بىلىش بىلوگى

ئادەمنى ھەيران قالدۇرىدىغان ئەھۋال شۇكى، تا بۈگۈنگە قەدەر بەزىلەر: «چاۋشيەن ئۇرۇشى شىمالىي چاۋشيەن جەنۇبىي چاۋشيەن (كورىيە) نىڭ ئىغۋاگەرچىلىكىگە بەرگەن قايتۇرما زەربىسى، باشقىچە قىلىپ ئېيتقاندا، كوممۇنىزم خىرىسقا دۇچ كەلگەچكە، قىيىن ئەھۋالدا قالغان ستالىن جاسارىتى ئۇرغۇپ تۇرغان بىر ئىتتىپاقدىشىنىڭ تەلىپىگە تازا خالىمىغان ھالدا ماقۇل بولغانلىقىنىڭ نەتىجىسى» دېگەن قاراشتا چىڭ تۇرۇۋاتىدۇ. بىراق ئىشنىڭ ماھىيىتى ھەرگىزمۇ ئۇنداق ئەمەس، ھەقىقىي ماھىيەت كىشىلەرنىڭ قارىشىنىڭ دەل ئەكسىچە!

  1950- يىلىنىڭ دەسلەپكى يېرىمىدا ھەممىدىن ئۈستۈن تۇرىدىغان مەسىلە ئامېرىكا زادى قانداق شارائىتتا دىئان ئېكسون ئېيتقان «ئاجىز ۋەزىيەت» نى قوللىشى، ھەتتا بىۋاسىتە قوللىشى كېرەك؟ دېگەن سوئال ئىدى. بۇ يەردە دېيىشىۋاتقان «ئاجىز» لىق تەيۋەن ياكى جەنۇبىي چاۋشيەندەك مۇداپىئەسى ئىنتايىن ناچار رايونلارنى كۆرسىتەمدۇ؟ ناۋادا بۇ جايلار ئامېرىكىنىڭ پوزىتسىيىسى، دەپ قارالسىچۇ؟ لوندون ۋە باشقا ئىتتىپاقداش دۆلەتلەر ئامېرىكا ئۆزىنى تارتىشى مۇمكىن بولغان ئاشۇ «ئاجىز ۋەزىيەت» نىڭ دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىغا تارقىلىپ كېتىش ئېھتىماللىقىغا بەكرەك دىققەت قىلىشقا باشلىدى، شۇڭا غەرب ئەللىرى ئۇرۇش باشلىنىشتىن بۇرۇنلا 3- دۇنيا ئۇرۇشىدا ئۇتتۇرۇۋېتىش ياكى ئوبدان تەييارلىق قىلىپ ئىنتايىن ئوسال بىر كىچىك رايوندا بىر مەيدان جەڭ قىلىشتىن ئىبارەت ئىككى خىل يولنىڭ بىرىنى تاللاشقا مەجبۇر بولدى.
  ماك ئارتورنىڭ يىراق شەرق قوماندانلىق شتابى كىشىلەر ئاڭلىغاندەك ئۇنچىلىك قورقۇنچلۇق ئەمەس ئىدى، چۈنكى 8- قۇرۇقلۇق ئارمىيە ئۇرۇش مەشىقى شۇنچىلىك ناچار 108 مىڭ ئەسكەرنى توپلىۋالغانىدى، ئۇلار ياپونىيىنىڭ ھەر قايسى جايلىرىغا تارقالغان بولۇپ، ھەر بىر دىۋىزىيىدە 1000 چە قورال كەم ئىدى، بۇ ئەلۋەتتە ئامېرىكا قۇرۇقلۇق ئارمىيىنىڭ تەلىپىگە زادىلا توشمايتتى. ئەسكىرىي كۈچى ئېغىر دەىجىدە يېتىشمەيۋاتقان ھاۋا ئارمىيە 5- چوڭ ئەترىتىدە پەقەت 34 مىڭ ئەسكەر بولسىمۇ، ھەتتا ئۇلار ياپونىيىدە مۇداپىئەدە تۇرسىمۇ، ئەمما ئۇلارنىڭ جەڭ ئايروپىلانى يوق ئىدى، شۇنداق بولسىمۇ بۇ ھال ئۇلارنىڭ سوۋېت ئىتتىپاقىنى مەخپىي رازۋېدكا قىلىشىغا توسالغۇ بولالمىدى. شۇ چاغدا ئامېرىكىنىڭ كورىيىدە ئاران 500 ئەسكىرى بار ئىدى، ترومىنېن زۇڭتۇڭنىڭ دىپلوماتىيە مەسلىھەتچىسى خارمان ھەتتا دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىكىنىڭ «يېتىم قالدۇرۇش سىياسىتى» گە ئۆكتە قوپقانىدى، بىراق بۇ چاغدا ئامېرىكىنىڭ يادرو قورال ئامبىرىدا 298 ئاتوم بومبىسى بار ئىدى. 

   ستالىننىڭ جىددىي پىلانى

   1950- يىلىنىڭ دەسلىپىدە سېئۇل جىددىيلىشىپ قالدى، چۈنكى سوۋېت ئىتتىپاقى تەربىيىلىگەن («ئۇلۇغ داھىي» (كىم ئېرسىن) شىمالىي چاۋشيەننى كونترول قىلىپ، «34-T» بەلگىلىك تانكىدىن 258 نى 178 جەڭ ئايروپىلانى بىلەن 1600 زەمبىرەكنى توپلىغانىدى، ئۇنىڭ يەنە قىزىل ئارمىيىدىكى ياش ئوفىتسېرلار يېتەكلىگەن جەڭگىۋارلىقى كۈچلۈك، مەشىقلىنىش ساپاسى يۈكسەك سەككىز دىۋىزىيىسى بار ئىدى، يەنە جۇڭگو غەلىبىگە ئېرىشكەن ئازادلىق ئارمىيىدىكى تولۇق قوراللانغان 70 مىڭ چاۋشيەن مىللىتى جەڭچىسى يۆتكىلىپ چىققانىدى. بۇ چاغدا جەنۇبىي چاۋشيەننىڭ ئۇرۇشقا يارايدىغان سەككىز دىۋىزىيىسى بولسىمۇ، لېكىن قورال - ياراغلىرى ناچار، ھەربىي تەمىناتى يېتەرسىز ئىدى، ھەتتا ئامېرىكىنىڭ ھەربىي مەسلىھەتچىلىرى ئۇلارنى قىسىم دەپ قارىمايتتى، دىپلوماتىيە جەھەتتىكى ھەقىقىي ئىسىمى ساقچى ئىدى. ئۇلاردا تانكا تۇرماق، تانكىغا قارشى قورال - ياراغلارمۇ يوق ئىدى.
  1950- يىلى باھار ئىككى پارتىيە ئورتاق تونۇشى ئاساسىدا دۆلەت ئىشلىرى مەھكىمىسىگە كىرگەن جونسون فورست دورس جەنۇبىي چاۋشيەننىڭ پارلامېنتىدا خۇسۇسىي نامىدا پەيدا بولۇپ، يەنە بىر قېتىم خەۋپسىزلىككە كاپالەتلىك قىلىش ۋەدىسى بەردى. بۇ قېتىمقى زىيارەت تاۋجاۋۇزچىلىق يۈز بېرىشتىن بىر ھەپتە بۇرۇن بولغانىدى، دورس سېئولدىكىلەرگە چۈشەنچە بېرىپ: ئامېرىكىنىڭ يادرولۇق مەيدانى ئىنتايىن مۇستەھكەم، ئۇ بولسىمۇ ۋاقىت جەھەتتە ئۇتۇپ گۈللەنگەن، تىنچ جەمئىيەت بەرپا قىلىش، ئاخىرىدا سوۋېت ئىتتىپاقى قوللاۋاتقان شىمالىي چاۋشيەننى بەربات قىلىپ، دۆلەتنىڭ بىرلىكىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش، دېدى. ئەمما ستالىننىڭ تېخىمۇ جىددىي بىر تۇتاش پىلانى بار ئىدى، ئارىدىن بىر ھەپتە ئۆتمەي 25- ئىيۇن سەھەر سائەت 00:4 تە تەخمىنەن 150 تانكا بىلەن 90 مىڭ ئەسكەر جەنۇبىي چاۋشيەنگە يۈرۈش قىلدى، ئۇلارنىڭ ئۇرۇش قىلىش پىلانىنى سوۋېت ئىتتىپاقى ئارمىيىسىنىڭ باش شتاب باشلىقى شەخسەن ئۆزى تۈزگەنىدى.
   سوۋېت ئىتتىپاقى كومپارتىيىسىنىڭ شۇجىسى خېرىشېۋ ئەينى چاغدا مولۇتوۋغا: «--- قوزغىغان ئۇرۇش بولدى!» دېگەنىدى. بۇ يەردە ئېنىقلىۋېلىشىغا تېگىشلىك ئامىل كىمنىڭ مەسئۇلىيىتى ئەڭ مۇھىم؟ دېگەن بولۇشى كېرەك، ئەلۋەتتە. ۋاشىنگتوننىڭ ئۇرۇشنىڭ مەنبەسى ھەققىدىكى ھۆكۈمى نېمىلا دېگەن بىلەن ئامېرىكىنىڭ تىنچ مەزگىلدە ئېلىپ بېرىۋاتقان كەڭ كۆلەملىك ئارمىيە قۇرۇلۇشىنىڭ كاتالىزاتورى، شۇنداقلا ياۋروپا ۋە شەرقىي جەنۇبىي ئاسىيانىڭ ئىشلىرىغا تېخىمۇ ئىلگىرىلىگەن ھالدا ئارىلىشىش ھەققىدە بەرگەن ۋەدىسى، جۇڭگو بىلەن سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ تىل بىرىكتۈرگەنلىكىگە قەتئىي ئىشىنىش ئاساسى، سوۋېت ئىتتىپاقىنى ئەڭ ئاخىرىدا مەغلۇپ قىلىش تىرىشچانلىقىنىڭ تۈرتكىسى بولالايتتى.
(داۋامى كېيىنكى ساندا)
مەنبە:باغداش مۇنازىرىسى