رەشىد مەھەللىسى

版权声明：转载时请以超链接形式标明文章原始出处和作者信息及本声明
logs/68150363.html

 

يېڭى ئىملا قائىدىسىدىكى ئۆزگىرىشلەر

 

 

ھەممىمىزگە مەلۇمكى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق تىل-يېزىق كومىتېتى 2008-يىلى ئۇيغۇر تىلى ھەققىدە ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنى ئۆتكۈزۈپ، مۇتەخخەسىسلەرنىڭ تەكشۈرۈپ، ئىلمىي تەتقىقاتلاردىن ئۆتكۈزۈشى، جۈملىدىن مەشھۇر تىلشۇناس ئالىمىمىز مىرسۇلتان ئوسمانوف ئەپەندىنىڭ بىۋاستە ئىشتىراكىدا ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىملا قائىدىسىگە قىشمەن ئۆزگەرتىشلەر كىرگۈزۈلۈپ، 2009-يىلى 8-ئايدا نەشىر قىلىنىپ تارقىتىلغانىدى. بىراق تا مۇشۇ كۈنگىچە مەتبۇئات، گېزىت-ژورناللاردا، تور بەتلىرىدە بۇ ئىملا قائىدىسى ھەققىدە چۈشەنچە كەم بولغانلىقتىن تۈزۈك رىئايە قىلىنماي كەلدى. شۇڭا مەن تۆۋەندە يېڭى ئىملا قائىدىسىكى ئۆزگىرىشلەر ھەققىدە ئەمەلىي مىساللار ئارقىلىق قىسقىچە مەلۇمات بېرىپ ئۆتەي:

1)   پەيتونۇڭىز|پەيتونىڭىزلار|قويۇڭىز|قويۇڭىزلار

2)   گۈلىڭىز|يىمىرىڭلەر|ئانسامبىللىق

3)   قۇلۇپۇم|تۇلۇقۇڭ

4)   قوللىنىش|قوللىرىم|پولويۇم|

5)   ئالاقىسى

6)   ئارمىيەسى|پارتىيەسى|نەزەرىيەسى|ياپونىيەسى|لۇشيەنى|مەسلىھەتى|نەسىھەتى|مەدەنىيەتى |پاجىئەسى|مەدرىسەسى|مەزەسى (دىققەت:چەت تىللاردىن كىرگەن مۇشۇنىڭغا ئوخشاش سۆزلەرنىڭ بوغۇم ئاخىرىدىكى «ئە» تاۋۇشىنى ئاجىزلاشتۇرماسلىق بۇ قېتىمقى مۇھىم ئۆزگىرىش ھېسابلىنىدۇ.)

7)   تەلىپى|ۋەزى|كەشى|

8)   بىكىرى(بىكار+ى)|خامىرى|كومپىسى|شىپاڭى|ماتاڭى

9)   تونۇغانمىدى

10) فىرازىيولوگىيە|دىيافراگما|پىيانىنو|رادىيو|تىياتىر|دىيالوگ|دىيالېكت(بۇرۇن «ئ»ئارقىلىق ئېلىنغان تاۋۇش«ي»غا نۆۋەتلەشتۈرۈلگەن.)

11) باغۇبوستان|ئەيشۇئىشرەت|دادۇپەرياد|ئۈستمۇئۈست|خىلمۇخىل|قاتمۇقات

12) ئونبېشى|سايباغ|پاينەكباش

13) بالىۋاقا|تەڭتۇش

14) سىكۇنت|كىۋادرات|فىرانسىيە|ئىشتات|فىتور|كىران|تىراكتور|پىرولتارىيات|گىرامماتىكا|دىراما|

پىروگرامما|ئىشتاپ|ئىشتانكا(چەت تىللاردىن كىرگەن سۆز بېشىدا ئىككى ئۈزۈك تاۋۇش قاتارلىشىپ كېلىدىغان ئەھۋال ئۆزگەرتىلىپ ئارىسىغا ياكى ئالدىغا بىر «ئى» قېتىلىدۇ ۋە شۇنداق يېزىلىدۇ.)

15) ئاتا – ئانا|خۇشال ـ خۇرام| ئارقا – ئارقىدىن

16) بىر ئادەم|8 كىشى| ئىككى تاۋۇز

17) بىرىنچى|ئىككىنچى|ئۈچىنچى|تۆتىنچى|بەشىنچى|ئالتىنچى

18) 1 – ئاي| 12 – قىسىم|54 مىڭ 630 سەر

19) مەھمۇد كاشغەرى(1008-1105) |پىلاتون |نەۋايى(1441-1501)

20) I باب|V باب

21) 14 ى|12سى|90%ى

22) قومۇل|لوپنور|قاراماي

 

______________

«يېڭى تۈزۈلگەن ئىملا لۇغىتى» ئاساسىدا يېزىلدى. مەنبە: ئۆزۈم