بەيدىڭ مۇھاسىرسى ھون-خەن ئۇرۇشىدىكى ھەل قىلغۇچ پەيىت.ھونلار ۋە يېڭى قۇرۇلغان خەن ئىمپىريىسىدەك بۇنداق دۆلەتلەرگە نىسبەتەن دۆلەت يېڭى قۇرۇلغان چاغدىكى ھەرقانداق چوڭ ئىش ئۇلارنىڭ بۇنىڭدىن كىيىنكى نەچچە يۈز يىللىق تەرەققىياتىغا زور تەسىر كۆرسىتىشى مۇمكىن.

ئاساسلىق مەزمۇنى:بەيدىڭ مۇھاسىرسىدىن كېيىن،ھون ئىمپىريىسى مۇھىم بىر پۇرسەتنى قولدىن بىرىپ قويدى.بۇ ۋاقىت ئۇلارنىڭ  ئىمپىريە تارىخىدىكى ئەڭ كۈچلۈك ۋاختى بۇلۇپ،داھىيسىنىڭ بىر تۇتاش رەھبەرلىكىدە،بىپايان زىمىنلارغا ھۆكۈمرانلىق قىلاتتى.ئۇنىڭ دۈشمىنى بولسا تېخى قانات-قۇيرۇقى پىشىپ يىتىلمىگەن خەن ئىمپىريىسى ئىدى. ئامەت قۇشى نەچچە رەت ھونلارنىڭ بېشى ئۈستىدىن ئەگىپ ئۆتتى،بىراق ئۇلار ئۇنى ئىنىق تۇنۇپ يەتمىدى،ياكى ئۆز ئۈستۈنلىكلىرىنى مەڭگۈلۈك ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچكە ئايلاندۇرالمىدى.

1944- يىلى 11 –ئاينىڭ 4 – كۈنى ئەتىگەندە « تاڭ – تۇڭ » قىلغان ئوق ئاۋازى غۇلجا خەلقىنى جىددىيلەشتۈرىۋەتتى . بۇ غېنى باتۇرنىڭ بىر نەچچە ئادىمى بىلەن توپىدەڭ تۈرمىسىدىكى پاتىخنىڭ خوتۇن بالىلىرىنى قۇتۇلدۇرۇش يولىدا گومىنداڭچىلار بىلەن ئاشكارە توقۇنۇشقان كۈنى ئىدى .

گومىنداڭغا قارشى ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى غەلىبە قىلىپ ، ئۇزۇن ئۆتمەيلا ئەخمەتجان قاسىمىنىڭ تەشەببۇسى بىلەن ئىلى دارىلتام ( يىتىم بالىلارنى بېقىش ، تەربىيەلەش ئورنى ) ۋە ئىلى دارىلئاجىزىن ( ياشانغانلارنى بېقىش ئورنى )  قۇرۇلدى . ( ئورنى ھازىرقى دېۋىزىيە دوختۇرخانىسىنىڭ ئۇدۇلىدىكى چوڭ قورۇ ئىچىدە ئىدى )

توردىن يىغىپ ساقلاپ قويغان ئالىمىمىز ئەركىن سىدىقنىڭ ماقالىلىرىنىڭ ئېلكىتاب نۇسخىسىدىن بىرلىكتە بەھىرلىنەيلى.

1.مۇۋاپىقىيەتنىڭ يېڭى تەڭلىمىسى

ئىلىم سۈيەر قېرىنداشلىرىم ئۈچۈن ئۆزەمدە بار بارلىق ئېلكىتابلارنىڭ بۇرۇن يوللىغانلىرىمدىن باشقىسىنى يوللۇدۇم،ياخشى نەرسىدىن ئورتاق بەھىرلەنسەك دىگەن تاتلىق ئۈمۈد ئىلكىدە.

ﻣﺎھﯩﻨﯘﺭ ﻗﺎﺳﯩﻢ 1929 - ﻳﯩﻠﻰ 8 - ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 15 - ﻛﯜﻧﻰ ﻗﻮﺭﻏﺎﺱﻧﺎھﯩﻴﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻧﺎﻣﺮﺍﺕ ﺩﯦھﻘﺎﻥ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﯩﺪﻩ ﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ . 1943 - ﻳﯩﻠﻰ ﻏﯘﻟﺠﺎﺷﻪھﻪﺭﻟﯩﻚ ﻗﺎﺭﺍ ﺩﯙﯓ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﺍ ﻣﻪﻛﺘﯩﭙﯩﺪﻩ ﺗﻮﻟﯘﻗﺴﯩﺰ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﯨﻨﻰ ﭘﯜﺗﺘﯜﺭﮔﻪﻥ ، ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺴﻰﻛﻪﻣﺒﻪﻏﻪﻝ ﺑﻮﻟﻐﺎﭼﻘﺎ ﺩﺍﯞﺍﻣﻠﯩﻖ ﺋﻮﻗﯘﻳﺎﻟﻤﺎﻱ ، ﻳﻪﺭﻟﯩﻚ ﻣﺎﺗﺎ ﺗﻮﻗﯘﺷﺨﺎﻧﯩﺪﺍ ﻳﺎﻟﻼﻧﻤﺎ ﺑﺎﻻﺋﯩﺸﭽﻰ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺋﯩﺸﻠﯩﮕﻪﻥ .

1. سىيىت نوچى

http://ishare.iask.sina.com.cn/f/14772944.html

2. تۇمارس

http://ishare.iask.sina.com.cn/f/14771582.html

3. تىلسىمات دۇنياسىدا نۇر قۇچقان ئالىم

-3-
ئەزەلدىن ئۇيغۇرلاردا لەقەمسىز ئادەم بولمىغىنىدەك، ئادەتتە ھەر يۇرت ئادەملىرىنىڭ ئەل ئىچىگە تارقالغان بىر ئورتاق كۈسەمىشى (لەقىمى)بولىدۇ.
بۇ لەقەم شۇ يۇرت ئادەملىرىنىڭ بىر خىل ئىرۇ-بەلگىسى بولۇپ خىزمەت قىلىدۇ. مەسىلەن： كاۋىچى (ئاقسۇلۇق) ،  بېلىق ئۆپكىسىنى قۇيۇپ يەيدىغانلار (شەھرىيارلىق)،مۈشۈكنى پولوغا باسقانلار (كورلىلىق)، كالتا قۇيرۇق (كۇچالىق)، ئېشەك قېتىقى ئىچكەنلەر (باي-سايراملىق)، جاھىل (خوتەنلىك)،  پوقاق؟(ياركەنتلىك)، ئۇششۇق (ئاقسۇ ئايكۆللۈك)