تارىم تور بېكىتى

 ھاۋادىن سۇدىن

ئەزىز نەسىن (تۈركىيە(

تۇرسۇنئاي ساقىم تەرجىمىسى

ئالدى بىلەن مەن سىلەرگە سەدى بەينى تونۇشتۇرۇپ ئۆتەي: كىشىلەر «توشقان مايىقىدەك، يا پۇرىمايدۇ، يا مىلاشمايدۇ» دەپ قويىشىدىغۇ..... مانا بۇ، سەدى بەيگە ناھايىتى باپ كېلىدۇ.
مەملىكەتتە قانچە پارتىيە بار؟ دەپ سورىسىڭىز، ئۇ ھېچنېمە دېمەستىن، مۆرىسىنى قىسىپ، كالپۇكلىرىنى پۈرۈپ قويىدۇ.
ئۇ ئەنە شۇنداق ئېغىر بېسىق، ئەدەبلىك ئادەمنىڭ بىرى. ئۇ مېنىڭدىن ئون ياشلار چوڭ بولسىمۇ، لېكىن بەكلا سىپايە بولغانلىقى ئۈچۈن ماڭا دادامدەك بىلىنىدۇ. ئۇنىڭ ئاغزىدىن بىر جۈملە سۆزنى ئامبۇر بىلەن چىش يۇلغاندەك ئاران چىقىرىش مۇمكىن. ئۇ بەكمۇ كەم سۆز ئادەم. ئۇ ئىچىرەن دېگەن يېزىدىكى داداسىدىن قالغان بىر باغچىدا ئايالى ۋە قىزى بىلەن ياشايتتى، ئونىڭ بىر يىگىتنى كۈيئوغۇلچىلاپ ئېلىپ كىرىمەن دېگەن ئۈمىدى بولغاچقا، شۇنچە چوڭ باغنىڭ بىر قىسمىنى بولسىمۇ ئىجارىگە بەرمەيتتى.
بىز ھەر كۈنى ئەتىگەنلىكى پويىزدا ئۇچراشماي قالساق، ھەيدەر پاشا دېگەن جايدىن قوزغالغان پاراخوتتا ئۇچرىشاتتۇق. مەن ئاغرىپ قالغىنىم ئۈچۈن 15 كۈنچە سىرتقا چىقمىغان ئىدىم. ساقىيىپ ئىشقا چىققان دەسلەپكى كۈندە، سەدى بەي بىلەن بىللە پويىزدىن چۈشتۇق. پاراخوتقا قاراپ كېتىپ باراتتۇق، يولداشلاردىن بىرسى:
-سەدى بەي، بۈگۈن ھاۋا قانداقراق؟-دېدى. ئۇ، سەدى بەي جاۋاب بەرگۈچە كېتىپ قالدى. ئۇنىڭ ئارقىسىدىنلا يەنە بىرەيلەن يېنىمىزغا كەلدى. بىز مەرمەر پەلەمپەيدىن چۈشۈۋاتاتتۇق:
-ياخشىمۇسىز! سەدى بەي،-دېدى يېنىمىزغا كەلگەن ئادەم. سەدى بەيمۇ ئۇنىڭغا جاۋابەن:
-ياخشىمۇسىز.......،-دېدى. ئۇ ئادەم يەنە:
-ھاۋا قانداق، سەدى بەي؟-دەپ سورىدى-يۇ، لېكىن سوراپ بولۇپلا قېچىپ كەتتى. بۇ ئادەممۇ بىزنىڭ تونۇشلاردىن بىرسى ئىدى. مەن سەدى بەينىڭ چىرايىغا قارىسام، ئۇنىڭ يۈزى كۆكۈرۈپ كېتىپتۇ. ئارقىمىزدىن ھەرخىل ئاۋازلار ئاڭلىنىشقا باشلىدى:
-سەدى بەي، بۈگۈن ھاۋا قانداق؟
-سەدى بەي، بۈگۈن ھاۋا قانداقراق؟
سەدى بەي خاپا بولاتتى-يۇ، لېكىن بىلىندۈرمەسلىككە تىرىشاتتى. بىز پاراخوتقا چۈشۈپ، ئالىي دەرىجىلىك زالدا ئولتۇردۇق. يېنىمىزدىن ئۆتۈپ كېتىۋاتقان بىرسى:
-ياخشىمۇسىز، سەيدى بەي؟-دېدى.
بۇ ياشانغان ئەپەندىم بولۇپ، مەن تونۇمايتتىم. سەدى بەيمۇ ئۇنىڭغا قاراپ:
-ياخشىمۇسىز، ئەپەندىم،- دېدى.
-قانداق ئەھۋالىڭىز، ئەپەندىم؟
-رەھمەت، خۇداغا شۈكرى، كېتىپ بارىمەن.
-ئۇف..... ئاللاھ بەرىكەت بەرسۇن، بۈگۈن ھاۋا قانداقراق،-سەدى بەي؟
سەدى بەي ئورنىدىن ئوقتەك ئېتىلىپ تۇردى-دە، ئىلىغلىق شەپكىسىنى ئېلىپ ماڭدى. ئۇ مېنىڭ ئۇزۇن يىللىق تونۇشۇم بولغىنى ئۈچۈن مەنمۇ ئارقىسىدىن ماڭدىم.
پاراخوتنىڭ بىر چېتىگە كېلىپ يانمۇ-يان تۇردۇق. سەدى بەينىڭ بىر نەرسىگە قاتتىق خاپا بولۇۋاتقانلىقىنى سېزىپ تۇراتتىم، بىراق رەنجىتىپ قويماسلىق ئۈچۈن سورالمايتتىم.
پاراخوت كوبرو دېگەن يەرگە كەلگۈچە گەپ-سۆز قىلماي تۇردۇق. پاراخوتتىن چۈشۈۋاتقىنىمىزدا يەنە بىر نەچچە ئادەم:
-سەدى بەي، بۈگۈن ھاۋا قانداقراق؟-دەپ سورىدى.
ئەمدى مەنمۇ خاپا بولۇشقا باشلىدىم. بۇ ئىشقا ئارىلاشماقچى بولدۇم، بىراق نېمە ئىش ئىكەنلىكىنى بىلمەيتتىم. بۇ مۆتىۋەر زاتقا ئەسلا خاپا بولۇشقا بولمايتتى. بىز بىللە يەر ئاستى پويىزغا چۈشتۇق.
-نېمە ئىش سەدى بەي؟ نېمىشقا ھەممە ئادەم سىزدىن ھاۋانى سورايدۇ؟-دېدىم.
ئۇ ماڭا بىر قاراپ قويۇپ سورىدى:
-بىلمەمسەن؟
-ياق.... بىلمەيمەن،-دېدىم مەن.
-ئاخشاملىققا پاراخوتتا سۆزلەپ بېرەي،-دېدى ئۇ.
يەر ئاستى پويىز ئىستانىسىدىن چىقىپ بىز بىر-بىرىمىزدىن ئايرىلدۇق. مەن سەدى بەينىڭ ماڭا سۆزلەپ بەرمەكچى بولغان ئىشىغا بەك قىززىقتىم. ئەھۋالدىن قارىغاندا مەن ئاغرىپ ياتقان 15 كۈن ئىچىدە سەدى بەينىڭ بېشىدىن بەزى ئىشلار ئۆتكەن ئوخشايدۇ. شۇ كۈنى كەچقۇرۇنغىچە بۇ ئېغىر-بېسىق، ئەدەبلىك ئادەمنىڭ خاپىلىقى پەقەتلا كۆز ئالدىمدىن كەتمىدى.
كەچقۇرۇنلىقى، بىز كويرو دېگەن يەرنىڭ كادى كۈي دېگەن پىرىستانىدا ئۇچراشتۇق.
-بۇ پاراخوتقا چۈشمەيلى،-دېدى ئۇ.
ئۇنىڭ بۇ پاراخوتتا تونۇشلىرى كۆپ بولغانلىقى ئۈچۈن، ئۇلارنىڭ شاڭخو قىلىشلىرىدىن قورقۇپ باشقا پاراخوتقا چۈشۈۋاتقانلىقىنى چۈشەندىم. قېيىقلاردا يېڭى بېلىقلارنى سېتىۋاتاتتى. سەدى بەي بىر يېرىم كېلو بېلىق ئالدى. بىز پىرىستاندا بىر ئاز ئايلىنىپ يۈردۇق. سائەت سەككىزدىن ئون مىنۇت ئۆتكەندە ماڭىدىغان پاراخوتقا چۈشتۇق. ھۆل بېلىقلار قەغەز خالتىنىڭ تۈۋىنى يۇمشىتىۋەتكەنلىكى ئۈچۈن، بېلىقلار چۈشۈپ كەتمىسۇن، دەپ ئۇ بېلىقلارنى چىڭ تۇتۇۋالغان ئىدى. بىز پاراخوتنىڭ پالوبىسىغا چىقىپ ئولتۇردۇق.
-دېمەك سەن بىلمەيدىكەنسەن-دە؟-دېدى ئۇ گېپىنى باشلاپ.
دەل شۇ چاغدا يەنە بىرسى كېلىپ:
-ھاۋا قانداق سەيدى بەي؟-دېدى.
سەدى بەي گەپ قىلماستىن ئورنىدىن تۇرۇپ كەتتى. بىز بىللە پەسكە چۈشتۇق. پاراخوتنىڭ ئالدى تەرىپىگە باردۇق. ئۇ لەڭگەرگە يۆلەندى، مەن ياغاچ ئولتۇردۇم. سەدى بەي قولىدىكى قەغەز خالتىسىنى ئاۋايلاپ تۇتۇۋالغان ئىدى. ئۇ ئۆرە تۇرغاچقا مەندىن ئېگىزرەك تۇراتتى.
-يائاللاھ، سەن دىققەت قىلغىن، بىرسى ھاۋانىڭ گېپىنى قىلسىلا ئۇ يەردىن قاچ! ھاۋانى قانداق دېسە، ئۇنىڭ ئۆزى دەۋەرسۇن، سەن گەپ قىلما! چۈنكى ئۇلار سۆزنى ئاشۇنداق ھاۋادىن باشلايدۇ، ئادەمنى ھاياجانغا كەلتۈرۈپ قويۇپ، ئاخىرى بېشىڭنى بالاغا تىقىدۇ. گەپنى ئالدى بىلەن ھاۋادىن باشلايدۇ، سەن ھاۋادىن گەپ ئېچىشنىڭ خەتەرلىك بولۇشىنى ئويلىمايسەن، كېيىن ھاۋادىن سۇغا ئۆتىدۇ. ھاۋا، سۇ دەپ تۇرۇپ، سۆزنى تۇپراققا بۇرايدۇ. شۇنداق قىلىپ ئاخىرى قارايسەنكى، ھېچ ئويلىماستىنلا ئۆزلۈگىڭدىن گەپكە ئارىلىشىپ قالىسەن.... يا ئاللاھ!....دىققەت قىل، خۇدايىم ساقلىسۇن، بېشىڭ بالاغا تىقىلىدۇ. ئۆتكەن بىر كۈنى..... ھە، ئون كۈنچە بولدى، ئادەتتىكىدەك فرەنكۇيدىن پويىزغا چىقتىم. بىرسى يېنىمغا كېلىپ ئولتۇردى. بىر-ئىككى مىنۇتچە جىم ئولتۇرغاندىن كېيىن. ئۇ ئادەم: «ھاۋا بەك دىمىق بولۇپ كەتتى» دېدى.
مەن بۇنداق سۈركىلىشىپ تۇرىدىغان ئادەملەرنى ياخشى كۆرمەيمەن. شۇڭا گەپ قىلماي ئولتۇرۇۋالدىم. بىر ئازدىن كېيىن: «ھاۋا بەك دىمىق بولۇپ كەتتىغۇ، شۇنداق ئەمەسمۇ ئەپەندىم!» دېدى. گەپ قىلماي ئولتۇرۇۋېلىشمۇ مەدەنىيەتسىزلىك. شۇڭا مەن: «شۇنداق» دېدىم.
ئۇنىڭدىن باشقا بىر ئېغىز گەپ قىلغان بولسام، خۇدا ئۇرسۇن! ئۇ ئادەم سەل ئولتۇرغاندىن كېيىن: «بۇ يىلمۇ يامغۇر ياغمايدىغان ئوخشايدۇ» دېدى.