ئېكىسپورتنىڭ تۆۋەنلىشى، ئىمپورتنىڭ ئېشىشنىڭ تەسىرىگە ئۇچراپ، تۈركىيەنىڭ 2013- يىلدىكى تاشقى سودا تەتۈر تاناسىپى 99 مىليارد 800 مىليون ئامېرىكا دوللىرىغا يىتىپ، ئالدىنقى يىلدىكىگە سېلىشتۇرغاندا 18.7% ئاشقان.
تۈركىيە سىتاتىستىكا ئىدارىسى 1-فېۋرال ئېلان قىلغان سانلىق مەلۇماتتا كۆرسىتىلىشىچە، ئۆتكەن يىلى پۈتۈن يىل تۈركىيەنىڭ ئېكىسپورت ئومۇم مىقدارى 151 مىليارد 900 مىليون ئامېرىكا دوللىرىغا يەتكەن بولۇپ، 2012- يىلدىكىدىن 0.4% تۆۋەنلەپ كەتكەن. ئىمپورت مىقدارى 251 مىليارد 700 مىليون ئامېرىكا دوللىرى بولۇپ، 2012- يىلدىكىدىن 6.4% ئاشقان. تاشقى سودا تەتۈر تاناسىپى ئېشىپ 18.7% كە يېتىپ، يېقىنقى يىللاردىن بېرى ئەڭ يۇقىرى رىكورت ياراتقان.
ئانالىزچىلارنىڭ قارىشىچە، تۈركىيەنىڭ 2013- يىلدىكى تاشقى سودا تەتۈر تاناسىپىنىڭ چوڭ كۆلەمدە ئېششى ئاساسلىقى تۈركىيە لىراسىنىڭ كۇرسىنىڭ چۈشۈشى ۋە ئالتۇن ئىمپورتىنىڭ كۆپىيىش تەسىرىگە ئۇچرىغانلىقىدىن بولغان.
ئالدىنقى يىلى 5- ئايدىن بۇيان، تۈركىيە لىراسىنىڭ ئامېرىكا دوللىرىغا پىرۋوت ئايرىۋاشلاش نىسبىتى ئۈزلۈكسىز تۆۋەنلىگەن، يىل ئاخىرىغا كەلگەندە جۇغلانما چۈشۈش نىسبىتى 29% كە يەتكەن. پىرۋوت بازىرىنىڭ تەۋرىنىشى تۈركىيەنىڭ پۇل- مۇئامىلە بازىرىنى قالايمىقان قىلىۋەتكەن، ھەمدە ئېكىسپورتنىڭ ئېشىشىغا تەسىر كۆسەتكەن. ئوخشاشلا، تۈركىيەنىڭ ئالدىنقى يىلدا قىممىتى 16 مىليارد ئامېرىكا دوللىرىلىق 302 توننا ئالتۇن ئىمپورت قىلغان بولۇپ، 2012- يىلدىكىگە سېلىشتۇرغاندا 150% ئېشىپ، تاشقى سودا تەتۈر تاناسىپ كۆلىمىنى يەنىمۇ بىر قەدەم يۇقىرى كۆتۈرۈگەن. ئانالىزچىلارنىڭ قارىشىچە، چوڭ بولغان تاشقى سودا تەتۈر تاناسىپى غايەت زور بولغان دائىملىق قىزىل رەقەمنىڭ ئۈزلۈكسىز تۈركىيەنىڭ ئىقتىسادى ئېشىشىغا تەدھىد بولغان «داموكلىس شەمشىرى» گە ئايلىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان. كەلگۈسىدە ناۋادا مۇۋاپىق دائىرىدە كونترول قىلمىغاندا، تۈركىيەنىڭ ئىقتىسادى بارغانسىرى چوڭىيىۋاتقان تەڭپۇڭسىز خەتەر كىرزىسىغا يۈزلىنىدۇ.
