈمىدسىزلىنىدۇ. بۇلارنىڭ ھەممىسىدە شۆھرەتپەرەس كۆڭۈل ۋەس-ۋەسىگە سېلىۋاتقان بۇلىدۇ. بۇ خىل مەنپەئەتچىلىك سىزنىڭ مۇھەببىتىڭىزگە سىڭىپ كىرسە، بۇ خىل مۇھەببەت بۇزۇلۇشقا باشلايدۇ. ( ئوقۇغۇچى ئاينۇر )
مۇھەببەتلىشىشتە ئىزچىل سىزدىن بىر نەرسە ئۈندۈرۋېلىش تىپىدىكى قىزلارنى تېپىشقا ھەرگىز بولمايدۇ . ئۇنداق قىزلارنىڭ سىز بىلەن بىللە ئۆتىشى پەقەت ئۇلارنىڭ شۆھرەتپەرەس كۆڭلىنى قاندۇرۇش ئۈچۈن بۇلۇپ، ھەقىقىي مۇھەببىتى بولمايدۇ. ( ئوقۇغۇچى قۇدرەت )
ئەتراپىمدا مۇھەببەتلەشكەن يۇقىرى ئىستېمال قىلىدىغان ساۋاقداشلار ناھايىتى كۆپ، ئۇلارنىڭ ئىچىدە بەزىلىرىنىڭ شۆھرەتلىك ئائىلە ئارقا كۆرۈنۈشى بار بۇلۇپ، يۇقىرى ئىستىمال ئارقىلىق خۇشاللىق ئىزدەش شارائىتىغا ئىگە؛ ئەمما ئەڭ كۆپ ساندىكىسىنىڭ ئائىلە شارائىتى ئادەتتىكىدەك بۇلۇپ، مۇھەببەت ئۈچۈن يۇقىرى بەدەل تۆلەيدىغان ساۋاقداشلاردۇر. ( ئوقۇغۇچى مامۇتجان )

ھۆرمەتلىك ئوقۇرمەن يۇقارقىلار ئالىي ئوقۇللاردىكى بىر قىسىم ئوقۇغۇچى ۋە ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ‹‹ مۇھەببەتتىكى ئىستېمال مەسىلىسى ›› ھەققىدىكى كۆز قاراشلىرى. مۇمكىن بولسا ئەمدى سىزنىڭ بۇ ھەقتىكى قاراشلىرىڭىزنى ، بىۋاسىتە ياكى ۋاسىتىلىك كەچمىشلىرىڭىزنى ئاڭلاپ باققان، كۆپچىلىك بىلەن مۇشۇ ھەقتە تېخىمۇ چوڭقۇرلاپ مۇڭداشقان بولساق ؟! …