ئۈرۈمچى،بىر مەركىزى شەھەر، يازدا بەكمۇ چىرايلىق بۇلۇپ كېتىدۇ، قىشتا قار ياغقان كۈنى ئاپپاق قارلىرى بىلەن چىرايلىق ، بىراق ئەتىسىلا ئاپپاق قارلار ئىس-تۈتەك سەۋەبىدىن قارا رەڭگە ئۆزگىرىپ قالىدۇ، ئۈرۈمچىدىكى خەلقئارا چوڭ بازار، دۆڭكۆۋرۈك،سەنشىخاڭزا، يەنئەن يولى ئەتراپىدىكى كونسۇل كوچىسى، چوڭ مەسجىت(ياڭخاڭ مەسجىت، نوغاي مەسجىتى، بەيتۇلمەئىمۇر مەسجىتى دەپمۇ ئاتىلىدۇ) ئالدى قاتارلىق جايلار ھەقىقەتەنمۇ ئادەمگە بىر خىل روھى ئۇزۇق بولىدىغان، باشقا شەھەرلەردە كۈرۈشكە مۇمكىن بولمايدىغان، نازۇ- نىمەتلەرنىڭ ئەنئەنىسى ۋە ھازىرقى زامان ئۇسلۇبى بىرلەشكەن، قانداق بىر خىل تاماقنى يەيمەن دىسىڭىز يىيەلەيدىغان، كۆڭلىڭىز نىمىنى تارتسا شۇ خىل يىمەكلىكلەرنى تاپقىلى

1 – ئاماننىساخان . < 1534 _ 1567 > . سەئىدىيە خانلىقى دەۋرىدە ياشاپ ئۆتكەن داڭلىق مۇقامشۇناس . 1567 – يىلى تۇغۇتىدا ۋاپات بولغان .

2 – ئاخۇن ئاغچا . 19 – ئەسرنىڭ ئوتتىرلىرىدا خوتەندە ياشاپ ئۆتكەن شائىرە .

3 – ئەنبەر ئاتىن . < 1870 _ 1915 > . دىلشاد بەرنانىڭ شاگىرتى . قوقان خانلىقى تەۋەسىدە ياشاپ ئۆتكەن .

4 – ئەسىرى . تەخمىنەن 18 _ 19 – ئەسرلەردە خوتەندە ياشاپ ئۆتكەن شائىرە .

5 – ھۇماي ئانا . تەخمىنەن مىلادىدىن بۇرۇنقى 10 -ئەسرلەردە ياشاپ ئۆتكەن .

        ھازىرغا قەدەر بىزگە مەلۈم بولغان ، ئەجدادلىرىمىز قوللانغان يېزىقلاردىن قەدىمكى تۈرك يېزىقى ، سوغدى يېزىقى ، مانى يېزىقى ، قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى ، براھمى يېزىقى ، قارۇشتى يېزىقى ، سۈرىيە يېزىقى، كونا تىبەت يېزىقى ، ئەرەپ يېزىقى ، خاقانىيە يېزىقى ، چاغاتاي يېزىقى ، ئەرەب ئېلىبەسى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر كونا يېزىقى ، ئۇيغۇر يېڭى يېزىقى ، سلاۋيان يېزىقى ۋە ھازىرقى زامان ئۇيغۇر يېزىقى قاتارلىق 30 غا يېقىن يېزىق بار . بۇ يېزىقلار ئىچىدە ، ئومۇمىيۈزلۈك ، كەڭ قوللىنىلغىنى قەدىمكى تۈرك يېزىقى ، قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى ، خاقانىيە يېزىقى ، چاغاتاي يېزىقى ۋە ھازىرقى زامان ئۇيغۇر يېزىقىدىن ئىبارەت .

ئىلىنىڭ قىسقىچە تارىخى

تارىخىي ماتېرىياللارغا ئاساسلانغاندا، ئىلى ۋادىسىدا ئەڭ بۇرۇن ساكلار ياشىغان. «خەننامە. غەربىي يۇرت ھەققىدە قىسسە»دە: «توخرىلار ھونلار تەرىپىدىن مەغلۇپ قىلىندى. ئۇلار غەربكە ساك پادىشاھىغا زەربە بەر...

ئۇيغۇرنىڭ سۈيۇملىك قىزى نازۇەۇم

ئۇيغۇر خەلقىنىڭ سۆيۈملۈك پەرزەنتى نازۇگۇم 19-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا ياشاپ ئۆتكەن ئاتاقلىق خەلق قەھرىمانى ۋە شائىرەدۇر. ئۇ قەشقەردە تۇغۇلۇپ، كىچىكىدىن باشلاپلا ئەقىللىق، زىرەك، ئىرادىلىك قىز بولۇپ ئۆسىدۇ. ئاتا-ئ...

ۋېيتنام ئورىشىغا قاتناشقان بىردىن بىر ئۇيغۇر ئەسكەر ئابلېكىم ھەققىدە ھىكايە

 

جۇڭگو-ۋېيتنام ئۇرۇشىغا قاتناشقان بىردىنبىر ئۇيغۇر ئەسكەر- ئابلىكىم ھەققىدە ھېكايە

بۇ ئەسەر ئورخۇن تورىدا ئېلان قىلىنغاندىن كېيى...

ئۇيغۇر ھۇنەر_كەسىپ ئادەتلىرىدىن

ئۇيغۇرلاردا ناھايىتى ئۇزۇن زامانلاردىن بۇيان ، يېڭى تۇغۇلغان بوۋاق بالىلار ئۈچۈن مەخسۇس لايىھلەپ ياسالغان ئالاھىدە بىر « كارۋات » بولۇپ ، ئۇ بۆشۈك دەپ ئاتىلىدۇ . بۆشۈك قەدىمدىن باشلاپ ئۇيغۇ...

ياخشى دادا بۇلىشنىڭ شەرتلىرى

 

ياخشى دادا بولۇشنىڭ شەرتلىرى

1. دادا بالىغا ئۆزىنىڭ مەۋجۇتلىقىنى بىلدۈرۈپ،بىخەتەرلىك تۇيغۇسىغا ئىگە قىلىشى، بالىغا ھەر جەھەتتىن غەمخورلۇق قىلىش بىلەن بىرگە ئۇلارنى يىتەكلىشى لا...

مەدەنىيلىشىشمۇ ، ياتلىشىشمۇ ؟3

يارمۇھەممەت تاھىر تۇغلۇق

 

ھەرقانداق بىر ئادەم بۇ دۇنيادا ئەل بىلەن بىرگە ياشايدۇ، ئەل بىلەن بىرگە تۇغۇلىدۇ، ئەل بىلەن بىرگە ئۆلىدۇ؛ ئەل بىلەن بىرگە يىغلايدۇ. ھەربىر ئادەمنىڭ ...

مەدەنىيلىشىشمۇ ، ياتلىشىشمۇ ؟ 2 يارمۇھەممەت تاھىر تۇغلۇق ھازىر بىزنىڭ ئالدىمىزدا ناھايىتى نازۇك بىر تاللاش تۇرۇپتۇ. تارىخنىڭ بۇ ئاچىلىدا بىر قەدەمنى خاتا باسساق تارىخ چاقى مىجىپ يانچىيدۇ. بىلىش كېرەككى، ئىنسانىيەت دۇنياسىنىڭ م...

مەدەنىيلىشىشمۇ ، ياتلىشىشمۇ ؟ 1 يارمۇھەممەت تاھىر تۇغلۇق   توغرىسىنى ئېيتقاندا، ھەممىمىز كۆز ئالدىمىزىكى رېئاللىقتا بىر سەپتە، بىر خىل مۇھىتتا ياشاۋاتىمىز. كۆز ئالدىمىزدىكى ھايات مەنزىرىسى نەزىرىمىزدىن يىراق ئەمەس. بىراق ب...

ھايات، ئىنسان ۋە ئەركىنلىك

1. ھاياتنىڭ مەنىسىنى يوقۇتۇپ قويغان بولسام، ھاياتىمغا خاتىمە بېرىشىم لازىم.
2. ھاياتنىڭ ئۆزىدە، ئۆزىگە خاس بىر غايىسى بولىدۇ. بۇ غايە ھايات ياشلىق، گۈزەللىك، سالامەتلىك ۋە ئەركىنلىك قاتارلىق بارلىق تاشقى ...

ئالدى بىلەن شۇنى تىلغا ئېلىشىمىز كېرەككى، ئىنساننىڭ تۇرمۇش قۇرۇپ، ئائىلە بەرپا قىلىش ئالاھىدىلىكى، ئۇنىڭ يارىتىلىشىدىن كەلگەن بىر خىل ئەھۋالدۇر. ئىنساننىڭ مەۋجۇت بولۇش شەرتلىرى ئۇنىڭ بىر ئائىلە بولۇپ ياشىشىنى تەقەززا قىلىدۇ. جانابى ئاللاھ، ھەزرىتى ئادەم بىلەن ھەزرىتى ھەۋۋا ئوتتۇرىسىغا بىر مەنىۋىي سۆيگۈ ۋە مېھرى – شەپقەت مۇناسىۋىتى ئورۇنلاشتۇرۇلغان بولۇپ، قۇرئان كەرىمنىڭ رۇم سۈرىسىدە مۇنۇ شەكىلدە بايان قىلىنىدۇ: «ئاياللار بىلەن ئۇنسى – ئۈلپەت ئېلىشىڭلار ئۈچۈن، ئۇلارنى سىلەرنىڭ ئۆز تىپىڭلاردىن ياراتقانلىقى، ئاراڭلاردا مېھر ـ مۇھەببەت ئورناتقانلىقى ئاللاھنىڭ كامالى قۇدرىتىنى كۆرسىتىدىغان ئالامەتلىرىدىندۇر، پىكىر يۈرگۈزىدىغان قەۋم ئۈچۈن، شەك ـ شۈبھىسىزكى، بۇنىڭدا نۇرغۇن ئىبرەتلەر بار.» – 21-ئايەت.

  ئەر _ ئاياللار ھەققىدە پاراڭ

 

 ★ئاياللار توي قىلغاندىن كېيىن ئەرنىڭ ئۆزگىرىشىنى كۈتسىمۇ ئۆزگەرمەيدۇ؛ئەرلەر توي قىلغاندىن كېيىن ئايالىنىڭ ئۆزگىرىپ        كەتمەسلىكىنى ئ...

پروفېسسور ھوشۇر ئىسلام 1942-يىلى 8-ئايدا تۇغۇلغان. دۆلەت دەرىجىلىك تۆھپىكار مۇتەخەسسىس، ئاپتونوم رايوننىڭ ئالاھىدە تۆھپە قوشقان مۇتەخەسسىسى، دوكتور ئاسپىرانتلار يېتەكچى ئوقۇتقۇچىسى. ئاساسلىقى كومپيۇتېردا كۆپ خىل يېزىق ئۇچۇرلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش تەتقىق...

مۇرات ئىسمائىل ئوغلى ناسىروف



ﺭﻭﺳﺴﯩﻴﯩﻨﯩﯔ ﭘﺎﻳﺘﻪﺧﺘﻰ ﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﺩﺍﯕﻠﯩﻖ ﻣﻮﺳﻜﯟﺍﺩﯨﻦ ﺋﯩﺒﺎﺭﻩﺕﺑﯩﺮ ﭼﻮﯓ ﺷﻪﮬﻪﺭﺩﻩ ﺳﻪﻧﺌﻪﺕ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺷﯘﻏﯘﻟﻠﯩﻨﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ ﭘﻪﺧﯩﺮﻟﯩﻚ ﺋﻮﻏﻠﻰ — ﻣﯘﺭﺍﺕ ﺋﯩﺴﻤﺎﻳﯩﻞ ﺋﻮﻏﻠﻰ ﻧﺎﺳﯩﺮﻭﻑ 1969- ﻳﯩﻠﻰ ﻗﺎﺯﺍﻗﯩﺴﺘﺎﻧﻨﯩﯔ ﺋﻪﯓ ﭼﻮ...

 

ئۇيغۇر ئېنجىنېر رەيھانگۇل باتۇر

ئۆز يازمىسى: ئامېرىكىدا ئۇيغۇرلار ناھايىتى ئاز، لېكىن شۇلار بىلەن ئۇچرىشىپ تەپسىلىي پاراڭلىشىپ باقسىڭىز ھەر بىرسىنىڭ بىر كەچتە سۆزلەپ تۈگىتەلمىگۈدەك، سىزنى زوق سېلىپ ئاڭلاتقۇزغۇدەك ھېكا...

ئەخلاقنىڭ جۇلاسى ۋە نىداسى3

 

ﺑﻪزى دوﺧﺘﯘرﻟﯩﺮﯨﻤﯩﺰﻣﯘ ﺷﯘﻧﭽﯩﻠﯩﻚ ﻧﺎﻣﻪردﻟﯩﺸﯩﭗ ﻛﻪﺗﺘﯩﻜﻰ، ﺋﯘلار ﺑﯧﺘﻴﯘن ﮬﻪﻳﻜﯩﻠﻰ ﺋﺎﻟﺪﯨﺪا ﻗﯩﺰارﻣﺎﺳﺘﯩﻦ ﻧﻮﻣﯘﺳﺴﯩﺰﻟﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺪۇ. ﺑﯩﻤﺎرلاردﯨﻦ ﭘﺎرا ﺋﺎﻟﯩﺪﯨﻐﺎن، ﺑﯩﻤﺎرلارﻧﻰ ﻳﺎلاپ-ﺗﯧﺸﯩﺪﯨﻐﺎن ﺋﯩﺸلار ﺋﺎدەﺗﺘﯩﻜﻰ ﺋﯩﺶ ﺑ...

 

ئەخلاقنىڭ جۇلاسى ۋە نىداسى2

ۋەﮬﺎﻟﻪﻧﻜﻰ، ﺳﯚﻳﮕﯜ-ﺋﯧﺘﯩﻘﺎد دەۋرﻧﯩﯔ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﻣﯘﺳﺎﭘﯩﺴﻰ ﺋﯘﻧﭽﯩﯟالا ﻛﯚﯕﯜﻟﻠﯜك ﺑﻮﻟﻤﺎي ﻗﺎﻟﺪى. ﺋﻪزەﻟﺪﯨﻦ ﺧﯘﺷﭙﯘراق ﺑﺎﻟﻘﯩﭗ ﺗﯘرﯨﺪﯨﻐﺎن ﺋﯧﺘﯩﻘﺎد ﺋﯧﺘﯩﺰﻟﯩﺮى ﺷﻮرﻟﯩﺸﯩﭗ، ﮔﯩﻴﺎھ ﺋﯜﻧﻤﻪﻳﺪﯨﻐﺎن ﻗﺎﻗﺎﺳﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﺎﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻗﺎﻟﺪى.&...

ئەخلاقنىڭ جۇلاسى ۋە نىداسى 1

 

زاﻣﺎن – زاﻣﺎﻧلاردﯨﻦ ﺑﯧﺮى ﺗﻪرﯨﭙﻰ ﺗﯩﻠلاردا داﺳﺘﺎن ﺑﯘ ﻗﻮۋﻣﻨﯩﯔ ﺑﻮي – ﺑﻪﺳﺘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻗﺎۋۇل، ﺑﯧﺠﯩﺮﯨﻤﻠﯩﻚ؛ ۋۇﺟﯘد ﺋﺎﻟﯩﻤﯩﺪﯨﻜﻰ ﻗﻮرﻗﯘﻣﺴﯩﺰﻟﯩﻖ ۋە ﺷﯩﺠﺎﺋﻪت؛ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮ ۋە ﺗﯘﻳﻐﯘﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﯩﭙﭙﻪت، ﻏﯘرۇر؛ ﺋﺎڭ...

ئاھ مىنىڭ مىللىتىم

 

رۇزى سايىت
1
نەسەبتە كۈللى ئالەم ئىتراپىلىق مىللىتىم باردۇر ،
ئۇغۇز پۇشتى _مۇقامى كاتتىلىقتا زىننىتىم باردۇر .

يۈسۈپ ، مەخمۇت كىتابىغا يىزىلغان نىي باھادارلىق ،
يەنە تا...

ئۇيغۇر ئۆرپ ئادەتلىرىدىن تامچە
(1) ياشانغانلارنى ، چوڭلارنى ، يۇرت مۆتىۋەرلىرىنى ، ئۇستازلارنى كۆرگەندە ئىككى قولنى مەيدىسىگە ئېلىپ << ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ! >> (تەڭتۇش ، تۇنۇش – بىلىشلەر ئوڭ قولىنى ك...

ئۇيغۇرلارنىڭ پەخىرى ھەبىبۇللا دولەتلىك ئىجادىيەت مۇكاپاتىغا ئىرىشتى

 

 

ئابستىراكىت مەزمۇنى: ئۇيغۇرلارنىڭ پەخرى‏‏‏ ھەبىبىۇللا ئابلىمىت دۆلەت ئىچى سىرتى نېفىت ساھەسىدىكى كاچالكا ئۇقۇمىنى يېڭى...

ئۇيغۇر تارىخى كەشپىياتلىرى



قەغەز

تۇرپان بىزەكلىك ئەتراپى ۋە يىپەك يولى بويلىرىدىكى باشقا شەھەرلەردىن تېپىلغان قەغەز بۇيۇملارنىڭ يىل دەۋرى جۇڭگۇ قەغەزنى ئوتتۇرا تۈزلەڭلىكتىكى سەيلۇن دىگەن كىشى كەشىپ قىلغان دىگەن د...

كىچىك كەشپىياتچى مۇھەممەت ئەھمەت

 

كىچىك كەشپىياتچى مۇھەممەت ئەھمەت 1986- يىلى پىچان ناھىيە لۈكچۈن بازىرى دېھقانسۇ كەنتىدە بىر ھۈنەرۋەن ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن . ئۇ تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ 3 -يىللىقىدا ئوقۇۋاتقان چېغ...

چوڭ ھەجىمدىكى پۈتۈن بەدەنلىك كۆيۈكلەردە ، مەسىلەن : ئادەم بەدىنى قايناقسۇ ، ئوت يالقۇنى ، يۇقۇرى بېسىملىق توك ئېقىمى ، قىزدۇرۇلغان ماي ، ئاداپ ، مەنتەڭ ( ئاش سۈيى ) ، ھەرخىل كىسلاتالار ، پارتلاش ، ئوق ، كۆيدۈرگۈچى قوراللار قاتارلىقلارنىڭ تەسىرىدە كۆيگەن ئورۇن 24~ 72 سائەت ئىچىدە تېزدىن يۇقۇملۇنۇشقا قاراپ يۈزلىنىدۇ . مىكرۇبلار توكسىننى ھەسسىلەپ ئىشلەپچىقىرىپ ئادەمنىڭ سالامەتلىكىنى ئاسانلا كاردىن چىقىرىدۇ ۋە ياكى ئۆلۈم گىرداۋىغا ئاپىرىپ قويىدۇ . كۆيۈكنى داۋالاشتىكى مۇھىم ھالقا دەسلەپكى بىر ئىككى كۈن ئىچىدە ئامال قىلىپ كۆيگەن ئورۇننىڭ

نۇرغۇن ئىقتىساددىن مەھرۇم قىلغۇدەك دېگەن شاتلىق ئارلاش تەئەججۇپلۇق ئىنكاسنى بىلدۈرۈشىدۇ.ئالىمجان تەتقىقى قىلىپ ياساپ چىققان بۇ ماتۇرغا يەل(ھاۋا) ئېنىرگىيە قىلىنىدۇ،يەنى ماشىنا تىراكتۇرلارنىڭ چاقىسىغا يەل بىرىدىغان (چىباڭ)يەل ماشىنىسىدىن چىققان ھاۋا ئۇ ماتۇرغا ماي ياكى يېقىلغا گاز ئورنىدا ئىشلىتىلىدۇ.ئۇ مۇھىتىنى بۇلغىمايدۇ.ھەم دۇنيا بويچە ئەڭ ئەرزان ئېنىرگىيە بولۇپ ھېساپلىنىدۇ.ئالىمجان بۇ كەشپىياتىغا پاتنېت ئىلتىماس قىلىپ 10 كۈندىن كىيىن ئامېرىكا، 15 كۈندىن كىيىن فىرانسىيە بۇ خىل پاتنېتنى ئىلتىماس قىلغان.دېمەك بىز ئويغۇرلارنىڭ تەلىيى يېقىنقى ئەسىر مابەينىدە بۇ كەشپىيات ئارقىلىق

بەزى ئوغۇل-قىزلىرىمىز ئۆزىنىڭ مەدەنىيەت سەۋىيەسىنىڭ تۆۋەنلىكىدىن نومۇس قىلىدۇ-يۇ،ئادەتتە كىتاپخانىلارغا بىرەر قېتىم كىرىپ باقمىغانلىقىدىن،دىبا،ۋاڭبالاردا يۈرگەنلىكىدىن نومۇس قىلمايدۇ. ئۆزىنىڭ ...

تۈركىيدە ئوقۇش پۇرسىتى تۈركىيىدە ئوقۇش پۇرسىتى توغرىسىدا تەپسىلىي مەلۇمات
تۈركىيە ھۆكۈمىتى 1992-يىلىدىن باشلاپ، ئوتتۇرا ئاسىيا، بالقان، ئوتتۇرا شەرق، ئافرىقا ، رۇسىيە فېدېراتسىيىسى ۋە ياۋروپا قاتارلىق رايون ۋە دۆلەتلەردىكى تۈرك ۋە قېرىنداش خەلقلە...

بىز قايەرگە كىتىپ بارىمىز ؟

 

زاﻣﺎن – زاﻣﺎﻧلاردﯨﻦ ﺑﯧﺮى ﺗﻪرﯨﭙﻰ ﺗﯩﻠلاردا داﺳﺘﺎن ﺑﯘ ﻗﻮۋﻣﻨﯩﯔ ﺑﻮي – ﺑﻪﺳﺘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻗﺎۋۇل، ﺑﯧﺠﯩﺮﯨﻤﻠﯩﻚ؛ ۋۇﺟﯘد ﺋﺎﻟﯩﻤﯩﺪﯨﻜﻰ ﻗﻮرﻗﯘﻣﺴﯩﺰﻟﯩﻖ ۋە ﺷﯩﺠﺎﺋﻪت؛ ﺧﺎراﻛﺘﯧﺮ ۋە ﺗﯘﻳﻐﯘﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﯩﭙﭙﻪت، ﻏﯘرۇر؛ ﺋﺎڭ...