|
بۇ ئادەمنىڭ گېپى تۈگىمەيدىغاندەك قىلاتتى، بىراق مەن يەنىلا ئۈن-تىنسىز ئولتۇردۇم. «شۇنداقمۇ ئەپەندىم، بۇ يىل پەقەتلا يامغۇر ياغمايدىغان ئوخشىمامدۇ؟» دېدى ئۇ ئادەم. خۇدا ھەققى مەن يالغان سۆزلىگەن بولسام سۇ يۈتسۇن، مەن پەقەت: «شۇنداق» دېگىنىمچىلا جىم ئولتۇردۇم. ئۇنىڭغا، بۇرادەر، ئۇنداق ئەمەس، دېگىلى بولامدۇ؟ ئۇ «بەلكىم يامغۇر ياغماس!» دېسە، مەن «ياق، يامغۇر ياغىدۇ» دەمدىمەن؟ يامغۇر ياغامدۇ، ياغمامدۇ، مەن نەدىن بىلەي؟ شۇنداق قىلىپ بۇ ئادەم گەپنى قۇرغاقچىلىققا يۆتكىدى: «سۇ قىس بولىدۇ.... يامان بولدى......» دېدى. مەن سادا چىقارمىدىم. «شۇنداقمۇ ئەپەندىم، سۇ قىس بولىدىغۇ؟» دېدى ئۇ. «شۇنداق» دېدىم مەن. «يامغۇر ياغمىسا قەھەتچىلىك بولىدۇ، بۇ يىل قەھەتچىلىك بولىدىغان بولدى، ئاناتولىيىدە قۇرغاقچىلىق بوپتىمىش.» خۇدا ھەققى مەن زۇۋانىمنى چىقارمىدىم. «شۇنداقمۇ ئەپەندىم؟» دېدى ئۇ. «شۇنداق» دېدىم مەن. «يەنىلا سىرتتىن بۇغداي سېتىۋېلىشقا مەجبۇر بولىمىز» دېدى ئۇ. مېنىڭ جىم ئولتۇرغۇنۇمنى كۆرۈپ ئۇ: «سىرتتىن ئالىمىز، شۇنداق ئەمەسمۇ ئەپەندىم؟» دېدى. بۇنى مەن نەدىن بىلەي، مەن سودا نازىرى بولمىسام، بۇغداي ئالامدۇق، ئارپا سېتىۋالامدۇق، ماڭا نېمىدى؟ «ئالىمىز، شۇنداقمۇ؟» ئۇ يەنە سورىدى. مەن يەنىلا: «شۇنداق» دېدىم. «بۇنداق باشقۇرغىلى بولمايدۇ، ھۆكۈمەت بۇ ئىشلارنى باشقۇرالمايدۇ؟» بىز ھاۋادىن ھۆكۈمەتكە ئۆتتۇق. ھاۋا سۆزى چىققاندا ئادەمنىڭ ئەقلىگە ھۆكۈمەت كېلىشى مۇمكىنمۇ؟ قارىغىنا، گەپ نەدىن نەگە كەتتى. ھۆكۈمەت ئىدارە قىلالمايدۇ، شۇنداقمۇ ئەپەندىم؟» گەپ ئۇچى ھۆكۈمەتكە بېرىپ تاقالغاچقا، مەن بۇ قېتىم «شۇنداق» دەپمۇ قويمىدىم. خوپ ھاۋانى بىلدۇق، سۇنى چۈشەندۇق، ئەمدى ھۆكۈمەت نېمە بولماقچى، مەن زۇۋان سۈرمىدىم. بىراق ئۇ كىشى بېقىنىمغا بىرنى نوقۇپ قويغاندىلا: «شۇنداق....» دېدىم. گەپ قىلمىسام ئۇ يەنە بىر مۇش سېلىشى مۇمكىن ئىدى. «ھەممە نەرسە كۈندىن كۈنگە ئەرزانلىشىپ كېتىۋاتىدۇ. بۇ خەلقنىڭ ھالى نېمە بولار؟» دېدى ئۇ. «ياق قىممەتلەشمىدى، ھەممە نەرسە كۈندىن-كۈنگە ئەرزانلىشىپ كېتىۋاتىدۇ» دېسەمغۇ بوپتىكەن، لېكىن شۇنداقتىمۇ بۇلارنى ئۇ ئادەم بىلەن مۇنازىرىلىشىپ ئىسپاتلاپ چىقىشقا توغرا كېلەتتى-دە! شۇڭا مەن ئۇنىڭدىن قۇتۇلۇش ئۈچۈنلا: «شۇنداق....» دەپ قويدۇم. «ئاقىۋېتىمىز ھالاكەتلىك.....» گەپ بارغانسېرى ئەزۋەيلەپ كېتىۋاتاتتى. مەن گەپ قىلمىدىم. ئۇ بىرنى جەينەكلىدى، مەن: «ئېھ.....» دەپلا ئورنۇمدىن تۇرۇپ كەتتىم. «شۇنداق ئەمەسمۇ، ئەپەندىم؟» دېدى ئۇ يەنە. «شۇنداق...» مەن ئەگەر جاۋاب بەرمىسەم ئۇنىڭ خامىرىمغا بىرنى سېلىپ «شۇنداقمۇ، ئەپەندىم؟» دەپ سورىغۇدەك ئەلپازى بار ئىدى. كۆزۈم تاشقىرىدا، يا ھەيدەر پاشا ئىستانىسىغا يېتىپ بارالمىدۇق، يېتىپ بارساققۇ ئۇنىڭدىن قۇتۇلاتتىم. ئۇ كىشى بارغانسېرى گەپنى يامان يەرگە باشلىغىلى تۇردى. بەزىدە مەن تۇرۇپلا: «ياق، ئۇنداق ئەمەس» دېمەكچى بولىمەن، بىراق يەنىلا شۇنداقتۇ، ياق ئۇنداق ئەمەستۇ دېگەن گەپلەر بىلەن، ئىش تېرىپ يۈرمەي دېدىم. ئۇ سۆزلەيدۇ، سۆزلەيدۇ. تۇرۇپ-تۇرۇپ «شۇنداقمۇ، ئەپەندىم؟» دەپ سوراپ قويىدۇ. ئۈنۈمنى چىقارمىسام جەينىكى بىلەن بىرنى سالىدۇ، مەن «ئېھ....» دەپلا يانتىيمەن. شۇنداق قىلىپ بۇ كىشى مېنى دېرىزىنىڭ تۈۋىگە قىستاپ كەلدى. ئەمدى دېرىزىدىن سەكرەپ چۈشۈپ كېتىشتىن باشقا ئۇنىڭدىن قۇتۇلۇش يولى قالمىغان ئىدى. ئۇ ئادەم توختىماستىن ۋالاقلايدۇ. ئارقىدىنلا تىزىمغا شاپىلاقلاپ «شۇنداقمۇ، ئەپەندىم؟» دەپ سورايدۇ. مەن ئۇنىڭ شاپىلىقى تەگكەن يەرنى ئۇۋىلاپ قويۇپ: «شۇنداق.....» دەيمەن. يەنە مۆرەمدىن تۇتۇپ سىلكىپ «شۇنداق ئەمەسمۇ؟» دەيدۇ. مەن «شۇنداق» دەيمەن. ئۇنىڭدىن كۆرە ياتقۇزۇپ قۇيۇپ ئۇرغان بولسا ياخشى بولاتتى. چىمداش، شاپىلاقلاش، جەينەكلەش، مۇشتلاش دېگەندەكلەر بىلەن خۇداغا شۈكرى، ئاران دېگەندە ھەيدەر پاشاغا كەلدۇق، پويىزدىن چۈشۈش بىلەنلا ئۇ ئادەم ئادەملەر توپى ئارىسىدا كۆزدىن غايىب بولدى. مەنمۇ ئۇ مېنى يەنە كۆرۈپ قالمىسۇن دەپ قورقۇپ، بېشىمنى يەردىن ئۈستۈن كۆتۈرمىدىم. ئەمدى پاراخوتقا چىقاي دەپ تۇرۇشۇمغا، بىر قول كېلىپ مۆرەمدىن تۇتتى. قارىسام بىر ساقچى.... «بىر مىنۇتقا ساقچىغا كىرىپ چىقسىڭىز» دېدى. ساقچى دېگەن سۆزنى ئاڭلاپ ئۈستۈمدىن بىر قاپاق سۇ تۆكۈلگەندەك بولۇپ كەتتىم. ھاياتىمدا ساقچى دېگەنلەر بىلەن ئالاقە قىلىپ باقمىغانىدىم. قانداق قىلاي، ئىلاجىم يوق..... ساقچىغا كىردىم. شۇنداق قارىسام، يولبويى مەندىن «شۇنداقمۇ، ئەپەندىم» دەپ سوراپ كەلگەن ھېلىقى ئادەم ھىجىيىپ تۇرمامدۇ، يولدا ئۇدۇلىمىزدا تۇرغان ئىككى يولۇچىمۇ تۇرۇپتۇ. مەن تېخى ئۆزۈمچە، بۇ ئىككى يولۇچى، بۇ ئەبلەخنىڭ يولبويى مېنى جەينەكلەپ، مۇشتلاپ كەلگىنىگە چىدىماستىن، ماڭا ئىچى ئاغرىپ، ساقچىغا بۇ ئەبلەخ ئۈستىدىن ئەرز قىلىپ كىرگەن ئوخشايدۇ دەپ ئويلاپ: «مەن ھېچقانداق كىشى ئۈستىدىن ئەرز قىلمايمەن» دېدىم. ساقچى باشلىقى: «بىراق سېنىڭ ئۈستۈڭدىن ئەرز قىلغانلار بار، قارا، بۇ ئادەم سېنىڭ ئۈستۈڭدىن ئەرز قىلىپ كەپتۇ» دېدى. يا خۇدايىم.... توۋا، بۇ ئادەمنىڭ ھەربىر سۆزىگە «شۇنداق» دەپ جاۋاب بېرىپ تۇرساڭمۇ، يەنە كېلىپ سېنىڭ ئۈستۈڭدىن ئەرز قىلىدىكەن، ھەي.... مۇنداق ئىشلارنى ئاڭلىغانمۇسىلەر؟.... ئۇ ئادەم: «شۇنداق. بۇ ئادەملەرمۇ گۇۋاھچى، ئۇنىڭ يولبويى دېمىگەن گېپى قالمىدى» دېدى. شۇنداق قىلىپ ھېلىقى ئەبلەخ يولدا نېمە دېگەن بولسا، ھەممىسىنى خۇددى مەن سۆزلىگەندەك قىلىپ چۈشەندۈردى. «بۇلارنى مەن دېمىدىم، ھەممىسىنى ئۇنىڭ ئۆزى دېگەن» دېدىم مەن. ئىككى گۇۋاھچى: «شۇنداق، ھەممىنى ئۇ سۆزلىدى. بۇ ئادەم بولسا، شۇنداق، شۇنداق، دەپ ھەر سۆزىنى تەستىقلاپ تۇردى.» دېيىشتى. ھېلىقى ئەبلەخ: «مەن ئۇنىڭدىن گەپ ئېلىش ئۈچۈن قەستەنگە سۆزلىگەن ئىدىم» دېدى. دېمەك مەن، ئۇنىڭ سۇئاللىرىغا «شۇنداق» دەپ جاۋاب بەرگىنىم ئۈچۈن گۇناھكار بوپتىمەن. سەدى بەي قولىدىكى بېلىق سالغان قەغەز خالتىسىنى تۈزەپ تۇرۇپ: -بېلىقلار تۆكۈلۈپ كەتكىلى تاس قاپتۇ، قەغەز خالتىنىڭ تۈۋى تېشىلىپ كېتىپتۇ،-دېدى. بېلىقلارنى ئۇ ئىككى ئوچۇمى بىلەن تۇتۇپ تۇراتتى: -شۇنداق قىلىپ ئاخىرى نېمە بولدى، سەدى بەي؟- دېدىم مەن. -ئاخىرى تەكشۈرۈش ماتېرىيالى يازدۇق، ئەمدى سوتقا بارماقچىمىز. -خوپ، ئۇ ئادەم سىزنىڭ ئۈستۈڭىزدىن نېمە ئۈچۈن ئەرز قىپتۇ؟ -ساقچىدىن چىقىۋېتىپ مەن ئۇنىڭدىن شۇنى سورىدىم. ئۇ ئەبلەخ: «سەن، شۇنداق، دېگەن سۆزنى ئىشتىياق بىلەن ئەمەس، خالىماستىن دېگەن ئىدىڭ، مەن سەندىن مېنىڭ ئۈستۈمدىن ماتېرىيال بېرىپ يۈرمىسۇن دەپ قورقتۇم، شۇڭا سېنىڭدىن بۇرۇن پويىزدىن چۈشۈپلا ساقچىغا يۈگۈردۈم.» دەيدۇ. «بۇرادەر، ئۆزۈڭ شۇنچىلىك قورقۇپ تۇرۇپ، يەنە نېمە ئۈچۈن ئاغزىڭنى يۇمماستىن، قالايمىقان سۆزلەپ يۈرۈيسەن؟» دېدىم ئۇنىڭغا. «قانداق قىلاي، زادىلا ئۆزۈمنى تۇتالمايمەن، ئىختىيارىم ئەمەس.... » دېدى ئۇ. |
