تاۋلان بلوگى

داۋامى

10 -سۇئال:چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇغانلار ئىچىدە نەتىجە قازانغانلاردىكى ئورتاق ئالاھىدىلىك قايسى؟ بۇ ھەقتە ھىس قىلغانلىرىڭىزنى ئوتتۇرىغا قويۇپ باقامسىز؟

ئەخمەتجان لېتىپ ئەپەندى: مېنىڭچە چەتئەلگە چىقىپ نەتىجە قازانغانلاردىكى ئورتاق ئالاھىدىلىك چەتئەلگە چىقىشتىن بۇرۇنلا تىل ئاساسىنى تىكلىگەن، روھى جەھەتتە پۇختا تەييارلىق قىلغان. يەنى ئۇلاردا مەيلى قانداق قىيىنچىلىققا دۇچ كەلمىسۇن، بەل قويىۋەتمەي ئۈگۈنۈشتەك روھ بار. چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇشتىكى مەقسەت نىشانى ئېنىق. ئۆزىنىڭ نىمە قىلىدىغانلىقىنى بىلىدۇ.

  رەپقەت ئەپەندى: ھىس قىلىشىمچە ئۇلاردا تۆۋەندىكىدەك ئورتاقلىق بار:

1- ياش جەھەتتەن 26-27ياش ئەتراپىدا چەتئەلگە چىققان.

2- چەتئەلگە چىقىشتىن بۇرۇن كەسپى جەھەتتە مەلۈم ئىلمى نەتىجىنى قولغا كەلتۈرگەن.

3- ئاسپىرانتلىقنى جۇڭگودا تۈگەتكەن.

4- تىل ئۆتكىلىدىن جۇڭگودا ئۆتۈپ بولغان.

5- ئۆزىدە كۈچلۈك ئالغا ئىلگىرىلەش ۋە ئۇتۇق قازىنىش روھى تىكلىگەن.

ئۇلار چەتئەلگە چىققاندىن كېيىن تىل ۋە كەسپكە ئاساس سېلىشقا ۋاقىت سەرپ قىلماي. بىۋاستە كەسپ ئوقۇغان. كۆپۈنچىسى ئوقۇش ياردەم پۇلىغا ئېرىشىپ ئوقۇغان، ئوقۇش داۋامىدا فىروففىسور ياردەمچىسى بولغان.

11- چەتئەلدە تەتىل ۋە دەم ئېلىش كۈنلىرى كۆپ بولىدىكەن، بۇ چاغلاردا ئوقۇغۇچىلار قانداق ئىشلار بىلەن مەشغۇل بولىدۇ؟

ئەخمەتجان لېتىپ ئەپەندى: ياپونىيىدىكى كۆپ قىسىم چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلار ئاسىيا قىتئەسىدىكى دۆلەتلەردىن كەلگەن ئوقۇغۇچىلار بولۇپ، ئۇلار زور ئىقتىسادى بېسىم ۋە ئۈگۈنۈش، تەتقىقات خىزمىتىنىڭ بېسىمىدا دەم ئېلىش كۈنلىرىنىمۇ ئالدىراشلىق ئىچىدە بىر تەرەپتىن ئىشلەپ، بىر تەرەپتىن ئۈگۈنۈش بىلەن ئۆتكۈزىدۇ.

رەپقەت ئەپەندى: ئەنگىلىيىدە 5-ئاينىڭ ئاخىرىدىن9-ئايغىچە ئۈچ ئاي يازلىق تەتىل قويۇپ بېرىلىدۇ. قىشتا مىلاد بايرىمى ۋە يېڭى يىلدا ئىككى ھەپتىدىن دەم ئېلىشقا قويۇپ بېرىلىدۇ. ئەتىيازدا تىرىلىش بايرىمىدا يەنە ئىككى ھەپتە دەم ئېلىشقا قويۇپ بېرىلىدۇ. گېرمانىيىدە ئالى مەكتەپلەر 7-ئاينىڭ ئوتتۇرىلىرىدىن10-ئاينىڭ ئوتتۇرىلىرىغىچە يازلىق تەتىل قويۇپ بېرىدۇ.قىشتا 2-ئاينىڭ ئوتتۇرىلىرىدىن4-ئاينىڭ ئوتتۇرىلىرىغىچە قىشلىق تەتىل قويۇپ بېرىلىدۇ.مىلاد بايرىمى ۋە يېڭى يىلدا يەنە ئىككى ھەپتىدىن دەم ئېلىشقا قويۇپ بېرىلىدۇ. لېكىن گېرمانىيىدە ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچىلار ئۈچۈن تەتىل بىلەن دەم ئېلىش كۈنىنىڭ ئانچە كۆپ پەرقى بولمايدۇ. چۈنكى ئوقۇغۇچىلار تەتىلدە ئىلمى ماقالە يازىدۇ. چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلار ئۈچۈن دەم ئېلىش كۈنلىرىدە قىلىدىغان ئەڭ مۇھىم ئىش ئىشلەپ كېيىنكى ئوقۇش، تۇرمۇش پۇلىنى تېپىش. بولۇپمۇ ئەنگىلىيىدە شۇنداق. ئادەتتە ئوقۇغۇچىلار كەچلىرى ۋە ھەپتە ئاخىرلىرىدا ئىشلەيدۇ. ئىشلىمىگەن ياكى ئىقتىسادى يار بەرگەن ئەھۋالدا ساياھەت قىلىدىغانلارمۇ بار. مەن ئانچە مۇنچە ساياھەت قىلىپ قويىمەن. كەچلىرى بەزىدە خاتىرە يازىمەن.

12-چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇش ئۈچۈن قانچىلىك ئىقتىسات سەرپ قىلدىڭىز؟ سىز بۇنى ئەرزىيدۇ، دەپ قارامسىز؟

رەپقەت ئەپەندى: گېرمانىيىدە ئوقۇغان مەزگىلدە ھەر مەۋسۈملۈك تىزىملاش ھەققى ۋە باشقۇرۇش ھەققى ئۈچۈن 30ياۋرۇدىن 50ياۋرۇغىچە پۇل تاپشۇرغان ئىدىم. ئەنگىلىيىدىكى شىمالى ۋېرگىنىيە ئونىۋېرسىتىتىغا كېلىپ MBA ئوقۇش ئۈچۈن ئىككى يىلدا 10مىڭ فونتسىتىرلىڭ(تەخمىنەن جۇڭگو پۇلىغا 140-150مىڭ يۈئەن) تاپشۇردۇم.« بۇ پۇلنى تۆلەپ چەتئەلدە ئوقۇش ئەرزىمدۇ» دىگەنگە قانداق جاۋاپ بەرسەم بولا.... مېنىڭچە قىسقا مۇددەتلىك ئويلىغاندا، ئەرزىمەيدۇ. ئۇزۇن مۇنددەتلىك پىلاننى ئويلىغاندا ئەرزىيدۇ.

13- سىز چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇش يولىنى تاللىغىنىڭىز ئۈچۈن پۇشايمان قىلىپ باققانمۇ؟ نىمە سەۋەپتىن؟

رەپقەت ئەپەندى: چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇغۇنىم ئۈچۈن ئاساسەن پۇشايمان قىلىپ باقمىدىم، دىسەممۇ بولىدۇ. بۇ بەلكىم مېنىڭ يالغۇزلۇقتىن زېرىكمەسلىكىم، روبىنزون كىروزونىڭ دېڭىز تەۋەككۈلچىلىكىگە ھېرىسمەنلىكىمدىندۇر.

ھېلىمۇ ئېسىمدە 9-سىنىپتا ئوقۇۋاتقاندا بىر قىز ساۋاقدىشىمغا يازغان خېتىمدە «ئەگەر پۇرسەت يار بەرسە، ھازىرقى زامان غەرپ ياشلىرىنىڭ قانداق ياشايدىغانلىقىنى، نىمىلەرنى ئويلايدىغانلىقىنى بىلىپ باقسام دەيمەن» دىگەن ئىدىم. ئۇ چاغدا دۇنيانىڭ ئىككى تەرىپىدە ياشايدىغان دەۋرداشلارنىڭ بىر بىرىدىن خەۋەرسىز ھالدا ياشاپ، ئۆلۈپ كېتىشى بەك ئەپسۇسلىنارلىق ئىش دەپ قارايتىم. خىزمەتكە چىققاندىن كېيىنمۇ ئۆزۈمنى ياۋرۇپادىكى بىر كىچىك شەھەرنىڭ خىلۋەت كوچىسىدا سىم-سىم يامغۇر ئىچىدە ئالدىراش كېتىۋاتقان ھالەتتە تەسەۋۋۇر قىلاتتىم. 10يىل چەتئەلگە چىقىشنى ئارزۇلىدىم. چەتئەلگە چىققاندىن كېيىن ياۋرۇپانىڭ يېرىمىنى دىگىدەك ساياھەت قىلدىم، جەمئىيەتنى، خەلقلىرىنى چۈشەندىم، غەربى ياۋرۇپادا ئىسپانىيە، شىۋىتسارىيىدىن باشقا دۆلەتلەرگە باردىم. مەن بۇ جەرياندا ئۇلارنىڭ سەنئىتىنى، مەدىنىيىتىنى، تارىخىنى، ئەنئەنىلىرىنى كۈزەتتىم، سېلىشتۇردۇم. بۇ مەن ئۈچۈن ئەھمىيەتلىك، ھەم قىزىقارلىق تۇيىلىدۇ.

14- سۇئال: يۇرتىڭىزدىكى چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇش ئارزۇسىدا بولىۋاتقانلارغا قانداق تەكلىۋىڭىز ۋە مەسلىھەتىڭىز بار؟

ئەخمەتجان لېتىپ ئەپەندى: دۇنيانى كۆرۈپ نەزەر دائىرىسىنى ئېچىش ئىنسان ئۈچۈن بەكمۇ مۇھىم. چەتئەلگە چىققاندىن كېيىن بۇرۇن ھىس قىلمىغان، ئېتىۋار قىلمىغان نۇرغۇن نەرسىنىڭ قەدرى بىلىنىدۇ. ئادەم باي دۆلەتتىكى مىجەز خۇلقى غەلىتە خەلقلەر بىلەن بىللە ياشىغاندا، ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئۆزى كەمبەغەل بولسىمۇ، ئىنسانغا خاس يۈرىكى بىلەن ياشايدىغان خەلق ئىكەنلىكىنى تېخىمۇ چوڭقۇر ھىس قىلىدۇ. مېنىڭ چەتئەلگە چىقىش ئارزۇسىدا بولىۋاتقان كىشىلەرگە دەيدىغىنىم:تەييرلىق پۇختا بولسۇن. تەييارلىق پۇختا بولسا، چەتئەلدە ئوقۇش ئىشىنى ئوڭۇشلۇق ئېلىپ بارغىلى بولىدۇ. چەتئەل جەننەت ئەمەس، بۇ نۇقتا ئېنىق بولىشى كېرەك. چەتئەلدە تىرىشچانلىق بولمىسا، پۇت تېرەپ تۇرغىلى بولمايدۇ.

رەپقەت ئەپەندى: مېنىڭ ھىس قىلىشىمچە، چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇماقچى بولغانلاردا كۆرىلىدىغان ئاساسى سەۋەنلىكلەر: بىرىنچىدىن- ئۇچۇرغا ئېتىۋار بەرمەسلىك، ئۆزى قىلالايدىغان ئىشلارنىمۇ قىلماسلىق. ئىككىنچىدىن-ئۆزىگە ئىشەنمەسلىك، ئۆزىنى سەل چاغلاش. ئۈچۈنچىدىن: ئاسان ئۈمۈتسىزلىنىش، بىر قېتىم ئوڭۇشسىزلىققا ئۇچرىسىلا بەل قويىۋېتىش، چىقىش يولىنى مەلۇم بىر ئىشقىلا باغلىۋېلىش، كەڭ دائىرىدە ئىزدەنمەسلىك.

مېنىڭ چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇماقچى بولىۋاتقانلاغا تەۋسىيە قىلىدىغىنىم:

1- ئىمكانىيىتىڭلار، يار بەرسە، ماددى ۋە مەنىۋى جەھەتتىكى تەييارلىقىڭلار پۇختا بولسا، تىل ئاساسىڭلار ياخشى، مەلۇم جەھەتتە ئالاھىدىلىكىڭلار بولسا، چەتئەلدە داۋاملىق ئوقۇپ، ئىلغار مائارىپ تەربىيىسىگە ئىگە بولۇش يولىنى تاللىساڭلار بولىدۇ.

2 -چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇشنى بىردىنبىر چىقىش يولى دەپ قاراپ، ئۆزەڭلارنىڭ ھەر تەرەپتىكى تەييارلىقى پۇختا بولماي تۇرۇپلا، چەتئەلگە چىقىشقا ئالدىراپ كەتمەڭلار. ئەڭ ياخشى، ئەڭ مۇۋاپىق پۇرسەتنى تاللاڭلار.

3 -چەتئەل بىزنىڭ يۇرتىمىز ئەمەس. بىز چەتئەلدە مۇساپىر ھىساپلىنىمىز. ھەممە يەردە قازاننىڭ قۇلىغى تۆت. چەتئەلگە چىققاندىن كېيىن تۆت قۇلاق سەككىزگە ئايلىنىشىمۇ مۇمكىن. بۇنى چەتئەلگە چىقىشتىن بۇرۇن كاللاڭلاردىن ئۆتكۈزۈڭلار. شۇنداق قىلساڭلار چەتئەلگە چىققاندىن كېيىن، دۇچ كەلگەن قىيىنچىلىق ئالدىدا ئاسانلا بەل قويىۋەتمەيسىلەر.

4 -چەتئەلگە چىقىش مەسىلىنىڭ ھەل بولغىنى ئەمەس. بەلكى مەسىلىنىڭ باشلانغىنى. ئۇ ئەۋزەللىككە ئېرىشىش ئەمەس، بەلكى مەلۇم بىر خىل تۇرمۇش شەكلى ۋە ئۇسۇلىنى تاللاشنى كۆرسىتىدۇ. بىزنىڭ بالىلىرىمىزنىڭ مۇستەقىل ياشاش ئىقتىدارى نىسبەتەن ئاجىز. كۆپ ئىشلارنى ئاتا-ئانىلار قىلىپ بېرىپ ئۈگۈتۈپ قويغان. بۇنداق شارائىتتا چەتئەلگە تەييارلىقسىزلا چىقىپ قالسا، بالىلاردا ئاسانلا ئۈمۈتسىزلىنىش ئۆزىنى تۆۋەن كۆرۈش، ئۆز ئىقتىدارىدىن گۇمانلىنىش پىسخىكىسى پەيدا بولىدۇ. چەتئەلگە چىقىش تەييارلىقىنى«چەتئەل، چەتئەلدىكى ئوقۇش -تەييارلىقنى پۇختا قىلىپ بولغىچە غايىپ بولۇپ كەتمەيدۇ» دىگەن ئىدىيەدە تۇرۇپ قىلىش كېرەك. بۇ چەتئەلگە چىقىپ ئارتۇق جاپا تاتقاندىن، ياكى تەييارلىقنى پۇختا قىلمىغانلىق سەۋەبىدىن يېرىم يولدا ئوقۇشتىن ۋاز كەچكەندىن ياخشىراق.

5 -ماشىنا ھەيدەشنى بىلسە، كومپىيوتېردا ئادەتتىكى مەشغۇلاتلارنى قىلالايدىغان بولسا، بۇنىڭدىن سىرت ساتراشلىق، تامچىلىق، قۇلۇپ ياساش، توكچىلىق، تاماق ئېتىش، (قىزلار بولسا) بالىغا قاراش، كۈتكۈچىلىك قاتارلىقلاردىن ئاز تولا خەۋەردار بولسا، بۇنىڭ چەتئەلگە چىققاندىن كېيىن پايدىسى تېگىپ قالىدۇ. (مەن شىتوتكار شەھىرىدە نېمىس بانكىسىنىڭ تاش تېمىنى تېشىۋاتقاندا، مىيونخېن شەھەرلىك ئەمگەك مۇلازىمەت مەركىزىدە خىزمەت ئىزدەپ مۇگدەپ ئولتۇرغاندا «دادام بولغان بولسا مەندىن ياخشىراق ياشار ئىكەن» دەپ ئويلىغان ئىدىم. ھەنك ئەپەندىنىڭ ئاشخانىسىدا ئىشلىگەندە بېلىق تازىلاشنى شۇ يەردە ئۈگەنگەن. شورپىغا سالىدىغان قۇلۇلىنى يېرىم كۈن ئادالاپ، گۆشىنى تاشلىۋېتىپ، قېپىنى شورپىغا سېلىپ خوجايىننى خاپا قىلغان. خوت ئەپەندىنىڭ «پىۋا باغچىسى»دا ئىشلەۋېتىپ، پىۋە ئىستىكانىدىن بىر كۈندە ئالتىنى چېقىۋەتكەن ئىدىم.)

15- سۇئال: چەتئەلگە چىققاندىن كېيىن ئوقۇغۇچلار ئىلتىماس قىلسا بەھرىمان بولالايدىغان ئېتىبار سىياسەتلىرىدىن قايسىلىرىنى بىلىسىز؟

ئەخمەتجان لېتىپ ئەپەندى: ياپونىيىدىكى چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلار ئىلتىماس قىلسا(شەرتى توشقان ئوقۇغۇچىلار) بەھرىمان بولالايدىغان ئېتىبار سىياسەتلىرى:

1- ھۆكۈمەت ، ئاممىۋى تەشكىلاتلار، ياكى شەخلەر تەسىس قىلغان ئوقۇش مۇكاپاتىدىن بەھرىمان بولۇش.
2-ئوقۇش پۇلىنى كەچۈرۈم قىلىشتىن بەھرىمان بولۇش.
3-مەكتەپنىڭ ئەرزان باھالىق، شارائىتى ياخشى ياتىقىدا تۇرۇش. بۇنىڭ باھاسى سىرتتا ياتاق ئىجارە ئالغان باھادىن 10ھەسسە ئەتراپىدا ئەرزان.
4-شەھەرلىك ھۆكۈمەتنىڭ باشقۇرۇشىدىكى ئەرزان باھالىق ئۆيلەردىن بەھرىمان بولۇش.
5-بىر قىسىم چوڭ شېركەتلەرنىڭ شېركەت خىزمەتچىلىرى بەھرىمان بولىدىغان ئولتۇراق ئۆيلىرىدىن پايدىلىنىش ئىمكانىيىتىگە ئېرىشىش.
6-ھەر مەۋسۈمدە بىر قېتىملىق ئومۇمىيۈزلۈك سالامەتلىك تەكشۈرتىشتىن بەھرىمان بولۇش (ھەممە ئوقۇغۇچىلار ئورتاق بەھرىمان بولالايدۇ).
7 – ئەرزان باھادا داۋالىنىشتىن بەھرىمان بولۇش.ئوقۇغۇچى خالىغان ۋاقىتتا، خالىغان دوختۇرخانىدا داۋالانسا ھۆكۈمەت داۋالىنىش ھەققىنىڭ% 70ئۈستىگە ئالىدۇ، %24نى مەكتەپ، پەقەت %6نى ئوقۇغۇچى ئۆزى تۆلەيدۇ.
8- ئوقۇشنى ۋاختىنچە توختۇتۇپ، بىر مەزگىل ئۆتكەندىن كېيىن قايتا داۋاملاشتۇرۇش ئىمكانىيىتىدىن بەھرىمان بولۇش.
9-ئوقۇشتىن سىرتقى ۋاقىتلاردا ئىشلەش گۇۋاھنامىسى بېجىرىپ، بىر تەرەپتىن ئىشلەپ، بىر تەرەپتىن ئوقۇش ھوقوقىدىن بەھرىمان بولۇش. (ھۆكۈمەت خىراجىتى بىلەن ئوقۇۋاتقان ھەم بىر قىسىم سىناقتا ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچىلار بۇنىڭ سىرتىدا. )
10-باشقا دۆلەتلەرگە چىقىپ بىر مەزگىل ئوقۇپ كىرىش ئىمكانىيىتى بولىدۇ.
11-ھۆكۈمەت خىراجىتى بىلەن دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى مۇھاكىمە يىغىنلىرىغا، تەجرىبە ۋە تەتقىقات ئىشلىرىغا قاتنىشىش ئىمكانىيىتى بولىدۇ. ئائىلە تاۋاباتلىرى بىلەن بىللە تۇرۇش ئىمكانىيىتىدىن بەھرىمان بولۇش. يەنى شەرتى توشقان ئوقۇغۇچىلار ئائىلە تاۋاباتلىرىنى چاقىرتىپ بىللە تۇرسا بولىدۇ.
12-ئۆسمۈر بالىلىرى ئۈچۈن بېقىنىش ياردەم پۇلىدىن بەھرىمان بولۇش. يەنە 5ياش(بۇ ياش باسقۇچى ئېنىق ئېسىمدە قالماپتۇ)قا توشمىغان بالىلىرى بارلار، بالىلىرى ياپونىيىدە بولسۇن ياكى بولمىسۇن، ھەر ئايدا بېقىنىش ياردەم پۇلىغا ئېرىشەلەيدۇ.
13-ئايالى ياپونىيىدە بىللە تۇرماقچى بولسا، دوختۇرخانا ھەققى ۋە بالىنىڭ بېقىنىش ياردەم پۇلىدىن بەھرىمان بولالايدۇ.
14-مەكتەپنىڭ كومپىيوتېرىنى ئارىيەتكە ئېلىپ ئائىلىدە ئىشلىتىش ئىمكانىيىتىدىن بەھرىمان بولۇش.
15-ئەگەر ئوقۇغۇچى خالىسا، باشقا مەكتەپلەرگە بېرىپ دەرس ئاڭلىسا بولىۋېرىدۇ. نەتىجىسىنى مەكتەپ ئېتىراپ قىلىدۇ ۋە ئوقۇش پۈتتۈرۈش ئىمتاھانىدا نەتىجىسى قوشۇپ ھىساپلىنىدۇ.
16-قاتناش ھەققى ۋە تېلىفون ھەققى دىگەندەك ئىشلاردا ئالاھىدە ئېتىباردىن بەھرىمان بولالايدۇ. (سىناق ئوقۇش باسقۇچىدىكى ئوقۇغۇچىلاردىن باشقا ئوقۇغۇچىلار)بۇنىڭدىن باشقا ئېتىبارلار بولۇشىمۇ مۇمكىن، بۇ ھەقتە يەنە تەپسىلى سۈرۈشتۈرسە بولىدۇ.

16- سۇئال چەتئەلگە چىققان ئوقۇغۇچىلار ئىچىدە مەكتەپكە ئورۇنلۇشۇش، خىزمەت تېپىش، ئىقتىساد قاتارلىق جەھەتلەردە قىيىنچىلىق تارتىپ قالغانلىرى ئۈچۈن يۇرتىغا قايتىپ كېتىشتىن باشقا قانداق يول بار؟

ئەخمەتجان لېتىپ ئەپەندى: چەتئەلدە ئوقۇۋاتقان مەزگىلدە ئادەتتىكىگە قارىغاندا نەچچە ھەسسە پۇختا بولۇپ، كام دىگەندىمۇ بىر يىل بۇرۇن «كېلەر يىلى نىمە ئىش قىلىمەن» دىگەن پىلاندا بولۇش كېرەك. ياپونىيىگە نىسبەتەن بەلگىلىك تىل ئاساسى بار، قىيىنچىلىقتىن قورقمايدىغان كىشىلەر ئۈچۈن ئىش پۇرسىتى كۆپ بولۇپ، غەيرەت قىلسىلا قىيىنچىلىقىنى ھەل قىلىپ كېتەلەيدۇ. مەكتەپكە ئورۇنلۇشۇش قاتارلىق ئۇچۇرلارنى مەكتەپ تەرەپنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىدىن ياكى بولمىسا مەكتەپتىكى باشقا ئوقۇغۇچىلاردىن ئىگىلىسىمۇ بولىدۇ. بۇنىڭدىن باشقا بىرەر ئاممىۋى تەشكىلات بىلەن ئالاقە ئورنۇتۇپ قويۇشقىمۇ بولىدۇ. ياپونىيىدە ئۇيغۇر ياكى يىپەك يولى مەدەنىيىتىنى چورىدىگەن ھالدا پائالىيەت ئېلىپ بارىدىغان، مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇشنى مەقسەت قىلغان ئاممىۋى تەشكىلاتلار خېلى كۆپ.

    مالايسىيادا ئوقۇپ خىزمەت قىلىۋاتقان ئەكرەم ئەپەندىدىن كەلگەن جاۋاپ:

مەن بىلەن مالايسىيا ۋە بۇ يەردىكى ئوقۇغۇچىلار ھەققىدە سۆھبەتلەشمەكچى بولغانلىقىڭىزغا رەخمەت.چۈنكى بۇ ئارقىلىق نۇرغۇن ئوقۇش ئارزۇسىدىكى ياشلىرىمىزغا ئازراق بولسىمۇ ئالدىن ئۇچۇر بېرەلەيمىز. سىز سورىغان سۇئاللارغا مۇشۇ يەردىكى ئەمەلى ئەھۋالغا ئۆزەمنىڭ كۆرگەن بىلگەنلىرىمنى بىرلەشتۈرۈپ جاۋاپ بەرمەكچى. ھازىر مالايسىيادا ئوقۇۋاتقان ياشلار ئىچىدە 20ياشتىن 25ياشقىچە بولغان ياشتىكى بالىلار ئاساسى سالماقنى ئىگىلەيدۇ. 18،19ياشلىق بالىلارمۇ، ھەتتا 16،17ياشلىق بالىلارمۇ ئۇچرايدۇ. 25ياشتىن ئاشقان خىزمەت ئېھتىياجى ياكى ئۆزلىكىدىن بىلىم ئاشۇرۇشقا كەلگەنلەرمۇ بار. مېنىڭ بىلىشىمچە، ھازىر مالايسىيادا 200گە يېقىن ئۇيغۇر ئوقۇغۇچى بار. بۇلارنىڭ ھەممىسى دىگىدەك ئۆز خىراجىتى بىلەن ئوقۇيدۇ. يەنى ئاتا-ئانىسىنىڭ ئىقتىسادى جەھەتتىكى ياردىمى بىلەن ئوقۇيدۇ. مالايسىيادا مەخسۇس تىل ئۈگۈنۈش ئۈچۈن، تىل ئۈگۈتۈش مەكتەپلىرىدە ھەر ئايدا تەخمىنەن 1600يۈئەن خەلق پۇلى ئېلىنىدۇ. بۇنىڭدىنمۇ قىممەت بولۇشى مۇمكىن. بۇ كىتاپ- ماتىرىيال ھەققى، چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلاردىن ئېلىنىدىغان زاكالەت، ئايرودرۇمغا چىقىپ كۈتۈۋېلىش ھەققى ئىستىراخۇئانىيە قاتارلىق تۈرلۈك ھەقلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ. يېڭى ئوقۇغۇچى دەسلەپ كەلگەندە بۇ پۇللارنى تاپشۇرىدۇ. دىمەك ھەممە پۇلنى قوشقاندا 6ئايلىق ئوقۇش ئۈچۈن خەلق پۇلىغا 18مىڭ يۈئەندىن 20مىڭ يۈئەنگىچە پۇل كېتىدۇ.

مالايسىيادا دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىن بولۇپمۇ ئوتتۇرا ئاسىيادىكى بەزى دۆلەتلەر، ئەرەپ دۆلەتلىرى، ئافرىقا دۆلەتلىرىدىن كېلىپ ئوقۇيدىغانلار ئىنتاھىن كۆپ. مالايسىياغا دەسلەپ كەلگەن ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلار ئاساسەن ئۇرۇق تۇققانلىرى ياكى يېقىن تونۇش بىلىشلىرى ئارقىلىق چاقىرىق ئەكەلدۈرۈپ چىققانلار. بۈگۈنكى كۈنگە كەلگەندە چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇشقا تونۇشتۇرىدىغان شېركەتلەر بارلىققا كەپتۇ. مەن شۇنى ئەسكەرتىپ ئۆتمەكچى، چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇش ئۈچۈن كەڭ دائىرىدە ئۇچۇر ئىگىلىگەن تۈزۈك. بىرلا تەرەپنىڭ تونۇشتۇرۇشىغا ئاساسلىنىپلا چىقىدىغان دۆلەتنى، مەكتەپ ۋە كەسپنى تاللاش ئاقىلانىلىق ئەمەس. ئۇنىڭ ئۈستىگە چەتئەلگە چىقىپ ئوقۇشتىكى ۋاقىتنى توغرا تاللاشمۇ ئىنتاھىن مۇھىم. مەسىلەن: ياۋرۇپا دۆلەتلىرىدە روژدۇستۇئا، مىلاد بايرىمىدا دەم ئېلىشقا قويۇپ بېرىلسە، مالايسىياغا ئوخشاش مۇسۇلمان ئەللىرىدە روزا ھېيت، قۇربان ھېيت مەزگىلىدە دەپ ئېلىشقا قويۇپ بېرىلىدۇ. ئەگەر مۇشۇ مەزگىلگە ئۈلگۈرۈپ كېلىپ قالغاندا ئون كۈنلەپ بىكار يۈرۈشكە توغرا كېلىدۇ. مالايسىيادا خىزمەت تېپىش ئېھتىماللىقى ئىنتاھىن ئاز بولۇپ، بىر تەرەپتىن ئىشلەپ، بىر تەرەپتىن ئوقۇش ئاساسەن مۇمكىن ئەمەس. مالايسىياغا ئوقۇشقا چىقىشنى ئويلايدىغانلار پۈتۈنلەي ئۆز خىراجىتىگە تايىنىپ ئوقۇشنى ئالدىن پىلانلاپ چىقىشى كېرەك. ئەلۋەتتە، مالايسىيادا خىزمەت قىلىۋاتقان ئۇيغۇرلارمۇ بار. بىراق، ئىنتاھىن ئاز ساندا. مالايسىياغا كېلىشتىن بۇرۇن ئالاقىلىشىپ، تىزىملاتقان مەكتەپتىن باشقا مەكتەپكە ئالماشماقچى بولسا، تونۇشتۇرغۇچى شېركەت ئارقىلىق رەسمىيەت بېجىرىشكە توغرا كېلىدۇ. بۇنداق بولغاندا بىر قىسىم پۇل تۇتۇپ قېلىنغاندىن باشقا، كۆپ ۋاقىت ئىسراپ بولىدۇ. مالايسىياغا كېلىشتىن بۇرۇن چوقۇم كېلىدىغان مەكتەپ ھەققىدە ئېنتېرنېت تورى، مالايسىيادا ئوقۇۋاتقانلار، ئوقۇپ قايتىپ كەلگەنلەر ئارقىلىق ئەتراپلىق ئۇچۇر ئىگىلەش كېرەك.

بۇ يەرگە كەلگەن ئوقۇغۇچىلارنىڭ كۆپ قىسمى تىرىشىپ ئۈگۈنۈدۇ. چۈنكى تىرىشمىسا تىل ئۈگۈنەلمەيدۇ. تىل ئۆتكىلىدىن ئۆتمىسە، كەسپتە ئوقۇيالمايدىغان گەپ. ئاتا-ئانىسىنىڭ قان تەر بەدىلىگە كەلگەن ئىقتىساتنى بۇزۇپ چېچىپ، ۋاقىت ئۆتكۈزىۋاتقانلارمۇ يوق ئەمەس. مالايسىياغا كېلىۋاتقانلارنىڭ بىر قىسمى مالايسىيادا تىل ئۆتكىلىدىن ئۆتۈپ، باشقا دۆلەتلەرگە بېرىشنى ئويلايدۇ. بۇنىڭ مۇمكىنچىلىكى ئويلىغاندەك چوڭ ئەمەس. ئەگەر مالايسىياغا چىقىپ، مالايسىيا ئارقىلىق باشقا دۆلەتلەرگە چىقىشنى ئويلايدىغانلار بولسا، ئەڭ ياخشىسى بۇ جەھەتتە يەنىمۇ كەڭ دائىرىلىك ئۇچۇر ئىگىلىشى كېرەك. مالايسىيادا ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچىلار ئىچىدە، ئوقۇشىنى يېرىم يولدا توختۇتۇپ قايتىپ كېتىۋاتقان ئوقۇغۇچىلارمۇ يوق ئەمەس. ئاساسلىق سەۋەپ: ياقا يۇرتنىڭ شارائىتىغا كۆنەلمەسلىك. ئىقتىسادى ئەھۋالى يار بەرمەسلىك.....يەنە باشقا سەۋەپلەر بولۇشىمۇ مۇمكىن.

مېنىڭچە چەتئەلگە ئالى مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان ئوقۇغۇچىلار ياكى ئالى مەكتەپنى پۈتتۇرگەن مەلۇم دەرىجىدىكى ئېنگىلىس تىلى ئاساسىغا ئىگە بولغان ئوقۇغۇچىلار چىقسا مۇۋاپىق. چۈنكى، پۈتۈنلەي ئاتا-ئانىغا تايىنىپ ياشاشقا ئادەتلەنگەن ئۇيغۇر بالىلىرى بەك كىچىك چەتئەلگە ئوقۇشقا ئەۋەتىلسە، ئۇلاردا يېتىمسىراش، مۇھىتقا ماسلىشالماسلىق، ئۈگۈنۈشكە پۈتۈن دىققىتى بىلەن كىرىشەلمەسلىك قاتارلىق ئەھۋاللار ئاسانلا كۆرۈلۈپ، چەتئەلگە چىقىشتىكى ھەقىقى مەقسەتكە يەتكىلى بولمايلا قالماستىن، بالىلارنىڭ ئوقۇش، بىلىم ئىگىلەش ئىشلىرى دەخلىگە ئۇچرايدۇ

داۋامى بار...
——تىما مەنبەسى: ئۇيغۇر كۇلۇب [http://uyghurclub.cn/]ئەسلى ئادرىسى:http://www.uyghurclub.cn/munber/viewthread.php?tid=474&fromuid=0