2013-يىلدىكى ئون چوڭ ئالىم

 
2013 - يىلدىكى ئون چوڭ ئالىم نى « تەبىئەت » ژۇرنىلى مۇشۇ يىلدا نەتىجىسى ئالاھىدە كۆرۈنەرلىك بولغان ئالىملار تاللاپ چىقىلدى 2013-يىلى 12-ئاينىڭ 19- كۈنى تارقىتىلدى . بۇ 10 ئالىم ئىچىدە 2 نەپەر جۇڭگولۇق ئالىم بار بولۇپ ، بىرى جاڭ فېڭ (بىرىنچى ئورۇندا)، يەنە بىرى دۆلەتلىك قۇش زۇكىمى تەتقىقات تەجرىبىخانىسىنىڭ مۇدىرى  چېڭ خوا لەن  (7- ئورۇندا) تۇرغان .
 
1.جاڭ فېڭ بولسا مانچىستىر تەبىئىي پەن ۋە سانائەت پەنلىرى ئىنىستىتۇتىنىڭ بىئولوگىيە تەتقىقاتچىسى ؛DNAتەھرىرلىغۇچى ،ئۇ ۋە ئۇنىڭ تەجرىبە گۇرۇپپىسى 2013-يىلى ھۈجەيرىنىڭ ۋىروسقا قارشى تۇرۇش پرىنسىپىدىن پايدىلىنىپ يىڭى گېن گۇرۇپپىسىنى رەتلەش تېخنىكىسىنى بايقىدى .
CRISPR-Cas سىستېمىسى ئىلگىرى ئىلغار بولغان گېن تەھرىرلەش ئۇسۇلى ھېسابلىناتتى ،لېكىن بۇ ئۇسۇلنىڭ نىشاندىن چەتنەپ كېتىشتەك يېتەرسىزلىكى بار ئىدى  .  32 ياشقا كىرگەن جاڭ فېڭ مانچىستىر تەبىئىي پەن ۋە سانائەت پەنلىرى ئىنىستىتۇتى مېڭە ۋە تونۇش ئىلمى فاكولتېتىنىڭ ياردەمچى پروفىسسورى ،ئۇ يىتەكلەپ ماڭغان تەجرىبە گۇرۇپپىسى CRISPR-Cas سېستىمىسىنىڭ ئېنىقلىق دەرىجىسىگە تەسىر كۆرسىتىدىغان ئامىلنى بايقىدى . نىشاندىن چەتنەش تەسىرىگە قارىتا ھەر تەرەپلىمە تەھلىل قىلىش ئارقىلىق ، نىشاندىن چەتنەش ئىقتىدارىنى ئاجىزلىتىش ۋە تۈپ يىلتىزىدىن يوقىتىش ئۇسۇلىنى بىر قانچە قېتىم سىناپ بىقىپ ، بۇ ئۇسۇلنىڭ توغرا ۋە ئۈنۈملۈكىنى، بىخەتەرلىكىنى بايقىدى .
2013 -يىلى بۇ تەتقىقات2013- يىلى بۇ تەتقىقات گۇرۇپپىسى تۈنجى قېتىم CRISPR-Cas  سېستىمىسىغا قارىتا قىسقىچە تەبىر بەرگەندىن كېيىن پۈتۈن دۇنيادىكى 2000 دىن ئارتۇق تەجرىبىخانا بۇ تېخنىكىنى ئىشلىتىپ ھۈجەيرە ياكى ھايۋانلارنىڭ گېنى ئۈستىدە تەتقىقاتنى باشلىۋەتتى .ئەڭ يىڭى تەتقىقات نەتىجىلىرىدە دىيىلىشىچە ،RNA زەنجىرىنى ئۇزارتقاندا RNA نىڭ بىرىكىش ئۈنۈمىنى ئاشۇرۇشقا بولىدۇ . شۇڭلاشقا جاڭفېڭ ۋە ئۇنىڭ خىزمەتداشلىرى RNA زەنجىرىنىڭ تۈزۈلۈشىنى ئەلالاشتۇرۇش ئېلىپ باردى .
2 .تانيە سىمون
ئامېرىكا ئىلمىي مۇھاكىمە مۇتەخەسىسى ،گېن پاتنېتىغا قارشى تۇرغۇچى .گېن تەتقىقات ئۇچۇرلىرىنىڭ ئاشكارىلىنىشىنى قوللايدۇ .
 
3. دىبوران پېراك
ئامېرىكا يوھان بالىلار پارالىچ كىسىلىنى داۋالاش مەركىزىنىڭ ۋىرۇس ئىلمى تەتقىقاتچىسى ،ئۇ ھازىرغىچە نۇرغۇن دەلىلەرنى كەلتۈرۈپ ،ئەيدىز ۋىروسىنى ئېلىپ يۈرگۈچى بالىلارنى داۋالىغان .
4. مىجىل مايور
شىۋىتسارىيە جەنۋە ئاسترونومىيە ئالىمى مىجىل مايور :يەرشارىنىڭ ھەمرا پىلانېتىنى  بايقىغان .
5. فىلىپپىن دىپلوماتىيە ئەمەلدارى نادىر سانرون :« يەر شارى كىلىماتىنىڭ ئىسسىپ كىتىشى»نىڭ ئالدىنى ئېلىشقا باشلامچىلىق قىلغۇچى .
6. روسىيە ئۇرال بىرلەشمە ئۇنىۋېرىستېتى تەتقىقاتچىسى ۋىكتور گروخۇۋىسكى : مىتېئورىت تاش تەتقىقاتچىسى . 2013 –يىلى روسىيىگە مىتېئورىت تاش چۈشۈپ كىتىش ۋەقەسىنى ئوڭۈشلۇق بىر تەرەپ قىلغان .
7.چېن شاۋ لەن
جۇڭگو قۇش زۇكىمىنى تەتقىق قىلىش تەجرىبىخانىسىنىڭ تەتقىقاتچىسى : H7N9  ۋىرۇسىنى تەتقىق قىلغۇچى . بۇ نامغا ئېرىشىشىدىكى دەلىل شۇكى ، ئۇ جۇڭگودا تارقالغان بۇ قۇش زۇكىمىنىڭ تارقىلىش ئەھۋالىنىڭ كىڭىيىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن زور كۈچ چىقارغان .شۇڭا «تەبىئەت»ژۇرنىلى ئۇنىڭغا :«قۇش زۇكىمى جىڭىنىڭ ئالدىنقى سېپىدىكى رازۋىتچىك »دەپ نام بەردى .
-2013 يىلى 4- ئايدا ، خەلىقئارالىق ۋىرۇس تەتقىقاتچى ۋە سەھىيە تەشكىلاتىنىڭ دىپلوماتى دىققەت نەزىرىنى جۇڭگوغا قاراتتى ، چۈنكى جۇڭگودا يوقۇملۇق H7N9  تىپلىق قۇش زۇكىمى بايقالدى . جۇڭگو مەملكەتلىك يۇقۇملۇق قۇش زۇكىمىنىڭ تەتقىق قىلىش تەجرىبىخانىسىنىڭ مۇدىرى چېن خوا لەن ۋە ئۇنىڭ تەجرىبە گۇرۇپپىسى قۇش زۇكىمىنىڭ ئالدىنى ئېلىش تىزگىنلەشنىڭ 1- سېپىدە تۇرۇپ بۇ زۇكام ۋىرۇسىنىڭ تارقىلىش يولىنى تاپماقچى ۋە  ئۇنىڭ ئالدىنى ئالماقچى بولدى . چېن خۇا لەن مۇنداق دەيدۇ :« قىسقىغىنا 6 ھەپتە ئىچىدە تەتقىقات گۇرۇپپىسى ئەزالىرى 4- 5 كلوگرام ئورۇقلاپ كەتتى .»ئاخىرىدا بۇ تەتقىقات گۇرۇپپىسى چوڭ ئىلگىرلەشكە ئېرىشتى ، ئىلگىرى –ئاخىر بولۇپ 2013-يىلى 5 – ئاي ۋە 7- ئايدا « تەبىئەت »ژۇرنىلىغا ماقالە ئېلان قىلىپ بۇ يوقۇملۇق قۇش زۇكىمىنىڭ ۋىرۇس ئەھۋالى ۋە تارقىلىش ئالاھىدىلىىكنى چۈشەندۇردى .

8.ئامېرىكا ئورېگون شتاتى ساغلاملىق ۋە ئىلىم – پەن ئۇنىۋېرىستېتى ھاياتلىق ئىلمى دوكتورى شۆھرەت مۇتەللىپ : كلونلاش تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ  ئادەم تېرىسىدىن غول ھۈجەيرە يىتىشتۈرۈپ چىقتى .
9.ئامېرىكا ئىللىنويىز ئۇنىۋېرىستېتى ئىنسانشۇناسلىق ئالىمى كاتېرىن كىلارنىت :دالا تەتقىقاتچىسى
10. ئەنگلىيە ئوكسفورد ئۇنىۋېرىستېتى فىزىكا ئالىمى ھىنرى سىتەيىن :قۇياش ئېنىرگىيىسى باتارىيىسىنى تەتقىق قىلىپ چىقتى