غالىب مۇھەممەت قارلۇق

    ئىنسانلار بىلىش تارىخىغا ئىگە. بۇ تارىخ كېيىن مۇنداق ئىككى خىل پەن سىستېمىسىغا مەركەزلەشتى؛ بىرى، تەبىئىي پەن، يەنە بىرى ئىجتىمائىي پەن. تەبىئىي پەن تەجىرىبە ۋە پاكىتقا تايىنىپ شەيئىلەر قانۇنىيىتىنى تەھلىل قىلىدىغان بولغاچقا، ئۇ ئىجتىمائىي ماددىي تەرەققىياتنىڭ بىۋاسىتە پىشاڭىغا ئايلاندى، ئىجتىمائىي پەن كۆپرەك ھېسسىيلىق ۋە تەسەۋۋۇرغا تايىنىدىغان بولغاچقا، ماددىي تەرەققىياتىغا بىۋاسىتە تۈرتكە بولالمىغىنى بىلەن ئۇنى ئىدىيە ۋە كۆز قاراش نۇقتىسىدىن شەرھلەپ كەلدى. شۇڭا فىزىكا ئالىمى نىيۇتۇن ئېيتقاندەك: ‹‹تەبىئىي پەن ئىنسانىيەت تەرەققىياتىنىڭ ئوبرازلىق بايانى.>> تەبىئىي پەن ئاچىدۇ، ئىجتىمائىي پەن شەرھلەيدۇ. بۇنىڭدىن كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇكى، بىر دۆلەت، بىر مىللەتنىڭ يۈكسىلىشىدە ئىجتىمائىي پەنگە قارىغاندا تەبىئىي پەننىڭ رولى چوڭ. شۇڭا تەرەققىياتتىن سۆز ئاچقاندا تەبىئىي پەن روھىنى زىنھار تەكىتلىمەي بولمايدۇ.

    ئۇنداقتا نېمىشقا بىزدە تەبىئىي پەنچىلەرگە قارىغاندا ئىجتىمائىي پەنچىلەر كۆپ؟ ئېنىقكى، بۇ مائارىپ ساھەيىمىزدىكى قۇرۇلمىنىڭ تەڭپۇڭسىزلىقىدىن كەلگەن. ئۇنىڭ ئۈستىگە بىزنىڭ نەزەرىمىزدە تەبىئىي پەن <<قىيىن>> ئىجتىمائىي پەن <<ئاسان>>.

    تەبىئىي پەن تەرەققىياتىنى يۈكسەلدۈرۈشتە ئەلۋەتتە ماتېماتىكىلىق تەپەككۇرنى ئاچماي ۋە تەرەققىي قىلدۇرماي بولمايدۇ. بۇ مەسىلىنى بۈگۈنكى كۈندە نوبېل مۇكاپاتىغا نائىل بولغان تەبىئىي پەن ئالىملىرى، پېداگوكلار، مائارىپ مۇتەخەسسىسلىرى ۋە پىسخولوگ، دوختۇرلارمۇ كىتاب، سۆز – نۇتۇقلىرىدا ئالاھىدە تەكىتلەۋاتىدۇ. يىراقنى كۆرەر پاراسەتلىك ئەجدادلىرىمىز ئۆز ۋاقتىدىلا ئارىفمېتىكا، (ئارخېمېتىكا)، گېئومېتىرىيە، ئالگېبراغا دائىر ساھەلەردە جاھانشۇمۇل نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈرۈپ، دۇنيا ئەھلىنى ھاڭ – تاڭ قالدۇرغانىدى، ھەم ئېرىشىلگەن نەتىجىلىرىگە، تەجرىبە – ساۋاقلىرىغا ئاساسەن ماتېماتىكا ئىلمىنىڭ ئوقۇش – ئوقۇتۇشتا ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدىغانلىقىنى قەيت قىلغانىدى. مەسىلەن، بۈيۈك مۇتەپپەككۇر بوۋىمىز يۈسۈپ خاس ھاجىپ <<قۇتادغۇبىلىك>> داستانىدا ماتېماتىكا ئىلمى ھەققىدە تۆۋەندىكىدەك بېيىتلارنى يېزىپ قالدۇرغان:

    802: پۈتۈن ئۈچ ئاياغلىق قىڭغايماس بولۇر،

    تۇرۇر ئۈچ پۇتى تۈز ھەم قايماس بولۇر.

    2782:ئىگىلەپ تۆت ئەمەلنى چىڭ خەزىندار،

    ھېسابىغا كۆڭۈلنى تۇتسۇن پەر قارار.

    4379:تولۇق بىل كۆپەيتىش، بۆلۈش ۋە كەسىر،

    كامالغا يېتىشتە ئىمتىھاندۇر بىر.

(تەھرىر : ئىزدەن)

• نېمە ئۈچۈن بىر ياشىلىق بالىلار گەپ قىلى
• پەرزەنىت تەربىيلەشىتىكى سىرلار
• بالىنىڭ قارىشىلىق كۆرىسىتىش كەيىپىياتى
• بالىلارنى قورقۇتۇش ئۇلارنىڭ ساغلام خار
• بالىلاردا نىېمە ئۈچۈن ھەسەتىخورلۇق قىل
• گۈزەل ئەخلاق
• دەسىلەپكى مەزگىلىدىكى بالىلار تەربىيىس
• بالىلار ۋېىلىسىپىت مىنىگەندە نىېمىلەرگ
• ئىكىكى ياشىلىق بالىلارغا بالىلار ناخشى
• بالىلار نىېمىشىقا بىر تەرەپىتىن رەسىم س
• بالىلارغا كىتابىنى قانداق ئوقۇپ بەرگەن
• نىېمە ئۈچۈن بالىلارغا رەسىمىنىڭ كام يەر
• ئىككى ياشىلىق بالىلارغا ساناق ساناشىنى
• ماتېماتىكىلىق تەپەككۇر ۋە ئەقلىي تەرەق
• 15 ئايىلىق بولغان بالىلارنىڭ تۇرمۇشتا ئى
• نىېمىشىقا ئانا بالا ئايرىلىپ ئۇخلاشىنى