بارخاندىن ئاۋاز _ ئەزىز ھېيت [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

«ئانا تىلنىڭ ئىلتىجاسى»دېگەن شېئىر ئادەمنى چوڭقۇر ئويغا سالغۇدەك شېرىكەن

كۈننىڭ شېئىرلىرىدىكى چىن ھېسىيات ،تىرەن پىكىر ئادەمنى ئويغا سالىدىكەن

ئەزىز ھېيىتنىڭ شېئىرلىرىدا  ئەجدادلىرىمىزنىڭ گۈپۈلدەپ سۇقۇپ تۇرغان   يۈرەك تىۋىشى ئاڭلىنىپ تۇرىدىكەن.

                     سۆز  قىممىتى

                 ئەزىز ھېيت كۈن

             ئادەم ئېسىل سۆزى بىلەن چىقار تۆرگىمۇ.
             ئىپلاس،رەزىل  سۆزى بىلەن كىرەر گۆرگىمۇ
            گۆھەر ئىچرە ئېسىل سۆزدىن نۇرلۇق گۆھەر يوق.
            ھۈنەر ئىچرە راست سۆزلەشتىن ئۇلۇغ ھۈنەر يوق.
            سۆز-ساپ دىلنىڭ،قىلغان ئىشنىڭ  بولسا جەۋھىرى.
            ئەڭ نۇرانە دۇردانىدۇر  ئۇنىڭ ھەر بىرى.
            سۆز-بىر بەلگە،ئايرىپ بېرەر ياخشى-ياماننى.
            زىرەك،ئاقىل بىلەن ئەقىلسىزنى،ناداننى.
            سۆزى قىممەت كىشى ھەممە جايدا ئەتىۋار.
            سۆزى كېپەك كۆپدەڭگۈلەر ئەخلەت كەبى خار.
            ئورۇنسىز سۆز بىر بولسىمۇ بىلىنەر يوچۇن.
            ئورۇنلۇق سۆز مىڭ بولسىمۇ بىلىنمەس ئۇزۇن.
            كۆڭۈل-غىلاپ،سۆز ئۇنىڭدا ساقلانغان خەنجەر.
            تەمكىن ئادەم ئاسرار ئۆتكۈر سۆزنى شۇ قەدەر.
            ئەڭ تاتلىق سۆز ئۆلۈكنىمۇ راست تىرىلدۈرەر.
             ئەڭ ئاچچىق سۆز  ئاتقان ئوقتەك ئادەم ئۆلتۈرەر.
             سۆز –ئەڭ قىممەت كاتتا بايلىق،بايلىق بابىدا.
             سۆز-ئەڭ خار- پەس نەرسە،بولماي قالسا  جايىدا.
             بىر سۆزدە ئىپادىلىنەر  ئادەم  ھەرقاچان.
             بىر سۆزگىلا مۇجەسەمدۇر  ئالەم ھەر زامان.

          مەڭگۈلۈك  جۇدالىق  
( 2011-يىلى مەرھۇم ئىمىن تۇرسۇن قاتارلىق 11 ئۇيغۇر يازغۇچىسىنىڭ ۋاپاتىغا مەرسىيە)
       ئەزىز ھېيت كۈن
                                          
  ۋاقىت- گويا كەلگۈسىگە ئۇچىۋاتقان بىر پويىز.     
  ۋاگۇنىدىكى  يولىچىدۇر تىرىك ھەر ئىنسان.            
ئۆلۈم-ئادەم تەقدىرىگە بېسىلىدىغان تامغا.                                            
قەبرە-دۇنيا بىلەن يوقلۇق ئوتتۇرسىدىكى چېگرا.                                          
جۇدالىق-توختىماي كېڭىيىۋاتقان ھەسرەتلىك ئوكيان.                                    
سېغىنىش-دىللاردا ئۇلغىيۋاتقان تەلپۈنۈش،ئارمان.                                         
بۈگۈن-ئۆتمۈشتىن يىراقلاپ كېتىۋاتقان پاراۋۇز .                                            
ھەم بارغانسىرى قېلىنلاۋاتقان ئىگىز تام-قورغان.                                          
پەقەت ئەسلىمە ئاتلىق تار دېرىزىدىنلا                                                     
ۋە تاسادىپى نېسىپ بولىدىغان چۈشلەردىلا                                                
قارىيالايمىز ئۇنتۇلغۇسىز ئۆتمۈشكە بىخارامان.                                             
شۇ ئەسنا قەدىردانلارنىڭ ئىللىق چىرايى                                                   
كۆز ئالدىمىزدا بولىدۇ بەش قولدەك ئايان.                                               
  ئەپسۇس قانداقتۇ كۈتمىگەن بىر سەۋەپ بىلەن                                             
  شۇ دېرىزە قالسا ئۇشتۇمتۇت يېپىلىپ                                                     
  غايىپ بولار يېقىملىق شۇ كۆرۈنۈشلەر شۇئان.                                             
  كۆز يۇمغانلارنى ئەسلەي دەپمۇ ئەسلىيەلمەسلىك                                          
  ئۆرتەيدۇ دىلنى شەكىلسىز ئامبۇرسىمان.                                                   
جانىجانلار،مېھرىبانلار ئۈچۈن،
  كەتكەن جىمى قەدىردانلار ئۈچۈن                                                         
يۈرىكىمىزگە كۆچەر يامغۇرلۇق ئاسمان.                                                
زاھىر قىلار يامراۋاتقان دەريا تاشقىنلىرىدا                                                  
چەكسىز قايغۇمىزنى يار ئالغان توغان.


                                                                                                                                            
ئۆزگەرمەيدۇ ۋاقىت ناملىق شۇ پويىز                                                     
ئۆزگەرمەيدۇ بۈگۈن ناملىق شۇ پاراۋۇز.                                                  
ئالمىشىدۇ پەقەت يولىچى-مېھمان.                                                   
بىركىم ئۆزى سەزمەي قالسا ۋاگۇندىن چۈشۈپ                                             
كۈتىۋالار قۇچاق ئېچىپ قەبرە تېچ-ئامان.                                               
مۇدھىش ئەجەل لەھەڭدىنمۇ بەك رەھىمسىز،                                             
نەپسى مەڭگۈ تويۇپ ئۆتمەس يالماۋۇز.                                                   
تېگىپ كەتسە ئەجەلنىڭ كۆرۈنمەس ئوقى                                                
مەن،سەن،ئۇ ياكى نىشانلانغان بىر كىمگە                                                
قەبرىگاھتا بىر غۇلاچ جاي بولىدۇ ماكان.                                               
كۈن ئوخشاشلا يەنە چىقار شەرقتىن،                                                      
دەريا ئوخشاش ئېيتار جاراڭلىق ناخشا.                                                   
يەنە ئوخشاش ئۇچار ۋاقىت پويىزى                                                      
ئوخشاش گۈزەلدۇر ۋاگۇن-كەڭ دۇنيا.                                                   
يېڭى ئۈمىدتۇر بوۋاقلارنىڭ تاتلىق كۈلكىسى                                             
ئۈزۈلمەيدۇ كۈچلۈك ياشاش ئىستىكى- ئارمان.                                             
ئەسلەنگەندەك ئەسلەيدىغانلارئەسلىنىدىغانلارنى
يادلىنار قەدىرلىكلەر قەدىرلىگۈچىلەر قەلبىدە ھامان!

            قىيا  دېرىزە

             ئەزىز ھېيت كۈن

        باقسام ئاۋال شۇنچە يىراقتىن،
        كۆرۈنگەندى ئەشۇ دېرىزە.
        ئەمدى باقسام  شۇنچە يېقىندىن،
        كۆزلەردىمۇ  ئەشۇ  مەنزىرە.

       بوسۇغىدا  تۇرۇپ  قالدىم جىم،
       چوڭقۇرىدا ئويۇمنىڭ  تىنەپ.
       ئەشۇ جايدا  نىمە  كۈتكەننى
       بېرەلمەيدۇ تاملارمۇ  سۆزلەپ.

        كېتەلمەيمەن  ئۇندىن  يىراقلاپ،
        يېتەلمەيمەن  ئىنتىلگەنسىرى.
        پىقىرتىدۇ  مېنى  قۇيۇندەك،
        كەڭ ئۇپۇقنىڭ  تار دېرىزىسى.

        ئۇپۇق  گويا  قىيا  دېرىزە،
        كۆزلەردىمۇ  شۇنداق مەنزىرە.
        نىمە بار  تۆت تامنىڭ ئىچىدە،
        ئىنتىلىش بىر يۈتمەس ئەندىزە.

           مەن كۆرگەن  يۈرەك

             ئەزىز ھېيت  

          ئاسمىنىڭنى  كۆرمىدىم  لىكىن
          كىرپىكىڭدە  قىشنىڭ  نەشتىرى.
          مۇز قوينىغا كىردىم  باھاردىن،
           ئۇرۇلغاندا كۆزۈڭ  نەشتىرى.

           تاڭدا چىققان  باھارنى ئىزدەپ،
            قاپتۇ تاڭدا  يازىم  ئەسلىدە.
            ئۆتسەممۇ  گەر جەننەتنى كۈتۈپ،
            كۈيىۋالدىم  دوزاق  ۋەسلىدە.

            جەسسىدىمنى  كۆرگەندەك  بولدۇم،
             قارچۇقۇڭنىڭ  گىرۋەكلىرىدە.
             بىلدىم يوقكەن  مۇزدىن باشقىسى،
              ئەزرائىلنىڭ  يۈرەكلىرىدە.


بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ئەزىز ھېيت كۈن تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-4-16 23:59  

                ئۇدۇن  گۈزەل، ئۇدۇندا  گۈزەل

               
               ئەزىز  ھېيت كۈن


               ئۇز  جەننەتنىڭ  بىرىسەن  ئۇدۇن !
                كەچمىشلىرىڭ  نىمانچە  ئۇزۇن؟
               رەڭدارلىغىڭ-ئەتلەس،-چىمەندە.
                شانۇ-شەۋكىتىڭ  زاھىر  گىلەمدە.
                قەدىمىي يۇرتسەن  مەشھۇر،مۇققەدەس.
                روھىڭ ئۇلۇغۋار،باتۇر ،زەپەردەس.
                مەۋجۇتلىغىڭنى   ئەزەلدىن ساقلاپ،
                تەكلىمىكاننى كەلدىڭ  قۇچاقلاپ!
                سەن-مۆجىزە،جەزىردە گۈلىستان!
                تۇپرىغىڭ مەشھۇر كان،شەكەرستان!
                قاش تېشىدا  ئاياندۇر  كۆڭلۈڭ.
                ئەزەلدىن  كاتتا  سەنئىتىڭ،كۈيۈڭ.
                پەرھادلىرىڭ بار  شۇڭقار  مىسالى.
                رۇستەمگە تەڭدۇر قۇۋەت-ماجالى.
                گۈزەل  ماكانسەن  قېنىپ كۆرگۈدەك.
                دىلدىن قەدىرلەپ  مەڭگۈ  كۆيگۈدەك.

               ناۋايى تىلى گۈل قىلدى سېنى.
               زەلىلى،نوۋبىتى ئۇز قىلدى سېنى.
               تۈگىمەس شەنىڭ  قاتساق كۈيلەرگە.
               قۇچىغىڭ  پەۋەس تولغان  گۈللەرگە.
               ئۇز كىيىكلىرىڭ  يايرايدۇ  تاغدا.
               ئىپار  ھىدلىرى  تارايدۇ  تاڭدا.
               گۈزەللىرىڭ قاش تېشىدەك سۈزۈك.
               بېقىشى جانغا  سالىدۇ  كۈيۈك.
               سەن جەننەت كەبى گۈزەل باھارسەن.
               نىممەت  بابىدا  چوغرەڭ ئانارسەن
               قىزلىرىڭدا  بار  كىيىكتەك شوخلۇق.
               قەلبى يورۇڭقاشتەك ھېسلىق،دولقۇنلۇق.
               سېھىرلىك يۇرتسەن  سىرىڭ تۇپراقتا.
               ئوتلۇق زىمىنسەن  مېھرىڭ  بۇلاقتا.
               « جەننەتكەن !» دىمىگىنى  قېنى؟
               ئۆز كۆزى بىلەن  كۆرگەنلەر  سېنى!

                    توغراق قەسىدىسى

               ئەزىز  ھېيت كۈن

         چېگرىنى چىڭ قوغدىغاندەك ھۆر ۋەتەننىڭ   ئەسكىرى،
         نەچچە مىڭ يىل تۇردى پوستا  دەل-دەرەخنىڭ مەردلىرى.

          لەقىمى يۇرت  قاراۋۇلى، ئىسمى  توغراقتۇر  ئۇنىڭ،
          خىلمۇ-خىل دەرەخ ئىچىدە  ئەڭ چىداملىق، قەيسىرى
      
           ئابى كەۋسەر بەرگۈچى ئابى دەرەختۇر  ئۇ  ئۆزى،
           ئۆرە مىڭ يىل، ياتسا مىڭ يىل،كۆمسە مىڭ يىل ئۆمۈرى.

           بىر ئىلاھى قەھرىماندەك  قەتئى  مەزمۇت  ئۆتتى  ئۇ.
           سوقسا بوران،چاقسا ئاپتاپ ،تەگسە  قىشنىڭ  نەشتىرى.

           ئانا يەر بەرگەچ ئۇنىڭغا  تۈگىمەس  دەرمان-قۇۋەت،
           يېڭىلمەس زور پىلغا ئوخشاش كۈچكە تولدى  تەنلىرى.

           ئۆملىكىدە ئۇلغىيىپ  غايەت سېپىل  بولغاچ  ئۇلار،
           قاڭقىدى كەينىگە كۈرمىڭ قۇم ھۇجىمى-شەمشىرى.


           چۆل-باياۋان  ھەيۋە قىلسا  قۇترىغان بوران  بىلەن،
            قاتمۇ-قات  قورغان بولۇپ  داجىتتى  توغراق  سەپلىرى.
         
            دالىغا  تەكشى تارالغان چوڭ-كىچىك  تۈپى،
            بەكمۇ پۈختا،بەكمۇ جەسسۇر  بۇ قوشۇننىڭ  رەتلىرى.

            ھەر يوپۇرماق،شاخنى  ئاپەتكە  توساق-قالقان  قىلىپ،
           ئۆتتى بىر كۈندەك ئۇلارنىڭ  قانچە دەۋرى-ئەسىرى.

            مۇجەسەم  توغراققا  ئەجداد  روھى،باتۇر  خىسلىتى،
            بەلكى ئۇ  چەكسىز ئۇلۇغلۇغ،جاسارەتنىڭ  جەۋھىرى.

           ئۇنى مەڭگۈ كۆزىمىزنىڭ قاراقىدەك  كۆرىمىز،
           چۈنكى يېشىللىق –ھاياتنىڭ ئەڭ  ئېسىل دۇر-گۆھىرى!

              ئالەمگە  مۇھەبەت

            ئەزىز ھېيت كۈن

           ئۇپۇقتا بىر قۇياش،يەردە مىڭ  قۇياش،
           شادلىقتىن  داۋالغۇر   كۆزلەردە دېڭىز.
           چوققىدا   پارلانغان يامغۇرغا ئوخشاش،
            تۇپراقنىڭ  باغرىغا  سىڭىپ  كېتىمىز.

            بىز كىم؟ بىز بەلكىم گۆدەك بىر بالا،
            ھېلىلا ئانىنىڭ  باغرىدىن كەلگەن.
            كەڭرى ئۆي ئالەمنى  بىلگەن ئەسنادا،
            قىيالماي  قەبرىگە  ماڭىمىز  جەزمەن.

             ئەگىم  ئاي  بىر  سۇئال  بىزگە  قويۇلغان،
              چۆلدىكى ھەر بىر قۇم  ئۇنىڭ  توچكىسى.
              گەر توغراق بولۇشقا بولمىسا  ئىمكان،
              بولايلى يانتاقنى  بىر تال  غۇنچىسى!

             سىڭەيلى  ھەر بىر قۇم، ھەر بىر گىياھقا،
             كېتەيلى   ئايلىنىپ  بىزمۇ   ئالەمگە.
             يەر قوينى تەلمۈرمەس  يولچى-سەيياھقا،
             ئىنتىلەر  ئۆزىنى  سۆيگەن  ئادەمگە.

     «ئۇيغۇر قىزى، مەن كۆرگەن يۈرەك، ئالەمگە مۇھەبەت » ناملىق ئۈچ شئېىرىم «تارىم» نىڭ 1995-يىللىق 11 -سانىدا «ئۈمىد چىچەكلىرى» سەھىپىسىدە « مەن كۆرگن يۈرەك» باش ماۋزۇسىدا ئىلان قىلىنغان.

سىزنىڭ شېېرلىرىڭىز ھەقىقەتەن كىشىگە تەربىيىۋى ئەكمىيەتلىك شېئېرلار ئىكەن ... تەنقىدىي خارەكتىردىكى بىرقانچە شېئېرلىرىڭىزنى رامكىلاپ ھۆسنىخەت قىلىپ يېزىپ قويدۇم ... ياخشى بولغان بولمىغانلىقىنى بىلمىدىم...

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   otmakani تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2012-4-19 09:59  

ئەزىز ئەپەندى ، مۇشۇ كۈنلەردە ئىجادىيەدلىرىڭىزدە  رستىنلا بوسۇش خاراكتىرلىك ئىلگىرلەش بولىۋاتىدۇ .ئۆزلۈكسىز ئالغا

             تىللاش سەنئىتى


            ئەزىز ھېيت كۈن



             مەن ئويلايمەن:
              قاشاشاڭدىنمۇ بەك ئېغىر قاشاڭ،
              قىتمالدىنمۇ  يۈز ھەسسە قىتمال.
              تاشتىنمۇ بەك چىڭىپ كەتكەن تاش،
              ياغاچتىنمۇ بەك قاتتىق ياغاچ،              
              بەزدىنمۇ بەك يۇمشىمايدىغان بەز،
              تاسمىدىنمۇ بەك قېلىن تاسما.
               ئېشەكتىنمۇ بەك-بەك ھاياسىز،
               قانجۇق ئىتتىن بەكەرەك يۈزسىز،
               تېشى ئادەم،كۆڭلى قۇترىغان توڭگۇز
               ھەريان دومىلىغۇچى يۇمىلاق تاۋۇز.
               قاھشالدىنمۇ بەكەرەك قاغدالما،
               غۇرۇرىغا يۈز  كېلەلمەس غالچا.
               رېزىنكىدىن ئۆتەر  رېزىنكە،
                پۈرژۈندىن بەك ئۇزىرار پۇرژۇن،
                پاشىنىدىن بەك قېلىن پاشنا،
                شەرمەندىنى بېسىپ چۈشەر شەرمەندە
                بولۇش رولىنى ئۆتەيدىغانلار كىم؟
                ھازىر بولار شۇ پەسكەش ئادەم
                جىمى قارا يۈزلەر يۇغرۇلسا بەلكىم !

              مۇشتلىشىش

           ئەزىز ھېيت كۈن


       باش-كۆزىدە يوق  نىقاپ،قولدا پەلەي،
        بىر-بىرىگە مۇشت ئاتار گالاچ-گالاچ.
         يەڭگۈچى تۇرسا غالىپ،يېڭىلگۈچى
         پاخشە تۇخۇمدەك بولار مالاچ-مالاچ.
         نوچىلار مەيدانغا  چۈشەر يەكمۇ-يەك.
         كۆتىرەر مۇشتىنى كەڭ كىرىپ غۇلاچ،
         بۇرنى ۋە ئېغىزىدىن قان كەتسىمۇ
         مەردلىكىدىن قولىغا  ئالمايدۇ تاش.
         ئىككى چەتتە ئىككى تەرەپ ئادىمى
          تۇرىدۇ بىر توپ خورازدەك ھۈرپىيىپ.
          يېڭىلىش ئەسلا سانالماس بىر ئەيىپ،
          مۇش كۆتۈرمەي ئەل بولۇش رەسمى ئەيىپ.

                 پوستى  پىياز

                  ئەزىز ھېيت كۈن


                ئاقلىغىڭىز  رەستىلەردە ھۈپپىدە،
                ئۇرۇلدىڭىز  دىمىقىمغا  گۈپپىدە!
                لەززىتىڭىز  قوۋۇزۇمدا  قالمامدۇ؟
                ئېرىسىڭىز  قوۋۇزۇمدا  شۇررىدە!

                قوللىرىمدىن  ئاق بېلىقتەك  سېرىلماڭ،
                قوللار سوزۇق...باقسىڭىز گەر  قاياققا.
               تاڭ سەھەردە بوشانغانسىز  پېلەكتىن،
                چاڭقاق دىلغا  ئابى ئابى كەۋسەر بولماققا؟

               ئاۋغۇستىكى  ناۋات  رەڭلىك  ئوماقسىز،
               تەمىڭىزدىن مەيلى تىلىم  يېرىلسا.
               شۇ  ئەمەسمۇ  ياز-جەننەتنىڭ ھوزۇرى،
               يۈرەكلەرنىڭ  تەشنالىغى  بېسىلسا؟