تاۋلان بلوگى

داۋامى

ئامېرىكىدا ئوقۇۋاتقان «لەيلى»دىن جاۋاپ:

سۇئاللىرىڭىزغا جاۋاپ بېرەلەمدىم، ئۇقمايمەن.لېكىن مېنىڭ ئازراق كۆز قارىشىم بار. مەن پەقەت ئامېرىكىغا نىسبەتەن ئېيتىمەن.

ئامېرىكىغا چىقىپ ئوقۇش ئۈچۈن ئالدى بىلەن ئېنگىلىس تىلى ئۆتكىلىدىن ئۆتۈش كېرەك. ئېنگىلىس تىلىنى ئۈگۈنۈشتە كىچىكىدىن تارتىپ ئۈگەنگەندە ئۈنۈمى تېخىمۇ ياخشى بولىدۇ. ھازىر يۇرتىمىزدىكى ئونىۋېرسىتىتلاردا تىل ئۈگۈتۈش سىنىپلىرى كۆپ ئىكەن. ئېنگىلىس تىلى كۇرۇسلىرىمۇ داۋاملىق ئېچىلىپ تۇرىدىكەن. مەكتەپتە ياكى كۇرۇسلاردا ئېنگىلىس تىلى دەرسىگە قاتنىشىپ ئېنگىلىس تىلى ئۆتكىلىدىن ئۆتسىمۇ بولىدۇ. ئېنگىلىس تىلى ئۈگۈنۈشتە يېرىم يولدا تاشلاپ قويماي، ئىزچىل ئۈگۈنۈش، شۇنداقلا ئۆزلىكىدىن ئۈگۈنۈش روھى بولۇش ئىنتاھىن مۇھىم. ئامېرىكا ۋە ياۋرۇپادىكى نۇرغۇن مەكتەپلە TOEFLئىمتاھانىدا لاياقەتلىك بولۇشنى تەلەپ قىلىدۇ. بۇ ئىمتاھاننى ئىلگىرى لەنجۇ، شىئەنلەردە ئالاتتى. ھازىر شىنجاڭ ئونىۋېرسىتىتىدىمۇ ئېلىنىدىكەن. بۇ ئىمتاھاندىن ئۆتۈش ئۈچۈن قەغەز يۈزىدە ئېلىنىدىغان ئىمتاھاندىن 550نومۇر، كومپىيوتېردىن ئېلىنىدىغان ئىمتاھاندىن 213تىن يۇقۇرى نومۇر ئېلىش شەرت قىلىنىدۇ. تولۇق كۇرۇس ئوقۇيمەن دىگۈچىلەر TOEFLئىمتاھانىدا چوقۇم لاياقەتلىق بولىشى كېرەك. بۇ بىرىنچى قىلىدىغان ئىش. ئىككىنچى قىلىدىغان ئىش، ئونىۋېرسىتىتنىڭ يۇقۇرى يىللىقلىرىدىكى ئوقۇش باسقۇچىدا E,mailئارقىلىق چەتئەلدىكى ئالى مەكتەپلەر بىلەن ئالاقىلىشىش كېرەك. قايسى مەكتەپلەرنىڭ، قايسى كەسپكە ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىدىغانلىقى، ئوقۇش مۇكاپاتى بارمۇ يوقمۇ قاتارلىق مەزمۇنلارنى http://www.meripat.com./main/QAUyghur2.htmتىن ئىزدىسە بۇ ھەقتىكى ئۇچۇرلار بار. تاللىغان بىرنەچچە مەكتەپكە بىرلا ۋاقىتتا ئىلتىماس يوللىغاندا، ئەڭ ياخشىلىرىنى تاللاش ئىمكانىيىتى بولىدۇ. ئادەتتە فىروففىسورلارغا بىۋاستا ئۇچۇر يوللاشقىمۇ بولىدۇ. مەن meripat.com دىن Peterson’sGuide ئارقىلىق مەكتەپ ئىزدەش ئۇچۇرىنى كۆرگەن ئىدىم. ئۇنىڭدا مەكتەپ ئىزدەش ئۇچۇرى، ئىزدەش تەرتىۋى تەپسىلى بېرىلگەن ئىكەن. ئەگەر چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇشنى ئارزۇ قىلىدىغان ئادەم ئالى مەكتەپنىڭ 4-يىللىقىغا چىققىچە toeflئىمتاھانىدىن ئۆتۈپ بولسا، بۇ ئىشلارنى ئۆزى تاماملاپ كېتىدۇ.9-ئايدا يېڭى ئوقۇش مەۋسۈمى باشلىنىشى بىلەن مەكتەپتىن نەتىجىلىرىنى چىقىرىپ، ئۆزىنىڭ قىزىقىشىنى، ئوقۇش نىشانى قاتارلىق ئۇچۇرلارنى” “personal statement قىلىپ يېزىپ چىقىپ، مۇناسىۋەتلىك فىروففىسورلارغا كۆرسىتىپ ئۇلارنىڭ پىكرىنى ئالسا بولىدۇ. چۈنكى ئوقۇش مۇكاپاتىغا ئېرىشىش مۇشۇ ماتىرىياللار بىلەن نەتىجىگە باغلىق. ئۇنىڭدىن كېيىن قابىلىيىتىڭىزگە قول قويىدىغان، ئارتۇقچىلىقىڭىزنى بىلىدىغان ۋە ياكى بىرەر تۈردە ھەمكارلاشقان فىروففىسورلاردىن تونۇشتۇرۇش خېتى ئالىسىز. ئىمزاسىنى قويدۇرىسىز. بۇ ماتىرىياللارنى ئايرىم ئايرىم لىپاپىغا سېلىپ تەييار قىلىسىز. ماتىرىيالىڭىزنى بىرنەچچە مەكتەپلەرگە ئەۋەتىدىغان بولغاچقا، كۆپ تەييارلايسىز. سىز ئوقۇشنى ئىلتىماس قىلغان مەكتەپلەرنىڭ قايسىنىڭ ئوقۇش شارائىتى ياخشى، ئوقۇش مۇكاپاتى يۇقۇرى بولسا، ئاخىرىدا شۇنى تاللىسىڭىز بولىدۇ. چەتئەلگە ئوقۇشقا چىقىشتا بۇ خىل ئۇسۇل بىرقەدەر مۇۋاپىق ۋە ئىشەنچلىك. ئۇنىڭ ئۈستىگە بۇ جەرياندا خېلىلا پىششىپ قالىسىز. چەتئەلگە چىققاندىن كېيىنمۇ ئۇنچە بەك تەمتىرەپ كەتمەيسىز.

چەتئەلگە چىققاندىن كېيىنكى ئەڭ چوڭ قىيىنچىلىق يۇرتنى سېغىنىش ۋە ئىقتىسادنىڭ كەم بولىشى. ئادەتتە ئامېرىكىدا تىل ئۈگۈنۈش ئۈچۈن بىر ئايدا 1000دوللار كېتىدۇ. ياتاق، تاماق پۇلىنى قوشقاندا تېخىمۇ ئېشىپ كېتىدۇ.

مېنىڭچە ئونىۋېرسىتىتنى پۇتتۇرگەندىن كېيىن چەتئەلگەچىقىپ ئوقۇش يولىنى تاللىغاندا بىرقەدەر ئاقىلانىلىق بولىدۇ. شۇنداق بولغاندا ئوقۇش مۇكاپات پۇلىغا ئېرىشىش پۇرسىتى كۆپرەك بولىدۇ. ئەگەر ئىقتىساد يار بەرسە، ئالى مەكتەپنى چەتئەلدە ئوقۇسىمۇ بولىدۇ. بىراق، بۇنىڭغا كېتىدىغان ئىقتىساتنى كۆتۇرىدىغان ئائىلىلەر يۇرتىمىزدا ئاز. چەتئەلگە چىقىشتىكى مەقسەت چوقۇم ئېنىق بولۇش كېرەك. سىزنىڭ مەقسىتىڭىز بىرەر ساھەدە تەتقىقات بىلەن شۇغۇللۇنۇشمۇ، ياكى بازارلىق بىرەر كەسپنى ئۈگۈنۈپ جان بېقىشمۇ؟ مەقسەت قانچە ئېنىق بولسا، ئۇنىڭغا يېتىشمۇ شۇنچە تېز بولىدۇ.

ئامېرىكىدا تىل ئوقۇش ئۈچۈن كۆپ ئىقتىسات كېتىدۇ. بولۇپمۇ مۇنتىزىم مەكتەپلەردە شۇنداق. كۈرسلارغا بېرىپ تىل ئۈگۈنىدىغانلارمۇ بار. بىراق كۇرسلاردا كۆپۈنچە ھاللاردا دىنى ساۋاتلارنى بېرىش ئارقىلىق تىل ئۈگۈتىدۇ. تىل ئۈگۈنۈش جەريانىدا خىرىستىئان دىنىگە كىرگەنلەرمۇ بار. مېنىڭچە تىل ئۆتكىلىدىن ئۆتۈپ بولۇپ، چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇش يولىنى تاللىغان تۈزۈك. چۈنكى بۇ- ئىقتىسات كۆپ كەتمەيدىغان ياخشى ئۇسۇل.

مەن ئوقۇۋاتقان ئالى مەكتەپنى كۈزۈتۈشۈمگە قارىغاندا ئالى مەكتەپلەردە ئوقۇغۇچىلار كەسپنى خالىغانچە تاللاپ ئوقۇيدىكەن. شۇ سەۋەپتىن بىر سىنىپتىكى ئوقۇغۇچىلار دائىم ئالمىشىپ تۇرىدىكەن. بۇ جۇڭگودىكى ئالى مەكتەپلەردىكىدەك، سىنىپتىكى ئوقۇغۇچىلار مەكتەپ پۈتتۈرگىچە بىرگە ئوقۇشتەك شەكلى بىلەن پەرقلىنىدىكەن. سۇئاللىرىڭىزغا ۋاقىت مۇناسىۋىتى بىلەن مۇشۇنچىلىك جاۋاپ يازاي.

فىرانسىيىنىڭ جەنۇبىدىكى perpignan شەھىرىدىن ئوبۇلتالىپ ئەپەندىنىڭ جاۋابى:

مېنىڭ فىرانسىيىدە ئوقۇۋاتقىنىمغا ئىككى يىل بولۇپ قالدى. مەن ئوتتۇرا مەكتەپنى پۈتتۈرۈپ ئالى مەكتەپكە ئىمتاھان بېرىپ، چاقىرىق كەلگەندە چەتئەلدە چىقىپ ئوقۇشنى قارار قىلدىم. ئاتا-ئانام بىرىنچى يىلىدىكى ئوقۇشۇم ۋە چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇش رەسمىيىتى ئۈچۈن ۋاستىچىلىق شېركىتىگە 130مىڭ يۈئەن تۆلىدى. بۇ پۇلنىڭ سەرپ قىلىنىشى ئائىلىنىڭ ئىقتىسادى ئاساسىنى خېلى تەۋرىتىپ قويدى. مېنىڭ ئىشىم دەسلەپتە تازا ئوڭۇشلۇق بولمىدى. بېيجىڭغا بېرىپ كونسولخانىغا كىرىش ئۈچۈن بىرگە بارغان بىرنەچچىمىز ساق بىر ئايدىن كۆپرەك ساقلىدۇق. كونسولخانىغا كىرىپ، ئىككى ھەپتىچە ۋاقىت ئۆتكەندىن كېيىن ئاندىن، پاسپورتنى ئالدۇق. شۇ چاغدا كاللامدا بىرلا خىيال بار ئىدى«چوقۇم مېڭىشىم كېرەك». ئاخىرى فىرانسىيە تۇپرىقىغا قەدەم باستىم. مېنىڭ مەكتىۋىم فىرانسىيىنىڭ جەنۇبىغا جايلاشقان ئىكەن. ئۇ يەردىكى كىشىلەر ئاساسلىقى باغۋەنچىلىك بىلەن شۇغۇللىنىدىكەن. تۇرمۇش رېتىمىمۇ پارىژ قاتارلىق شەھەرلەردىكىدەك تېز ئەمەس، نوپوسىمۇ ئاز ئىكەن. مەندە دەسلەپ بۇ شەھەرگە كەلگەندە سەل ئۈمۈتسىزلەندىم. بىنالار پاكار پاكار، تەسەۋۋۇرۇمدىكى ئىگىز ئىگىز بىنالار كۆرۈنمەيدۇ. كېيىن شۇنى ھىس قىلدىمكى، بۇ بىنالار قەدىمى شەكلىنى ساقلاپ قالغان بولسىمۇ، ئىچىگە كىرسە ئۈسكۈنىلىرى ئىنتاھىن پۇختا ۋە زامانىۋى ئىكەن. مەن بۇ شەھەرنى كۈزۈتۈپ چىققاندىن كېيىن، شەھەرنىڭ قەدىمىلىك بىلەن زامانىۋىلىقنى شۇنچە ياخشى بىرلەشتۈرگەنلىكىدىن ھەيران بولدۇم.

شەھەر كىچىك شەھەر بولغاچقا، خىزمەت قىلىش پۇرسىتى چوڭ شەھەرلەرگە سېلىشتۇرغاندا ئۇنچە كۆپ ئەمەس. بىراق خىزمەت يوقمۇ ئەمەس. ئوچۇق يورۇق، مۇناسىۋەتكە ماھىر بولسىڭىز خىزمەت چىقىدۇ. مەن ئوقۇۋاتقان مەكتەپتە يازلىق تەتىل ئۈچۈن 5ئاي قويۇپ بېرىلىدۇ. قىشلىق تەتىل يوق بولسىمۇ روجدۇستۇئا بايرىمىدا ئىككى ھەپتە قويۇپ بېرىلىدۇ. بۇ ۋاقىت ئىشلەپ ئوقۇش پۇلىنى تېپىشتىكى ئەڭ ياخشى پۇرسەت. ھەپتىدە تەخمىنەن 20سائەت دەرس ئۆتىلىدۇ. بىراق چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىشلەش ۋاختىغا چەك بەلگىلەپ قويۇلغان. بىر يىلدا 800سائەت ئىشلىسە بولىدۇ، دەيدىغان بەلگىلىمە بار. بۇ يەردە ئەگەر دەرسكە كۆڭۈل قويمىسا، ۋاقىت بەك كۆپ ئىسراپ بولۇپ كېتىدۇ. ئوقۇتقۇچىلار دەرسكە كىردىڭ ياكى كىرمىدىڭ دەپ سۈرۈشتۇرۇپ ئولتۇرمايدۇ. بىراق ئىمتاھاندىن ئۆتەلمىسە، يۇقۇرى ئوقۇش ھەققىنى يەنە تۆلەپ قايتا ئوقۇيدىغان گەپ. تىل ئوقۇش ئۈچۈن تۆلەيدىغان ھەق بەك كۆپ. ئىلگىرى بىر يىللىق ئوقۇش ھەققى ئۈچۈن 1300يارۇ كېتەتتى. ھازىر 2000ياۋرۇغا يېقىنلاشتى. بۇ بارغانسېرى ئۆسىشى مۇمكىن. چەتئەلدە ئۆي ئىجارىسىگە ئەڭ كۆپ پۇل كېتىدۇ. ئەگەر ئەرزان پۇللۇق ئۆيدىن ئىجارە ئېلىپ تاماقنى ئۆزى ئېتىپ يىسە، سەل ياخشى. ھە راس، ياتاق ھەققىنىڭ يېرىمىنى ئىجارە ئېلىش ئىسپاتىنى ئاپارسىڭىز كۆتۈرىۋېتىدىغان ئىش بار. مەن سىرتتا ئۆي ئىجارە ئېلىپ ئولتۇردۇم. بۇنداق بولغاندا ھەم ئۆزەم تاماق ئېتىپ يىيەلەيدىكەنمەن، ھەم تېنچ بولىدىكەن. مەن دەم ئېلىش كۈنلىرىدە مىۋە ئۈزۈدىغان ئىشنى قىلىمەن. سائىتىمگە 5ياۋرۇ بېرىدۇ. بۇ يەردە تۇرمۇش خىراجىتىنى ئاتا-ئانىسى ئەۋەتىپ بېرىدىغانلارمۇ يوق ئەمەس. ئۇلار خىزمەت قىلىپ ئۆز ئۆزىنى قامداش ئۈچۈن ئىزدەنمەيدىغانلار.

مەن دەسلەپتە كەلگەندە 100مىڭ يۈئەندىن ئارتۇق ھەق تۆلەپ بۇ يەرگە كەلگىنىمگە سەل پۇشايمان قىلغان. ھازىر تىل جەھەتتە ئۆزۈمنىڭ ھۆددىسىدىن چىقالايمەن. كۈنلىرىممۇ ئانچە زېرىكىشلىك ئۆتمەيدۇ. مەن ئۆتكەن يىلى كومپىيوتېر كەسپىنى ئوقۇش ئۈچۈن ئىمتاھان بەرگەن ئىدىم. ئىمتاھاندىن ئۆتەلمىدىم. سەۋەبى ماقالە يېزىش ئىمتاھانىدىن نۇمۇر ئالالمىدىم. مېنىڭ ھىس قىلىشىمچە چەتئەلدە كىشىلەرنىڭ ئىپادىلەش ئىقتىدارىغا قويىلىدىغان تەلەپ يۇقۇرى ئىكەن. ھەتتە تەبىئى پەن ئىمتاھانلىرىمۇ بەزىدە ماقالە يېزىش شەكلى بىلەن ئېلىنىدىكەن. بۇ جەھەتتە جۇڭگودىن كەلگەن ئوقۇغۇچىلار بىرقەدەر ئاجىز بولىدىكەن. ئىمتاھانغا چىققان «كېلون تېخنىكىسىغا قانداق قارايسىز؟» دىگەنگە ئوخشاش سۇئاللار ئوقۇغۇچىلاردىن تەسەۋۋۇر كۈچىنى، ئىپادىلەش ئىقتىدارىنى، كەڭ دائىرىلىك بىلىم بولۇشنى تەلەپ قىلىدىغان بولغاچقا، بىزگە ئوخشاش كىتاۋى بىلىملەرنى يادلاشقا ئادەتلەنگەن ئوقۇغۇچىلار قىينىلىدىكەن.

مېنىڭ چەتئەلگە چىقىشنى ئارزۇ قىلىدىغان قېرىنداشلاردا ئېيتىدىغىنىم: ۋەتەندىكى ۋاقىتتا تىل ئۆتكىلىدىن ئۆتۈشكە ياكى ئاساس سېلىشقا سەل قارىماڭ. ئۇنداق بولمايدىكەن، چەتئەلگە چىققاندىن كېيىن بەك كۆپ ۋاختىڭىز ۋە ئىقتىساد سەرپ بولۇپ كېتىدىكەن. ئۇنىڭدىن باشقا ئۆزىڭىزدە ئىپادىلەش ئىقتىدارى يېتىلدۈرۈشكە، مۇستەقىل خارەكتىر يېتىلدۈرۈشكە ئەھمىيەت بېرىڭ. كىتاۋى بىلىملەر بىلەنلا چەكلىنىپ قالماستىن، كەڭ دائىرىدە ماتېرىيال كۆرۈڭ.
چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇماقچى بولغان ئوقۇغۇچىلارغا چەتئەلدىكى ئۈگۈنۈش ۋە تۇرمۇش ھەققىدە كەڭ دائىرىلىك ئۇچۇر بېرىش مەقسىتىدە ئېلىپ بارغان توردىكى زىيارىتىم شۇنداق قىلىپ، يۇقۇرىقى بىرنەچچە قېرىندىشىمىزنىڭ ۋاقىت ئاجرىتىپ، ئەستايىدىل جاۋاپ يېزىشى بىلەن تۈگۈگەنمۇ بولدى. ئەلۋەتتە بۇ ھەقتە ماقالە يېزىشنى پىلانلىغاندا، مەن ئېرىشىدىغان ئۇچۇر بۇنىڭدىن نەچچە ھەسسە كۆپ بولىدۇ، دەپ ئويلىغان ئىدىم. ئۆزەممۇ شۇنداق بولۇشىنى ئارزۇ قىلغان ئىدىم. چۈنكى، چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇش ئارزۇسىدا بولىۋاتقانلار بۇ ھەقتىكى ئۇچۇرغا قانچە كۆپ ئېرىشسە، شۇنچە ياخشى بولاتتى.

مەن ئېلخەت ئارقىلىق سۇئال يوللاپ، جاۋاپ كۈتىۋاتقان كۈنلەردە يوللىغان سۇئاللىرىمنى كۆرۈپ، زىيارىتىمدىن خەۋەت تاپقان ئامېرىكىنىڭ كالىفورنىيە شىتاتىدا خىزمەت قىلىۋاتقان ئۇيغۇر ئالىمى ئەركىن سىدىق ئەپەندى خىزمىتىنىڭ ئالدىراشلىقىغا قارىماي، ئۆزى باشقۇرىۋاتقان “meripet” تور بېتىدىكى (بۇ تور بېتى -چەتئەلدە ئوقۇشقا دائىر تۈرلۈك ئۇچۇرلار بىلەن تەمىنلەيدىغان تور بېتى بولۇپ، ئۇنىڭدا چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇشنىڭ قەدەم باسقۇچلىرى، بىر قىسىم ئالى مەكتەپلەرنىڭ چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلارغا قارىتىلغان ئوقۇش مۇكاپات پۇلى، مەكتەپ، كەسپ تاللاشقا دائىر ئۇچۇر ۋە مەسلىھەت، چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇشنى خالايدىغانلارنىڭ سۇئاللىرىغا جاۋاپ، چەتئەلدە ئوقۇۋاتقانلارنىڭ تەجرىبىلىرى، ئىلمى ماقالىلىرى.....قاتارلىق تۈرلۈك مەزمۇنلار كىرگۈزۈلگەن ئىكەن.) مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى كۆرۈپ بېقىشقا تەۋسىيە قىلغان، ھەمدە ئاخىرىدا ئېنىق بولمىغان مەسىلىلەر بولسا، جاۋاپ بېرىشنى خالايدىغانلىقىنى بۈلدۈرگەن ئىدى. شۇنىڭ بىلەن ئۇياق-بۇياقتىن كەلگەن ئۇچۇرلارنى رەتلەپ بولغاندىن كېيىن، ئەركىن سىدىق ئەپەندىگىمۇ بىرنەچچە سۇئال يوللىدىم.

1- سۇئال: چەتئەلگە چىققان ئوقۇغۇچىلار ئىلتىماس قىلسا، بەھرىمان بولالايدىغان ھۆكۈمەت، ياكى مەكتەپ بەلگىلىگەن ئېتىبار سىياسەتلىرىدىن يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغانلىرىدىن باشقا يەنە قانداق ئېتىبارلار بار؟ چەتئەلگە يېڭىدىن چىققان ئوقۇغۇچىلار بۇ جەھەتتىكى ئۇچۇرنى قانداق ئىگىلىسە بولىدۇ؟

ئەركىن سىدىق ئەپەندى: مەن ئالى مەكتەپلەرنىڭ چەتئەل ئوقۇغۇچىلىرىغا بولغان مۇئامىلىسى جەھەتتە پەقەت ئامېرىكىنىڭ ھازىرقى ئەھۋالىنى ياخشىراق بىلىمەن. شۇڭا بۇ يەردە ئامېرىكىنىڭ ھازىرقى ئەھۋالىنى قىسىچە سۆزلەپ بېرەي.

ئومۇمەن قىلىپ ئېيتقاندا، ئامېرىكا ئالى مەكتەپلىرىدە «چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلارغا ئېتىبار قىلىش»دىگەن ئۇقۇم ۋە ئىش ئاساسەن يوق.ھىچ بولمىغاندا مەن ئۇنداق ئىشنى ئاڭلاپ باقمىدىم. ئۇنىڭ ئەكسىچە، ئامېرىكا گىراژدانلىرىغا بېرىلىدىغان ھەر خىل ئېتىبار ۋە ئىقتىسادى ياردەملار بار.ئامېرىكىدىكى چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلارنىڭ نىسبىتى دۇنيا بويىچە ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدۇ. ھەر بىر مەكتەپتىكى چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلارنىڭ نىسبىتى ئومۇمى ئوقۇغۇچى نىسبىتىنىڭ 15%نى تەشكىل قىلىدۇ. ئامېرىكىدىكى ئالى مەكتەپلەر چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلارغا ئىشىكنى كەڭ ئېچىۋەتكەن بولۇپ، چەتئەللىكلەرنىڭ ئۆز مەكتەپلىرىگە كىرىپ ئوقۇشىنى قىزغىن قارشى ئالىدۇ. لېكىن ئۇلارغا ئىقتىسادى جەھەتتىن ئېتىبار بەرمەيدۇ. چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلارغا پەقەت بىرنەچچە تۈرلۈك كىرىم قىلىش پۇرسىتى يارىتىپ بېرىدۇ. بەزى ئالاھىدە ئەھۋال ئاستىدا ئوقۇش مۇكاپاتى بېرىدۇ. تۆۋەندە مەن بۇلارنى قىسقىچە تونۇشتۇرۇپ ئۆتىمەن: ئامېرىكىغا ئۆز پۇلى بىلەن كەلگەن ئوقۇغۇچىلارنى «F-1»ۋىزا ئوقۇغۇچىلىرى دەپ ئاتايدۇ. ئامېرىكا كونسولخانىلىرىنىڭ ئۆز پۇلى بىلەن كېلىپ ئوقۇيدىغان چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلارغا بېرىدىغان ۋىزىنىڭ تۈرى«F-1» بولۇپ، يۇقۇرقى ئىسىم ئەنە شۇنىڭدىن كېلىپ چىققان. ئامېرىكا ئالى مەكتەپلىرى «F-1 »ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ مەكتەپ ئىچىدە ئىشلىشىگە رۇخسەت قىلىدۇ.ھەر بىر مەكتەپ ئۆزىنىڭ ھەر خىل خىزمەتلىرىنىڭ بىر قىسمىنى ئوقۇغۇچىلارغا ئاتاپ قويغان بولۇپ، بۇ خىزمەت ئورۇنلىرىغا رەسمى خادىم قوبۇل قىلىنمايدۇ. ھەر مەۋسۈمدە ئوقۇغۇچىلار چىقىرىلغان ھەر خىل ئېلانلارغا قاراپ، خىزمەت ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. ئۇنىڭ بىر شەرتى ئوقۇغۇچىلارنىڭ بىر ھەپتىدە ئىشلەش ۋاختى 20سائەتتىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك. ئامېرىكىنىڭ خىزمەت تۈزۈمى، بىر ھەپتىدە 5كۈن، بىر كۈندە 8سائەت بولغاچقا، ھەپتىسىگە 20سائەت ئىشلەش دىگەنلىك كۈنىگە يېرىم كۈن ئىشلەش دىگەنلىك بولىدۇ. مەكتەپ ئىچىدىكى بۇ خىزمەت ئۈچۈن بېرىلىدىغان ئىش ھەققى ئانچە يۇقىرى ئەمەس. ئادەتتە قانۇندا بەلگىلەنگەن ئەڭ تۆۋەن ئىش ھەققىدىن سەللا يۇقىرى. كالىفورنىيەنىڭ ئەڭ تۆۋەن سائەتلىك ئىش ھەققى 6.75دوللار.

ئامېرىكىغا ماگېستىرلىق ئوقۇشىغا كەلگەن چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلارنىڭ بەزىلىرى ياردەمچى ئوقۇتقۇچىلىق خىزمىتىگە ئېرىشەلەيدۇ. بۇ خىزمەت ئېنگىلىس تىلىدا 2خىل ئاتىلىدۇ. بىرى «Graduate Assistant»دەپ ئاتىلىدۇ.يەنە بىر« Teaching assistant » دەپ ئاتىلىدۇ. كالىفرنىيىدە پەقەت ماگېستېرلىق ئۈنۋانىغىچە بېرىدىغان كالىفورنىيە شىتات ئونىۋېرسىتىتى(بۇ خىل مەكتەپتىن جەمى 23سى بار).بۇ خىزمەتنى«Graduate assistant »دەپ ئاتايدۇ. دوكتۇرلۇق ئۈنۋانىغىچە بېرىدىغان كالىفورنىيە ئونىۋېرسىتىتى(بۇ مەكتەپتىن جەمى 10بار) ئۇنى«Teaching assistant »دەپ ئاتايدۇ. لېكىن ھەر ئىككىلىسىنىڭ قىلىدىغان ئىشلىرى ئوخشاپ كېتىدۇ. بۇ خىزمەتكە ئېرىشىشنىڭ بىر مۇھىم شەرتى ئېنگىلىس تىلىغا پۇختا. دەرسخانىدا ئوقۇغۇچىلارغا دەرس سۆزلىيەلەيدىغان سەۋىيىدە بولۇشنى تەلەپ قىلىدۇ. ئىككىنچى چوڭ شەرتى كەسپكە پىششىق بولۇش. ئادەتتەTOEFL ئىمتاھانىدا يۇقۇرى نەتىجىگە ئېرىشكەن، كەسپى نەتىجىسىمۇ كۆزگە كۆرۈنگەن ئوقۇغۇچى بىر فاكولتىتنىڭ ماگېستېرلىق ئوقۇشىغا ئىلتىماس قىلغاندا ياردەمچى ئوقۇتقۇچى بولۇشنى ئىلتىماس قىلسا، فاكولتىتتىن بۇنى ئويلىشىدۇ. ياكى ياردەمچىگە ئېھتىياجلىق فىروففىسورغا تونۇشتۇرۇپ قويىدۇ. بۇنداق خىزمەت تەبىئى پەن كەسپلىرىدىمۇ، ئىجتىمائى پەن كەسپلىرىدىمۇ، قوللانما پەنلەردىمۇ بولىدۇ. بۇ خىل خىزمەتكە ئېرىشىش پۇرسىتى ماگېستېرلىق ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچىلارغا قارىغاندا، دوكتۇرلۇق ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچىلارغا كۆپرەك بولىدۇ.

ماگېستېرلىق ئوقۇۋاتقان چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلار ئۈچۈن بەزى مەكتەپلەردىكى بەزى كەسپلەردە ئېنگىلىسچە« Research asistant»دەپ ئاتىلىدىغان تەتقىقات ياردەمچىسى »خىزمىتىمۇ بار. بۇ تەتقىقات شارائىتى بار ئوقۇتقۇچىلار ئوقۇغۇچىلىرىغا بېرىدىغان خىزمەت بولۇپ، ئالاھىدە ياخشى ئوقۇغان، ئىلگىرى تەتقىقات خىزمىتى بىلەن شۇغۇللۇنۇپ مەلۇم نەتىجىنى قولغا كەلتۈرگەنلەرنىڭ بۇ پۇرسەتكە ئېرىشىشى بىرقەدەر ئاسان بولىدۇ. بۇ پۇرسەتكە ئېرىشىش ئۈچۈن مەكتەپكە ئىلتىماس قىلغاندا فاكولتىتقا ئېيتىش كېرەك. ياكى بولمىسا ئىلتىماس قىلماقچى بولغان فاكولتىتتىكى فىروففىسورلارنىڭ ئەھۋالىنى ئېنتېرنىت تورىدىن تېپىپ، «ئۈمۈت بار» دەپ ھىس قىلغان فىروففىسورلارغا بىۋاستە ئۈچۈر يوللاپ ئالاقىلىشىش كېرەك. ئامېرىكىدىكى ھەممە ئالى مەكتەپلەردە دىگىدەك ھەر بىر فىروففىسورنىڭ تەتقىقات يۆلىنىشى، ئېرىشكەن تەتقىقات شارائىتى، ۋە ئېلان قىلغان ئىلمى ماقالىلىرى قاتارلىق ئۇچۇرلارنى تور بېتىگە چىقىرىپ قويىدۇ. بۇ خىل ئۇچۇرلارنىڭ ئىزدەپ تېپىش ئانچە تەس ئەمەس. يۇقارقىلاردىن باشقا ماگېستېرلىق ۋە دوكتۇرلۇق ئوقۇيدىغان ئوقۇغۇچىلار ئۈچۈن بېرىلىدىغان ئوقۇش مۇكاپات پۇلىمۇ بار. لېكىن ئۇنىڭغا ئېرىشىش ئېنگىلىس تىلى ئاساسى، كەسپى سەۋىيىسى، ئىلگىرىكى كەسپى نەتىجىلىرى، ئوقۇماقچى بولغان كەسپى، ئىلتىماس قىلماقچى بولغان مەكتىۋى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك. ئامېرىكا ئالى مەكتەپلىرىنىڭ ئوقۇغۇچىلاردىن ئالىدىغان ئوقۇش پۇلى ئىككى تۇرگە ئايرىلىدۇ.
1-تىزىملىتىش پۇلى(ئېنگىلىسچە-« Registration Fee»دەپ ئاتىلىدۇ. )
2-ئوقۇش پۇلى(ئېنگىلىسچە-«Tuition» دەپ ئاتىلىدۇ.) تىزىملىتىش پۇلى ئۆزىنىڭ گىراجدانلىرى ۋە چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلاردىن ئوخشاشلا تەلەپ قىلىنىدۇ. ئوقۇش پۇلى بەزى شىتاتلاردا ھەممە ئوقۇغۇچىدىن ئوخشاش تەلەپ قىلىنىدۇ. بەزى شىتاتلاردا پەقەت چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلاردىن تەلەپ قىلىنىدۇ. ئوقۇش مۇكاپات پۇلىغا ئېرىشىش دىگەنلىك چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلار ئۈچۈن ئېلىپ ئېيتقاندا مەكتەپ ئۇلارنىڭ ئوقۇش پۇلىنى كۆتۈرۈۋېتىش دىگەنلىك. مەكتەپ ئوقۇش پۇلىنى كۆتۈرىۋېتەمدۇ يوق، بۇنى مەكتەپكە كىرىشتىن بۇرۇن ئېنىق بىلىۋېلىش كېرەك. چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلارغا ئوقۇش مۇكاپات پۇلى بېرىدىغان مەكتەپلەر ئوقۇغۇچىلاردىن بۇنىڭ ئۈچۈن ئايرىم ئىلتىماس يېزىشنى تەلەپ قىلىدۇ. ئوقۇش مۇكاپات پۇلىنى ئاسپىرانتلىقتا ئوقۇشقا ئىلتىماس قىلىشتىن بۇرۇن ئىلتىماس قىلىش كېرەك. (مەكتەپ ئىلتىماس قىلغاندا بۇنىڭغا ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىش كېرەك.) داڭلىق ئالى مەكتەپلەرنىڭ ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىش شەرتلىرى ۋە ئوقۇش مۇكاپاتى بېرىدىغان ئوقۇغۇچىلارنىڭ سانىمۇ كۆپرەك بولىدۇ. شۇڭلاشقا ئوقۇغۇچىلار ئۆزىنىڭ ئەھۋالىغا قاراپ ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

مۇۋاپىق مەكتەپ تاللاش- كۆپ ۋاقىت سەرپ قىلىشقا توغرا كېلىدىغان مۇشكۈل ئىش. نۇرغۇن ئوقۇغۇچىلار تور ئارقىلىق مەندىن مەكتەپ تاللاپ بېرىشنى سورايدۇ. مەن ئۇلارنىڭ ھەممىسىگە ئايرىم ئايرىم جاۋاپ يېزىپ بولالمايمەن.چۈنكى ھەر كۈنى كەم دىگەندە 8سائەت ئىشلىشىم، بۇنىڭ ئۈچۈن ئىككى سائەتنى يولغا سەرپ قىلىشىم كېرەك. ئۇنداق ئوقۇغۇچىلارغا ئامېرىكىدىكى ئالى مەكتەپلەرنى قانداق ئىزدەش، قانداق تاللاش ئۇسۇلىنى ئېيتىپ بېرىپ كېلىۋاتىمەن. بۇ توغرىسىدا «merhpet.com»دا تەپسىلى ئۇچۇر بار. قىسقارتىپ ئېيتقاندا مەكتەپلەر ئۈستىدە تەكشۈرۈش تەتقىق قىلىش ئۈچۈن كۆپ ۋاقىت كېتىدۇ. شۇنداق قىلىش ئارقىلىقلا شەرت شارائىتى پىشىپ يېتىلگەن بىر ئوقۇغۇچى ياردەمچى ئوقۇتقۇچى، تەتقىقات ياردەمچىسى ۋە ئوقۇش مۇكاپاتىنىڭ بىرەرىگە ياكى ھەممىسىگە ئېرىشەلەيدۇ.

ئۆز پەرزەنتىنى چەتئەلگە چىقىرىپ ئوقۇتۇش ئارزۇسى بار ئاتا-ئانىلار چوقۇم بالىلىرى كىچىك چېغىدىن باشلاپ ئاساس سېلىشقا كۈچەش كېرەك. ياش ئۆسمۇرلەر چەتئەل تىلىنى قانچە بالدۇر ئۈگەنسە شۇنچە ياخشى. ئېنگىلىس تىلى ئۈگۈنۈشنى ئەڭ ياخشىسى 22-25ياشقىچە بولغان ئارىلىقتا تاماملاش كېرەك. چەتئەلدە ئوقۇش غايىسى بولغان ئوقۇغۇچىلار ئەگەر باكلاۋېرلىق ئوقۇشىنى تاماملىغىچە TOEFئىمتاھانىدىن 550دىن يۇقۇرى نومۇرغا ئېرىشىپ بولسا بۇنىڭ كېيىنكى ئىشلىرى ئۈچۈن پايدىسى چوڭ بولىدۇ. مەن بۇ نوقتىنى قانچىلىق تەكىتلىسەممۇ ئازلىق قىلىدۇ. چەتئەدە ئوقۇشنى ئىمكان بار ئاسپىرانتلىق ئوقۇشىدىن باشلاش كېرەك. بولسا دوكتۇرلۇق ئوقۇشىدىن باشلىسا تېخىمۇ ياخشى. پەقەت بولمىسا باكلاۋېرلىق ئوقۇشىدىن باشلىسىمۇ بولىدۇ. بىراق باكلاۋېرلىق ئوقۇشى ئۈچۈن ئەگەر ئوقۇش مۇكاپاتى بولمىسا، زور ئىقتىساد سەرپ قىلىشقا توغرا كېلىدۇ. چۈنكى ئامېرىكىدا باكلاۋېرلىق ئوقۇيدىغان چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلار ئۈچۈن ئوقۇش مۇكاپات پۇلى ئاساسەن يوق دىيەرلىك بولىدۇ.

ئاتا-ئانىلار بالىلىرىنى ئۆز ئانا تىلىغا پىششىق قىلىپ تەربىيىلىگەندىن باشقا، ئېنگىلىس تىلى ئۈگۈنۈشى ئۈچۈنمۇ شارائىت يارىتىپ بېرىشى كېرەك. چۈنكى بۇ ئىنتاھىن زۆرۈر.ئېنگىلىس تىلى ئۈگۈنۈشنى ۋە ياكى خەنزۇ تىلى ئۈگۈنۈشنى تەكىتلەش دىگەنلىك -ئانا تىلىنى ئۈگۈنۈشكە سەل قارىسىمۇ بولىدۇ، دىگەنلىك ئەمەس. چەتئەلدە ئېنگىلىس تىلىنى پۇختا بىلىپ، ئۆز ئانا تىلىنى پۇختا بىلمىگەندە، باشقىلارنىڭ ھۆرمىتىگە ئېرىشىش مۇمكىن ئەمەس.

2- سۇئال:چەتئەلگە چىققان ئوقۇغۇچىلار قىيىنچىلىق تارتىپ ، چىقىش يولى تاپالماي قالسا، (مەكتەپكە، ياتاققا ئورۇنلۇشۇش، خىزمەت تاپالماي ئىقتىسادى جەھەتتە قىيىنچىلىق تارتىش...... قاتارلىق جەھەتلەردە) دۆلەتكە قايتىپ كېتىشتىن باشقا، يەنە قانداق ئامال بار؟

ئەركىن سىدىق ئەپەندى: بۇ مەسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن ئەڭ ياخشىسى چەتئەلگە چىقىشتىن بۇرۇن تەييارلىقنى پۇختا قىلىش كېرەك. چەتئەللىكلەرنىڭ ھەممىسى دىگىدەك ئۇيغۇرلاردەك رەھىمدىل ۋە ئاقكۆڭۈل ئەمەس. بولۇپمۇ ئامېرىكىغا ئوخشاش دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايىدىن كەلگەن كىشىلەر توپلانغان، ھەممە ئادەم ئۆزى ئۈچۈن كۈرەش قىلىۋاتقان جايدا باشقا كۈن چۈشكەندە، ياردەم بېرىدىغان ئادەمنى تاپماق ھەقىقەتەن تەس. پۇختا تەييارلىق قىلىپ چەتئەلگە چىقققاندىن كېيىنمۇ، ياردەمگە مۇھتاج بولۇپ قالسا ئەڭ ياخشىسى، تۇرىۋاتقان جايدىكى ئۇيغۇرلارنى ئىزدەش، ئۇلاردىن ياردەم سوراش كېرەك.

80-يىللاردىن باشلاپ ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلىرى چىقىپ ئوقۇۋاتقان دۆلەتلەرگە نەزەر سالساق، ئۇ يەردىكى ئۇيغۇرلارنىڭ سانىنىڭ كۆپۈيۈشىگە ئەگىشىپ، ئۇيغۇرلارنىڭ بىر بىرى بىلەن بولغان ھەمكارلىق ئىشلىرى، ھەتتا يۇرتىدىكى نامرات رايونلارغا ياردەم بېرىش ئىشلىرى كۆپۈيۈپ قالدى. بۇ يەردە ئۇلارنى بىر بىرلەپ تىلغا ئېلىپ ئولتۇرمايمەن. مېنىڭ بېرىدىغان تەكلىۋىم ئەگەر چەتئەلگە چىققاندىن كېيىن بىرەر پەۋقۇللاددە قىيىنچىلىققا يولۇقۇپ، ياردەمگە مۇھتاج بولغاندا چوقۇم چەتئەلدىكى باشقا ئۇيغۇرلار بىلەن ئالاقىلىشىپ، ئۇلاردىن ياردەم تەلەپ قىلىش كېرەك.

3- سۇئال :چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇيدىغان ئوقۇغۇچىلارنىڭ كۆپۈيۈشىگە ئەگىشىپ چەتئەلدە ئولتۇراقلىشىپ قالىدىغانلارمۇ كۆپۈيىۋاتىدۇ. چەتئەلدە ئولتۇراقلىشىپ قالغان كۆپ قىسىم ئۇيغۇرلارنىڭ تۇرمۇش شارائىتى، پەرزەنتلىرىنىڭ تەربىيىلىنىش شارائىتى ۋەتەندىكى ئۇيغۇرلارنىڭ تۇرمۇش شارائىتى، تەربىيىلىنىش شارائىتىدىن ئەۋزەل. بىراق ئۇلارنىڭ ئالدىدا پەرزەنتلىرىگە قانداق قىلىپ ئۆزىنى تونۇتۇش، جۈملىدىن ئۇيغۇر تىل يېزىقى، ئۇيغۇر مەدەنىيىتى، ئۆرپ-ئادىتىنى بۈلدۈرۈشتەك مۇشكۈل ۋەزىپە قويۇلغان. چەتئەلدىكى ئۇيغۇرلار بۇ مەسىلىگە قانداق قارايدۇ؟

ئەركىن سىدىق ئەپەندى: سىز بۇ سۇئالدا ھەقىقەتەنمۇ ھازىر چەتئەلدە ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلار دۇچ كېلىۋاتقان ئىنتاھىن چوڭ مەسىلىنى ئوتتۇرىغا قويۇپسىز. مېنىڭچە چەتئەلگە ئوقۇشقا چىققان ئۇيغۇرلار چەتئەلدە تۇرۇپ قېلىشنى قارار قىلغاندا كەم دىگەندە مۇنداق3 مەسىلىنى كۆزدە تۇتىدۇ:

1- ئىلىم-پەن، يۇقۇرى تېخنىكا، ئۆز كەسپىنىڭ يۇقۇرى پەللىسىگە چىقىش.

2- چەتئەلنىڭ ئىلغار مائارىپ شارائىتىدىن پايدىلىنىپ بالىلىرىنى ئىلغار مائارىپ تەربىيىسىگە ئىگە قىلىش.

3- ئۆز ئىقتىدارىنى ئەڭ يۇقۇرى دەرىجىدە قارى قىلدۇرۇپ ماددى جەھەتتە ياخشى تۇرمۇشقا ئېرىشىش.

جۇڭگودا نوپۇس كۆپ. ئۇيغۇرلار ئۈچۈن ئوقۇش ۋە ئوقۇشتىن كېيىنكى خىزمەتتە پۇرسەت ئاز. مېنىڭچە چەتئەلدە تۇرۇپ قالغان ئۇيغۇرلار ئىچىدە يۇقۇرىقى 2-مەقسەت سەل يۇقۇرى سالماقنى ئىگىلەيدۇ. ئامېرىكىدەك ھەرقايسى جەھەتتىكى تەرەققىياتى ئالدىنقى قاتاردىكى دۆلەتتە ئۆز پەرزەنتىنى ھىچ بولمىغاندا ئوتتۇرا دەرىجىدىكى ئىقتىسادى سەۋىيىدە ياشىيالايدىغان قىلىپ تەربىيىلەپ ئۇيغۇر ئاتا-ئانىلىرى ئۈچۈن ئانچە تەس ئەمەس.بۇ يەردىكى يەنە بىر مۇھىم مەسىلە بالىنى ئامېرىكىدىكى تۇرمۇش شارائىتى ياخشى يەنە بىر ئامېرىكىلىق قىلىپ تەربىيىلەش كېرەكمۇ ياكى ئامېرىكىلىق ئۇيغۇر قىلىپ تەربىيىلەش كېرەكمۇ؟ ئامېرىكىدىكى بالىلار ھەر كۈنى ئەتتىگەن سائەت 7دىن كەچ سائەت 6گىچە چەتئەل مۇھىتىدا ياشايدۇ. ئاخشىمى كارۋاتقا چىققىچىلىق بولغان 3،4سائەت ۋاقىت ئۇيغۇرچە ياشايدىغان ئاتا-ئانىسى بىلەن بىللە بولىدۇ. بۇ جەرياندىمۇ كۆرىدىغان تېلىۋىزور يەنىلا ئېنگىلىس تىلىدا بولغاچقا، بالىلارغا ئۇيغۇر روھىنى سىڭدۈرۈش بىر مەسىلىگە ئايلانغان. نۇرغۇن ئاتا ئانىلار بالىلىرىنى ئۇيغۇر قىلىپ تەربىيىلەش ئۈچۈن كۆپ تىرىشچانلىق كۆرسىتىدۇ. بىز بالىلىرىمىزغا ئۇيغۇر تىلىنى ئائىلىدە ئۈگۈتىمىز. بىزنىڭ تاماقلىرىمىزنىڭ %90تى ئۇيغۇر ئەنئەنىۋى تاماقلىرى. بۇنى بالىلىرىمىز بىزدىن ئۈگۈنىدۇ. بۇنىڭدىن باشقا ئامېرىكىدا ئۇيغۇرلار بىرقەدەر توپلۇشۇپ ئولتۇراقلاشقان. ۋاشىنگىتون ۋە نىوۋيورك شەھەرلىرى، ھەمدە كالىفورنىيە ۋە تېكساس شىتاتلىرىدىكى ئۇيغۇرلار پات پات بىر يەرگە يىغىلىپ ئولتۇرۇش قىلىپ تۇرىمىز. بۇنداق چاغلاردا بالىلار بىللە ئوينايدۇ. بەزىدە ئۇلار ئۈچۈن تۈرلۈك پائالىيەتلەرنى ئورۇنلاشتۇرۇپ بېرىمىز. ئۆتكەن يىلى مايدىن ئۆكتەبىرگىچە جەنۇبى كالىفورنىيە شىتاتى بىلەن شىمالى كالىفورنىيەدىكى ئۇيغۇرلار ئايرىم ئايرىم ھالدا كەم دىگەندە ئايدا بىر قېتىم دالا ئولتۇرۇشى قىلدى. ئولتۇرۇش قىلىدىغان ئورۇن ئادەتتە مەنزىرىلىك ئورۇن ياكى باغچا بولۇپ، ھەر بىر ئائىلە كەم دىگەندە بىر خىلدىن تاماق تەييارلىدى. كاۋاپ پىشۇرۇپ، يىمىشلارنى تىزدۇق. ئولتۇرۇش چۈشتىن تاكى كەچ سائەت 6،7لەرگىچە داۋاملاشتى. بۇ جەرياندا تۈرلۈك تەنتەربىيە ئويۇنلىرىنى ئوينىغاندىن باشقا، بالىلارغا ئۇيغۇر مەدىنىيىتى توغرىسىدا ساۋات بېرىدىغان سۇئال جاۋاپلارنى تەييارلىدۇق. بالىلار بۇ خىلدىكى يىغىلىشلارنى ئىنتايىن ياخشى كۆرىدۇ. بۇ يىل نورۇزدا شىمالى كالىفورنىيە شىتاتىدىكى ئۇيغۇرلار ئۆزگىچە نورۇز بايرىمى ئۆتكۈزدى. 4ياشتى 10ياشقىچە بالىلارنىڭ ھەممىسى سورۇنغا چىقىپ ئويۇن كۆرسەتتى. نورۇز بايرىمى، ئۇيغۇر مەدەنىيىتىگە ئائىت مەزمۇنلارمۇ سۆزلەندى. مانا بۇلار ئامېرىكىدىكى ئۇيغۇر پەرزەنتلىرىنىڭ ئۇيغۇر تىلى مەدەنىيىتىنى ئۈگۈنۈشىدىكى بىردىنبىر مۇھىتتۇر. قالغان ۋاقىتلاردا بىز «مەدەنىيەتسىز» ياشايمىز. يەنى بىز ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ۋە ئۆزپ ئادەتلىرىدىن بەھرىمان بولالمايمىز.

بالىلارغا چەتئەل مۇھىتىدا ئۇيغۇرنى ئېنىق تونۇتۇش تەسكە توختايدۇ. ئۇيغۇرلارنىڭ چەتئەللىكلەرگە ئوخشىمايدىغان خارەكتىر ئالاھىدىلىكىنى سۆزلەپ ئۇلارنىڭ قەلبىگە چوڭقۇر سىڭدۈرگىلى بولمايدۇ. مۇھىمى بۇنى بىۋاستە ھىس قىلدۇرۇش. مەن 1996-يىلىدىن باشلاپ ھەر يىلى بالىلىرىمنى يۇرتۇمغا ئەۋەتىپ تۇرىۋاتىمەن. ئۇلار يۇرتتا دېھقانلار بىلەن بىللە تۇرىدۇ. ئۇلار بىلەن بىللە مەشرەپ ئوينايدۇ. ئۇلار قايتىپ كەلگەندىن كېيىن «دۇنيادا ئۇيغۇر دېھقانلىرىدەك ئاقكۆڭۈل، ياخشى ئادەملەرنى كۆرۈپ باقماپتىكەنمىز» دىدى. چەتئەلدە تۇرىۋاتقان ھەممە ئۇيغۇر ئۈچۈن بالىلىرىنى پات-پات يۇرتقا ئەۋەتىدىغان پۇرسەت يوق. مەن بۇ خىل ئۇسۇل بىلەن بالىلارغا ئۆزىنى، ئۆزىنىڭ يىلتىزىنى بۈلدۈرۈش جەھەتتە مەلۇم دەرىجىدە ئۈنۈمگە ئېرىشكەن بولغاچقا، باشقىلارغا شۇ خىل ئۇسۇلنى تەشەببۇس قىلىمەن. مەن يۇقۇرىدا ئېيتىپ ئۆتۈپ كەتكىنىمدەك، بىز چەتئەلدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ كۆپۈنچىسى كۈچىمىزنىڭ يېتىشىچە پەرزەنتلىرىمىزنى ئۇيغۇر قىلىپ تەربىيىلەش ئۈچۈن تىرىشىۋاتىمىز.

خاتىمە: مائارىپ يەر شارىلاشقان بۈگۈنكى دەۋردە ئوقۇغۇچىلار ئۈچۈن چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇش ئانچە قىيىن ئەمەس. قىيىن بولغىنى چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇش ئۈچۈن ھازىرلاش زۆرۈر بولغان شەرتنى ھازىرلاش، چەتئەلگە چىققاندىن كېيىن يۈزلىنىدىغان مەسىلىلەرگە يۈزلىنىش. چەتئەلدە ئوقۇش بىلىم ئىگىلەش ئۈچۈنمۇ ياكى «چەتئەلدە ئوقۇدى» دىگەن نامغا ئېرىشىش ئۈچۈنمۇ؟ بۇ نۇقتىنى ئايدىڭلاشتۇرىۋېلىش ئىنتاھىن مۇھىم. مەن يۇقۇرىقى كىچىككىنە ئەمگىگىم ئارقىلىق، چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇش ئارزۇسىدا بولىۋاتقان كىشىلەرنى چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇشتىن بۇرۇن ھازىرلاشقا تېگىشلىك شەرتلەر، چەتئەل مائارىپىنىڭ ئالاھىدىلىكى، چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلارغا قاراتقان سىياسەتلەر، چەتئەلگە چىققاندىن كېيىن دۇچ كېلىدىغان مەسىلىلەر ھەققىدە مەلۇم دەرىجىدە ئۇچۇرغا ئىگە قىلالىسام ، ئۆزى ھەققىدە ئويلىنىشقا سالالىسام، ئۇلارغا تېرىقچىلىق بولسىمۇ نەپ يەتكۈزەلىسەم بۇ مېنىڭ نەتىجەم، شۇنداقلا ماڭا قىممەتلىك ۋاختىنى ئاجرىتىپ جاۋاپ يازغان قېرىنداشلىرىمىزنىڭ نەتىجىسى بولاتتى

تامام.
——تىما مەنبەسى: ئۇيغۇر كۇلۇب [http://uyghurclub.cn/]ئەسلى ئادرىسى:http://www.uyghurclub.cn/munber/viewthread.php?tid=474&fromuid=0