
ئابدۇللا ئارىپوۋ 1941-يىلى ئۆزبېكىستان جۇمھۇريىتى، قاشقادەريا ۋىلايىتىنىڭ، كاسان تۈمەنى (ناھىيسى) دىكى نەكۆز قىشلىقىدا دېھقان ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن. ئۇ دەسلەپ قىشلاق سوۋېتىدىكى ئوتتۇرا مەكتەپنى ئالتۇن مىدال بىلەن 1958-يىلى پۈتتۈرۈپ، ئوتتۇرا ئاسىيا دۆلەت دارىلفونۇنى ژورنالىستىكا بۆلۈمىگە كىرىپ، ئۇنى 1963- يىلى مۇئاپىقىيەتلىك پۈتتۈرۈپ چىقتى.
ئۇ 1963-يىلىدىن تارتىپ تۈرلۈك نەشىرىياتلاردا مۇھەررىرلىك، يازغۇچىلار ئۇيۇشمىسى كاتىپى، مۇئەللىپلەر ھوقۇقىنى ھىمايە قىلىش ئىدارىسىنىڭ رەھبىرى ۋەزىپىلىرىدە خىزمەت قىلىپ كەلمەكتە.
ئا.ئارىپوۋنىڭ باشلانغۇچ مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان چاغلىرىدا يازغان شېئرلىرى رىسپوبلىكىنىڭ ۋاقىتلىق مەتبۇئاتلىرىدا بېسىلىپ چىقتى. 1965-يىلى بىرىنچى شېئىرلار توپلىمى «كىچىك يۇلتۇز»نەشىر قىلىندى، شۇنىڭدىن باشلاپ شائىرنىڭ «كۆزلىرىم يولۇڭدا» (1967)، «ئانا جان»(1969)، «روھىم»(1971)، «ئۆزبېكىستان» (1972)، «خاتىرەت» (1974)، «يۇرتۇم شامىلى»(1974)، «ھەيرەت» (1979)، «ھەكىم ۋە ئەجەل»(1980)، «نەجات قەلئەسى»(1981)، «يىللار ئارمانى» (1983) قاتارلىق شېئىرلار توپلاملىرى بېسىلىپ چىقتى.
ئا.ئارىپوۋ ئىستىداتلىق شائىر بولغىنىدەك ھەم ئىستىداتلىق تەرجىماندۇر. ئۇ دانتېنىڭ «ئىلاھىي كومىدىيە»دېگەن ئەسىرىنى ئۆزبېك تىلىغا يۈكسەك ماھارەت بىلەن ئۆرىدى. ئا.ئارىپوۋ نىكراسوف، ل.ئوكرائىنكا، شېۋچنكوۋ لارنىڭ ئەسەرلىرىنىمۇ ئانا تىلغا تەرجىمە قىلغان. ئىجاتكارنىڭ شېئىرىي مەجمۇئەلىرى روس ۋە باشقا قېرىنداش خەلقلەر تىللىرىغا (جۈملىدىن ئۇيغۇر تىلىغا-نەشىرگەتەييارلىغۇچىدىن)تەرجىمە قىلىنغان ۋە ئالاھىدە كىتاپ ھالىتىدە نەشىر قىلىنغان.
ئا.ئارىپوۋ 1989-يىلى«ئۆزبېكىستان خەلق شائىرى»دېگەن مۇناسىپ نام بىلەن تەقدىرلەنگەن. مۇستەققىلىقتىن كېيىن «ھەمزە نامىدىكى دۆلەت ئەدەبىيات مۇكاپاتى» نىڭ لائورياتى بولغان.
قانات
ئىنساندا قانات يوق،
ئۆكۈنمەڭ بۇڭا،
پەقەت ئاڭا يۈرەك-سۇبات بېرىلگەن.
قۇشتىچۇ، سۇبات يوق،
شۇڭلاشقا ئاڭا،
قېچىپ كېتىش ئۈچۈن قانات بېرىلگەن.
1969-يىل
«دەپتىكەن…»
ئىت ھۈرەر، كارۋان يۈرەر»دەپتىكەن،
رەنجۇ بالالاردىن كۆيمىسۇن جېنىڭ.
لېكىن ئەلەم قىلار
بىر ئۆمۈر يىغلاپ،
ئىتلار ئارىسىدىن ئۆتسە كارۋىنىڭ.
1981-يىل
تۆتلۈكلەر

***********************************
بۇلبۇل ئۆگەي ئىكەن زاغلار ئارىسىدا،
يۈگرۈك سۇمۇ ئۆگەي تاغلار ئارىسدا.
مۇھەببەت دەردىدە بىمار قەلبلەر بىز،
ئۆگەي بولساق نېمە، ساقلار ئارىسىدا.
***********************************
سەھرا چىغىر يولىدا باشىنى ئېگىپ جىم،
كېتىۋاتىدۇ بىرى، بىلەمسەن ئۇ كىم.
ئەگەر ئۇ سەن بولساڭ، قېشىڭغا باراي،
ئەگەر ئۇ مەن بولسام، تېز كەل رەپىقىم.
***********************************
ئارىمىزدا سەرسان بىر جۈپ قارا كۆز
كۆيدۈمۇ ۋە لېكىن ھىجران تۈنىدە ،
ساڭا ئەھۋالىمنى قىلمىدىم بايان .
جىمجىت كېچىلىرى كۆزۈم ئوڭىدا ،
تونۇش قاراشلىرىڭ بولدى نامايان .
نە سەن نەزەر قىلدىڭ ھالىمغا بىرەر ،
نە مەن ئېيتالمىدىم ساڭا بىرەر سۆز .
شۇنداقلا ئۆتمەكتە ئۆمرىمىز بىكار ،
ئارىمىزدا سەرسان بىر جۈپ قارا كۆز.
1969-يىل
نەسىھەت
(ھەزىل)
نەسىھەت ئاڭلايمىز ئۆمۈردە قانچە،
ھەتتا بەزىسىنى تارتالمايدۇ ئات.
دوستلار، نەسىھەتنىڭ ئورنى بۆلەكچە،
كۆرسەتمە ئالىدۇ شۇ بىلەن ھايات.
مەنمۇ ھەم ئۆزۈمگە ئۇزاقتىن بۇيان
نەسىھەت قىپ كەلدىم قەتئىي، بىشەپقەت.
چۈنكى بىر نەسىھەت ئاڭلىغان ھامان
ئۇنتۇلۇپ كېتىدۇ باشقا نەسىھەت.
1972-يىل
خەير ئەمدى….
خەير ئەمدى…
قەلبىمدە بىر ۋىدا قالدى.
خەير ئەمدى، سەن كەتتىڭ بىگۇناھ ئاھۇ.
بۈگۈن نەدىسەن، نەلەردە قالدىڭ؟!
بۈگۈن باش ئۈستىڭدە پاناھىڭ كىمدۇر؟
سېنى كەچ تاپقانتىم، بالدۇر يوقاتتىم.
قارغىغىن، لايىقمەن سېنىڭ قەھرىڭگە.
ئۆزگىلەر قەلبىدە قەدرىڭ ئويغاتتىم،
بىراق يېتەلمىدىم ئۆزۈم قەدرىڭگە.
ئاھ، ئىنسان قىسمىتى نەقەدەر چېگىش،
نەقەدەر خىلمۇ–خىل، پاجىئە، ھازا.
قىسمىتم، ئۆزۈممەن گۇناھكار بۇ رەت،
ناھات گۇناھكارغا لايىقدۇر جازا.
–خەير ئەمدى…
قەلبىمدە بىر ۋىدا قالدى،
خەير ئەمدى سەن كەتتىڭ بىگۇناھ ئاھۇ.
بۈگۈن سەن نەدىسەن، نەلەردە قالدىڭ؟
سەن بۈگۈن كىملەرنىڭ مەسۇم ھەمراھى؟!
قايسىبىر ئادەمنىڭ بەختىگە يارسەن،
ئېچىلدىمۇ ساڭا تەلەي باغچىسى؟!
بۈگۈن سەن كىملەرنىڭ مېھرىگە زارسەن،
مېنىڭ يۈرىكىمنىڭ مەجرۇھ پارچىسى؟
1966-يىل
باھار خاسىيىتى
قاراڭا، باھارنىڭ مەنسىپىمۇ يوق،
بىرەر مەھكىمىدىن مائاش ئالمايدۇ.
ئاڭا كار قىلمايدۇ ئالقىش ياكى دوق،
سەپەرگە چىقتىمۇ كەلمەي قالمايدۇ.
يۈكسەك قەسىرلەرنى پۈركەپ چېچەككە،
بېزەيدۇ گاداينىڭ كۈلبىسىنىمۇ.
ئەزگۈلۈك بابىدا ئۇ پەقەت يەككە،
باقار تەڭ–باراۋەر ھەممىسىگىمۇ.
ئېچىپ قويۇڭ كۆڭۈل دېرىزىسىنى،
قايغۇلۇق دىلدىمۇ كۈلىدۇ باھار.
ئۈمىدۋار ئىنسانلار، ئالقىشلاڭ ئۇنى،
پەقەت خاسىيەتلىك بولىدۇ باھار..
1979-يىل
سەن بارسەن
سەن بارسەن–مەن ئۈچۈن بۇ ھايات گۈزەل،
سەن بارسەن– مەن ئۈچۈن كائىنات دىلبەر.
سەنسىز قالار ئىدىم زۇلمەتتە تۈگەل،
سەنسىز قالار ئىدىم مۇراتسىز بەتتەر.
سېنىڭ ۋىسالىڭدا ئۆمرۈم يوشۇرۇن،
چېچەكسەن مەن ئۈچۈن، زادى سۇلمايسەن.
شۇ قەدەر دىلبەرسەن، شۇقەدەر شىرىن،
ھەي، شۇنداقلىقىڭنى ئۆزۈڭ بىلمەيسەن.
1975–يىل
تېپىشماق
ئىدراكىم بارىچە ياشىدىم پەقەت،
دۇنيا كەڭرى ئىكەن، قەۋەتمۇ–قەۋەت.
يالغۇز بىر تېپىشماققا يەتمىدى ئەقلىم،
نەدە تۇغۇلىدۇ، بىلمىدىم ھەسەت.
1968–يىل
ئەقىل ھەققىدە
شۇنچىلىك گۈزەلسەن، گۈزەلسەن سەنەم،
تەرىپىڭ يازماققا ئاجىزدۇر قەلەم.
بىر يىگىت ئۆمرىنى ئاۋات قىلاتتىڭ،
ئەقىلنى بەرگەندە قوشۇپ پەلەك ھەم.
ئۇ قوشاق كۈيلىدى…
ئۇ قوشاق كۈيلىدى يار شەنىگە مەست،
يىغلاپ پەرياد چەكتى سۆيگۈ نامىدىن.
ھەممىنى يىغلاتتى، لېكىن قىز پەقەت
بىپەرۋا جىلمىيىپ ئۆتتى يېنىدىن.
ئۇ قوشاق كۈيلىدى يار شەنىگە مەست،
كۈلمىدى، تۆكمىدى قەترە يېشىنى.
ئۇ مەغرۇر كۈيلىدى، قىز شۇندا پەقەت
ھوزۇرىغا كەلدى ئېگىپ بېشىنى.
1964–يىلى
نىچۈن تۇم قارادۇر ئەرمەن كۆزلىرى
نىچۈن تۇم قارادۇر ئەرمەن كۆزلىرى،
ماھىر تەبىئەتنىڭ سېھرىمىكىن بۇ؟
يا گۈزەل بولسۇن ئەرمەن قىزلىرى، ـ
دېگەن ئانىلارنىڭ مېھرىمىكىن بۇ؟
ياق،بۇ مېھىر ئەمەس، سېھىرمۇ ئەمەس،
بۇ كۆزلەر ئۆزىنى قىلىپ قويار پاش.
يېغىدىن بولارمىش كۆزلەر تۇم قارا،
ھېچكىم ئەرمەنچىلىك تۆكمىگەن كۆز ياش.
1967-يىل
بىمەھەل قار ياغقان كۈنى
(چاخچاق)
گۈل پەسلى، بوستانغا ئىشتىياق بەلەند،
نېچۈنكى، بىمەھەل يېغىپ كەتتى قار.
دىكتورنىڭ بىر ئېغىز ئېلانى بىلەن،
راستىنلا نەگىدۇر مۆكۈندى باھار.
بۇ پۇرسەت چىمەنسىز، كۆڭۈللەر يېرىم،
بۇلبۇلنى قوغلىماڭ داستانىمىزدىن.
سىزدىن نېمە كېتەر، دېكتور دوستلىرىم،
قارنى كۈرەپ قويۇڭ بوستانىمىزدىن.
كونا قۇدۇق
ھەممىگە ئايان بۇ بىر رىۋايەتتۇر:
بارمىش ئىسكەندەرنىڭ مۈڭگۈزى-شېخى.
ئۇنى يوشۇرالماي ساتىراش قۇرغۇر،
قۇدۇققا ئېيتىپتۇر شۇدۇر قىلمىشى.
ياشاپ كەلمەكتىمەن، ئۆزۈمگە ئايدىڭ،
ئۆتكەن-كەچكەن سىردىن دائىم كۆڭلۈم توق.
نېمىدۇ ماڭا يېتىشمەس لېكىن،
ئېھتىمال، يېتىشمەس شۇ كونا قۇدۇق.
ئاپتورنىڭ 1989-يىلى شىنجاڭ ياش-ئۆسمۈرلەر نەشىرىياتى تەرىپىدىن نەشىر قىلىنغان«ئابدۇللا ئارىپوۋ تاللانما شېئىرلىرى» ناملىق كىتابىدىن تەييارلاندى.
******************************************************************************
ئالاھىدە ئەسكەرتىش: رۇخسەتسىز باشقا بىلوگ-تور بەتلەرگە كۆچۈرۈپ چاپلاشقا بولمايدۇ!
******************************************************************************