راستىنلا «شەرقشۇناسلىقنىڭ سەنىمىگە دەسسەش ...

ensak

	يالقۇنروزى ئۆزى قىلغان گېپىگە ئۆزى ئىگە بولىدىغان تەنقىتقا قارشى تەنقىت ئېلىپ بېرىشقا جۈرئەت قىلالايدىغان ئادەم شۇڭا ئېلى غوجاخۇننىڭ تەنقىدى چىققاندىن كىيىنلا تەنقىتقا تەنقىت يازغاندۇ

hikmet

	ئەفىفىي دوستۇم ، دىمەكچى بولغىنىڭىز توغرا بولسىمۇ  جايىدا ئىپادىلىيەلمەپسىز،  سىزنى ئائىلە قۇرغاندىن كىيىن كوپ جەھەتتىن يىتىلىدۇ بۇلۇپمۇ پىكرىي جەھەتتىن دەپ ئويلىغان ئىدىم، يەنىمۇ ئىزدەنگەيسىز.  شەرقشۇناسلىقنىڭ ئىسلامغا قىلغان ھۇجۇملىرىغا ، ئىسلام تارىخى ۋە ئىسلام ئەقىدىلىرىنى بورمىلاش ئۇچۇن ۋە ئىسلام ئالىملىرىنىڭ ئوبرازىنى خۇنۇكلەشتۇرۇش  قىلغانلىرىغا سەل قارىمىغايسىز، بۇ ھەقتىكى ماتىرياللارنى كوپرەك كورگەيسىز.    ئۇيغۇر يازغۇچىلىرىنىڭ كۇپىنچىسىنىڭ مەقسەتسىزلا ئۇلارنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىغانلىقى ئىنىق، ئەختەم ئۆمەر قاتارلىق بەزى يازغۇچىلىرىمىز پەقەت بىر قەدەر ئازراق ئۇچرىغانلىرى.    يالقۇن ئەپەندىنىڭ بۇ تىمىسى ھەقىقەتەن مۇھىم، ئەلۋەتتە بۇ بىر دەسلەپكى ئىزدىنىشى بولغاچ بەزى سەۋەنلىكلەردىن خالىي ئەمەس.ئۇنىڭ تېخىمۇ ئىزدىنىشىنى ۋە بەزى شەخسىيەتكە چېتىلىدىغان تەرەپلەردە ئەستايىدىلراق بۇلىشىنى ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسسىلامنىڭ باشقىلارنى تەنقىتلىگەندە ئىسمىنى ئاتىماي ، خاتالىىقىنىلا تىلغا ئالىدىغانلىقىدىن ئىبارەت بىر سۇننىتىگە ئەگىشىشنى  ئۇمۇت قىلىمەن.

hikmet

	ئەاىفىي دوستۇم ، كەچۇرگەيسىز ، تەھرىلگىلى بولمىغاندىن گىپىمنىڭ بېشى ياخشى ئىپادىلەنمەي قاپتۇ. ئەسلىدە مۇنۇ ‹ ‹شەرقشۇناسلارنىڭ بەزىسىنىڭ غەرب مۇستەملىكىچىلىكىنىڭ دېپىغا ئۇسسۇل ئوينايدىغانلىقىغا ئىشەنسەممۇ، لېكىن مۇتلەق ھەممىسىنىڭ ئۇنداق بولىشىغا ئىشەنمەيمەن. بىراق، ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئىختىيارى، مەلۇم كۈچنىڭ تۈرتكىسىدە ئەمەس ئۆزلىكىدىن شەرقنى تەتقىق قىلىدىغانلىرى بولۇشى مۇمكىن،   ›› سۇزىڭىزگە قاراپ شەرقشۇناسلارنى يۇزەكىي چۇشىنىدىكەن دەپ ئويلاپ قاپتىمەن.

yulghun

	ئەلى خوجاخۇن مۇنبەرگە قەدەم تەشرىپ قىلغىنىنى قارشى ئالىمىز؟     يالقۇن روزىنىڭ سوئاللىرى جاۋابسىز  قالمايدىغان بولدى. تولۇقلىما مەزمۇن (2012-3-25 10:15): ئەلى خوجاخۇن ھازىر بار ئىدىغۇ؟ بىردەمدە نەگە كەتكەندۇ؟

bilgabag

	enwer-jula يوللىغان ۋاقتى  2012-3-24 23:50 ئەختەم ئۆمەر مەن ئىنتايىن ھۆرمەتلەيدىغان يازغۇچى. يال ... ئەنۋەر جۇلا ئەپەندى، مېنىڭچە غېنى باتۇر، ئەلا...قاتارلىق ئوبرازلارنى يارىتىشقا قوللىنىلغان جىنسىيەتكە ئائىت بىر قىسىم تەسۋىرلەر بىلەن نەسىردىن ئەپەندىگە ئوخشاش تارىخى ئوبرازنى شاللاق تەسۋىرلەش   ئىككىسى ئىككى ئىش. سىز تىلغا ئالغان ئەسەرلەردىكى بىر قىسىم بايانلار (يەنە ئۇنتۇلغان كىشىلەر رومانىدىكى باتۇق ئوبرازى قاتارلىقلارمۇ بار) مېنىڭچە ئاپتور شۇ پىرسۇناژنىڭ كۆپ ياقلىمىلىق خارەكتىرىنى يورۇتۇش ئۈچۈن يېزىلغان دەپ قارايمەن. شۇنىڭغا قاراپلار »ئەپەندىنىڭ شاللاق ئوبراز بولۇپ قېلىشىنى تەنقىد قىلغان ئىكەنسەن باشقىلارنىمۇ ئوخشاش تەنقىد قىلىشىڭ كېرەك« دەپ ھەممىنى بىر تاياقتا ھەيدەشكە بولمايدۇ.

abm165

	يالقۇن روزىنىڭ گەپلىرىنىڭ ئاساسى ئىنتايىن كۈچلۈك بولسىمۇ ھەممە ئادەمنى خالىغانچە تەنقىد قىلىشقا ۋە تەنقىدكە سەۋرى قىلىشقا مەجبۇرلاۋاتقان تەنقىاچى سۈپىتىدە ئەلى خوجاخۇننىڭ مۇنازىرە ماقالىسىنىڭ خەۋىرى چىقىپ بولغىچە مۇنچە ئالدىراپ-تېنەپ تەنقىد يېزىپ كېتىشىدىن ئەسلىدە ئۇنىڭ ئۆزىنىڭ تەنقىدكە توغرا قارىيالمايدىغان ئاجىزلىقى چېنىپ قاپتۇ. بەك ئەپسۇس!! بەك ئەپسۇس!! .................................................................................................................................      مانا بۇ يالقۇن روزى ئويلۇنىشقا تىگىشلىك  مەسىلە ،  « موللامنىڭ دىگىنىنى قىل قىلعىنىنى قىلما » يالقۇن روزى ئەزەلدىن ئۇيعۇر يازعۇچىلىرىمىزنى «تەنقىتكە توعرا قارىيالمەيدۇ »دەپ ئەيىپلەپ كەلگەن   .  1993-يىلى تارىم ژورنىلىدا ،يازعۇچى مەمتىمىن ھوشۇرنىڭ «حاسىيەتلىك قار» نامىلق فوۋسىتىنى  تەنقىت قىلعاندا ،بۇ يازعۇچىمۇ ئوزىگە ماسكەلمىگەن ھالدا ،ئوزىنى ئاقلاپ  ئابرويىن توكىۋالعان ئىدى . بۇ ئۇستازنىڭ بۇ قىلمىشى كاللامدىن ئوتمەي ، بۇ كىشىنى بۇلاق بىشى كوچىسىدا ئۇچۇرتۇپ قىلىپ ،قولىنى تۇتۇپ تۇرۇپ ئوزەمچە تەنقىتلەپ كەتكەن ئىدىم . مانا ئەمدى يالقۇن روزىنىڭ يازمىلىرىنى يىعىپ  ساقلىعۇچى بۇلوۇش سۇپىتىم بىلەن  ،ئوزىنى ئەدەبىيات نەزىريە تەتقىقاتى جەھەتتە رەقىبى يوق دەپ قارايدىعان يالقۇن ئەپەندىنىڭ ئالدىراپ قايتارما ھۇجۇمعا ئوتىشى مىنى بەكمۇ ئەپسۇسلاندۇردى .  چۇنكى بۇ مەسىللەرگە دىققەت قىلىۋاتقان بىزدەك ئوقۇرمەنلەر  ،يالقۇن ئەپەندى كورسىتىپ بەرمىسە  توعرا -حاتانى ئايرىيالمىعۇدەك دەرىجىدە دوتمۇ ئەمەس .  مەسىلەن : مەندەك كەسىپ ئەھلى بولمىعان بىر ئوقۇرمەنمۇ ، يالقۇن روزىنىڭ ماقالىسىنى كورۇپ ،پەيلاسوپتىن تەلىم ئالعاندەك ،ئەلى حوجاحۇننىڭ ماقالىسىنى كورۇپ ،تەشۋىقات بولۇمدىكى مۇتىحە سىسسلەرنىڭ دوكىلاتىنى ئاڭلىعاندەك بولعان ئىدىم .  بۇنىڭعا بىر نىمە دەي دەپ ئۇلتاسام  يالقۇن ئە پەندىنڭ ئىنكاسى چىقتى .  ئەدەبى تەنقىتچىلىكمۇ  بىر پەن ، پەننىڭ دۋلەت چىگىرسى، شەحسى ئىگىسى بولمايدۇ .  يالقۇن ئەپەندى مەسىلىنى ئوتتۇرعا قويعان كەن ئەمدى بۇ مەسىلىنڭ توعرا بولعان -بولمىعانلىقىعا باھا بىرىش كەڭ ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئىشى بۇلىدۇ . بىرسى توعرا دىسەيەنە بىرسى حاتا دەيدۇ . مۇشۇنداق تالىشىپ ئاحىرى مەسىلە ئايدىڭلىشىدۇ .  ئوزىمىز ئوتتۇرعا قويعان نەزىريەۋى مەسىللەرنى كوزىعا قاچىلاپ تەككىلى بولمايدىعان سىرلىق دىۋە قاچىلانعان كوپقا ئايلاندۇرۋىلىش ئىلمى پۇزۇتسىيە ئەمەس . ھەق ئۇچۇن نوپۇزعا چىقىلىشا جۇرئەت قىلىش يالقۇن ئەپەندىنىڭ يىزىقچىلق  فىرىنسىپى ئىدى . ئەلى ئەپەندى يازمىسىدا كەتكۇزۇپ قويعان بولسىمۇ لىكىن كوپ ئىزدەنگەن ھەم ئۇنىڭ يالقۇن ئەپەندىنىڭ فىرنسىپى بويىچە يول تۇتقانلىقى چىقىپ تۇردۇ . شۇڭا ئۇنى پۇتۇنلەي ئىنكار قىلىش ئادەمگە ئوزىنى -ئۇزى كاچاتلىعاندەك تۇيعۇ بىرىدۇ . ئىسىمدە قىلىشچە يالقۇن روزى نەچچە يىلنىڭ ئالدىدىكى بىر يازمىسىدا « يازعۇچىنىڭ كىمنى يىزىشعى ئۇنىڭ ئىحتىيارىدىكى ئىش ئەمما نىمىنى يىزىشى ئۇنىڭ ۋىژدانىعا باعلىق ئىش » دىگەن بىر گەبنى قىلعان . دىمەك بىر قەلەم ساھىبى ئوزى توعرىسىدىكى ئوحشىمىعان پىكىرلەرنى  قۇبۇل قىلمىسا ئۇنى ئىلىم ئەھلى ئەمەس بەلكى بىر مۇستەبىت سىياسىئۇن دىمەي بولمايدۇ . بىر ئادەمنى ماحتاۋىرىشمۇ  حۇددى پۇلىسى كوپ ئادەم زەھەرلىك يىمەكلىنى كوپ يەۋالعاندەك ،  ئادەمنىڭ پىشىپ يىىلىشىگە توسقۇنلۇق قىلىدىعان ئوحشايدۇ . ئىقتىدارلق ئادەملەرنىڭ ئاججىزلىقى كوپ بۇلىدۇ دەپ ، يالقۇن ئەپەندىنىڭ بۇنداق سەزگۇرلىشىپ كىتىشى ، ئەركىنلىك ئالىمى ئىچىدە ئەمەس ،ئوزئالىمى ئىچىدە ئايلىنىشقا باشلىعانلىقىنىڭ ئىپادىسى ئەمەسمۇ ؟ . بىزدە چوڭ ئادەم بىلەن كىچىك بالا ئارلىقىدا بىر قەدەم بار دىگەن گەببار . يالقۇن ئەپەندىنىڭ بۇ تىز ئەمگىكىدىن مەن ، يالقۇن ئەپەندى ئىعىزدىن چۇشۇرمەيدىعان « ئوزىدىن ھالقىش ،ئىزىعا سەكرەش » دىگەن گەپلىرىنى ئۇنتۇپ كەينىگە بىر قەدەم يىنىپ كىچىك بالىعا ئايلىنىپ قالعاندەك ھىسسىياتقا كىلىپ قالدىم . ئۇنداق بولعاندا ،ئانا بالىعا نان چايناپ بىرەمدۇ؟ ياكى بالا ئانىعا نان چايناپ بىرەمدۇ ؟  ،«بىز كىچىك بالا ئەمەس ئەمدى مەممە  دىمەيمىز » شۇڭا بىزگىمۇ ئازراق چايناپ يەيدىعان نان قىلىش كىرەك . ئاحردا ئەلى ئەپەندىنىڭ ئىزدىنىش روھىعا ئاپرىن . يالقۇن روزى ئوزۋاحىتىدا مەۇم بىر تەنقىتچىنى ، «ئارىسلان بىلەن مىنى  حالتىسىعا سولىۋالدى»دەپ ئاعىرىنعان ئىدى . مانا ئەمدى 2000دەك قەلەمكەش ئىچىدىن ئەحتەم ئومەرنىلا حالتىسىعا سولىۋىلىۋاتىدۇ . نۇ يىمەيمەن دىگەن ئادەم 4تەحسە لەعمەن يەپتۇ دىگەنلىك  ئەمەسمۇ ؟ . مەن يالقۇن روزىنىڭ ئۇزۇن يىللق ئوقۇرمىنى بۇلۇش سۇپىتىم بىلەن شۇنى دەپ قويايكى ، يالقۇن روزى قولىعا قەل ئالعاندا نۇر عۇن ئادەمنىڭ ئوزىنى تەتقىق قىلىۋاتقانلىقنى ئۇنتۇپ قالماسلىقى ،ئوقۇرمەنلىرىنى ئۇمۇتسىزلەندۇرمەسلىگى كىرەك . ئۇيعۇر ئەدەبى تەنقىتچىلك كەسپىنى «حالتىعا سولىۋىلىش» كويىدا بۇلۇش ،ئەلى ئەپەندىنىڭ  قىلمىشىدىنمۇ ئوتە ئەحمەقلق  ھىساپلىنىدۇ . بۇ حۇددى ئىعىر مەسنىڭ مەن مەس ئەمەس دەپ ئۇششۇقلۇق قىلعىنىدەك بىر ئىش .

enwer-jula

	ئەنۋەر جۇلا ئەپەندى، مېنىڭچە غېنى باتۇر، ئەلا...قاتارلىق ئوبرازلارنى يارىتىشقا قوللىنىلغان جىنسىيەتكە ئائىت بىر قىسىم تەسۋىرلەر بىلەن نەسىردىن ئەپەندىگە ئوخشاش تارىخى ئوبرازنى شاللاق تەسۋىرلەش   ئىككىسى ئىككى ئىش. سىز تىلغا ئالغان ئەسەرلەردىكى بىر قىسىم بايانلار (يەنە ئۇنتۇلغان كىشىلەر رومانىدىكى باتۇق ئوبرازى قاتارلىقلارمۇ بار) مېنىڭچە ئاپتور شۇ پىرسۇناژنىڭ كۆپ ياقلىمىلىق خارەكتىرىنى يورۇتۇش ئۈچۈن يېزىلغان دەپ قارايمەن. شۇنىڭغا قاراپلار »ئەپەندىنىڭ شاللاق ئوبراز بولۇپ قېلىشىنى تەنقىد قىلغان ئىكەنسەن باشقىلارنىمۇ ئوخشاش تەنقىد قىلىشىڭ كېرەك« دەپ ھەممىنى بىر تاياقتا ھەيدەشكە بولمايدۇ. ______________________ ھۆرمەتلىك بىلگەبەگ ئەپەندى، مەن يالقۇن روزى ئاكىنىڭ «شەرقشۇناسلىقنىڭ سەنىمىگە دەسسەش» ماقالىسى ئارقىلىق بىزگە «شەرقشۇناسلىق»لىق ئىلمىنى تونۇشتۇرغىنىدىن ئىنتايىن خۇرسەنمەن. مۈمكىنكى، بۇندىن كېيىن بىزدە «شەرقشۇناسلىق» ئىلمىنى ئۆگۈنۈش دولقۇنى قوزغىلىدۇ. يالقۇنكامنىڭ ئوقۇرمەنلەرنى ئەھمىيەتلىك تېمىلارغا يېتەكلەشتىكى سەركىلىك رولى، تۆھپىسى مۇئەييەنلەشتۈرۈشكە تېگىشلىك. مۇشۇ مۇناسىۋەت بىلەن ئېيتقاندا، مەن بۇندىن كېيىن «شەرقشۇناسلىق» ئىلمى توغرىسىدا ماتىرىيال كۆرسەم ھامان يالقۇنكامغا بىر رەھمەت ئېيتماي قويمايمەن. لېكىن، يالقۇنكام ماۋۇ ماقالىسىدىمۇ «شەرقشۇناسلىق»نىڭ تېگى-تەكتىدىن شەرقلىكلەرنى باپلايدىغان بىر زەھەرلىك يۇمشاق قۇرال(سىياسى ۋاستە) ئىكەنلىكىنى قايتا تەكىتلىدى. مەن چۈشىنەلمىگەن مەسىلە دەل مۇشۇ يەردە. دەرۋەقە، يالقۇنكامنىڭ ئەختەم ئۆمەر ئاكىمىزنىڭ «نەسىردىن ئەپەندى»سى بىلەن «غېرىپ-سەنەم»ىنى بەدىئىيلىك جەھەتتىن ناھىيىتى ناچار چىقىپ قالغىنىنى تەنقىت قىلغىنى خاتا ئەمەس. بىر ئادەمنىڭ خارەكتىرىنى يورۇتۇپ بېرىش ئۈچۈن چىن ئادەم مۇشۇنداق بولىدۇ دەپلا يوتقاننىڭ ئىچىدە دېيىشۋالسىمۇ بولىدىغان ماز گەپلەرنى ئەدەبىياتقا سۆرەپ كىرىشنىمۇ مەن ئانچە ياختۇرۇپ كەتمەيمەن. لېكىن، ئەدەبىياتتىكى مۇشۇنداق نەرسىلەر شەرقشۇناسلىق ئىلمى بىلەن قانچىلىك دەرىجىدە باغلىنىدۇ؟ شەرقشۇناسلىق ئىلمى 17-ئەسىردە بارلىققا كەلگەن نەرسە ئىكەن، لېكىن شەرق ئەدەبىياتىدا جىنسىي تەسۋىر قاچاندىن تارتىپ باشلانغان؟ مەن كىچىك ۋاقىتلىرىمدا چوڭلاردىن پادىشاھنىڭ قىزلىرىنى كۆيدۈرىۋالىدىغان شەھۋانى، گەپتان تاز(بۇنى باشقىلار ئۆزىگە ئېلىۋالمىغاي ھەم تازلىقمۇ يارىشىدىكەن نەرسىكەن)لارنىڭ چۆچىكىنى كۆپ ئاڭلايتتىم. چۆچەك دېگەن ناھىيىتى ئۇزاق تارىخقا تەۋە نەرسە. بىزنىڭ نۇرغۇن چۆچەكلىرىمىز ياش- ئۆسمۈرلەرگە ئىش ئۆگىتىدىغان مۇھەببەت تەسۋىرىسىز قىزىمايدىغان تۇرسا نىمىشقا ئەختەم ئۆمەرنىڭ ئەسەرلىرىدىكى شاللاق تەسۋىرلەرنى ئۆزىمىزنىڭ تىندېتسىيىسىدىن ئىزلىيەلمەيمىز؟ ئەختەم ئۆمەر ئاكا نەسىردىن ئەپەندى ئوبرازىنى يارىتىش جەريانىدا خەلقىمىزنىڭ گەپتان ، شەھۋانى تازلارنىڭ ھېكايىسىنى ئاڭلاشقا بەك ھېرىسمەنلىكىنى كۆزدە تۇتۇپ، ئۆزىمۇ مازلىشىپ قېلىپراق ئەشۇنداق تەسۋىرنى يېزىپ سالغان بولسىچۇ؟ ئۇ ئىككى ئەسەرنى پۈتۈنلەي يوققا چىقارغان تەقدىردىمۇ بۇ شەرقشۇناسلىقتەك مۇشۇنداق سىياسىي ۋاستە، زەھەرلىك يۇمشاق قۇرال بىلەن چېتىپ قويۇلغىنى يالقۇنكام ئېغىر چاندۇرۇپ قويغان بىر مەسىلە. ئەختەم ئۆمەر ئاكىنىڭ ئىككى ئەسىرىنى ئايرىم تەنقىت قىلىش كېرەك، ئۇنىڭ شەرقشۇناسلىق بىلەن ھېچقانداق ئالاقىسى يوق. يالقۇنكام بۇ ئوبزورىنى ئەختەم ئۆمەر ئاكىمىزنىڭ »تازلار بايرىمى»ھېكايىسىغا گەپ تاپالماي ئاخىرى مۇشۇنى دەپ بېقىپتۇ. ناھىيىتى چۈشۈنۈشلۈك.

bilgabag

	enwer-jula يوللىغان ۋاقتى  2012-3-25 12:47 ئەنۋەر جۇلا ئەپەندى، مېنىڭچە غېنى باتۇر، ئەلا...قاتارل ... مەنمۇ يۇقارقى ئەسەرنىڭ ناچار چىقىپ قېلىشىنىڭ شەرقشۇناسلىق ئېقىمى بىلەن ئۇنچىلىك چوڭ باغلىنىشى  باردەك ھېس قىلمىدىم.

ibniabbas

	ئەختەم ئۆمەر ھەقىقەتەن ياخشى قىلمىدى  مەن ھازىرچە ساقلىۋالاي

jessurane

	بىز بىلىنە - بىلىندۈرمەي ئەمما پائال ھەم داۋاملىق ھالدا ئۇلارنىڭ ئەمەلدارلىرىنىڭ خالىغىنىچە ئەسكىلىك قىلىشىغا، خىيانەت قىلىشىغا، پىرىنسىپنى قايرىپ قويۇشىغا تۈرتكە بولىمىز. بارا - بارا ئۇلار دوگماتىزم ۋە ئىشنى كەينىگە سۈرۈش ياخشى قىلمىش دەپ قارايدىغان، سەمىمىيلىك ۋە دۇرۇسلۇق كىشىلەر تەرىپىدىن مەسخىرە قىلىنىدىغان، ھەممە ئادەم ئۇنى كۆزگە ئىلمايدىغان ۋە ۋەزىيەتكە ماس كەلمەيدىغان نەرسە دەپ قارايدىغان بولىدۇ. مۇتەھەملىك ۋە نومۇسسىزلىق، ئالدامچىلىق ۋە يالغانچىلىق، ھاراقكەشلىك ۋە زەھەر چېكىش؛ ئادەملەرنىڭ بىر - بىرىدىن ئېھتىيات قىلىدىغان بولۇپ كېتىشى يىرتقۇچ ھايۋاندىن قورقۇشتىنمۇ ئېشىپ كېتىش؛ ئۇيۇلۇش ھېسسىياتى يوقۇلۇش، ساتقىنلىق، مىللەتچىلىك ۋە مىللەتلەر ئارا ئۆچمەنلىك، ئالدى بىلەن رۇس مىللىتىگە بولغان ئۆچمەنلىك كۈچەيتىلىدۇ. يالقۇن روزى مىسل ئالغان قىسىمدىكى مۇنۇ يۇقارقى مەزمۇنلار دىققىتىمنى تارتتى... يالقۇن روزىنىڭ رەدىيسى قايىل قىلارلىق بوپتۇ.