1. دۇنيا ئەيدىز كىسىلىنىڭ تارقىلىش ۋەزىيتى قانداق ؟ 1981 - يىلى ئامەركا تۇنجى بولۇپ ئەيدىز كىسىلىنى بايقىغاندىن بۇيان ، ئەيدىز كىسىلى پۇتۇن دۇنياغا تارقالدى . گەرچە ئىنسانلار ئەيدىز كىسىلى بىلەن 20 نەچچە يىل كۇرەش قىلغان بولسىمۇ ، لىكىن ھازىرغا قەدەر يەنىلا بۇ كىسەلنى داۋالاشتا ئۇنۇملۇك ئۇسۇلىنى تەپىپ چىققىنى يوق . 2002 - يىلى 12 - ئايغا قەدەر پۇتۇن يەر شارىدا 60 مىليۇن ئادەم ئەيدىز ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغان بولۇپ ، 12 مىليۇن يۇقۇملانغۇچىلار بىلەن كىسەللەر ھايات ياشاۋاتقان بولۇپ ،20 مىليۇن ئادەم ئەيدىز كىسىلى بىلەن ھاياتىدىن ئايرىلغان . بۇنىڭ %95 تەرەققى قىلىۋاتقان دولەتلەردە بولۇپ ، ئادەم سانى تىز كوپىيىۋاتىدۇ . 2002 - يىلى بىر يىل ئىچىدە يەڭىدىن يوقۇملانغۇچىلار 5 مىليۇنغا يەتكەن بولۇپ ، مولچەرگە قارىغاندا ھازىر كۇنىگە 1400 ئادەم يەڭىدىن يۇقۇملىندىكەن . بەزى دولەت ۋە رايونلاردا ئەيدىز كىسىلى قۇرامىغا يەتكەنلەرنىڭ ئولۇپ كەتىشىدىكى ئاساسلىق سەۋەپ بولۇپ قالغان .
2 . دولىتىمىزدە ئەيدىز كىسىلىنىڭ تارقىلىش ۋەزىيىتى قانداق ؟ 1985 - يىلى دولىتىمىز تۇنجى بولۇپ ئەيدىز كىسىلىگە گىرىپتار بولغۇچىغا دىئاگىنۇز قۇيۇلغاندىن تارتىپ ، 2002 - يىلنىڭ ئاخىرغا قەدەر مەمىلكەت بويىچە ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى يۇقتۇرۋالغانلار 40560 ئادەمگە يەتكەن بولۇپ ، بۇنىڭ ئىچىدە ئەيدىز كىسىلىگە گىرىپتار بولغانلار 2639 غا ، ئولگەنلەر سانى 1047 گە يەتكەن .مۇتەخەسسىلەرنىڭ مولچەرلىشىچە ، لىمىزدە ئەمىلى ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى يۇقتۇرۋالغانلار سانى 1 مىليۇندىن ئەشىپ كەتكەن بولۇپ ، جەلقئارا ئولچەم بويىچە ئەيتقاندا ، يۇقۇملىنىش نىسپىتى ئەشىپ كەتكەن . دولىتىمىزدە ھازىر يەنىلا ئەيدىز كىسىلىنىڭ تارقىلىش توۋەن مەزگىلدە تۇرغان بولسىمۇ لىكىن ، دولىتىمىز نۇپۇس ئاساسى سانى كوپ بولغاچقا ئەيدىز كىسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ سانى كوپ بولغاچقا ،ئەيدىز كىسىلىنڭ ئالدىنى ئەلىش ۋە ئۇنى داۋالاش ۋەزىيىتىدىن خوشال بولۇپ كەتىشكە بولمايدۇ . مۇتەخەسسىلەرنىڭ مولچەرلىشىچە ئەگەر پائال تەدبىر قوللانمىغاندا ، 2010 - يىلغا بارغاندا جۇڭگو ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار 10 مىليۇنغا يىتىش ئەھتىمالى بار ئىكەن .
ئەيدىز كسىلى دىگەن نىمە ؟ ئەيدىز كىسىلى دىگەن بۇ سوز ئەنگىلىزچە ئاتالغۇنىڭ تەرجىمىس بولۇپ ، تىببىي ئىلمىدە << ئىمونىت خارەكتىرلىك كەمتۇكلۇك ئۇنۋەرسال كىسىلى >> دەپ ئاتىلدۇ . جۇڭگوچە يەزىقتا ئەنگىلىزچە يەزىقىنىڭ تۇللۇق ئاتىلىشىغا ئاساسەن ( ئاكقۇئىتەد لممۇنەدەفىكىئەنكي سيندرومە) دىگەن خەتنىڭ قىسقارتىلمىسى بويىچە (ئائىدس) << ئەيدىز كىسىلى >> دەپ تەرجىمە قىلىنغان . بۇ نام ئەيدىز كىسىلى دىگەن مۇكەممەل ئۇقۇمنى ئىپادىلەپ بەرىدۇ . بۇنىڭدىن ئەيدىز كىسىلىنى دىگەن 3 ئەنىق مەنانى چۇشىنىۋالغىلى بولىدۇ . بىرىنچىدىن ؛ ئەرىشىش دىگەن سوز ، كىسەلنىڭ ئاخىرقى باسقۇچقا بارغاندا بۇرۇن كورۇلۇپ باقمىغان ، ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى پەيدا قىلغان يۇقۇملۇق كىسەل ئىكەنلىگىنى كورىۋالغىلى بولىدۇ . ئىككىنچىدىن ؛ ئەمونىت كەمتۇكلىگى ؛ كىسەللىك يۇز بەرىش جەھەتتە ، ئاساسلىغى ئادەم بەدىننىڭ ئەمونىت سەستىمىسى زىيانغا ئۇچىراش ئارقىلىق ، ئەمونىت سەستىمىسىنڭ مۇداپىئەلىنىش ئىقتىدارى توۋەلەپ كەتكەنلىكنى كورسىتىدۇ . ئۇچۇنچىدىن ؛ ئۇنۋىرسال ئالاھىدىلىگى : - كىلىنكىلىق داۋالاش جەھەتتە ئىمونىتلاش كەمتۇكلىگى تۇپەيلىدىن تۇرلۇك سەستىمىنىڭ پۇرسەت خارەكتىرلىك يۇقۇملانغانلىغىنى ، شۇنىڭ بىلەن مۇرەككەپ بولغان داۋالىنىشنىڭ كىلىپ چىققانلىغىنى بىلدۇرىدۇ .
4 . ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى يۇقتۇرۋالغۇچىلار بىلەن ئەيدىز كىسىلىگە گىرىپتار بولغۇچىلارنىڭ قانداق ئوخشىماسلىغى بار ؟ ئەيدىز كىسىلى ۋىروسى ئادەم ئورگانىزىمىغا كىرگەندىن باشلاپ ، ئادەم ئورگانىزىمى ئۇنىڭ بىلەن كۇرەش قىلىشنى باشلايدۇ . ۋەروس ئادەم بەدىندە كوپىيىش ئۇچۇن مەلۇم ۋاقىت كەتىدۇ . باشلىنىش باسقۇچىدا يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئىمونىت ئىقتىدارى ئەغىر زىيانغا ئۇچىرغان بولغاچقا رۇشەن كىسەللىك ئالامەتلىرى كورىلمەيدۇ . بۇنداق كىشىلەر ئەيدىز ۋەروسىنى يۇقتۇرۋالغۇچىلار دەپ ئاتىلدۇ . يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئەمونىت ئىقتىدارى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچىراپ مەلۇم دەرىجىدە يەتكەندىن كەيىن ، باشقا مىكروپلار ئادەم بەدىنىگە كىرىشكە باشلايدۇ . شۇنىڭ بىلەن كوپ خىل كىسەللىك يۇز بىرىدۇ . بۇ ئادەتتە پۇرسەت خارەكتىرلىك يوقۇملىنىش دەپ ئاتىلدۇ . مەسىلەن ؛ ئەغىر ھالدا ئىچى سۇرۇش ، ئوپكە ياللۇغى ۋە باشقا كىسەللىك ئالامەتلىرى كورىلدۇ . يەنە بەزى يۇقۇملانغۇچىلاردا گومۇشلۇق قاتارلىق ئالامەتلەر كورىلدۇ . بۇ ۋاقىتتا يۇقۇملانغۇچىلار ئەيدىز كسىلىگە گىرىپتار بولۇپ بولغان بولىدۇ . ئەيدىز كىسىلىنىڭ ئىپادىلىرى كوپ خىل بولۇپ ، ئەڭ ئاخىردا قاتتىق ئىچى سۇرۇش ، ئوپكە ياللۇغى ،ئىشىقلىق راك قاتارلىق كىسەللىكلەر بىلەن تىنى ئاجىزلاپ ئولۇپ كەتىدۇ . ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار تەرەققى قىلىپ ، ئەيدىز كىسىلىگە ئايلانغۇچىلار بىر قانچە ئايدىن كەيىن بىر قانچە يىلغىچە ئومۇر كورىدۇ . ئادەتتە 8 يىلدىن 10 يىلغىچە بولىدۇ . ئەڭ ئۇزۇن ئومۇر كورگەنلەر 19 يىلغا يەتىدۇ .كىسەللىك تەرەققى قىلىشىغا تەسىر كورسىتىدىغان ئامىللا ناھايتى كوپ بولۇپ ، دوختۇرنىڭ يەتەكچىلىك قىلىشىغا پائال ماسلىشىپ داۋالىنىش ، ئۇزۇقلىنىش ، ساقلىقنى ساقلاش قاتارلىق ئۇنۇملۇك تەدبىرلەرنى قوللانغاندىلا كىسەللىك تەرەققى قىلىش ۋاقتىنى ئۇزارتىشقا بولىدۇ .
5 . ساغلام كىشىلەر قانداق قىلغاندا ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى يۇقتۇرۋالىدۇ ؟ ئەيدىز كىسىلى ئاساسلىغى جىنسى مۇناسىۋەت ئوتكۇزۇش ، قان ۋە بالا ئىمىتىش قاتارلىق ئۇچ خىل يول ئارقىلىق يوقىدۇ . ساغلام ئادەم تىرىسى بىلەن بەدەن قاتلىمى زەخمىلەنسە يەنە كىلىپ بۇ زەخمە ئورنى ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بارلارنىڭ قەنى ، ئۇرۇقدان ، ئىسپىرما ، سۇت سۇيۇقلىغى بىلەن ئۇچىراشسا ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى يۇقتۇرۋرالىدۇ .
6 . ئەيدىز كىسىلىنى داۋالىغىلى بولامدۇ ؟ گەرچە ئەيدىز كىسىلىنى ئۇنۇملۇك داۋالاش ئۇسۇلى بولمىسىمۇ لىكىن ، ئۇنى يەنىلا داۋالاشقا بولىدۇ . ئەيدىز كىسىلىگە گىرىپتار بولغانلار ۋاقتىدا ئاكتىپلىق بىلەن داۋالىنىش لازىم . مەسىلەن ؛ ئوپكە ياللۇغىغا گىرىپتار بولغانلار ۋاقىدا داۋالانسا ئۇنى داۋالاپ ساقايتقىلى بولىدۇ . زۇكام بولغاندا ئۇنى چىڭ تۇتۇپ داۋالاتسا ، داۋالاپ ساقايتقىلى بولىدۇ . ھازىرغا قەدەر ۋەروسقا قارشى داۋالاش ئۇسۇلى بارلىققا كەلگەن بولسىمۇ لىكىن ، ئىچكى ئورگانىزىمدىكى ئەيدىز ۋەروسىنى تۇللۇق يوقىتىدىغان ئۇسۇل تەپىلغىنى يوق . لىكىن ئۇنىڭ كوپۇيۇپ تارقىلىشىنى كونتىرول قىلغىلى بولىدۇ . مۇشۇنداق بولغاندا ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئومىرىنى ئۇزارتقىلى بولىدۇ .
7 . ئەيدىز كىسىلىنىڭ ئالامەتلىرى قايسىلار ؟ ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغاندىن باشلاپ ، تەرەققىي قىلغانغا قەدەر 4 دەۋىرگە بولىندۇ . 1) جىددىي خارەكتىرلىك يۇقۇملىنش دەۋرى . ئادەتتە ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى يۇقۇملانغاندىن كەيىن ، 2~6 ھەپتە ئىچىدە ئۇنىڭ ئالامەتلىرى كورىلدۇ . ئالامەتلىرى ؛ قىزىش ، كارنەي ئاغرىش ، لىمفالىق ئىششىق ، تەرە قىچىشىش قاتارلىق ئالامەتلەر كورىلۇپ ، ئادەتتە 2 ھەپتە ئەتىراپىدا داۋاملىشىپ ، ئوزلىگىدىن يوقاپ كەتىدۇ . بەزىدە نەرۋا سەستىمىسى ئاغرىش ، باش ئاغرىش ، پۇتۇن بەدىننىڭ بۇغۇملىرى سىقىراپ ئاغرىش ، تۇقۇلمىلار ئاغرىش ، نەرۋا پەردە ياللۇغى ياكى ياللۇغ كىسىلىگە گىرىپتار بولۇش ئالامەتلىرى كورىلدۇ .لىكىن ھەممە ئادەمدە رۇشەن بولغان جىددى خارەكتىرلىك يۇقۇملىنىش دەۋرى بولىۋەرمەيدۇ . ئۇنىڭ كورىلۇش نىسپىتى %50~%70 گىچە بولىدۇ . 2) كىسەلسىز يۇقۇملىنىش دەۋرى . ئۇنىڭ ئالاھىدىلىگى رۇشەن كىسەللىك ئالامەتلىرى كورىلمەيدۇ . بۇ ئەيدىز كىسىلىنىڭ يۇشۇرۇن دەۋرى دەپ ئاتىلدۇ . يۇشۇرۇن دەۋرىدە ئەيدىز كىسىلىنىڭ ۋەروسى ئادەم بەدىندە كوپىيىشكە باشلاپ ئورگانىزىمدا مۇناسىپ قارشى كۇچ پەيدا بولىدۇ . يۇشۇرۇن مەزگىل ئىچىدە ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار يۇشۇرۇش خارەكتىرىگە ئىگە بولۇپ ، ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى بىرگە ئەلىپ يۇرگەن بولىدۇ ، بۇ ۋاقىتتا ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنىڭ ئادەم بەدىنىگە يۇقۇپ كىرىش نىسپىتى %100 گە يەتكەن بولىدۇ . 3) پۇتۇن بەدەنلىك لىمفالىق ئىشىق كىسىلىنىڭ داۋاملىشىش دەۋرى . يۇشۇرۇن مەزگىلنىڭ ئۇزۇرىشىغا ئەگىشىپ ، ۋەروس ئادەم ئورگانىزىمىدا ئوزلۇكسىز كوپىيىپ ، ئىمونىت سەستىمىسىغا بۇزغۇنچىلىق قىلىشقا باشلايدۇ . داۋاملىق قىزىش ، داۋاملىق ئىچى سۇرۇش ، سەۋەبى ئەنىق بولمىغان ھالدا بەدەن ئەغىرلىغى توۋەنلەپ كەتىش ، كوپ تەرلەش ، باش ئاغرىش قاتارلىق ئالامەتلەر كورىلدۇ . بولۇپمۇ بەدەننىڭ ئىككىدىن ئارتۇق يىرىدە چوڭ - كىچىكلىگى 1 مىللىمىتىر ئەتىراپىدا لىمفالىق ئىششىق پەيدا بولغان بولۇپ ئاغرىمايدۇ .ئەيدىز كىسىلىنىڭ ۋەروسى ئادەم ئورگانىزىمىغا كىرگەن بولىدۇ . 4) ئەيدىز كىسىلى دەۋرى . ئورگانىزىمنىڭ ئىمونىت سەستىمىسى ئەغىر بۇزغۇنچىلىققا ئۇچىرايدۇ . ئادەتتە ئۇنىڭ ئىپادىلىرى كوپ خىل بولۇپ ، ئۇنى 5 خىل تىپقا يىغىنچاقلاشقا بولىدۇ . ئا تىپلىق ؛ پۇتۇن بەدەن ئاغرىش . مەسىلەن ؛ نۇرىمالسىز قىزىتما ۋاقتى 1 ئايدىن يۇقرى بولۇش ، داۋاملىق لىمفا ئىشىقىنىڭ چوڭلىغى 1 مىللىمىتىر ئەتىراپىدا بولۇش . ئاستا خارەكتىرلىك ئىچى سۇرۇش 2 ئاي ئەتىراپىدا بولۇش ، 3 ئاي ئىچىدە بەدەن ئەغىرلىغى %10 دىن يۇقرى كاملاپ كەتىش ، كوپ تەرلەش ، دەسلىپىدە كەچىسى كورۇلۇش ، كەيىن كۇندىزىگە ئوزگىرىش ، قاغدۇرسىزلىنىش قاتارلىق ئالامەتلەر كورىلدۇ . ب تىپلىق ؛نەرۋا سەستىمىسى ئاغرىش .مەسىلەن ؛ ھارغىنلىق ھىس قىلىش ، ھالسىزلىنىش ، ئەستە تۇتۇش ئىقتىدارى توۋەنلەش ، تەكرار باش ئاغرىش ، تىرىنىڭ سىزىمچانلىغى توۋەنلەش ، روھسىزلىنىش ، ئىنكاسى ئاستا بولۇش قاتارلىق ئالامەتلەر كورۇلدۇ . ك تىپلىق ؛ يۇقۇملانغۇچىدا ئوپكە ياللۇغى ، تىبىركىلىيۇز ، ئۇچەي ياللۇغى قاتارلىق كەسەللىك كورىلدۇ . د تىپلىق ؛ << ئوسمۇلۇك ئىشىق >> ئاساسلىغى داۋاملىق كورۇلدىغان ئوسمۇلۇك ئىشىق . ئە تىپلىق ؛ ئاساسلىغى ئاستا خارەكتىرلىك پۇتۇن بەدەن ماغدۇرسىزلىنىش قاتارلىق لىمفالىق ئوپكە ياللۇغىنى كورسىتىدۇ . بۇنى داۋاملىق دەلىللەپ ئىسپاتلاشقا توغرا كەلىدۇ . كۇزۇتىشكە قارىغاندا ، ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغاندىن كەيىن 5 يىل ئىچىدە %10 دىن % 30 گىچە بولغان يۇقۇملانغۇچىنىڭ يۇقۇمى تەرەققى قىلىپ ، ئەيدىز كىسىلىگە ئايلىنىپ كەتكەن 13 يىل ئىچىدە تەخمىنەن % 60 يۇكملانغۇچىنىڭ يۇقۇمى تەرەققى قىلىپ ، ئەيدىز كىسىلىگە ئوزگىردىكەن . ھەمدە بارلىق يۇقۇملانغۇچىلار ئەيدىز بولغۇچىغا ئايلىنىپ كەتمىسىمۇ بۇ خىلدىكى كىشىلەرنىڭ سانى ناھايتى ئاز .
8 . ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار دەرھال ئولۇپ كەتەمدۇ ؟ ئەيدىز كىسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار دەرھال ئولۇپ كەتمەيدۇ .بۇ بىر ئادەمنىڭ ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى يۇقتۇرۋالغاندىن تارتىپ ، ئولۇپ كەتكىچە 4 باسقۇچنى باشتىن كوچۇردىغانلىغىدىن خۇلاسىلاپ چىقىرىلدى . 1 - 2 باسقۇچ يەنىلا كىسەللىك ئالامەتلىرى كورۇلمىگەن باسقۇچ بولىدۇ .لىكىن ، ئورگانىزىمدا ئەيدىز ۋەروسى يۇشۇرۇن سىڭىپ كىرىپ ، يۇقۇملىنىش خارەكتىرىنى ئالغان بولىدۇ . 3 - 4 باسقۇچ << كەسەللىك ئالامەتلىرى كورۇلىش دەۋرى >> بولۇپ ، ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى ئەلىپ يۇرگۇچىلەرنى << ئەيدىز كىسىلىگە گىرىپتار بولغانلار >> دەيمىز . ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى ئەلىپ يۇرگۇچىلەر بىلەن ئەيدىز كىسىلىگە گىرىپتار بولغۇچىلارنىڭ ھەممىسىنىڭ ئورگانىزىمىدا ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بولىدۇ . بۇلار بىردەك ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار دەپ ئاتىلدۇ . يۇشۇرۇن دەۋرى قانچە ئۇزۇن بولسا ،ئەيدىز كىسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئومرى شۇنچە ئۇزۇن بولىدۇ . شۇڭا ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار ھەرگىزمۇ ئوزىنى تاشلىۋەتىپ ، روھىي چۇشكۇنلىككە ئۇچىرماستىن ، بەلكى ئامال قىلىپ كىسەللىكنىڭ تەرەققىي قىلىشىنى ئۇزارتىش لازىم . پەقەتلا تەرەققىي قىلىش دەۋرىگە كىرمىسىلا ، ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى ئەلىپ يۇرگىچىلەر نۇرمال ئادەمگە ئوخشاش ئەمگەك قىلالايدۇ . ۋە تۇرمۇش كەچۇرەلەيدۇ . تەرەققىي قىلىش دەۋرىگە كىرگەندىمۇ پائال داۋالانسا شۇ ئارقىلىق ئومۇرنى ئۇزارتقىلى بولىدۇ .
ئەيدىز كىسىلى ۋە جىنسى تۇرمۇش . 9 . قانداق قىلغاندا ئەيدىز ۋەروسىنىڭ جىنسى ھەركەت ئارقىلىق تارقىلىشىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ ؟ ئەيدىز كىسىلى ۋەروسنىڭ جىنسى ھەركەت ئارقىلىق تارقىلىشىنىڭ ئالدىنى ئەلىشتا ، بىخەتەر بولغان جىنسى ھەركەتنى قوللۇنۇش كەرەك . بىخەتەر بولغان جىنسى ھەركەت 3 نوقتىنى ئوز ئىچىگە ئالىدۇ . 1) قىستۇرما خارەكتىرلىق جىنسى مۇناسىۋەت ئوتكۇزۇشنى قاتتىق مەنئىي قىلىش كەرەك ياكى ساقلىنىش . باشقا مۇۋاپىق يوللار ئارقىلىق جىنىسى ھەۋەسنى قاندۇرۇش . 2) پەقەت بىر مۇقىم ، ئوز - ئارا بىر - بىرىگە سادىق بولغان ، ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانمىغان ھەمرا تەپىپ جىنسى ئالاقە قىلىش كەرەك . 3) ھەر قەتىم جىنسى ئالاقە قىلغاندا سۇپىتى لاياقەتلىك بىخەتەرلىك قاپچۇغى ( گاندۇن يەنى ھامىلدارلىقتىن ساقلىنىش قاپچۇغى ) نى توغرا ئىشلىتىپ ، ئۇرۇقداننىڭ بىۋاستە ئۇچۇرشىشىنىڭ ئالدىنى ئەلىش . يۇقارقىلارنى ئىشقا ئاشۇرغاندىلا ،جىنسى تۇرمۇش ئارقلىق ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى يۇقۇتۇرۋەلىشنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ . رىيال تۇرمۇشتا ئىنتايىن ئاز ساندىكى كىشىلەر ئوزىنى تۇتىۋالالمايدۇ . ئۇنداقتا ئەيدىز كىسىلى بار كىشىلەر بىلەن جىنسى مۇناسىۋەت ئوتكۇزۇپ قويۇشنىڭ ئالدىنى ئەلىشنىڭ ئۇنۇملۇك ئۇسۇلى ؛ ئوز - ئارا سەمىمىي سادىق بولۇش ، ئەيدىز كىسىلى يۇقتۇرۋالمىغان ھەمرا تەپىش ، جىنسى تۇرمۇشتا بىخەتەرلىك قاپچۇغى ئىشلىتىش كەرەك .
10 . جىنسى كىسەللىك ئەيدىز كىسىلىنى يۇقتۇرۋەلىش ئەھتىمالىنى ئاشۇرۋەتەمدۇ ؟ شۇنداق . چۇنكى كوپلىگەن جىنسى كىسەللىك كوپىيىش سەستىمىسى ياللۇغى ، سىبلىس ، تەرە كىسىلى پەرىدىنىڭ بۇزغۇنچىلىققا ئۇچىرشىنى كەلتۇرۇپ چىقىردۇ . ئەگەر بۇنداق چاغدا ئەيدىز ۋەروسى يۇقتۇرۋرالغۇچىلار بىلەن جىنسى مۇناسىۋەت ئوتكۇزگەندە قارشى تەرەپنىڭ ئۇرۇقدان سۇيۇقلىغى ياكى تۇخۇمدان سۇيۇقلىغىدىكى ئەيدىز ۋەروسى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچىرغان تەرە ياكى پەرىدە ئارقىلىق ئادەم ئورگانىزىمىغا كىرىدۇ . شۇڭا جىنسىي كىسەلگە گىرىپتار بولغۇچىلار ئاسانلا يۇقۇملىندۇ . ياكى ئەيدىز كىسىلى تارقىلدۇ .
11 . جىنسى يۇقۇملۇق كىسىلى دىگەن نىمە ؟ جىنسى يۇقۇملۇق كىسىلى - جىنسى مۇناسىۋەت تارقىتىدىغان بىر خىل كىسەللىك بولۇپ ، بۇ خىل كىسەللىك تۇرى 20 جىلدىن ئاشىدۇ . جىنسى تارقىلىشچان كىسىلىنى كەلتۇرۇپ چىقىردىغان ئامىللار ناھايتى كوپ بولۇپ ، ۋەروس ، مىكروپ ، قۇرۇت قاتارلىقلار بۇ كىسەلنىڭ تارقىلىشىدىكى ئاساسلىق يول .
12 . جىنسى كىسەللىكنىڭ قانداق خەۋىپى بار ؟ جىنسى كىسەللىكنىڭ سالامەتلىككە بولغان زىيىنى ناھايتى كوپ بولۇپ ، جىنسى كىسەلنى يۇقتۇرۋالغاندىن كەيىن ۋاقتىدا بايقاپ ، داۋالانمىسا ، ئادەمنىڭ كوپيىئىش سەستىمىسىغا زىيان يەتكۇزۇپلا قالماستىن بەلكى ، پەرزەنت كورۇش ئىقتىدارىدىن مەھرۇم قالىدۇ . تۇرەلمە چۇشۇپ كىتىدۇ ياكى ھامىلدار بولغان تەقدىردىمۇ ئەغىر ھالدىكى ئەگەشمە كىسەللىك يۇز بىرىدۇ .بەزى جىنسى كىسەللەردە يۇرەك كىسىلى پەيدا بولىدۇ . ھەتتا ئولۇپ كەتىدۇ . ھامىلدار ئاياللار ئەگەر جىنسى كىسەلگە گىرىپتار بولۇپ ۋاقىدا داۋالانمىسا ، كىسەللىك ھامىلىگە يۇقۇپ ، تۇغما خارەكتىرلىك كسىئەللىكنى كەلتۇرۇپ چىقىردۇ . مىڭە ياللۇغى ، ئوپكە ياللۇغى ، كوز مۇڭگۇز پەردىسى ئىشىغى پەيدا بولىدۇ . ئەغىر بولسا ھامىلە ئولۇپ كەتىدۇ . جىنسى كىسەللىك سالامەتلىككە زىيانلىق بولۇپ قالماستىن ، يەنە نۇرغۇنلىغان پىسخىك ۋە مەسىللەرنى كەلتۇرۇپ چىقىردۇ . بەزى تەكرار كورۇلگەن جىنسى كىسەللىك ئالامەتلىرى كىسەل ۋە ئۇنىڭ ئائىلىسىنىڭ ئىقتىسادىي يۇكىنى ئېغرلاشتۇرۋىتىدۇ .
13 . ئوزىڭىزنىڭ جىنسى كىسەل بولۇپ قالغانلىغىڭىزنى قانداق بىلىسىز ؟ دائىم كورىلدىغان جىنسى كىسەللىكتىن بەزى ئورتاقلىققا ئىگە بولۇپ ، ئەرلەردە سۇيدۇك كوپ كەلىش ، سۇيدۇك ئاغىرتىپ كەلىش ، سۇيدۇك يولى قىزىرىپ ئىشىپ قەلىش ، يىرىڭ كىلىش قاتارلىق ئالامەتلەر كورىلدۇ . ئەر - ئاياللارنىڭ كوپىيىش سەستىمىسى ئەزاسى ئەتىراپىدا قاپارتما پەيدا بولىدۇ . لىكىن بارلىق جىنسى كىسەللىكلەرنىڭ ھەممىسىدە بۇنداق ئالامەتلەر رۇشەن بولمايدۇ .بەزىلىرىدە ( بولۇپمۇ بەزى ئاياللاردا ) جىنسى كىسەللىك ئالامەتلىرى رۇشەن بولمايدۇ . بەزىلىرىدىكى قاپارتاما يۇشۇرۇن جايدا بولىدۇ . بەزىلىردە بولسا جىنسى كىسەللىك ئالامەتلىرى بەدەننىڭ باشقا قىسمىدا بولىدۇ . شۇڭا كوپۇيىش سەستىمىسىدا كورۇلمىگەن كىسەللىك ئالامەتلىرى جىنسى كىسەللىك بولماسلىغى ناتايىن . رۇشەن كورۇلمىگەن كىسەللىك ئالامەتلىرىمۇ جىنسى كىسەللىكنى تارقىتدۇ . ئەگەر سىز ئوزىڭىز جىنسى كىسەللىكنى يۇقتۇرۋالغانلىقىڭىزدىن ئەنسىرسىڭىز ، دوختۇرخانىغا بەرىپ تەكشۇرتۇپ كورىشىڭىز كەرەك . بۇ ئەڭ ئىشەنچىلىك چارە . جىنسى كىسەللىككە گىرىپتار بولغاندىن كەيىن ، دەرھال دوختۇرخانىغا بەرىپ داۋالاشنى قۇبۇل قىلىش كەرەك . ھەرگىزمۇ قالايمىقان دورا ئىشلىتىشكە ياكى كىچىك دوختۇرخانىلارغا بەرىپ داۋالىنىشقا بولمايدۇ . بۇنداق قىلغاندا كىسەل ئەغىرلىشىپ ، چەكسىز ئازاپ ئەلىپ كەلىدۇ .يەنە بەزى كىشىلەر دوختۇرنىڭ تەلىۋى بويىچە ئۇزۇل - كىسىل داۋالاتماستىن ، داۋالاشنى يەرىم يولدا توختۇتۇپ قويىدۇ . بۇنداق قىلغاندا كىسەلنى تۇپ يىلتىزدىن يوقاتقىلى بولمايلا قالماستىن بەلكى تەخىمۇ ئەغىرلاشتۇرۋەتىدۇ .
14 . جىنسى تۇرمۇش ئوتكۇزگەندە نىمە ئۇچۇن ئەيدىز ۋەروسى تارقىلدۇ ؟ جىنسى مۇناسىۋەت ئوتكەزگەندە قارشى تەرەپنىڭ ئۇرۇقدان ياكى تۇخۇمدان بىر - بىرى بىلەن ئۇچۇشۇپ سۇركەلگەندە جىنسى يول تۇرىبىسى ، بولۇپمۇ ئاياللارنىڭ جىنسى يول پەردىسى زەخمىلىنىپ ، قان سۇيۇقلىغى بىر - بىرى بىلەن ئۇچۇرشىدۇ . بىخەتەرلىك قاپچۇغى ئىشلەتمىگەندە جىنسى ئالاقە قىلماسلىق كىرەك . ئەگەر بىر تەرەپتە ئەيدىز ۋەروسى بولغان بولسا ئۇرۇقدان سۇيۇقلۇغى ئارقىلىق يەنە بىر تەرەپكە يۇقىدۇ . بىخەتەرلىك قاپچۇغى ئىشلەتمەي تۇرۇپ جىنسى ئالاقە قىلغاندا ئەيدىز ۋەروسى ئەردىن ئايالغا ياكى ئايالدىن ئەرگە يوقىدۇ . بەزىدە ئەردىن ئەرگىمۇ يوقىدۇ . ( ئوخشاش جىنىس مۇھاببىتى ئارقىلىق ) ئادەتتىكىدەك قىلىپ ئەيتقاندا جىنسى ھەمرالىرى ( جىنسى ئالاقە قىلىدىغانلار ) قانچە كوپ بولسا يۇقۇملىنىش پۇرسىتى شۇنچە كوپ بولىدۇ .
15 . بىخەتەر قاپچۇقنى قانداق توغرا تۇنۇش كەرەك ؟ بىخەتەرلىك قاپچۇغى ئىشلەتكەندە ھەم ھامىلدارلىقنىڭ ئالدىنى ئالغىلى ، جىنسى كىسىلى ، ئەيدىز كىسىلىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ . لىكىن ئۇنى توغرا ئىشلىتىش كەرەك . سۇپىتى ياخشى ، لاياقەتلىك قاپچۇقنى ئىشلەتكەندىلا ئاندى بىخەتەر بولىدۇ . بۇ جەھەتتە توۋەندىكى بىر قانچە نوقتىغا دىققەت قىلىش كەرەك . 1) ئىشلەپچىقارغان زاۋۇت ، ئۇنۇملۇك ۋاقتىغا دىققەت قىلىش كەرەك ، ئۇنىڭدىن باشقا قاپنىڭ ئۇسىتگە ماركىسى ، ئىشلەپچىقارغان زاۋۇت ، ئىشلەپچىقارغان ۋاقتى ۋە ئىشلىتىش مۇددىتى ئەنىق يەزىلغان بولۇشى كەرەك . بۇلار ئەنىق يەزىلمىغان بىخەتەرلىك قاپچۇغى لاياقەتسىز بولىشى مۇمكىن . 2) ۋاقتى ئوتكەن بىخەتەرلىك قاپچۇغىنى ئىشلتىشكە بولمايدۇ . رەڭگى ساغرىپ قالغان ياكى شىلىمشىق پەردىسى قەتىپ قالغان بىخەتەرلىك قاپچۇقنى ئىشلىتىشكە تەخىمۇ بولمايدۇ .
16 . بىخەتەرلىك قاپچۇقنى قانداق قىلغاندا توغرا ئىشلەتكىلى بولىدۇ ؟ 1) ئىككىدىن ئارتۇق بىخەتەرلىك قاپچۇقنى تەييارلاپ قۇيۇش ، جىنسى ئالاقە قىلغاندا بىخەتەرلىك قاپچۇغى يەرىلىپ كەتسە دەرھال يەڭىسىغا ئالماشتۇرۇش . 2) قاپنى ئەھتىيات بىلەن ئەچىپ ، بىخەتەرلىك قاپچۇغىنىڭ يەرىلىپ كەتىشىدىن ساقلىنىش . 3) بىر بىخەتەرلىك قاپچۇغىنى بىر قەتىم ئىشلىتىش تەكرار ئىشلەتمەسلىك ، بىخەتەر قاپچۇغىنى مۇۋاپىق بىر تەرەپ قىلىش . مەسىلەن ؛ تازلىق قەغىزىگە ئوراپ ئەخلەت ساندۇقىغا تاشلاش .
ئەيدىز كىسلى ۋە زەھەر
17 . زەھەر چەككەنلەر ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن قانداق يۇقۇملىندۇ ؟ زەھەر چەككەنلەر دائىم بىر تال ئىشپىرىس ، بىر تال يىڭنىنى ئورتاق ئىشلەتكەنلىگى ئۇچۇن ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى بىرسى ئەيدىز ۋەروسى يۇقۇمىنى يۇقتۇرۋالغان بولسا ، ئۇكۇل يىڭنىسى ئارقىلىق باشقىلارغا ئەيدىز ۋەروسى يوقىدۇ . ئۇنىڭدىن باشقا زەھەر چەككەن كىشىنىڭ بەدەن ساپاسى توۋەنلەپ كەتكەچكە ئەيدىز ۋەروسى بىلەن يۇقۇملىنىشنى كۇچەيتىدۇ .
18 . زەھەر دىگەن نىمە ؟ زەھەر دىگىنىمىز ؛ - ئەپىيۇن ، خىرويىن ، نەششە ، كۇكايىن ، مۇزلىتىلغان زەھەر ، باش چايقاش كومىلىچى قاتارلىقلارنى كورسىتىدۇ . زەھەرنىڭ تۇرلىرى دەسلەپكى سىتاستكىغا قارىغاندا ، خەلىقئارا ئەھدىنامە ، كىلىشىمىسىدە چەكلەنگەنلىرى 400 خىلدىن ئاشىدۇ . ئەپىيۇن تۇرىدىكى زەھەرلىك بۇيىملار ئەپىيۇن ( نەششە )خىرويىن ( ئاق ئۇن ) قاتارلىقلار بولۇپ ئۇنىڭ زەھەرلىنىش كۇچى يۇقرى بولۇپ ، ئادەمنى ئاسانلا مەس قىلىپ قويىدۇ .
19 . زەھەرلىك بۇيۇملار نىمە ئۇچۇن ئادەمگە زىيان يەتكۇزدۇ ؟ زەھەرلىك بۇيۇملار ئادەمنى ئاسانلا خۇمار قىلىدۇ . ئۇزاق مۇددەت ئىستىمال قىلغاندا ياكى ئۇكۇل قىلغاندا ئادەمنى ئۇرۇقلۇتىپ ، بەدەن ساپاسى توۋەنلەيدۇ .كۇزى تورلۇشىش ، ئىشتىھاسى تۇتۇلۇش ، كوڭلى ئىلىشىش ، قۇسۇش قاتارلىق ئالامەتلەر كورىلدۇ .ئادەمدە غەيرى ھەۋەس پەيدا قىلىپ قويىدۇ .ۋە چۇشۇنىش ، مەلۇم قىلىش ،ئەستە سالاش ئىقتىدارىنى توۋەنلىۋەتىدۇ . ئىمونىت كۇچى ئاجىزلاپ كەتىدۇ . ھەتتا روھىي جەھەتتىن نورماللىغىنى يوقىتىدۇ .بەك كوپ ئىستىمال قىلغاندا ئولۇك كەتىشى مۇمكىن .
20 . قان ئالغاندا ئەيدىز كىسىلىنىڭ ئالدىنى قانداق ئەلىش كەرەك ؟ قان ئەلىش بىزنىڭ كۇندىلىك تۇرمۇشىمىزدا ئولۇم گىردابىغا بەرىپ قالغانلارنى ھاياتلىققا ئەرىشتۇرۇشتەك موجىزىلەرنى ياراتقان بولسىمۇ ، لىكىن ئەمىلىيەت بىزگە شۇنى ئۇقتۇردىكى ، ئەگەر قان ئالغاندا ئەيدىز ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغان قاننى ئەلىپ قويساق بەخىتسىزلىكنى كەلتۇرۇپ چىقىردۇ . شۇنىڭ ئۇچۇن قان ئالغاندا ۋە قاندىن ياسالغان بۇيۇملارنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش ،ئەيدىز ۋەروسىنىڭ قان ئارقىلىق تارقىلىشىنىڭ ئالدىنى ئەلىشنىڭ تۇپ كاپالىتى .دولىتىمىز بۇ جەھەتتە بەلگىلىمە چىقاردى . بارلىق دوختۇرخانىلار ئىشلەتكەن قان سۇيۇقلۇغى ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى تەكشۇرۇشتىن ئوتكەن بولۇشى كەرەك . بىخەتەر قان ئىشلىتىشكە كاپالەتلىك قىلش - داۋالاش ، سەھيە تارمالىرىنىڭ مەسئۇليىتى . شۇڭا ھەر بىر ئادەم بىخەتەر قان ئىشلىتىشكە نازارەتچىلىك قىلىش لازىم . 1) زۇرۇر بولمىغان قان ئىشلىتىشتىن ساقلىنىش كەرەك . 2) ئەگەر قان ئەلىش زۇرۇر بولۇپ قالسا ،قان ئالغۇچى قاننىڭ ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى تەكشۇرتۇشتىن ئوتكەن - ئوتمىگەنلىگىنى سۇرۇشتۇرۇشىكە ھوقوقلۇق . 3) ئاتالمىش << تاقابىل كۇچىنى ئاشۇرۇش >> ئۇچۇن قارغۇلارچە قاندىن ياسالغان بۇيۇملارنى ئىشلەتمەسلىك كەرەك .
21 . نىمە ئۇچۇن خالىس قان بەرىش تەشەببۇس قىلىندۇ ؟ قان ھاياتلىقتا بولمىسا ياكى كام بولسا بولمايدىغان بىر خىل موھىم ماددا ،نۇرغۇن بىمارلار قان ياكى قان سۇيۇقلىغىدىن ياسالغان بۇيۇملار ئارقىلىق ھاياتنى قۇتقۇزۇشقا توغرا كەلىدۇ . قان سۇيۇقلۇقى سۇپىتىنىڭ لايەقەتلىكىگە قانداق ھوكۇم قىلغىلى بولىدۇ ؟ مۇنتىزىم قان پونكىتلىرگە بەرىپ ، خالىسانە قان تەقدىم قىلىشقا مۇقتاج . مۇنتىزىم قان پونكىتلىرى بارلىق قان تەقدىم قىلىنغان قاننى تەكشۇرۇپ ، لاياقەتسىزلىرىنى بۇراككا چىقىردۇ . پەقەت مۇشۇنداق قىلغاندىلا ئاندىن قان سۇيۇلىغى پاكىزە بولىدۇ . پاكىزە بىخەتەر قان ئىشلىتىشكە كاپالەتلىك قىلغىلى بولىدۇ . شۇ مەندىن ئەيتقاندا ، قان تەقدىم قىلغۇچىلار بىر قەتىم قان تەقدىم قىلسا بۇ قان ئىشلەتكۇچىگە بولغان قەلىب ئىزھارى بولۇپ قالماستىن بەلكى دولىتىمىزنىڭ ئەيدىز كىسىلنى كونتىرول قىلىشقا بىر ئۇلۇش ھەسسە قوشقان بولىدۇ .
ئەيدىز كىسىلى ۋە ئانىدىن بالىغا تارقىلىش . 22 . ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى ئانا ئارقىلىق بالىغا يۇقامدۇ ؟ ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى يۇقتۇرۋالغان ئاياللار ھامىلدارلىق مەزگىلنىڭ ئاخىردا ، بۇشۇنۇش جەريانىدا ۋە بالا ئىمىتىش مەزگىلدە ، ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى ھامىلىگە ياكى بوۋاققا يۇقتۇرۇش ، تارقىلىش ئەھتىمالى %30 ئەتىراپىدا بولىدۇ .
23 . ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى ئانىدىن بالىغا تارقىلىشنىڭ ئالدىنى قانداق ئەلىش كەرەك ؟ ئالدى بىلەن ئاياللار ئەيدىز ۋەروسىنى يۇقتۇرۋەلىشنىڭ ئالدىنى ئەلىش كەرەك . مۇشۇنداق قىلغاندا ھامىلدار ئاياللارنىڭ ۋەروسىنى بالىغا يۇقتۇرۋەلىشنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ . ئەگەر ئەيدىز ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغان ئاياللار تۇغماقچى بولغاندا ، قەرەرلىك تۇردە دوختۇرخانىغا بەرىپ دوختۇرنىڭ كورسەتمىسىنى قۇبۇل قىلىشى ،تۇغۇت مەزگىلدە ئوپىراتسىيە قىلىپ تۇغدۇرۇش ئۇسۇلى قوللۇنۇش لازىم .بوۋاق تۇغۇلغاندىن كەيىن ئانا سۇتى بىلەن بەقىشتىن ساقلىنىش كەرەك .
ئەيدىز كەسىلى ۋە كۇندۇلىك تۇرمۇش 24 . ئادەتتىككى كۇندۇلىك تۇرمۇشتا ئۇچىراشقاندا ئەيدىز كىسىلى يۇقامدۇ ؟ ئادەتتىكى كۇندۇلىك تۇرمۇشتا ئۇچىراشقاندا ئەيدىز ۋەروسى كىسىلى يۇقمايدۇ . مەسىلەن ؛ 1) ئەيدىز كىسىللى بىلەن يۇقۇملانغان بىمار بىلەن قول ئەلىشىپ كۇرۇشىش ، قۇچاقلىشىش قاتارلىقلار . 2) ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغان بىمارلار بىلەن بىرگە تاماق يەيىش ، ئىچىملىك ئىچىش ۋە ئورتاق ھالدا قاچا - قۇچا ، چۇكا ، رومكا ئىشلىتىش . 3) ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغان بىمارلار بىلەن تەرەتخانا ، ۋاننا ، سۇ ئۇزۇش كولچىگى ، تەلىفۇن ، ماشنا قاتارلىقلارنى ئورتاق ئىشلەتكەندە . 4)ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار بىلەن بىرگە بولۇش ، ئەمگەك قىلىش ، ۋە ئەمگەك سايمانلىرىنى بىرگە ئىشلەتكەندە . 5)ماددى بۇيۇم ، پۇل قاتارلىقلارنى بىرگە ئىشلەتكەندە . 6) پاشا ، چىۋىن ، ھاشارەت چاققاندا . 7) يۇتەلگەن ، چۇشكۇرگەندە ، يەشى ئاققاندا ، تەر چىققاندا ، سۇيدىكى چاچىراپ كەتكەندە . پەقەت يۇقۇملانغۇچى بىلەن قان ، سىپىرما ، جىنسى ئالاقە ۋە بالا ئەمىتىش قاتارلىق ھەركەتلەردە يۇقۇملىنىش ئەھۋالى كورۇلدۇ .
25 . ئوزىڭىز ئەيدىز كىسىلىگە گىرىپتار بولغانلىق كۇمانىڭىز پەيدا بولغاندا ، نەگە بەرىپ تەكشۇرتىشىڭىز كەرەك ؟ ئادەتتىكىدەك قىلىپ ئەيتقاندا ، ناھيىدىن يۇقرى دوختۇرخانا ، سەھيە يۇقۇملۇق كەسەللىكنىڭ ئالدىنى ئەلىش پونكىتلىرىگە بەرىپ تەكشۇرتۇش كەرەك .
26 . قايسى ۋاقىتتا تەكشۇرتىش كەرەك ؟ ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغانلارغا قارىتا دەسلەپكى 3 ئاي << كۇرنەك مەزگىلى >> دەپ ئاتىلدۇ . بۇ ۋاقىتتا ئادەم بەدىندە سالامەتلىككە قارشى مىكروپلار يەتەرلىك پەيدا بولمايدۇ . ھەمدە يۇقۇنلانغان - يۇقۇملانغانلىغىنى تەكشۇرتكە ئامال يوق بولىدۇ . چۇنكى ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى تەكشۇرتكەندە << كۇرنەك مەزگىلى >> دىن ئوتكەندىن كەيىن تەكشۇرۇش كەرەك .<< كوزنەك مەزگىلى >> دە ئادەم ئورگانىزمىدىكى ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى تەكشۇرگىلى بولسىمۇ لەكىن ئوخشاشلا يۇقۇۋەرىدۇ . شۇڭا بۇ باسقۇچتا جىنسى تۇرمۇش ئوتكۇزگەندە جەزمەن بىخەتەرلىك قاپچۇغى ئىشلىتىش كەرەك .
27 . تەكشۇرۇش نەتىنجىسى مەخپى تۇتىلامدۇ ؟ تەكشۇرگەن ئورگان ۋە تەكشۇرگەن دوختۇرلار مەخپىيەتلىكنى ساقلايدۇ . ئەگەر مەخپىيەتلىكنى ئاشكارلاپ قويسا قانۇن تەرىپىدىن ئوزىڭىزنى قوغداشنى تەلەپ قىلسىڭىز بولىدۇ . ئەگەر سىز خاتىرجەم بولالمىسىڭىز ، باشقا ئىسىمنى قوللۇنۇپ تەكشۇرتىشكە تامامەن بولىدۇ . يەنى سىز ئىشلەتكەن باشقا ئىسىمنى ئىسىڭىزدە ساقلىۋالسىڭىزلا بولىدۇ .
ئەيدىز كىسىلىگە گىرىپتار بولغانلارغا كۇڭۇل بۇلۇش . 28 . يەنىمىزدىكى ئەيدىز كىسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارغا قانداق مۇئامىلە قىلىش كەرەك ؟ ئەگەر يەنىمىزدا ئەيدىز كىسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچى بولسا ئۇنڭدىن قورقماسلىغىمىز ، يامان كوز بىلەن قارىماسلىغىمىز ، چەتكە قاقماسلىغىمىز لازىم .ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارغا ھىسىداشلىق قىلىشىمىز ، كوڭۇل بۇلۇشىمىز ، ئىمكان قەدەر ياردەمدە بولۇشىمز ،تۇرمۇش ۋە خىزمەت ئىمكانىيتىگە ئىگە قىلىپ ، ئۇلارنىڭ كىسەللىك ئەھۋالىنى سوزلەپ بەرمەسلىگىمىز كەرەك .شۇنداقلا ئۇلار بىلەن قول ئەلىپ كورۇشىشىمىز ، ئۇلارنىڭ ئىشلىرىنى قىلىۋەلىشقا ياردەمدە بولۇش ئارقىلىق كىشىلەرنىڭ باشقىچە قارىشىنى تۇگىتىشىمىز كەرەك .
29 .ئەيدىز كىسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئائىلىسىگە قانداق مۇئامىلە قىلىش كەرەك ؟ ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى بىلەن يۇقتۇرالغۇچىلارنىڭ ئائىلىسى ئەيدىز كىسىلىنىڭ قاتتىق ئازابىغا دۇچ كەلگەن بولىدۇ ، كىسەلنى خەۋەر ئەلىش ۋە ئۇنىڭغا قاراش ئانچە ئاسان ئەمەس . شۇڭا بىز ئەيدىز كىسىلى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلارنىڭ ئائىلىسىگە مۇئامىلە قىلىشتا بارلىق بەخىتسىزلىككە يۇلۇققان ئائىللەگە ئوخشاش ئۇلارغا ھىسىداشلىق قىلىشىمىز لازىم .ئۇلارغا كوڭۇل بۇلۇشىمىز ، ياردەم بەرىشىمىز لازىم . بۇ ئەيدىز كىسىلنىڭ تارقىلىشىنى كونترول قىلىشقا پايدىلىق بولغان ئىجىتمائىي مۇھىت بەرپا قىلىشقا ئىنتايىن زۇرۇر .
30 . ئەگەر سىز ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى يۇقتۇرۋالغان بولسىڭىز قانداق قىلىشىڭىز كەرەك؟ ئەگەر بەخىتسىزلىككە ئۇچىراپ ئەيدىز ۋەروسى يۇقتۇرۋالغۇچىلار تۇرمۇش ۋە كەيپىيات جەھەتتە زور توسالغۇغا ئۇچۇرشى مۇمكىن . لەكىن ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى يۇقتۇرۋالغانلىق ، ھەرگىزمۇ ئەيدىز كىسىلىگە گىرىپتار بولغانلىق ئەمەس . ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى ئادەم ئورگانىزىمىدا مەلۇم مەزگىل يۇشۇرۇن تۇرىدۇ . يۇشۇرۇن ھالەتتە تۇرغان مەزگىلدە ساق ئادەملەر بىلەن پەرقى بولمايدۇ .ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى يۇقتۇرۋالغۇچىغا نسپەتەن ئەيتقاندا مەسىلە كىسەلنىڭ يەتىلىش ۋاقتىنى ئۇزارتىش ، ھەم شۇنداقلا ئىمونىتقا قارشى تۇرۇش كۇچىنىڭ ئاجىزلاپ كەتىشىدىن ساقلىنىپ ، ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنىڭ تىزدىن كوپۇيىپ كەتىشىنىڭ ئالدىنى ئەلىشتىن ئىبارەت .
&پەقەت توۋەندىكىلەرنى ئىشقا ئاشۇرغاندىلا بۇ ئىككى ئىشتىن ساقلانغىلى بولىدۇ . 1) پاكىتنى قۇبۇل قىلىش ، ئوزىنى تاشلىۋەتمەسلىك . پىسخىك تەڭپۇڭلىغىنى ساقلاش ، ئوزىنى خوشال تۇتۇش . 2) قەرەرلىك تۇردە دوختۇرخانىغا بەرىپ تەكشۇرتى، دوختۇرنىڭ يەتەكچىلىگىنى قۇبۇل قىلىش لازىم . 3) يۇقۇملىنىش ۋە تىرىنىڭ زەخمىنلىشىدىن ساقلىنىش، پائال تۇردە قاراتمىلىغى بولغان داۋالىنىشنى يولغا قويۇش . 4) ئەگەر سالامەتلىگى ياخشى بولسىلا داۋاملىق ئىشلەشكە تامامەن بولىدۇ . ئىشلەشكە ئەمگەك قىلىشقا بولىدۇ . بۇ ھەم ئوزىڭىزنىڭ پىسخىك سالامەتلىگىڭىزگە پايدىلىق ، ھەم شۇنداقلا ئىقتىسادىي كىرىمنى ساقلاپ قەلىشقا پايدىلىق . 5) خەتەرلىك ھەركەتلەرنى قەتتئىي ئوزگەرتىش . 6) تۇللۇق ئۇزۇقلىنىش ۋە يەتەرلىك دەم ئەلىشقا كاپالەتلىك قىلىش . 7) تاماكا ، ھاراقنى تاشلاش ، مۇۋاپىق بەدەن چەنىقتۇررش ، تۇرمۇشنى قانونىيەتلىك ئوتكۇزۇش . شۇنداق قىلغاندىلا ئەيدىز كىسىلنىڭ تەرەققى قىلىش ۋاقتىنى زور دەرىجىدە كەينىگە سۇرۇپ ، ئومۇرنى ئۇزارتقىلى بولىدۇ .شۇنىڭغا ئىشىنىش كەرەككى : ئىنسانىيەت ھامان ئەيدىز كىسىلى ئۇستىدىن غالىپ كەلىدۇ .
31 . ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى يۇقتۇرۋالغۇچىلار قانداق قىلغاندا باشقىلار بىلەن بىللە تۇرالايدۇ ؟ ئەيدىز ۋەروسىنى يۇقتۇرۋالغۇچىلار ئوزىنى كۇڭۇللۇك ، ئۇچۇق - يۇرۇق ، يەنە باشقىلارغا ئۇچۇق - يۇرۇق مۇئامىلە قىلىش ، ئوزىنى كەمسىتمەسلىك كەرەك . شۇنداق قىلغادىلا باشقىلارمۇ ئۇلارنى كەمسىتمەيدۇ . 1) كىسەللىك ئەھۋالىنى ئوزىنىڭ جىنسى مۇناسىۋەت ھەمرايىغا ئەينەن ئەيتىش كەرەك . ئەيدىز كىسىلى ۋەروسىنى يۇقتۇرۋالغاندىمۇ ئوخشاشلا يەنە جىنسى ھەۋەس پەيدا بولىدۇ . شۇنداقلا جىنسى تۇرمۇش ئوتكۇزۇشكە بولىدۇ . لىكىن ئوزىنىڭ يۇقۇملىنىش ئەھۋالىنى قارشى تەرەپكە ئەينەن ئەيتىش ، ھەمدە بىخەتەر بولغان جىنسى تۇرمۇش پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇش ، بىخەتەرلىك قاپچۇغىنى توغرا ئىشلىتىش كىرەك .شۇنداق قىلغاندىلا كىسەللىك ۋەروسىنىڭ قارشى تەرەپكە يۇقۇشنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ . 2) ئوزىنىڭ جىنسى ھەمرايى بىلەن دوختۇرغا ئەيتقاندىن باشقا ھەر قانداق ئەدەمگە كىسەللىك ئەھۋالىنى ئاشكارلاشقا بولمايدۇ .پەقەت سىز باشقىلار بىلەن ئەيدىز ۋەروسىنى تارقىتىدىغان ھەركەتتە بولمىسىڭىزلا. 3) قانۇندا ئەيدىزكىسەللىك ۋەروسىنى مەخسەتلىك تارقىتىش ، بىر جىنايى ھەركەت دەپ بەلگىلەنگەن . چۇنكى كىسەللىك ۋەروسىنى مەقسەتلىك تارقىتىشقا بولمايدۇ . 4) باشقىلار بىلەن ئۇكۇل يىڭنىسى ، پىچاق ، چىش پاستىسى قاتارلىق بۇيۇملارنى ئورتاق ئىشلەتمەسلىك كەرەك . 5) قان ، ئۇرۇق ، تۇخۇمدان سۇيۇقلۇغى تەقدىم قىلماسلىق كەرەك . مۇشۇنداق قىلغاندىلا ئەتىراپىڭىزدىكى ئاممىنىڭ ھورمىتىگە ئەرىشەلەيسىز . بۇ ئوزىڭىزنىڭ نۇرمال تۇرمۇش ۋە خىزمىتىگە پايدىلىق .
32 . ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى يۇقتۇرۋالغۇچىلار بىلەن گىرىپتار بولغۇچىلارنىڭ مەجبۇريىتى ۋە مەسئۇليىتى قايسىلار ؟ مەجبۇريىتى ۋە مەسئۇليىتى . 1) ئەيدىز كىسىلى يۇقتۇرۋالغۇچىلار بىلەن ئەيدىز كىسىلىگە گىرىپتار بولغۇچىلار دوختۇرنىڭ كورسەتمىسىگە ئىتائەت قىلىپ ، يۇقۇملۇق كىسەللىكنىڭ ئالدىنى ئەلىش تارماقلىرىنىڭ باشقۇرشىغا ئەمەل قىلىش لازىم . 2) ئەيدىز كىسىلىگە گىرىپتار بولغۇچىلار توي قىلىش ۋاقتىنى كىچىكتۇرۇش كەرەك . ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى يۇقتۇرۋالغۇچى توي قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا ئىككى تەرەپ تىببىي ئىلمى بويىچە بىرىلگەن مەسلەھەتنى قۇبۇل قىلىش كەرەك . 3) ئوزىنىڭ ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى يۇقتۇرۋالغانلىغىنى ئەنىق بىلىپ تۇرۇپ ، مەخسەتلىك ھالدا باشقىلارغا يۇقتۇرسا قانۇن بويىچە جاۋاپكارلىغى سۇرۇشتە قىلىندۇ . 4) ئەيدىز كىسىلى ۋەروسى يۇقتۇرۋالغانلار بىلەن ئەيدىز كىسىلىگە گىرىپتار بولغانلا قان ، ئىسپىرما نەيچە ، تۇقۇلما ۋە ھۇجەيرە تەقدىم قىلىشقا بولمايدۇ .
