<<  ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﻛﯧﺮﻩﻙ؟(4) | باش بەت | ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﻛﯧﺮﻩﻙ؟(6)  >>

  • ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﻛﯧﺮﻩﻙ؟(5) - [ئىجتىمائى مەسىللەر]

    خەتكۈچ:
     
     ئىستەك  قانچىلىك  چوڭ  ياكى  كىچىك  بولۇشىدىن  قەتئىينەزەر  تەپمۇ  تەڭ  ئەجىردە  بولىدۇ.  يەنى20  يىل  مۇدىرغا  ئىشلەپ  ئۆتسەڭمۇ  ۋە  20  يىل  ئەل-  ۋەتەنگە  ئىشلەپ  ئۆتسەڭمۇ  قىلغان  ئىشلىرىڭنى  ،ماڭغان  يوللىرىڭنى، ئۇپراتقان  ئېغىزىڭنى  ھېسابلاپ  كۆرسە  يەنىلا  ئوخشاش  چىقىدۇ.  مۇشۇ  نوقتىدىن  قارىغاندا  سۇلتان  سۇتۇق  بۇغراخان، ئەمىر  تۆمۈر، تۇغلۇق  تۆمۈر ، پېتر ، ناپالېئون، لېنىن ، سۇنجۇڭسەننىڭ  ئەجرى  بىلەن  ئۆمۈر  بويى  تۇرمۇش  ھەلەكچىلىكىدە  ئۆتكەن  سەتىراچ  ياكى  موزدۇز، مايلامچى  ياكى  مەدىكارنىڭ  ئەجرى  ئوخشاش  چىقىدۇ  يۇ  ،لېكىن  بۇ  شەخسلەر  ھەرگىز  يۇقىرىدىكى  ئادەملەر  قاتارىدا  تۇرالمايدۇ.  يەنى  كىچىك  بىر  يېزا  بازىرىدا  توخۇمچىلىق  قىلىدىغان  بىر  سودىگەر  شەھەر  ۋە  دۆلەت  ئاتلاپ  سودا  قىلىدىغان  تىجارەتچى  بىلەن  ئوخشاش  ئەجىر  قىلىدۇ. ھەتتا  ئۇنىڭدىنمۇ  بەكرەك  ئىشلەيدۇ  يۇ  ،ئىككىسىنىڭ  كىرىمى  ھەرگىز  تەڭ  بولمايدۇ.  دېمەك، ئۇلۇغلۇق ئۇنىڭ  قانچىلىك  تىرىشچانلىق  كۆرسەتكەنلىكى  ،ئەجىر  قىلغانلىقىدا  ئەمەس  ،بەلكى  ئۇنىڭ  ھالقىلىق  يەرگە  تېگەلىگەن  -  تېگەلمىگەنلىكىدە.  پىترنىڭ  ئۇلۇغلۇقى  مىللەتنى  قۇدرەت  تاپقۇزۇشنىڭ ئاچقۇچى،  ئاقارتىش  ئېلىپ  بېرىپ  قاتماللىقتىن  بۆسۈپ  چىقىش  ئىكەنلىكىنى  تونۇپ  يېتىپ، شۇ يولدا  كۆرەش  قىلغانلىقىدا.  سۇن  جۇڭسەننىڭ  ئۇلۇغلۇقى  مىللىي  مائارىپنى  ، سانائەتنى  گۈللەندۈرەيلى  ،تۈزۈلمە  ئىسلاھاتى  ئېلىپ  بارايلى  ،مىللەتنى  گۈللەندۈرۈش  ئۈچۈن  تىل  ئۆگىنەيلى  ،خەقلەر  پالانى  يەردە  ،بىز  پۇستانە  يەردە  ،بىزدىنمۇ  دۇنياۋى  ئەسەرلەر  چىقسۇن  دەپ  ئولتۇرماي  مەيلى  قانداقلا  بولمىسۇن  ،خەنزۇلارنى  قانداق  قىلسام  قولۇمدا  تۇتۇپ  تۇرالايمەن  ،دەيدىغان  تۈپكى  خاھىشتا  بولىدىغان  ھۆكۈمەتنى  ئاغدۇرۇپ  ،مىللىي  مەنپەئەتنى  تۈپ  ئاساس  قىلغان  ھاكىمىيەتنى  تىكلەپ  چىققانلىقىدا.  شۇڭا  سابىق  سوۋېت  ئىتتىپاقى  پىترنى  70  يىل  بۇرژۇئا  ئىنقىلابچىسى  دەپ  چۆكۈرۈپ  باققان  بولسىمۇ  ،ئۇنىڭ  تارىخىي  ئورنىدا  قىلچىلىك  ئۆزگىرىش بولمىدى.  22  يىللىق  كۈرەش  جۇڭگودا  سۇن  جۇڭسەن  قۇرغان  ھاكىمىيەتنى  ئاغدۇرۇپ  تاشلىغان  بولسىمۇ  ،لېكىن  جۇڭسەن  نامى  بىلەن  ئاتالغان  كوچىلار  ئۈزلۈكسىز  كۆپىيىۋەردى.  جياڭ  جېيىشى  سىياسىيغا  قورالنى  ئارىلاشتۇرغاندا  ،مەسىلىنىڭ  نېگىزى  جياڭ  جېيشىنى  كۆرەڭلەتكەن  ئاشۇ  نەرسىگە  ئىگە  بولۇشتا  دەپ  شۇنىڭ  ئۈچۈن  كۆرەشكەنلىكى  ئۈچۈن  كېيىن  ماۋزېدۇڭمۇ  ئۇلۇغلۇق  شەرىپىگە  مۇيەسسەر  بولدى.  دېمەك  ،بۇنىڭدىن  كۆرۈشكە  بولىدۇكى  ،ئاددىي  ۋە  قىسقا  بولسىمۇ  ماھىيەتلىك  مەسىلىنى  تونۇش  ۋە  ئۇنى  ھەل  قىلىش  ئۈچۈن  كۈرەش  قىلىش  ئىنسانلار  ئۈچۈن  ئاشۇنچىلىك  مۇھىم.  ئۇنداقتا  ئۇلار  ئاشۇنداق  ماھىيەتلىك  مەسىلىنى  تۇنۇشتا  قانداق  قىلىپ  دەۋرنىڭ  بۈيۈكلىرى  بولالىدى؟  ئۇلارنىڭ  شانلىق  ھاياتىدىكى  ئەنگۈشتەر  زادى  نەدە؟باشتا  مۇشۇنداق  ئىچكى  سېغىنىش  بىلەن  نۇقۇل  شوخ  ياكى  قىزغىن  ،نۇقۇل  ئاشىق  ياكى    ئاشقۇن  ئىنسانلارغا  ئۆزۈمنى  يېقىن  تۇتۇپ  كەلدىم.  ئەمما  ئۇلارنىڭ  شەيئىلەرگە  ئاۋۋال  ئۆزنى  ئۆچلۈك  ياكى  ئامراقلىقنىڭ  قەھرىگە  ئەپچىقىۋېلىپ  قىلىدىغان  مۇئامىلىرى  ،ئوقتەك  قىزىپ  ،پوقتەك  سوۋۇش  ،تۈگمىدەك  ئىشقىمۇ  ،تۆگىدەك  ئىشقىمۇ  ئوخشاش، بىر  ھېسسىياتتا  بولۇش  ،ماختاپ  ئۇچۇرۇش  ،سەتلەپ  ئولتۇرۇشتەك  ئەمەلىيەتلىرى  دۇنيانىڭ  ئىنتىزامى  بىلەن  ھېسىياتنىڭ  ماس  بولۇشىدا  مەسىلە    كۆرۈلۈپ  ،مەڭگۈ  ئەمىنسىز  ئالىجۇقا  بولۇپ  ئۆتۈشلىرى  ئالەمچە  رومانتىكا  بىلەن  ئۆرە  قىلنغان  قانداقتۇ  بىر  ئەقىلىيەلىرى،گەپتانلىقى  ۋە  ئىمتىيازلىرىنى  ئىنقىلابى  تۈستە  لەپىلدىتىپ،ّْمەن  دېگەن  مۇنداق  ئادەم...  ،مۇھەببەت  دېگەن  مۇنداق  بولىدۇ،  ئۇ  ئىش  دېگەن  مۇنداق  بولىدۇْْ  ،ۋاھاكازا  دەپ  باشقىلارنى  چۈشىنىشنى  ،ئىشنىڭ  يولىنى  ،ئىنتىزامنى  ئويلىشىشنى  ئىزدىمەيدىغان  جاھىل  گەدەنكەشلىكى  ،سىياسەتۋازلىقى  ،قاتمال  ۋە  تومپايلىقى  ،بىردىن  خاپا  بولسا  مىڭنى  يوق  قىلىدىغان    كالامپايلىقى  ،گۇيا  تاماقنى  ۋايىغا  يەتكۈزۈپ  ئېتىش  ئۈچۈن،ئەمەس  ،بەلكى  باشقىلارنىڭ    ماختىشىنى  قولغا  كەلتۈرۈش  ئۈچۈن  ئاش  ئېتىدىغان  خۇتۇنلاردەك،  قىلغان  ھەرقانداق  ئىشنىڭ  تېگىدە  ئاشۇ    ئىشنىڭ  ئۆزىدىكى  قىممەت  ئەمەس  ،بەلكى  جىننىڭ  قەستى  شاپتۇلدا  ياتىدىغان  قىسمىتى  ئىزچىل  ھالدا  ماڭا  بىر  سوئال  بولۇپ  كەلدى.  ماھىيەتتە  ئىشنىڭ  رەتلىك  ،ئېتىدالىدا  ،ئۈنۈملۈك  بولۇشى  ،يۈرۈشلۈك  ھالدا  شەيئىلەرنىڭ  جايى-جايىغا    سەرەمجانلىشىشى  گۈزەللىك  سالاھىيىتىدە    ئۇلاردا  ئىلھام  ۋە  لەززەت  پەيدا  قىلمايدىغانلىقىنى  بايقىدىم.  ئۇلارنىڭ  تەبىئىي  ھالدا  بەكرەك  ئۆزىگە  قىلىنغان  ئېتىبارغا  تىكىلىدىغانلىقىنى  ،مەڭگۈ  ئۆزىنى  دۇنيانىڭ  ئىچىدە  ئەمەس، بەلكى  دۇنيا  بىلەن  روبرو  قويىدىغانلىقىنى  ھېس  قىلغاندەك  بولدۇم.  ئويلا-ئويلا  ئاخىر  شەيتان  يادىمغا  كەپتۇ.  توغرا  ئاللانىڭ  شەيتاننى  ئەبەدىي  ھالدا  دوزاخقا  بۇيرۇپ  يەنە  ئۇنىڭ  ئاجايىپ  جەسۇرلۇق  ،مەردانلىق  بىلەن  «ئىي  ئاللا!    ئادەمنى  بەك  ئەزىزلاپ  كەتتىڭ.  ماڭا  پۇرسەت  بەرگىن.  سېنىڭ  ئەزىزلىغان  نەرسەڭنىڭ  قانچىلىك  ئىكەنلىكىنى  ساڭا  كۆرسىتىپ  قويىمەنْْ»  دېگەنچىلىك  قىلغان  ئىلتىماسىغا  بوپتۇ  دېيىشى  مۇكاپاتمىدۇ  ،جازامىدۇ؟
    مەلۇم  بىر  شەھەردە  مېنىڭ  يېقىن  بىر  بۇرادىرىم  بار  ئىدى.  ئۇ  مەردانە  بولۇپ  ،ئۆزى  سۆيۈنگەن  ۋە  توغرا  دەپ  ھېسابلىغان  ئىشلارغا  خالىس  يېقىنچىلىق  قىلاتتى.  ئەلۋەتتە  ئۇنىڭ  تۇرمۇشقا  تۇتقان  مۇئامىلىسىمۇ  مانا    مۇشۇنداق  ئىدى.  ئىستىخىيىسىز  ھالدا  ھېچقاچان  ئۆزىنى  ئەمەس، بەلكى  ساپ  بىر  گۈزەللىكنى  چىقىش  قىلاتتى.  ئائىلىسىنىڭ  ،جەمەتىنىڭ  ئېسىللىكى، بۇ  خۇينى  ئۇنىڭ    قېنىغا  سىڭدۈرۋەتكەن  ئىدى.  ئۇ  مۇشۇنداق  بىر  گۈزەللىكتىن  باشقىغا  مۇرەسسە    قىلمايتتى.  مەردانىلىك  بىلەن  يۈزلىنەتتى.  ئەمما  بۇ  خىل  ھالەت    ھاياجانلانغاندا  ئۇنى  ھەم  ئاشقۇنلۇقتىن  بەك  بېرى  قىلىپ    كەتمەيتتى  ھەم  جىق  سورۇن  كۆرگەن  بولغاچقا  ئاشقۇنلۇققا  پاتقۇزىۋەتمەيتتى.  بەلكىم  ئۇنىڭغا    كۆپ  نەرسىلەر  كۆڭۈلدىكىدەك  تۇيۇلمىدى.ەممىدىن  رايى  قايتتى.ەتتا  بۇنىڭلىق  بىلەن  خەقنىڭ  نەزىرىدىن  چۈشۈشتىن  ،ساندا  بار  ساناقتا  يوق  ئادەم  بولۇپ  قېلىشتىن  ئەنسىرەپ  كەتمىدى.  ۋاقىت  مانا  مۇشۇنداق  ئۆتۈپ  ئۇ  ھېچبىر  ئىشنىڭ    پېشىنى  تۇتمىدى.  بۇ  ئىنسانىي    ئاجىزلىقلار  بىلەن  بىللە  كۆزگە  تاشلىنىشقا  باشلىدى.  ئاخىرى  بارا-  بارا  ئۇ  لايغەزەلگە  ئوخشاپ  قالدى.ازىر  ئاڭلىسام  ئۇ  خىزمەتچى  ئايالىغا  تاماق  ئېتىپ  بېرىپ  ،كىر-قېتىنى  يۇيۇپ  بېرىپ  يۈرۈپتىمىش.
    يەنە  بىر  ئاغىينىمىز  تېگىدىن  شەخسىيەتچى  ئىدى.  ئۆز  مەنپەئىتى  ۋە  ئابرويىغا  تاقىلىشىدىغان  ئىشلارغا  ئۇ  مۇرەسسە    قىلماي  تۇرالمايتتى.  ئۇنىڭدا تېگىدىن  كەمسىنىش  تۇيغۇسى  بار  بولۇپ، باشقىلارنىڭ  نەزىرىگە  چۈشۈش  -چۈشمەسلىك  ھاياتىدىكى  ناھايىتى  نازۇك  ۋە  مۇھىم  ئىش  ئىدى.  دەرۋەقە  ئۇنىڭغىمۇ  كۆپ  نەرسىلەر  كۆڭۈلدىكىدەك  تۇيۇلمىدى.  ئەمما  ئۇ  بۇنىڭغا  مۇرەسسە  قىلدى.  مۇرەسسەلىك  مۇناسىۋەتتە  ئاقىلانىلىك  بىلەن  ئۆزىنىڭ  ئالاھىدىلىكىنى  جارىي  قىلدۇرۇپ    مۇرەسسەنى  داۋاملىق  ئۆگەندى.  ئۆزىدىن  ناملىقراق  ،زەردارراق  ئادەملەرگە  ئالاھىدە  ئەھمىيەت  بەردى.  ئۇنىڭ  تۇرمۇشقا  تۇتقان  مۇئامىلىسىمۇ  مۇشۇنداق  يېپىشقاق  ئىدى.  ئۇنىڭغا  نىسبەتەن  بۇ  خىل  يېپىشقاقلىق  ئۆز  ئېتىقادىغا  مۇخالىپ  بولسىمۇ  مەيلى  ئىدى.  ئۇ  ھەرقانداق  سورۇندا  شۇ  سورۇنغا  لايىق  ئۇستىخانسىز  گەپلەرنى  قىلالايتتى.  مەيلى  قانداقلا  بولمىسۇن  بۇغداينىڭ  باھانىسىدە  قارمۇق  سۇ  ئىچتى.  شۇنداق  قىلىپ  ئۇ  بارغانسېرى  نوپۇزغا  ئىگە  بولدى.  بىر  ئىشنىڭ  پېشىنى  تۇتقان  ئادەم  بولۇپ  قالدى.  مەن  ئالدىدىكى  ئالىيجاناپلىقنى    ،مەردانىلىقنى  قەدىرلەيتتىم.  كېيىنكى  مۆتىۋەرنى  ئۇنىڭغا  تەڭ  قىلغۇم  كەلمەيتتى.  بىراق  ،ئۇلارنىڭ  تەقدىرى  نېمىشقا  مۇنداق  مۇناسىپسىز  بولىدۇ؟  بۇ  تارىخلاردىن  بۇيان  قەلەمكەشلەر  زارلاپ  كېلىۋاتقان  ياخشىغا  كۈن  يوق  ،يامانغا    ئۆلۈم  يوق  دۇنيانىڭ  قانۇنىيىتىمۇ  ياكى  بۇنىڭدا  بىر  ھېكمەت  بارمۇ؟مەن  شۇنداق  بىر  قىزنى  ئۇچراتقان  ئىدىم.  ئۇ  ئۆيىدىن  يىراقراق  يەردە  ياتاقتا  يېتىپ  ئىشلەيتتى.  خىزمەت  ئورنىدا  ئاشخانا  بولمىغاچقا  تاماقنىمۇ  ئۆزى  ئېتەتتى.  ئەمما  ئوتتۇزغا  يېقىنلىشىپ  قالغان  بۇ  قىز  تاماق  دېگەندە  پەقەتلا  يوق  ئىدى.  بىر  كۈنى  تاساددىپ  توغرا  ،كېلىپ  ئۇنىڭ  توخۇ  پۇتىدەك  چوڭلۇقتا  سوزۇلغان  لەغمىنىگە  ئېغىز  تېگىپ  قالدىم.  يېمەي  دېسەم  تېخى  ،يەي  دېسەم  تېخى  ئاخىر  كۆزۈمنى  يۇمۇپلا  يەۋەتتىم.  يەۋەتتىميۇ  كاللامغا  سوئال  كىرىپ  قالدى.  ئۇ  مۇشۇ  ياشقىچە  ئۆي  ئىشىغا  شۇنچىۋالامۇ  كۆڭۈل  قويماسمۇ؟  شۇندىن  كېيىن  ئۇنىڭ  يۈرۈش    تۇرۇشلىرىغا  دىققەت  قىلىدىغان  بولدۇم.  بىلدىمكى  ،ئۇ  يوقلىما  يوق  بولسا  چۈشكىچە  ئۇخلايدىغان ، بىرەرسىنىڭ  كىرىپ  قېلىشىدىن  ئەنسىرمىسە  ئورۇن-كۆرپىلىرىنىمۇ  يىغمايدىغان  قىز  ئىدى.  ئۇنىڭ  رەتلىكلىكى  ،كىيىنىشى  ،ياسىنىشى  پۈتۈنلەي  باشقىلاردىن  ئۈركىگەنلىكىدىن  ئىدى.  بىرسى  تاماققا  كىرىدىغان  بولۇپ  قالمىسا  ئۆزى  ئاشۇنداق  قورساققا  كىرسىلا  بولىدىغان  نەرسىنى  ئېتىپ    يەۋالسىلا  بولاتتى. سىرتقى  ئولتۇرۇش، بايرام  دېگەنلەرگە  ناھايىتى  سەگەك  ھەم  ئاكتىپ  ئىدى.  ئەمما    ئۇلارنىڭ  مەنىسىنى  بىلمەيتتى.    تىرماقچىلىك  ئىشلار  بىلەن  قىزلىق  ھېسسىياتىنى  ئازراق  ئويغۇتۇپ  قويساڭ  سەن  ئۈچۈن  بىر  كۈن، بىر  كۈن  ئولتۇرالايتتى.  خېلى  -خېلى  ئىشلارنى  قىلىپ  بېرەتتى.  چىڭغا  چىقىپ  كەتسە  ھەتتا  قەدىناس  دوستى    بىلەنمۇ  دەرھال  يىرىكلىشەلەيتتى. كۈنلەرنىڭ  بىرىدە  تەقدىرنىڭ  ئورۇنلاشتۇرۇشى    بىلەن  سۆيگىنى  بىلەن  توي  قىلالماي  باشقا  بىرسىگە  تەگكەن  يەنە  بىر  تۇنۇشۇم  بىلەن  بىر  يەردە  بولۇپ  قالدۇق.  ئۇلار  تويدىن     بۇرۇن  تۇنۇشمايتتى.  مانا  ھازىر  مۇناسىۋەتلىرى  شۇنداق  ياخشى  ئىدى.  مېنىڭ  تۇنۇشۇم  شۇنچىلىك  تەمكىن  ۋە  بەھۇزۇر  ئىدىكى  ،ئۇنىڭ  شۇنداق  ئالدىراش  كۈنلەردىن  ۋاقىت  چىقىرىپ  ئۆيىنىڭ  تېخى،توپا  قونمىغان  ئەينەكلىرىنى  تېز،تېزلا  سۈرتۈپ  تۇرۇشى  قاق  سەھەردە  تۇرۇپ  كاردۇرلارنى  پاكىزە  سۈپۈرۈپ ، رىشاتكىلارنى  سۈرتىشى  ،بالكۇندىكى  يېشىللىقلارنى  پەرۋىش  قىلىشى  ،ئۆينىڭ  شۇنداق  ئۇستۇلۇق  ۋە  مۇھاببەت بىلەن  سەرەمجانلاش  تۇرۇلىشى  ، ئاددى  ۋە  لەۋەن  ياسىنىشى  يەنىلا  مەكتەپتىكى  ئاشۇ  تىرىشچان  ، لىرىك  قىزنى  نامايان  قىلىپ    تۇراتتى.    بىر  كۈنى  ئۇنىڭ  ئاشۇ  گۈزەل  بالكۇنىغا  يىراقتىن  قاراپ  ئولتۇرۇپ  بۇ  ئىككى  قىز  ئارىسىدىكى  پەرقنىڭ  تۈپ  سەۋەبى  زادى  نېمە؟  دەپ  سورۇدۇم.  كېيىنكى  قىزنىڭ  رەتلىك  كىيىم،كېچەكلىرى  ،نازۇك  قەدەملىرى  ،سىپتا  ھەرىكەتلىرى  ،يارىشىملىق  جىلۋىسى  ،ئەمگەكچانلىقى  ،قاتلاملىرى  روشەن  ئىچكى  دۇنياسى  ،پىكىرلىرى  ،سۆزىنىڭ  ۋەزىنلىك  ۋە  مەزمۇنلىقلىقى  ،ئوقۇغۇچىلىق  ۋاقتىدىكى  دەپتەر  -  كىتاپلىرىنىڭ  پاكىزلىقى  ،رەتلىكلىكى  بىر  -  بىرلەپ  كۆز  ئالدىمدىن  ئۆتتى.  ئىچىمدە  شۇنداق  خۇلاسىلىدىم:  كېيىنكى  قىزنىڭ  قەلبىگە  جاھان  ئۆز  پېتى  ئىنكاس  بولغان.  ئۇنىڭ    سەزگۈلىرى  ساغلام  بولۇپ  ،جاھان  ئوڭتەي    توڭتەي  بولۇپ  كەتكەن  تەقدىردىمۇ  گۈزەللىكنىڭ  ھامىنى  گۈزەللىك  ئىكەنلىكىنى  ،قانۇنىيەتنىڭ  ھامىنى  قانۇنىيەت  ئىكەنلىكىنى  تۇنۇپ  يېتىپ  ئۇنى  ئۆز  مۇقامىدا  قەلبىگە  جايلاشتۇرغان.    بېشىغا  تاغدەك  كۈلپەت  كەلگەن  بولسىمۇ  ،ئىللىق  كۈلكىسىنى،  لىرىك  مىجەزىنى  ساقلىغان.  پاكىزلىققا  ،رەتلىككە  بۇرۇنقىدەكلا  ئاشىق  تۇرغان  ،پەزىلىتىنى  يوقاتمىغان.  بۇلارنى  كەيپىياتقا  تۇتۇپ  بېرىپ  ،خۇشى  تۇتۇپ  كەتسە  ھەممىگە  ھىجىيىپ  ،كۆڭلى  يېرىم  بولسا  ھەممىنى  تاشلاپ  نەچچە  كۈنلەپ  ئاچ  قېلىپ  يۈرمىگەن.  بۇلىشىغا  ياشاپ  تۇرمىغان.  بىر  كۈنىمەن  ئۇنى  چېكىپ  باقتىم.  كۆڭلۈمدە  غەربنىڭ  مائارىپ  ئەندىزىسىدە  15  يىل  تەربىيە  كۆرگەن  بۇ  قىز  بۇرۇچتىن  بەكرەك  كۆڭلىگە  كەلگەننى  قىلىشنى  ئادەم  ھەممىدىن  ئۇلۇق  دەپ  كېلىپ  تەشەببۇس  قىلىدىغان  ،نىكاھنى  ئەمەس  (قەسەمنى  ئەمەس) ئاتالمىش  رومانتىك  مۇھاببەتنى  ئائىلىنىڭ  خۇداسى  قىلىدىغان  غەربلەشكەنلەرنىڭ  يولىدا  مېڭىپ  «ّْقىزىل  ۋە  قارا»ْْدىكى  خانىمنىڭ  يولىنى  مېڭىپمۇ  قالارمۇ  ۋە  ياكى  «  ّْئەنسىز  يىللاردىكى    نازىنىنْْ  »دىكى  سىكارلىتتەك  مۇرادىغا  يېتەلمىگەندىكىن  نىكاھ  ۋەدىسىمۇ  ،جورىسىنىڭ  مەنپەئىتىمۇ  ئانچىكىم  ئىش  بولۇپ  قالارمۇ؟  دەپ  ئويلايتتىم.  لېكىن  ئۇ  ئۇنداق  قىلمىدى.  كۆز  ئالدىمدىن  مەن  بىلىدىغان  بۇ  قىزنىڭ  ئاتا  -ئانىسىنىڭ  پەزىلىتى  ،جەمەتىنىڭ  شانلىق  شەجەرىسى  ،ئائىلىدىكى  مەنىۋىي  ۋە  ماددىي  ئۇيۇملۇق  ،رەتلىكلىك  ،پاكىزلىق  بىر  -بىرلەپ  ئۆتۈشكە  باشلىدى.  ئۇلارنىڭ  پەزىلەت  ئۈچۈن  تۆلىگەن  بەدەللىرىنى  ،دېشۋارچىلىقلىرىنى  ،قەتئىي  مەيدانلىرىنى  بىر  قۇر  ئەسلەپ  ئۆتتۈم.  بۇ  تەبىئىيلا،ھاياتىنى  ،قىزىق  ئۆتكۈزۈش  ئۈچۈنلا  تىپىرلايدىغان  ئادەملەر  بىلەن  روشەن  سېلىشتۇرما  بولدى.  بىر  چاغلاردا  خىزمەتچى  ئائىلىسىدە  چوڭ  بولغان  بىر  قىزنىڭ  مەسلىكى  كەلگەن  ھالدا  چەت  ئەلدىكى  مەلۇم  ببر  مەشھۇر  ئادەمنىڭ  قىزلارنى  چاپان  ئورنىدا  كۆرىدىغانلىقىنى  تەپ  -  تارتماي  دېگەنلىكىنى  ،ھېچ  بولمىغاندا  مۇشۇ  گەپنىڭ  ئۇنىڭ  قىزلىق  غۇرۇرىنى  قوزغىتىپ  بولسىمۇ  ،ئۇنى  بۇ  مەشھۇر  شەخس  توغرىسىدا  ئويلاندۇرمىغىنىنىڭ    ،ئۇنىڭ    غەرب  كىنولىرىدىكى  ئەر-  ئاياللىق  مۇناسىۋىتىنى  يېڭىلىق  ھېسابىدا  پوزىتسىيە  جەھەتتىن  قوبۇل  كۆرىدىغانلىىقىنىڭ    تۈپ  سەۋەبىنى  سەل-پەل  ئىلغا  قىلغاندەك  بولدۇم.  ئىچكى  دۇنيادىكى  ناھايىتى  نازۇك  بىر  ئالەمنىڭ  جۇلاسى  گۇيا  تەبىئىيلىكى  قوغدىلىدىغان  رايونلاردەك  كۆزۈمگە  كۆرۈنۈشكە  باشلىدى.
    توغرا  ،يىغىپ  ئېيتقاندا  بۇ  قىز  ئۆزىنىڭ  مەنىۋى  ۋەتىنىنى  تېپىپ  بولغان  ئىدى.ېلىقى  شەخسىيەتچى  ئاغىينىمىز  چۈپرەندىرەك  بولسىمۇ  مۇشۇنداق  ۋەتىنىڭ  بولغانلىقىنىڭ  پايدىسىنى  كۆرگەنلەردىن  سانىلاتتى.  ئالىيجاناپ  ئاغىينىمىز  بولسا  پەزىلەتلىك  بولسىمۇ  مۇناسىپ  ھالدا  ئۆزىگە  خىسلەتلىك  بىر،ئۆي  جابدۇۋالالمىغان    ئىدى.  مەيلى  شەخس  ئۈچۈن  ئېيتايلى  ياكى  بنر  مىللەت  ۋە  دۆلەت  ئۈچۈن  ئېيتايلى  پەقەت  كۆڭلى  ئوبدان  بولۇشنىڭ  كۇپايە  قىلمايدىغانلىقىدىن  خەۋەر  بېرىپ  تۇراتتى.  شۇڭا  ھازىرقى  زاماننىڭ  تىلى  بويىچە    ئېيتقاندا  «ّْمەن  ھەممىدىن  نوچىسىْْ»  دەپ  ئۇچۇق  ئاشكارە  جاكارلاش  كۆرەڭلىك  قىلغانلىقتەك  تۇرسىمۇ  يەنىلا  مۇشۇنداق  ئۆي  جابدۇشقا،تىكلەنگەن  بىر    تۇغ    بولۇش  سۈپىتى  بىلەن  بارغانسېرى  كۆپ  كىشىلەرنىڭ  قولىغا  ئۆتىۋاتىدۇ.  مەن  ئۇنىڭ  بۇ  سۈپەتتىن    چىقىپ  جەسۇرلۇق  ۋە  مەردانىلىكنىڭ    قەھرىمانى  ھېسابىدا  شەيتاننىڭ  سۈرىتىنى  تۆرگە  ئاسقانلىق  بولۇپ  قېلىشتىن  تولىمۇ  ئەنسىرەيمەن.  بەلكىم  زامانىمىز  كىشىلىرى  شەيتان  ۋە  خۇدالىق  داۋاسىدىكى  دارانىڭ  ھېكايىسىنى  ئوبدانراق  ئاڭلاپ  قويۇشى  كېرەكتۇ.مەن  ناھايىتى  ئېسىل  ئائىلىدە  ئۆسكەن  بىر  كىشىنى  تونۇيمەن.  ئۇنىڭ  ئاتىسى  تامچى  بولۇپ، ئۆمۈر  بويى  ھالال  يەپ  ،ھالال  ياشاشقا  ئېگىلمەي  ،سۇنماي  تىرىشقان  ئادەم  ئىدى.  ئۆزىنىڭ  مېھماندوستلىقى  ،تۇرپانلىققا  خاس  كەسكىنلىكى  ،مەردۇ  -مەردانىلىكى  ئۇچراشقانلىكى  كىشىگە  مانا  مەن  دەپ  بىلىنىپ  تۇراتتى.  بۇ  ئائىلىنىڭ  بېزىلىشىدىن  تارتىپ  ئەر -ئايال  ،ئاتا بالىنىڭ  مۇناسىۋىتى  ۋە  قىلىق  ئەندىزىلىرىگىچە  ھەممىسىدە  قويۇق  ئەنئەنە  ساقلانغانىدى.  مەن  شۇنداق  بىر  پۇرسەتلەردە  بۇ  مۆھتەرەم  زاتنىڭ  ھۇزۇرىدا  مېھمان  بولۇپ  ،ئۇنىڭ  1970-  يىللاردىكى،ئاشۇ  قاتتىق  كۈنلەردە  بالىلىرىنى  ئاساسەن  ئوقۇتماي  ،ئوغۇللارنى  موللىدا  ساۋاتلىق  قىلغانلىقىنى،قىزلارنى  يېنىدا  تەربىيىلىگەنلىكىنى  ،ئۆز  بالىلىرىدىن  كۈتكەن  تاتلىق  ئارزۇلىرىنى  ،يېمەي  ئىچمەي،يىغقان  كىتابلىرىنىڭ  گەپلىرىنى  ،ھالال  تەرلىرى  بىلەن  قىلغان  ئەمگەكلىرىنىڭ  بەزى  تەسىرلىك  كۆرۈنۈشلىرىنى  ،ئۆزىنىڭ  گۇچۇلداپ  ئەرلىك  پۇراپ  تۇرغان  دۇنيا  قاراشلىرىنى  ئاڭلىغانىدىم.  كېيىنكى  كۈنلەردە  بۇ  كىشىنىڭ  بىر  نەچچە  ئوغلى  بىلەن  ئىش  ئوقەتتە  بىر  بولۇپ  قالدۇق.  ئۇلار  ھەقىقەتەنمۇ  دوستلۇقنى  قەدىرلەيدىغان  ،قولى  ئوچۇق  ،پۇل    مالنى  چوڭ  بىلىپ  كەتمەيدىغان  ئېسىل  بالىلار  ئىدى.  ئەمما  ھېچقايسىسى  بىرەر  ئىشنى  ۋۇجۇدقا  چىقىرالمىدى.  مەن  كونكىرت  تىجارەتلەردە  بىرگە  بولغان  چاغلىرىمىزدا  ئۇلارنى  خېلى  بەك  كۆزىتىپ  باقتىم.  ئۇلارنىڭ  قولى  بىر  ئىشقا  تەگكەنلا  بولسا  ھەقىقەتەنمۇ  ئۇنى  ناھايىتى  ياخشى  قىلاتتى.  ئەمما  دائىم  بۇنىڭ  ئىزچىللىقىكەم  بولۇپ  قالاتتى.  كىشىلەرنىڭ  ماختاشلىرى  ۋە  مۆرىسىنى  شاپىلاقلاپ  قويغىنىنىڭلا  ئەمەس، بەلكى  قايىللىق  تۆكۈلۈپ  تۇرغان  نەزەرلىرىنىڭمۇ  پەيزىنى  خېلى  بىر  ھازا  سۈرۈپ  كېتەتتى.  ماھىيەتتىن  دېگەندە  ھېچكىمنى  ياراتمايتتى.  شۇنىڭلىق  بىلەن  كىشىلەرنىڭ  نوقۇل  سودا  پائالىيەتلىرىدىكى  ئارتۇقچىلىقلارنى  ۋە  پايدىلىق  ئۇچۇرلارنى  دەل  ۋاقتىدا  ئىلغا  قىلىپكېتەلمەيتتى.  جەمئىيەت  ۋە  كىشىلەرگە  بەرگەن  باھالىرى  تاققا-تۇققا  ئىدى.  ئەمما  ،ئېسىل  كىشىلەرگە  يەنىلا  تەبىئىتىدىنلا  تەۋاززۇ  بىلەن  مۇئامىلە  قىلاتتى.  باھا  ئۆسكەندە  ئاسانلا  ھاياجانلىنىپ  ،باھا  چۈشكەندە  ئاسانلا  چۈشكۈنلىشىپ  كېتەتتى.  باھا  تالىشالمايتتى.  ئويلىغان  پىلانلىرى  ھەر  ھالدا  يامان  ئەمەس  ئىدىيۇ  ،ئۇنى  ئۆز  مۇقامىدا  ئىجرا  قىلالمايتتى.  قىرائىتى  تولىمۇ  چىرايلىق  ئىدى.  تۇرۇپ تۇرۇپ  قىرائەت  قىلىپ  كېتەتتى  ۋە  ياكى  قۇرئاننى  ئېلىپ  نېمىلەرنىدۇر  ئوقۇيتتى.  بۇنداق  چاغلاردا  مەن  ئۇنىڭ  چىرايىدىن  ئايەتكە  ئەگەشكەن  ھېس  ئىزنالىرىنى  پەقەتلا  كۆرمەيتتىم.  تىجارەت  جەريانىدا  بەش  ۋاخ  نامازنى  تولۇق  ئوقۇيتتى  ،لېكىن  تۇرمۇشنىڭ  نازۇك  قىسىقچىلىقلىرىدا  باردەك  ئىدى.  ئائىلىدىكى  كۆزۈتۈشۈمدىن  قارىغاندا  ،ئۇ  ئۆيدە  ۋاقتىنى  ئاساسەن  ئۇيقۇ  بىلەن  ئۆتكۈزەتتى.  ئۆيگە  كەلسە  نامازمۇ  ئۇنتۇلۇدىغاندەك  بولۇپ  ،ئۆينىڭ  بېزىلىشى  ۋە  قىلىق  ئەندىزىلىرىمۇ  مۆھتەرەم  دادىسىغا  قارىغاندا  ھازىرقى  زامان  تەرزىدە  ئىدى.ھازىرلاردىن  قارىسام، 50 كە  يېقىنلاشقانسېرى  ھەتتا  ئۇلارنىڭ  ياشلىق  دەۋرىدىكى  ئاشۇ  يۇقۇندى  پەزىلەتلىرىمۇ  بارغانسېرى  سۇنۇپ  كېتىۋاتقاندەك  تۇرىدۇ  ،بۇ  نېمە  بولغىنى؟  خاراكتېر  جەھەتتىكى  بۇ  خىل  سويمۇلۇقنىڭ  تۈپكى  سەۋەبى  زادى  نەدە؟  نېمىشقا  شۇنداق  ياخشى  ئاتا  ،ياخشى  مۇھىت  ،ياخشى  تەبىئەت،ساغلام  سېزىم  بار  يەردە  ئۆزلۈك  پۈتۈن  ۋە  شىر  چىقماي  ،ئەكسىچە  چەڭ  باسمىغان  ھالدا  پارچە  -  پارچە  ئەرۋاھ  بولۇپ  ئاپىرىدە  بولىدۇ؟  
    ئالاھىزەل  تولۇقسىزدا  ئوقۇۋاتقان  چاغلىرىمغۇ  دەيمەن  ،بىز  ئائىلىمىز  بىلەن  تاغىمىزنىڭ  قورۇسىدا  تۇراتتۇق.  قورۇدا  يوغان  بىر  ئۈجمە  بار  بولۇپ  ،ياز  ئاخشاملىرى  ئۈجمە  ئاستىدىكى  سۇپا  پۈتۈن  ئائىلە  كىشىلىرىنىڭ  ئەركىن-ئازادە  پاراڭ  قىلىدىغان  خانىسى  بولۇپ  قالاتتى.  بولۇپمۇ  تەتىل  ۋاقلىرى  ھويلا  ئالاھىدە  ئاۋات  بولۇپ  كېتەتتى.  تاغىمىز  بەش  ۋاخ  نامازنى  تاشلىمايدىغان  ئوچۇق-يورۇق  ئادەم  ئىدى.  ياتلىق  بولغان  بەش  ئاچىمىز  يىغىلغان  بىر  كۈنى  ئاشۇ  سۇپىدا  پاراڭدىن    پاراڭ  چىقىپ  باشقىلار  ۋە  كۈيئوغۇللارنىڭ  خىزمەتتىكى  ياخشى  ئىپادىلىرى  توغرىسىدا،گەپ  بولۇپ  ،تەبىئىيلا  كۈيئوغۇللارنىڭ  ھەممىسىنىڭ  پارتىيىلىك  ئىكەنلىكى  ،كەلگۈسىدە  چوقۇم  ئىستىقبال  تاپىدىغانلىقى  ھەققىدە  خۇلاسە  بولدى.  بۇ  چاغدا  تاغىمىز  نامازدىن  قايتىپ  ئەمدىلا  سۇپىغا  كېلىپ  ئولتۇرغانتى.  بۇ  گەپلەرنى  ئاڭلاپ  ئۇنىڭ  تۇيۇقسىزلا  سەپراسى  ئۆرلىدى  -دە:
    -ّْھىم  پارتىيە  ئەزاسىمىش  ،پارتىيە  ئەزاسى  دېگەن  ئاللا  يوق  دەپ  قەسەم  بېرىدۇْْ،دەپ  قاتتىق  ئاچچىقلاپ  كەتتى.  لېكىن  ،قىزلار  پەقەت  يۈزىگە  كۈلكە  يۈگۈرتۈپلا  قويۇشتى  ۋە  ئۆز  ساددىلىقىغا  بېقىپ  پارتىيە  ئەزاسى  بولساڭ  ئۆسىدىغان  گەپ  تۇرسا  ،دەپ  چۈشەنچە  بەردى.  ئۇلارنىڭ  روھىي-ھالەتلىرى  نېمىشقىدۇر  كۆز  ئالدىمدىمدىن  ھازىرغىچە  كەتمىدى.  تاغامنىڭ  تەرسالىقى  ،نەۋرە  ئاچىلىرىمنىڭ  تەبىئىيلىكى  ئۇرۇلۇپ  تۇرۇۋاتقان  قوڭغۇراقتەك  روھىي  دۇنيارىمدا  يېنىك  ياڭرايتتى.  كېيىن  ئۇ  سوئال  بولدى.    قانداق  قىلىپ  بىز  ئائىلىنىڭ  مەنىۋى  سەزگۈرلىكى  ،ئۇيۇملىقى  ۋە  ئىزچىللىقى  مۇشۇنچىلىك  دەرىجىدە  كۈچ  ئۇرغۇمايدىغان  بولۇپ  كەتتى  ،قانداق  قىلىپ  ئۇنى  ھاياتىي  كۈچىنى  يوقىتىپ  ماددى  ۋە  كۈن  ئېلىشقىلا  ئېتىبار  بېرىدىغان  ھېسسىي،ھالغا  چۈشۈپ  قالدۇق؟  بىر  -بىرىمىزنىڭ  ئۆزئارا  يىراقلىشىپ  كېتىۋاتقىنىنى  شۇنچە  سەزمەيدىغان  ،ھەم  بۇنىڭغا  شۇنچە  ئېتىبار  قىلمايدىغان  ھالغا  كېلىپ  قالدۇق؟  مانا  مۇشۇ  بىزنىڭ  مەسىلىلەرگە  سۇبيېكتىپ  باھا  بېرىشتىن  ئەمەلىي  ھالدا  ئوبيېكتىپ  باھا  بېرىشكە  تەرەققىي  قىلغىنىمىزمۇ؟  ئەپسۇسكى  ،مەن  ئەجىبا  30  يىللىق  ھاياتىمدا  شىشىلىپ  ،رېئاللىققا  غەرق  بولۇشنى  تەرەققىياتكەن  دەپ  ھېس  قىلمىدىمغۇ؟!  ئويلا  -  ئويلا  مەدەنىيەت  ئىنقىلابىدىكى  ئىشلارغا  ھەيران  قالمىدىم  ،تېخى  10-20  يىلنىڭ  ئالدىدا  شەخسكە  ،بۇتقا  چوقۇنۇش  كۇفۇرلۇق  دەپ  سۆزلىنىدىغان  قويۇق  دىنىي  مۇھىتتا  چوڭ  بولغانلارنىڭ  ھەر  كۈنى  ئىشقا  چىققاندا  ماۋزېدۇڭنىڭ  رەسىمىنى  ئىش  مەيدانىدىكى  دۆڭگە  قاداپ  ،ئۇلۇغ  داھىمىز  ماۋجۇشى  سىزنىڭ  رەبەرلىكىڭىزدە  بۈگۈن  يەنە  ئىش  باشلىدۇق  ،سىز  خاتىرجەم  بولۇڭ  ،بىز  چوقۇم  ئۈمىدىڭىزنى  ئاقلايمىز  ،دەپ  قەسەم  بېرىشلەر  كېچىكىپ  قالغاندا  يەنە  شۇ  رەسىمنىڭ  ئالدىغا  بېرىپ  ئۇلۇغ  داھىمىز  ماۋجۇشى  بۈگۈن  مەن  كېچىكىپ  قالدىم  ،كەچۈرسىڭىز  دەپ  ئۆتۈنۈشلەرگە  ،ماۋجۇشىنىڭ  قولىنى  كۆتۈرۈپ  تۇرغان  رەسىمىنى  كۆرسىتىپ  ،ماۋجۇشىغا  بالىلىرىم  ئاچ  قالدى  دېسەم  ،بەش  قوينى  سويۇپ  يەڭ  دېگەنتى  ،دەپ  كوللېكتىپنىڭ  مۈلكىنى  يەۋالغانلارغا  ئەلھۆكمىلىللا  ،دەپ  كۆنگىنىگە  ھەيران  قالمىدىم.  چۈنكى  ،تۇيغۇن  ياشاشنىڭ  ئورنىغا  تۇرمۇشنىڭ  ئالدىغا  سېلىۋېلىشىغا  كۆنۈپ  ،گاللاشقان  روھ  ،ئىجتىمائىي  ئاڭ  فورماتسىيىلىرى  ،كىشىلەر  ئارىسىدىكى  مەنىۋى  پەرق  ۋە  رىشتە  ،ئۇ  بۇ  دېگەنلەر  بىلەن  نېمە  كارى؟  شۇڭا  بۇنداق  خەلق  دېگەننى  ئۆلگەندىن  كېيىنكى  ئاش  -ناننى  كۆز  ئالدىغا  كەلتۈرۈپ  جەننەتكە  كىرىسەن  ياكى  دوزاققا  كىرىسەن  دېيىشكە  سالاھىيەتلىك  دەپ  ئېتىراپ  قىلىنغان  سوپا-ئىشانلارلا  قوزغىتالايدۇ.  ناۋادا  سوپا  -  ئىشانلارمۇ  بولمىسا  ،مانا  پۇل  ،قولۇڭنى  سوزساڭلا  باي  بولىسەن  دەيدىغىنى  قوزغىتالايدۇ.  ،راست  ،تارىخىمىزنىڭ  قايسى  بېتىدە  بۇنىڭ  ئىزى  يوق؟ تاغامنىڭ  ھويلىسىدىكى  ھېلىقى  سۇپا  كاللامدا  يەنە  پىرقىراشقا  باشلىدى.  كۆز  ئالدىمدا  بۇنىڭ  ئېچىنىشلىق  ئاقىۋەتلىرى  بارغانسېرى  يوغىنىماقتا  ئىدى.  ئەجىبا  ئۇلارنىڭ  خاس  تۇرقى  ئۆزىنى  ئاشۇنداق  كىيىندۈرگەن  ،كۆنۈش  ۋە  ياسىنىش  ھۇۋىيىتىدە  مۇشۇنچىلىك  دەرىجىدە  ھېسسىي  سەۋىيىدە  قالغاندىمۇ؟  بىزنىڭ  ئەقلىي  مۇقاملىرىمىزدا  ئاپىرىدە  بولغان  ئۆي  زادى  بارمۇ-،يوق؟  دېگەن  غۇۋا  تۇيغۇ  كۆتۈرۈلدى.  شۇئان  ئادەملىرىمىزنىڭ  قانچىلىك  دەرىجىدە  مەنىۋى  جەھەتتە  ئۆيلۈك  -  ئوچاقلىق  بولالايدىغىنىغا  بىر  نېمە  دېيەلمەي  قالدى.  بىر  كۈنى  ئايالىم  بىلەن  ئۈرۈمچى  دۆڭكۆۋرۈكتىكى  ّبوغدا  كۆلىْ  مۇنچىسغا  كىردىم.  بېلەت  ئالىدىغان  يەرگە  كەلگەندە  بېلەت  ساتقۇچى  ئايال  ّْئەر  -  خۇتۇنمۇ  سىلەر؟ْْ  دەپ  سوراپ  قويمايلا  ئەر  -  ئايال  بىرلىكتە  چۈشۈشكە  بولىدىغان  ئىككى  كىشلىك  مۇنچىلىرىنى  تۇنۇشتۇرۇشقا  باشلىدى.  مەن  ئۇنىڭ  پۇل  تېپىش  ئۈچۈن  تىپىرلاپ  كەتكەن  كەيپىگە  سوغۇق  سۇ  سېپىپ  ئايرىم  -ئايرىم  ھالدا  ئەرلەر  مۇنچىسى  ۋە  ئاياللار  مۇنچىسدىن  ئىككى  بېلەت  ئالدىم.  مۇنچىغا  چۈشۈۋېتىپ  ھېلىقى  مۇلازىمەتچىنىڭ  روھى  ھالىتى  ۋە  سولامچىلىقىغا  بولغان  نەپرىتىم  كاللامنى  پەقەتلا  تىنچ  قويمىدى.  ناۋادا  ئۇ  ئويغۇر  بولغان  بولسا  قانداق  بولار  بولغىيتتى؟  يە  بۇ  سىياسىي  بىلەن  ھاكىمىيەت  ئاجرىتىلغان  ،يەنى  تېخىمۇ  ئېنىقلاشتۇرساق  ،كارخانا  بىلەن  ئەخلاق  ئاجرىتىلغان  دەۋرنىڭ  مەھسۇلى  بولىمىش  كارخانىمۇ؟  كارخانا  مۇشۇنداق  بولۇشى  كېرەكمۇ؟  دەيدىغان  سوئاللار  ھېلىدىن    ھېلىغا  ئۇنۋېرستېتلاردا  ئۇيۇپ  قالغان  كەيپىمگە  ،تەرەققىيپەرۋەرلەر  قولىدا  پەرۋىشلەنگەن  تۇيغۇللۇرۇمغا  تەھدىت  بولۇپ  كەلمەكتە  ئىدى.  ئىنسانىيەتنىڭ  نەچچە  مىڭ  يىللىق  تارىخىي  تەجرىبىلىرى  ئاساسىدا  يەكۈنلەنگەن  بارلىق  نەرسىلەرنى،دۇكانلارنىڭ  پۇكەيلىرىدە  خېرىدار  كۈتۈپ  تۇرغان  نەرسىلەرگە  تەڭلەشتۈرۈپ  قويغان  سارتىر  يەنە  يادىمغا  يېتىپ  ،چوڭقۇر  خىيالغا  پاتتىم.  ئۇنىڭ  ّْئادەم  ئەركىن  تاللاشقا  ھوقۇقلۇق  ،شۇڭا  چاما  ئۆز  باشقىلاردىن  پەرقلىق  ۋە  باشقىلار  بىلەن  زىددىيەتلىك،ئوتتۇرىغا  چىقىدۇ.  شۇڭا  ئادەم  دائىم  يالغۇزلۇق  ،ئازاب  ،ۋەھىمە  ھېس  قىلىدۇ  ،دۇنيادا  بىر  -  بىرىگە  ئوخشايدىغان  ئىككى  ئادەم  مەۋجۇت  ئەمەس،دېگەندەك  ھەر  بىر  پىچىرلاشلىرىنىڭ  قارشىسىغا  ئۆزۈمچە  ّْئادەم  تۇغۇلۇشىدىن  مۇسۇلمان  تۇغۇلىدۇ  مۇھىت  ،تەبىئەت  ۋە  كەچۈرمىشتىكى  ئوخشىماسلىقلار  مەيلى  قانداقلا  مەھسۇلاتنى  روياپقا  چىقارمىسۇن،ھامىنى  ھەقىقەت  بىرْدەيدىغان،چۈشەنچىلىرىمىزنى  قويۇپ  باقتىم.  ئايالىم  مەن  ئۈچۈن  تۈرمە  ،مەن  ئۇنىڭ  ئۈچۈن  تۈرمىمەنمىدۇ؟  ئەجەبا  ،مەن  ئاسمان  دېسەم  ئۇ  ئېتىز  دەپ  ،كۆك  دېسەم  كۆل  دەپ  ،بۇلۇت  دېسەم  ،يوتقان  دەپ  مەڭگۇ  بىر  -  بىرىمىزنى  تاپالمايمىزمۇ؟  دۇرۇس،خاھىش  ۋە  ئاڭلىق(يۇشۇرۇن  ئاڭ)  جەھەتتىكى  پەرق  تۈپەيلى  بىزنىڭ  پەرقلىق  بولىدىغىنىمىز  راست.  لېكىن  ھەممەيلەننىڭ  تەڭلا  بىر  ۋاقىتتا  ئاسماندىكى  ئاينى  كۆرەلەيدىغىنىمىز    ،ھېيىت  ۋە  جۈمە  نامازلىرىدا  تەڭلا  بىر،ئىمامغا  ئىقتىدا  قىلىپ  تەڭلا  بىر  كەيىپكە  تەلپۈنىدىغىنىمىز  سارتىردىنمۇ  ئۇلۇغ  بىر  مۇبارەك  روھنىڭ  مەۋجۇتلۇقىدىن  بىشارەت  بەرمەسمۇ؟  ئاتا  -بوۋىلىرىمىزنىڭ  مىڭ  يىلنىڭزى  ھەتتا  تۇيغۇلارنىمۇ  ّْھەقگە  كېلىش  يولىدىكى  تىرىشچانلىقلىرى  ئارتۇقچىمىدۇ؟  ئادەمنى  تۇغۇلغان  ۋاقىتتىلا  تۇرغۇزۇپ  ئويلاش  ،شۇ  ۋاقىتقا  بېقىپلا  بىر  نېمە  دەپ  كېتىش  ئۇنىڭ  پۈتكۈل  تەرەپلىرىنى  نەزەردە  تۇتىدىغان  تەپەككۇردىنمۇ  ھەقلىقمىدۇ؟  يەنى  تىمسالەن  ئېيتقاندا  ئالماشتۇرۇلغان  تاۋارلارنىڭ  پۈتكۈل  ئىستېمالىۋە  مەنپەئەتلىرى  مۇپەسسەل  كۆزدە  تۇتۇلۇپ  ،ھالال  سودا  ۋە  ھارام  سودا  دەپ  بېكىتىلىش  كىشىلەرنىڭ  تاللاش  ھوقۇقىنى  يۈرگۈزگەنلىك  بىلەنلا  ئەزۋەيلەپ  كېتىش  بولارمۇ؟  بارلىق  ئۇقۇملاردىنخالى  روھنىڭ  ئۆز  مەيلىچە  غىڭشىشلىرى  جەمئىيىتىمىزگە  چوقۇم  مۇقام  بولۇشى  كېرەكمۇ؟  باشقىلارنى  بابلاشنى  نىيەت  قىلغان  سودىگەر  ئىستېمالچىنىڭ  تاللاش  ھوقۇقىنى  يۈرگۈزگەنلىكى  بىلەن  ئەيىپنىڭ  سىرتىدا  قېلىشى  كېرەكمۇ\ياكى  بۇ  غەرب  ئىقتىساد  ئىلىمىدىكى  مەسئۇلىيەتنى  كونكرېتلاشتۇرۇش  ۋە  تەدبىرنىڭ،ئىپادىلىنىشى  بولۇپ  ئادەملەرنى  دائىم  ھۇشيار  قىلىشنى  مەقسەت  قىلغانمۇ؟  ياكى  سارتىر  ئوخشاش  كىيىم  كىيگەن  ئىككى  ئادەم  تېپىلمايدىغان  پارىژنى  جاھاننىڭ  ئەندىزىسى  قىلىپ  قالغانمۇ؟
    ئالىي  مەكتەپنى  تۈگەتكەندىن  كېيىن  ،قۇمۇلنىڭ  تاغلىرىدا  بىر  مەزگىل  ئىشلىدىم.  تارىختىن  ئەركىن  ئادەملەر  جىق  چىققان  بۇ  زېمىن  نېمىلا  قىلسا  بولىدىغان  ،نېمىنىڭ  توغرا  ،نېمىنىڭ  خاتا  ئىكەنلىكىگە  ھۆكۈم  قىلىش  قۇربىدىن  قالغان  چوڭ  موھىت  بىلەن  قورشالغانىدى.  ئادەم  ئاز  بولغاچقىمىكىن  مەھەللىدە  بىرەر  ئولتۇرۇش  بولسا  ئاچا  -  سىڭىل  ،ئاكا-  ئىنى  بىر  سورۇندا  ئولتۇرۇۋېرەتتى.  قېرىلار  بالىلىرىنى  ّْھاراق  ئىچەلمەيدىغان  نېمەڭگەْْ  دەپ  تىللاشلار  قەدەمدە  بىر  ئۇچرايتتى.  بۇ  خىل  ھالەت  چارۋىچىلىق  روھى  ئۆچمىگەن  بۇ  كىشىلەر  جەمئىيىتىدە  ئۆزگىچە  بىر  تۈس  پەيدا  قىلغانىدى.  توي    تۆكۈنلەردە  ئۈچ  كۈن  ئۈزۈلمەي  ھاراق  ئېچىلەتتى.  بىرىنچى  كۈنى  ئىچكەنلەر  مەست  بولۇپ  يېتىپ  كەتسە  ،ئىككىنچى  قارار  كېلەتتى.  ئىككىنچى  قارار  ئۆتۈپ  كەتسە  ،ئۈچىنچى  قارار  كېلەتتى.  360  كۈن  تاپقىنىنىڭ  كۆپ  قىسمىنى  ھاراققا  خەجلەيتتى.  ئەمما  پۇتىدا  يەنىلا  يىرتىلىپ  جۇلۇقى  چىقىپ  كەتكەن  چۇخەي  بولاتتى.  بالىلىرى  ئوقۇۋاتامدۇ    ئوقۇمايۋاتامدۇ  كارى  يوق  ئىدى.  بىچارى  بالىلار  خۇددى  ئات  -كالىنىڭ  بالىلىرى  تۇغۇلۇپ  ،تەبىئىيلا  چوڭ  بولۇپ  قالغىنىدەك  ،تەبىئەتنىڭ  قوينىدا  چوڭ  بولاتتى.  ئاتا  -  ئانىنىڭ  ئاش-تاماق  ،كىيىم  -كېچەك  بەرگىنىدىن  باشقا  ئۇلارغا  نېمە  قىلىپ  بەرگىنىنى  ئۇققىلى  بولمايتتى.  قىز  -  يىگىتلەر27-28  ياشلارغىچە  بويتاق  يۈرۈشەتتى.  ئۇلار  ھېچنېمىدىن  غېمى  يوق  ،ھېچنېمىدىن  خەۋەرسىز  ئىدى.  ماگزىندىن  بىر  بوتۇلكا  ھاراقنى  نېسى  ئېلىپ  يانچۇقىغا  سالاتتى  -دە  ،كۆزلىگەن  نىشانىغا  يېتەي  دېگەندە  ئىچىپ  ئۆزىچە  پەيزىنى  سۈرەتتى.  سورۇنلاردا  كۆزلىگەن  قىزنىڭ  قولىدىن  تارتىپلا  ئېلىپ  چىقىپ  كېتەلەيتتى.  ئۇنىڭ  ئۈستىگە  بۇ  ناھايىتى  تەبىئىي  ۋە  ئادەتتىكى  ئىش  ئىدى.  ئامالسىزلىقتىن  توي  قىلىپ  قالغانلار  ،تويدىن  بۇرۇن  بويىدا  قالغانلار  ئىزدىمەككىلا  تېپىلاتتى.  ئەينى  ۋاقىتتا  مەنمۇ  بىر  سەرگەردان  ئىدىم  ،قەلبىمدە  ھەققە  بولغان  چوڭقۇر  مۇھەببەتتىن  باشقا  تەييار  نەرسە  يوق  ئىدى.  شۇڭا  بۇنداق  بىر  مۇھىت  ماڭا  غەيرىي  تۇيۇلمىدى.  ئۇنىڭ  ئۈستىگە  ئۇلارنىڭ  روھىي  ھالىتى  ،ھەر  كۈنى  بىنانىڭ  ئالدىدىكى  ئورۇندۇقتا  ئولتۇرۇۋېلىپ  قۇرۇق  پاراڭ  قىلىدىغان  زىيالىيلاردىن  تەبىئىي  ۋە  چىن  بولغاچ  بۇ  خىل  ئەھۋالنى  ياقتۇرۇپمۇ  قالدىم  ،لېكىن  ساپاسىزلىق  دېگەن  بەرىبىر  ساپاسىزلىقتە!  مەن  نېمىلا  دېگەن  بىلەن  قوي  ،ئۆچكىنىڭ  روھىدىكى  گۈزەللىك  ۋە  تەبىئىيلىكنى  ،كالا    ئاتنىڭ  روھىدىكى  سۇباتلىقنى  كۆرگەندەك  بولدۇم  ،خالاس.  لېكىن  ئادەمنىڭ  روھىدىكى  گۈزەللىك  ،ئاشۇنچىلىكلا  بولۇشى  كېرەكمۇ؟  ئۆتمۈشتە  قىلنى  قىرىق  يارىدىغان  دىنىي  تەرتىپ  بىلەن  يۈرۈشۈۋاتقان  ئۇيغۇر  جەمئىيىتى  نېمىشقا  مۇنداق  ھايۋانى  پەزىلەت  سەۋىيىسىگە  چۈشۈپ  قالىدۇ؟كاللامغا  مۇشۇنداق  ئوي  كىرىۋالغاندىن  بېرى  مەن  ئۇلار  توغرۇلۇق  جىق  ئويلاندىم.  نۇرغۇنلىرىنى  پاراڭغا  سالغۇزۇپ  كۆرۈپ  باقتىم.  شۇنىسى  ناھايىتى  ئېنىقكى  ،ئۇلارنىڭ  ئوخشىمىغان  قورامدىكى  ئادەملىرىنىڭ  روھىي  ھالىتىدە  زور  پەرق  بار  ئىدى.40دىن  ئاشقانلار  ئاز  -  تولا  دىنىي  ئەھكاملاردىن  پاراڭ  سېلىپ  قوياتتى.  لېكىن  بۇلارنىڭ  ھەممىسى  پەقەت  ئاڭلىۋالغان  ياكى  دىنىي  ئەھكام  شۇنداق  بولامدىكىن  دەپ  پەرەز  قىلىۋالغان  نەرسىلەر  ئىدى.  ئولتۇرۇشلىرىدا، داپ  ،غىجەكلەر  بىلەن  مەشرەپ  قىلاتتى  ،قوشاق  ئېيتىشاتتى.  40دىن  تۆۋەنلەر  كەچكىچە  ئۈنئالغۇنى  قويۇۋېلىپ  تانسا  ئوينايتتى.ئېنىقكى،60دىن  يۇقىرىلارغا  چالا  موللام  ،30دىن  يۇقىرىغا  كەنت باشلىقى  ،30دىن  تۆۋىنىگە  بۇزۇق  قىز  تازا  تىپىك  مىسال  بولالايدىغاندەك  ھېس  قىلدىم.  بۇ  يەرنىڭ  موللىسى  ئاپئاق  ساقاللىق  ،ناھايىتى  كىلىشكەن  ئادەم  ئىدى.ەر  قانداق  ئادەم  ئۇنى  بىر  كۆرۈشتىلا  ئەيمىنەتتى.  مەن  ئۇنىڭ  بىرسىگە  ئوچۇق  چىراي  ئىچىپ  كۈلۈپ  باققىنىنى  بىلمەيمەن.  نەدىلا  ئۇچرىسىلا  ناھايىتى  ئالدىراش  ۋە  جىددىي  ،سەپراس  ھالەتتە  ئۇچرايتتى.  ئەمما    كۆرگەنلا  ئادەمنى  ئەيمىندۈرىدىغان  ئاشۇ  تاشقى  قىياپىتىگە  سىلىشتۇرغاندا  نۇتۇقلىرى  كۆپ  ناچار  ئىدى.  شۇڭلاشقىمىكىن  ،كۆپىنچە  ھاللاردا  ئۇنىڭ  قىرائىتىنىلا  ئاڭلاپ  قالاتتۇق.  ئۆز  تىلىمىزدا  سۆزلىگەندىمۇ  ئۇنىڭ  سۆزلىرىنىڭ  يا  لوگىكىسى  ،يا    ھېسىيات  ئۈزلىكسىزلىكى  ۋە  ياكى  تەپەككۇر  سىستېمىسى  يوق  تەنتەك  گەپلەرنىلا  ئاڭلاپ  قالاتتۇق  ۋە  بۇنىڭلىق  بىلەن  ئۇنىڭ  مۇكەممەل  ئېدىئولوگىيە  بىلەن  جامائەتنى  يېتەكلەپ  ماڭغان  ئادەم  ئەمەس  ،بەلكى  قانداقتۇر  بىر  تاما  ۋە ياكى  كۆنۈكۈش  بىلەن  ياشاۋاتقان  بىچارە  ئىكەنلىكى  مانا  مەن  دەپلا  چىقىپ  قالاتتى.ئۇنىڭ  ئۈستىگە  شۇ  كۈنلەردە  قانداقتۇر  بىر  پۇرسەت  بىلەن  مۇنداق  بىر  ۋەقەنىڭ  بېشىغا  چۈشۈپ  قالدىم. 
     

    历史上的今天：





    ماقالە ئۇلىنىشى:
    ئۇيغۇرىيە ۋاقت16:22:13 | تەھرىر | 分享　0