نىدائىي يانبىلوگى

يانفوندا كۆرۈش

   ھەر ئۈچ كۈندە ئۇلانباتوردىن بېيجىڭغا بىر قېتىم ئايروپىلان قاتنايتتى . شۇنداق قىلىپ تۇنجى تۈركۈمدە ۋەتەنگە قايتقان مۇھاجىر ئۇيغۇرلار ئىلگىرى - كېيىن ئون نەچچە كۈندە ببيجىڭغا كېلىپ بولدى . دۆلەت مىللەتلەر ئىشلىرى كومىتېتى مۇھاجىرلارنى مەخسۇس ئاپتوبۇسلار بىلەن بېيجىڭدىكى تيەنتەن باغچىسى ، گۇگۇڭ خان سارىيى ، ھايۋاناتلار باغچىسى قاتارلىق ئورۇنلارنى ئېكسكۇرسىيە قىلدۇردى 7 - ئاي مەزگىلى بېيجىڭ ناھايىتى ئىسسىق بولغاچقا ، موڭغۇلىيەنىڭ سالقىن تاغلىرىدىن كەلگەن بۇ مۇھاجىرلارنىڭ ياشقا چوڭلىرى ئاغرىپ كەتتى . چوڭلاردىن بىر نەچچىسى دوختۇرخانىدا بىرنەچچە كۈن? داۋالىنىىپ ئاران ساقايدى . شۇنىڭ بىلەن ئېكسكۇرسىيە قىلىدىغان باشقا ئورۇنلار ئەمەلدىن قالدۇرۇلۇپ ئىيۇلنىڭ ئاخىرىدا بېيجىڭدىن پويىزغا ئولتۇرۇپ شىنجاڭغا قاراپ يولغا چىقتى . ئۇلار شىئەندە ئالتە كۈن تۇرۇپ يەنە بىر قىسىم يەرنى ساياھەت قىلدى .9- ئاۋغۇست پويىز بىلدن لەنجۇغا يېتىپ كەلدى . ئۇ چاغدا تۆمۈر يول تېخى لەنجۇدىن ئۆتمىگەنىدى . لەنجۇ بىلەن ئۈرۈمچى ئوتتۇرىسىدا ئاپتوموبىل قاتنىشى ناھايىتى قىس بولغاچقا ، مۇھاجىرلار لەنجۇدا بىر ھەپتە تۇرۇپ قالدى . چوڭلار ئىسىىققا چىدىماي يەنە ئاغرىپ كەتتى . شۇ كۈنلەردە سەيپىدىن ئەزىزى خەلق قۇرۇلتىيى ۋەكىللىرىنى ئېلىپ بېيجىڭدىن ئايروپىلان بىلەن لەنجۇغا يېتپ كەلدى . (ئۇ چاغدا بېيجىڭدىن ئۇچقان ئايروپىلان شىئەندە بىر ، لەنجۇدا بىر قونۇپ ئۈچىنچى كۈنى ئۈرۈمچىكە كېلەتتى) . مۇھەممەت سامساق بىر قىسم مۇھاجىر ۋەكىل بىلەن سەيپىدىن ئەزىزىنىڭ ياتىقىغا كىرىپ ، بىر ھەپتىدىن بۇيان قاتناشنىڭ ھەل بولمىغانلىقى ، چوڭلارنىڭ ئاغرىپ قالغانلىقىنى دوكلات قىلدى . سەيپىدىن ئەزىزى ئاغرىپ قالغانلارنى ئەتە ۋەكىللەر ئولتۇرغان ئايروپىلاندا ئۆزى ئېلىپ كېتىدىغانلىقىنى ئېيتىپ ، شىنجاڭنىڭ لەنجۇدىكى ئىش بېجىرىش ئورنىنىڭ باشلىقلىرى بىلەن جىددىي سۆزلەشكەندىن كېيىن ، ئامېرىكا ئەسكەرلىرىدىن ئولجا قالغان "دوتكى" ماركىلىق ئۈچ چوڭ ماشىنىدىكى شىنجاڭغا ئېلىپ ماڭغان يۈكلەرنى چۈشۈرگۈزۈۋېتىپ ، قالغانلارنى يۈك - تاقلىرى بىلەن ئورۇنلاشتۇرۇپ بەردى . شۇنداق قىلىپ موڭغۇلىيەدىن ۋەتەنگە قايتقان مۇھاجىر ئۇيغۇرلار 1955- يىلى 5- مايدا موڭغۇلىيە جۇمھۇرىيىتى خۇبدا شەھىرىدىن يولغا چىقىپ ، 21- ئاۋغۇست ، يەنى 109 كۈندە ساق - سالامەت ئۈرۈمچىگە يېتىپ كەلدى . ئۈرۈمچىدە بۇ مۇھاجىر ئۇيغۇرلارنى كۈتۈۋېلش ھەم ئۆز يۇرتلىرىغا ئۇزىتىش خىزمىتىگە شىنجاڭ ئۆلكىلىك خەلق ئىشلىرى نازارىتى مەسئۇل بولدى ھەمدە پالتاخۇنباي سارىيىنىڭ ئارقىسىدىكى خەلق ئىشلار نازارىتىنىڭ بىر قەۋەتلىك مېھمانخانىسىغا ئورۇنلاشتۇردى . خەلق ئىشلار نازارىتى ئۇلارنى ئۈرۈمچىدە بىرنەچچە كۈن دەم ئېلىپ شەھەرنى كۆرۈشكە ھەمدە يۇرتلىرىدىكى تۇغقانلىرى بىلەن ئالاقىلىشىشقا قويۇپ بەردى . ئۇلارنىڭ خىراجىتى ئۈچۈن ھەربىر چوڭ ئادەمگە كۈنىگە ئىككى يۇەن ، بالىلارغا بىر يۇەندىن تۇرمۇش پۇلى تارقاتتى . ئۇ چاغدا ئۈرۈمچىدە بىر گرام ئالتۇن 2.68 يۇەن ئىدى . بىر ئادەم بىر كۈندە ئاشپۇزۇلدىن ئۈچ ۋاخ تاماق يېسىمۇ بىر يۇەننى خەجلەپ بولالمايتتى . شۇ كۈنلەردە يەنە سەيپىدىن ئەزىزىنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى بىلەن شىنجاڭ ئۆلكىلىك كادىرلار نازارىتى موڭغۇلىيەدىن كەلگەن مۇھاجىر ئۇيغۇرلار ئىچىدىكى ئوقۇمۇشلۇق ئادەملەرنى تىزىملاپ ، ئۇلارنى ئۈرۈمچىدە ياكى ئۆر يۇرتلىرىدا ئىشقا ئورۇنلاتتۇرۇش لايىھەسىنى تۈزۈپ چىقتى . كورلىلىق ئابدۇراخمان سابىت دېگەن كىشى ئوتتۇرا تېخنىكوم سەۋىيەسىدىكى ئادەم بولغاچقا ، كورلىدىكى موڭغۇل مەكتەپكە ئوقۇتقۇچىلىققا تەقسم قىلدى . باي ئىبراي دېگدن كىشىنىڭ تىللا ، سارا دېگەن ئىككى قىزى موڭغۇلچە ئوقۇغان ، موڭغۇلىيەدە خوبدا ئۆلكىلىك سەنئەت ئۇمەكتە ئارتىس بولغان بولغاچقا ، كورلىدىكى سەنئەت ئۆمەككە ئورۇنلاشتۇردى . ئىككىنچى تۈركۈمدە ئالتاي ئارقىلىق كەلگەن مۇھاجىرلاردىن ھېيتاخۇن روزىنى ئالتاي شەھەرلىك سودا كوپىراتىپىغا مۇئاۋىن دېرىكتورلۇققا ، غاپپار دېگەن كىشىنى ئۆلكىلىك موڭغۇل مەكتەپكە ئوقۇتقۇچىلىققا ، بۇسارە بەكرىنى "شىنجاڭ گېزىتى "نىڭ موڭغۇل تەھرىر بۆلۈمىگە تەقسىم قىلدى . مۇھاجىر ئۇيغۇرلار ئۈرۈمچىدە بىر ھەپتە تۇرغاندىن كېيىن ھەرقايسىسىنى ئۆز يۇرتلىرىغا يولغا سالدى ھەمدە يەرلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ ئۇلارنى ياخشى ئورۇنلاشتۇرۇشى تەلەپ قىلىندى . بۇ مۇھاجىر ئۇيغۇرلار ئاساسەن قۇمۇل ، تۇرپان ، گۇچۇڭ ، غۇلجا ، كورلا ، كۇچا ، ئاقسۇ ، ئاتۇش ، قەشقەر ، خوتەنلىك ئادەملەر ئىدى .