شىمالدىكى تۆت ئارال مەسىلىسىنىڭ كېلىپ چىقىشى


 

شىمالدىكى تۆت ئارال − ياپونىيەدىكى خوككايدونىڭ شەرقىي شىمالىغا جايلاشقان ئېتورۇفۇ، كۇناشىرى، خابوماي ۋە شىكوتان ئارىلىنى كۆرسىتىدۇ، ئومۇمىي كۆلىمى 4994 كىۋادرات كىلومېتىر بولۇپ، مۇھىم جۇغراپىيەلىك ئورۇنغا ئىگە بولۇپلا قالماستىن، ياخشى دېڭىز قولتۇقى ۋە مول بېلىقچىلىق بايلىقىغا ئىگە.

ياپونىيەنىڭ شىمالدىكى تۆت ئارالغا ئىگە بولۇش مۇناسىۋىتى 1855-يىلى بېكىتىلگەن. ياپونىيە-رۇسىيە ئۇرۇشىدىن كېيىن، ياپونىيە رۇسىيەنىڭ ساخالىن ئارىلىنىڭ جەنۇبىي قىسمىنى بېسىۋالغان. 1945-يىلى 2-ئايدا ئامېرىكا، ئەنگلىيە، سوۋېت ئىتتىپاقى ئىمزالىغان «يالتا كېلىشىمى»دە: «ساخالىن ئارىلى ۋە ئەتراپىدىكى بارلىق ئاراللار سوۋېت ئىتتىپاقىغا قايتۇرۇپ بېرىلىشى كېرەك»، «كۇرىل تاقىم ئارىلى سوۋېت ئىتتىپاقىغا قايتۇرۇپ بېرىلىشى كېرەك»، دەپ كۆرسىتىلگەن. شۇ يىلى 8-ئايدا سوۋېت ئىتتىپاقى ئەسكەر چىقىرىپ ئېتورۇفۇ، كۇناشىرى، خابوماي ۋە شىكوتان ئارىلىنى ئىگىلىۋالغان. 1946-يىلى 2-ئايدا سوۋېت ئىتتىپاقى ئۆز ئالدىغا كۇرىل تاقىم ئارىلى، جەنۇبىي ساخالىن ئارىلى، شۇنداقلا خابوماي ۋە شىكوتان ئارىلىنى سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ تېررىتورىيەسىگە كىرگۈزىدىغانلىقىنى جاكارلىغان، ياپونىيە ھۆكۈمىتى بۇنى ئېتىراپ قىلمىغان. 1956-يىلى 19-ئۆكتەبىر سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن ياپونىيە موسكۋادا قوشما خىتابنامە ئىمزالىغان، سوۋېت ئىتتىپاقى تىنچلىق شەرتنامىسى تۈزۈشكەندىن كېيىن، شىمالدىكى تۆت ئارال ئارىسىدىكى خابوماي ۋە شىكوتان ئارىلىنى ياپونىيەگە قايتۇرۇپ بېرىشكە قوشۇلغان. سوۋېت ئىتتىپاقى پارچىلانغاندىن كېيىن، رۇسىيە سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ سىياسىي مىراسىغا ۋارىسلىق قىلغان.

 ياپونىيە: رۇسىيەنىڭ ياپونىيەنىڭ ئۇرۇشتا مەغلۇپ بولغانلىقىدىن پايدىلىنىپ تۆت ئارالنى زورلۇق بىلەن ئىگىلىۋېلىشى «قانۇنسىز ئىگىلىۋېلىشتۇر»، رۇسىيە تۆت ئارالنى ياپونىيەگە قايتۇرۇپ بەرگەندىن كېيىنلا، ياپونىيە رۇسىيە بىلەن تىنچلىق شەرتنامىسى تۈزىشىدۇ، دېگەن. رۇسىيە: تۆت ئارالنى ئىگىلىۋېلىش 2-دۇنيا ئۇرۇشىنىڭ نەتىجىسى، بۇ نەتىجىنى ئۆزگەرتىش 2-دۇنيا ئۇرۇشىنى ئىنكار قىلغانلىق ھېسابلىنىدۇ، دېگەن. رۇسىيە: سوۋېت ئىتتىپاقى بىلەن ياپونىيە 1956-يىلى ئىمزالىغان «ياپونىيە-سوۋېت ئىتتىپاقى قوشما خىتابنامىسى»گە ئاساسەن، رۇسىيە پەقەت تىنچلىق شەرتنامىسى ئىمزالاشنى شەرت قىلغان ئاساستا خابوماي ۋە شىكوتان ئارىلىنى ياپونىيەگە قايتۇرۇپ بېرىشنى تەشەببۇس قىلغان. ئىككى تەرەپ بىر-بىرىگە يول قويمىغانلىقتىن، ئىككى دۆلەت ھازىرغىچە ئىككى دۆلەت مۇناسىۋىتىنىڭ ئاساسى بولغان تىنچلىق شەرتنامىسىنى ئىمزالىمىغان، دېگەننى تەشەببۇس قىلغان.

ياپونىيە پارلامېنتى 2009-يىل 3-ئىيۇل قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش لايىھەسى ماقۇللاپ، شىمالدىكى تۆت ئارالنى تۇنجى قېتىم ياپونىيەنىڭ «بۇرۇندىن بار بولغان زېمىنى» دەپ بەلگىلىگەن. بۇ تۈزىتىش كىرگۈزۈش لايىھەسى ئېلان قىلىنغاندىن كېيىن رۇسىيە كۈچلۈك ئىنكاس قايتۇرغان.