تېپشماقلار دۇنياسى

بىر كىچىك كەنىت بولۇپ، ئۇكەنىتتە پەقەت ئىككىلا، بىر ئەر، بىر ئايال ياشايدىكەن .   
بىراق ئەر ئايالنىڭ ئىسمىنىڭ نىمىلىكىنى بىلمىسە ،    ئايال ئەرنى تونىمايدىكەن .
بۇ زادى قانداق گەپ ؟ قېنى مۇنبەرداشلار تېپىپ بېقىڭلار!  
2) بىر ئادەم بىر ئادەمگە قەرىزدار بوپقاپتۇ 
قەرىز ئىگىسى پۇلنى سۈيلەپ كەلسە بەرمەي ئۆكتەملىك قىىلىپ تۇرۇۋاپتۇ
قەرىز ئىگىسىنىڭ ئاچچىقى كەپ بۈگۈن پۇلنى ئالمىسام ئادەم بولماي كېتەي دەپ قەسەم ئىچىپتۇ

قەرىز ئىگىسىمۇ بەرسەم ئاپام خوتۇنۇم بولسۇن دەپ قەسەم ئىچىپتۇ
شۇ جىدەلنىڭ ئۈستىگە مەھەللىنىڭ ئىمامى كېلپ ئۇلارنىڭ داۋاسىنى ئاسانلا تۈگىتىپتۇ 94t

قېنى دەپ بېقىڭلار ئىمام جىدەلنى قانداق تۈگەتكەن؟

.بىر كۆرۇك بار بۇكۆرۇكتىن 100كىلو نەرسە بولسا ساق-سالەمەت ئۆتكىلى بولىدۇ  1مىسقال نەرسە ئارتۇق بولسىمۇ كۆرۇك چۇشۇپ كېتىدۇ. بىر ئادەم ئۆزى 90كىلو ئوڭ قولىدا 5كىلو تاۋۇز سول قولىدا 5كىلو ئالما بار بۇ ئادەم كورۇكتىن ئوتۇپ كېتىۋاتقان دەل شۇ چاغدا بىر قۇشقاچ ئۇ ئادەمنىڭ كالىسىغا چىچىپ قويغان ئۇ ئادەم ئەقىل ئىشلەتمىسە كۆرۇك چۇشۇپ كىتىدۇ ئۇئادەم بىر ئەقىل ئىشلتىپ كۆرۇكتىن ساق ئوتۇپ كەتكەن قانداق ئەقىل ئىشلەتكەن؟
2.بىر چىۋېن بىر پىلنڭ قۇلقىغا بىر نەرسە دەپتىكەن پىل ئايلىنىپ كېتىپتۇ چىۋېن نېمە دىگەن؟  
3.بىر ئادەم ئولىۋالماقچى بولۇپ ئەڭ ئىگز بىناغا چىقىپ سەكرىمەكچى بولۇپتۇ ئەمما ئۇ ئادەم بىناغا چىقىپ سەكرەپ بولغىچە ئولۇپ قاپتۇ سەۋەبى؟

بىر باغچىنىڭ ئىچىدە يوغاندىن - يوغان بىر تاش بار ئىكەن . تاشنىڭ ئۈستىدە بىر قۇر خەت بار ئىكەن . قىززىق يېرى شۇكى بۇ خەتنى كۆرگەن يېقىن دوستلار مۇھەببەتلىشىپ قالىدىكەن . مۇھەببەتلىشىۋاتقان ئاشىق - مەشۇقلار بولسا ئايرىلىپ كېتىدىكەن ...........
قېنى تېپىپ بېقىڭلار بۇ تاشتا زادى نىمە خەت بار.....؟

 كىچىكىدىن ئاتا-ئانىسىدىن يېتىم قالغان قوشماق ئاكا-ئۇكا بار ئىكەن. بۇلارنىڭ چوڭى باشقا يۇرتلاردا پۇل تېپىپ كىلىش مەقستىدە يۇرتىدىن ئايرىلىپتۇ . 10 يىلدىن كىيىن يۇرتىغا قايتىپ قېرندىشى بىلەن يۈز كۆرۈشۇش ئۈچۈن قايتىپ كەپتۇ. لىكىن كەلگەن ۋاقتى كېچە بولغاچقا ئۆينىڭ ئىشىكىنى بىر قېتىم قېقىپلا توختاپ قاپتۇ. ئىنىسى ئىشىكنىڭ بىر قېتىم قېقىلىپ توختاپ قالغىننى ئاڭلاپ ئۆيگە ئوغرى كېرگەن ئوخشايدۇ، ئۇنى قىلىچ بىلەن چېپىپ ئۆلتۈرىۋىتەي دەپ ئىشىكنى ئاستا ئېچىپ، چىقىپ قارىسا بىرسى تۇرغان. قىلىچنى بىر ساپتىكەن، ئۇ كىشىنىڭ بېشى تېنىدىن جۇدا بوپتۇ. ئىنىسى سەرەڭگە يورۇتۇپ قارىسا ئۆزىنىڭ ئاكىسى قانغا مېلىنىپ يېرىم تەن بولۇپ، يەردە ياتقۇدەك. شۇنىڭ بىلەن ئاكامسىز مىنىڭ ياشىغىنىمنىڭ نىمە لەززىتى ئونىڭدىن كۆرە ئۆلگىنىم ياخشى دەپ قىلىچ بىلەن ئۆزىنىڭمۇ بوينىنى ئۈزۈپ تاشلاپتۇ. شۇ ئارىدا ئېرىنىڭ كىرمىگىنىنىدىن تەشۋېشلەنگەن ئايال  چىقىپ قارىسا بېشى ئۈزىۋىتىلگەن ئىككى جەسەت تۇرغان. ھايال ئۆتمەي بىر ئاپئاق ساقال بوۋاي پەيدا بولۇپ، ئۇ ئايالغا ئىككى باشنى چېپىلغان ئورنىغا ئەكىلىشنى، تەڭرىدىن ئۇلارغا  قايتا جان تىلەيدىغانلىغىنى ئېيتىپتۇ. ئايال ئاكسىنىڭ بېشىنى ئىنىسىنىڭ تېنىگە، ئىنىسىنىڭ بېشىنى ئاكىسىنىڭ تېنىگە ئەكەپ قويۇپتۇ. بوۋاي تەڭرىدىن تېلەپتىكەن شۇئان تەڭرى ئۇلارغا جان ئاتا قىپتۇ. ئاكا-ئۇكا ئىككسى ئورنىدىن تۇرۇپ بىر-بىرىنى كۆرۇپ قاتتىق خۇشھال بولۇشۇپتۇ؛ لىكىن باشلار خاتا چاپلانغان. قېنى كىم تاپالايدۇ، ئۇ ئايال كىمنى <ئېرىم> دىيشى كېرەك؟

ئېيتىشلارغا قارىغاندا دەۋىرداش ئىككى قەدىمىي ئۇيغۇر دۆلەتلىرىدىن قارىخانىيلار بىلەن ئىدىقۇتنىڭ ئىقتىسادى ئوخشاشلا تەرەققىي قىلغان بولۇپ ، قارىخانىيلارنىڭ 100 پۇلى ئىدىقۇتنىڭ 100 پۇلىغا باراۋەر بولغان . كىيىنچە دىنىي سۇركۇلۇش تۇپەيلى بۇ ئىككى دۆلەت كىلىشەلمەي قاپتۇ ، بىراق خەلقلىرى ئوتتۇرسىدا يەنىلا ئادەتتىكىدەك بىرىش - كىلىش داۋاملاشقان بولسىمۇ ، قارىخانىلار خانى ئىدىقۇتنىڭ 100 پۇلىغا قارىخانىلارنىڭ 90 پۇلىنى تىگىشىدىغانلىقىنى جاكارلاپتۇ .ئارقىدىنلا ئىدىقۇت خانىمۇ ئۆچ ئىلىش خاراكتىردىكى پەرمان چۇشۇرۇپ قارىخانىلارنىڭ 100 پۇلىغا ئىدىقۇتنىڭ 90 پۇلىنى تېگىشىدىغانلىقى جاكارلاپتۇ . ئەمما شۇ دەۋىردىكى ئەقىللىق سودىگەر ئاتۇشباي پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ قولىدا بار بولغان قارىخانىلارنىڭ 100 پۇلىنى دەسمى قىلىپ تېزلا باي بولىۋاپتۇ !
    ئېيتىپ بىقىڭچۇ ، ئاتۇشباي قانداق قىلىپ ئوتتۇردىن پايدا ئالغان ؟

بىر ئۇستا موزدۇز ئۆتكەن بولۇپ، ئۇنىڭ بىر كەپسىز شاگىرتى بار ئىكەن. موزدۇز بىركۈنى بىر جۈپ ئاياغ تىكىپ شاگىرتىنى سېتىپ كېلىشكە بۇيرۇپتۇ.
شاگىرىت ئۇستىسىدىن: -ئۇستام، بۇ بىر جۈپ ئاياغنى قانچە پۇلغا ساتىمەن، -دەپ سوراپتۇ.
ئۇستىسى: -25 يۈەنگە ساتىسەن،- دەپ جاۋاب بىرىپتۇ.
شاگىرتى ئاياقنى ئېلىپ مېڭىپتۇ. مېڭىپتۇ...مېڭىپتۇ...مېڭىپتۇ... بىر يەرگە كەلگەندە بىر ئوڭ پۇتى يوق مىيىپ ئادەم: -ھەي بالا، قولۇڭدىكى ئاياغنى ساتامسەن؟- دەپ سوراپتۇ.
شاگىرىت: -ساتىمەن. - دەپتۇ.
ھېلىقى ئوڭ پۇتى يوق مىيىپ ئادەم: -مېنىڭ ئوڭ پۇتۇم يوق، شۇڭا سول پېيىنى سېتىپ بەرگىن، - دەپتۇ.
- بولىدۇ، -دەپتۇ ساگىرىت.
شۇنداق قىلىپ، ئۇ ئاياغنىڭ سول پېيىنى 12.50 يۈەنگە سېتىپ بىرىپ يولىغا راۋان بوپتۇ. يەنە بىر يەرگە كەلگەندە سول پۇتى يوق بىر مىيىپ ئۇچراپتۇ. بۇ مىيىپ ئادەممۇ بالىنىڭ قولىدىكى ئاياغنى كۆرۈپ:
-بۇ ئاياغنى ماڭا سېتىپ بەرگىن. -دەپتۇ.
شاگىرىت: -بولىدۇ، دەپ، بۇ ئاياغنىڭ ئوڭ پېيىنى 12.50 يۈەنگە سېتىپ بىرىپ يولغا راۋان بوپتۇ. ئۇ دۇكانغا قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، ئۇستىسىغا بولغان ئەھۋالنىڭ ھەممىنى ئېيتىپ بىرىپ 25 يۈەننى ئۇستىسىغا بىرىپتۇ.ئۇستىسى شاگىرتىنىڭ گېپىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن:
-بىز مىيىپ ئادەملەرگە ھېسداشلىق قىلىشىمىز كېرەك، -دەپ، 20 يۈەننى ئۆزى ئېلىپ قېلىپ، 5 يۈەن پۇلنى ئىككى مىيىپ ئادەمگە قايتۇرۇپ بەر، دەپ بۇيرۇپتۇ.
شاگىرىت يولدا بارغىچە ئۇسساپ كېتىپ 2 يۈەنگە بىر بوتۇلكا ئۇسسۇزلۇق ئېلىپ ئىچىپتۇ. قېپقالغان 3 يۈەن پۇلنى بىر يېرىم يۈەندىن ئىككى مىيىپ ئادەمگە بىرىپ كېتىپتۇ.
موزدۇز شاگرتىنىڭ 5 يۈەن پۇلنى ئىككى مىيىپ ئادەمگە بەرگەن- بەرمىگەنلىكىنى ئېنىقلاپ بېقىش ئۈچۈن، ئىككى مىيىپ ئادەمنى ئىزدەپ مېڭىپتۇ. ئۇ بىر يەرگە كەلگەندە ئوڭ پۇتى يوق مىيىپ ئادەم ئۇچراپتۇ. موزدۇز ئۇنىڭدىن:
-سىز ئاياقنى نەچچە يۈەنگە ئالدىڭىز، -دەپ سوراپتۇ.
ھېلىقى مىيىپ ئادەم: -11 يۈەنگە ئالدىم، -دەپ جاۋاب بىرىپتۇ.
ئۇ يەنە بىر ئاز ماڭغاندىن كېيىن سول پۇتى يوق مىيىپ ئادەم ئۇچراپتۇ. موزدۇز ئۇنىڭدىنمۇ ئاياقنى نەچچە پۇلغا ئالغانلىقىنى سورىسا، ئۇمۇ 11 يۈەنگە ئالغانلىقىنى ئېيتىپتۇ.
موزدۇز دەرھال ھېسابلاپ كۆرۈپ: «ئوڭ پۇتى يوق مىيىپ ئادەم ئاياقنى 11 يۈەنگە سېتىۋالدى، سول پۇتى يوق مىيىپ ئادەممۇ 11 يۈەنگە سېتىۋالدى، بۇ ئىككىسى جەمىئي 22 يۈەن بولسا، شاگىرتىم 3 يۈەن خەجلىۋاپتۇ» -دەپ جەزىم قىپتۇ ۋە شاگىرتىنىڭ يېنىغا بېرىپ ئۇنىڭدىن نەچچە پۇل خەجلىگەنلىكىنى سورىسا، ئۇ راستىنلا 2 يۈەن خەجلىگەنلىكىنى ئېيتىپتۇ.
ئىككى مىيىپ ئادەم ئاياقنى 22 يۈەنگە سېتىۋالغان، شاگىرىت 2 يۈەن خەجلىگەن، بۇلارنىڭ جەمىئىيسى 24 يۈەن بولىدۇ. ئاياق ساتقان ئەسلىدىكى پۇل 25 يۈەن ئىدى.
ئۇنداق بولسا، بۇ يەردىكى بىر يۈەن پۇل نەگە كەتتى؟