تارىم تور بېكىتى

3

ئۇزۇن مەزگىللىك ئەمەلىيەت ۋە ئويلىنىش، سېغىنىش ۋە تەسەۋۋۇر، ئىككىلىنىش ۋە پەرىشانلىق، ئىشتىياق ۋە قىيالماسلىق ھالەتلىرى ئارقىلىق، ئاخىرى قولىڭىزغا قەلەم ئالدىڭىز. ئاخىرى ۋاقتىنچە ئاق تۇرغان قەغەزگە ئۆز ھاياتىڭىز، روھىڭىزنىڭ بىر قسىمىنى سىڭدۈردىڭىز. ئاپئاق قەغەز بەئەينى بىر بىپايان باغقا، قورۇققا ئوخشايدۇ، مانا سىز ھازىر شۇ قورۇققا كىرمەكچى. يېقىن كىشىلىرىڭىز ۋە دىلكەشلىرىڭىزنى، تەئەللۇقاتلىرىڭىزنى، قايناق ھاياتىڭىزنى ئېلىپ كىرمەكچى بولۇۋاتىسىز. سىز مەڭگۈ ئۆڭمەس، ئۆز ھاياتىڭىزدىنمۇ ئەبەدىيرەك بولغان يېزىق ئارقىلىق تولىمۇ قىسقا بولغان تۇرمۇشىڭىزنى ۋە تۇيغۇڭىزدىكى تەسىراتلارنى خاتىرىلەيسىز.
ئەمما، يەنىلا بىر مەسىلە سىزنى ئارامىدا قويمايدۇ، سىزنىڭ ئۇنى ۋايىغا يەتكۈزۈپ يېزىشقا ئىشەنچىڭىز بارمۇ؟ ئۇ راستتىنلا ئوقۇرمەنگە بىرەر نەرسە ئاتا قىلالامدۇ؟ شۇ ئارقىلىق يېزىقچىلىقنىڭ قىممىتىنى ۋە مەۋجۇتلۇق ھوقۇقىنى ھازىرلىيالامدۇ؟
سىزنىڭ يازمىڭىز تەھرىر بۆلۈملەردە دۆۋىلىنىپ تۇرغان ساناقسىز يازمىلار ئىچىدە رىقابەت ئىقتىدارىغا ۋە ھەممىنى بېسىپ چۈشكۈدەك ھاياتىي كۈچگە ئىگىمۇ؟ ئۇ سىزنىڭ قىممەتلىك ۋاقتىڭىزنى، زېھنىڭىزنى ۋە قەلەم – سىياھىڭىزنى بىھۇدە ئىسراپ قىلامدۇ، يوق؟ ھەمراھىڭىزنىڭ كوتۇلداشلىرى، خىزمەتداشلىرىڭىزنىڭ شۈبھىلىك بېقىشلىرى، باشلىقىڭىزنىڭ نارازىلىقى ھېسابىغا يازمىڭىز ئاقىۋەت نۆلگە تەڭ بولامدۇ، يوق؟
يېزىقچىلىققا يېڭىلا كىرىشكەن ھەۋەسكارغا نىسبەتەن يۇقىرىقىلار بىر تېپىشماق خالاس. يازمىڭىزنىڭ تەقدىرىنىڭ قانداق بولۇشىنى كىم بىلىدۇ؟ ئەخلەتخانىغا تاشلىنامدۇ، قولىڭىزغا قايتىپ كېلەمدۇ؟ تەڭدىن تولىسى قىرقىلىپ، ئۆزىڭىزمۇ تونۇيالمايدىغان قىياپەتتە ئېلان قىلىنامدۇ؟ ئېلان قىلىنسىمۇ دېڭىزغا چۈشكەن تاشتەك ئۈنسىز غايىب بولامدۇ؟ ۋە ياكى ئۇتۇقلۇق ھالدا، ئوبزورچىلار ۋە ئوقۇرمەنلەرنىڭ دىققىتىگە سازاۋەر بولۇپ، ئالقىش ۋە ماختاشلار ئىچىدە يېڭى ھاياتىي كۈچكە نائىل بولۇپ، يېڭى قىياپەت بىلەن ئەدەبىيات سەھنىسىگە قەدەم تاشلامسىز؟
سىز يازمىڭىزنى تاماملاپ، تەھرىراتقا ئەۋەتىپ بولدىڭىز. ئەمما سىز يەنىلا تەشۋىشلىنىسىز ۋە شۈبھىلىنىسىز. تېخى چۈشىڭىزدىمۇ يازمىڭىزنىڭ تەقدىرى ئۈستىدە ئويلىنىسىز، مۇھەررىرنىڭ «قارار»ىنى پەملەيسىز. ئاخىرى تەھرىر بۆلۈمدىن كەلگەن خەتنى تاپشۇرۇۋالغاندا، شۇم خەۋەر ياكى خۇش خەۋەرلىكى نائېنىق بولغاچقا جىددىيلەشكىنىڭىزدىن كونۋېرتنى ئېچىشقىمۇ جۈرئەت قىلالمايسىز.
ئەلۋەتتە، بۇنداق قىلىش بىمەنىلىك ھەم بىچارىلىك خالاس. ئەمما، كىممۇ ئۆز يازمىسىنىڭ تەقدىرىگە كۆڭۈل بۆلمىسۇن؟ قولغا قەلەم ئالغاندىن كېيىن ھەدەپ ئۆزىدىن گۇمانلىنىش ئاقىۋەتتە ئۆز كەسپىڭىزنى ۋەيران قىلىدۇ. بۇ بىر ئاپەت دېمەكتۇر. شۇنداقتىمۇ، قاراملىق قىلىشقا بولمايدۇ. توختىماي قەلەم تەۋرىتىش، ئۆز يازمىسىدىن ئۆزى سۆيۈنۈش، بىردەمدىلا تاماملاش، توختىماي قۇرۇق گەپ سېتىش، خەلقنى ئالداش، خىزمەتكە دەخلى يەتكۈزۈش، ئاممىدىن ئايرىلىپ قېلىش... بۇنداق قىلىشنىڭ كىمگە پايدىسى بار؟
ئىشەنچ تۇرغۇزۇش ئۈچۈن ئالدى بىلەن ئۆزىڭىزنىڭ تونۇشىڭىز ھاجەتتۇر.
ئىنسان قىممىتى ئۆزىنى تونۇشتا كۆرۈلىدۇ. يېزىقچىلىقتا تېخىمۇ شۇنداق. سىز ئۆزىڭىزنى، تۇرمۇش تەجرىبىڭىزنى، تەپەككۇر تەلقىنلىرىڭىزنى چۈشىنىشىڭىز، ئۆز تەسىرات ۋە قاراشلىرىڭىزنىڭ جەملەنمىسىدىن قانداق جاۋاھىراتلارنى تاۋلاپ چىققىلى بولىدىغانلىقىنى چۈشىنىشىڭىز لازىم. ھازىرقى بىر قىسىم ياشلارغا قارايدىغان بولساق، قولىغا قەلەم ئېلىپلا تارىخقا ئائىت زور ئەسەرلەرنى يازماقچى بولىدۇ. ئەپسۇس تارىخىي بىلىم ۋە ئالاقىدار ماتېرىياللارنى ئۆگىنىشكە مېھنەت سەرپ قىلمىغان تۇرسا مەغلۇپ بولۇشى مۇقەررەر- دە.
ئۇندىن باشقا سىز يەنە ئۆزىڭىزنىڭ بەدىئىي تالانتىڭىز ۋە ئىجادىيەت ئەمەلىيىتىدىكى تەجرىبىڭىزنى، بەدىئىي ئىپادىلەشتىكى ئارتۇقچىلىقىڭىز ۋە كەمچىلىكىڭىزنى تونۇپ يېتىشىڭىز زۆرۈر. ئارتۇقچىلىقىڭىزنى جارى قىلدۇرۇپ، كەمچىلىكتىن خالىي بولۇشقا ماھىر بولۇشىڭىز، ئۆگىنىش ۋە ئەمەلىيەت ئارقىلىق ئۆزىڭىزنى بېيىتىپ بېرىشقا ئەھمىيەت بېرىشىڭىز لازىم. يازغان ئەسەرنىڭ ناچار بولۇشى قورقۇنچلۇق ئەمەس، كايىش بىھاجەت. ئەمما تەلەي سىناش مۇددىئاسىدا، بېشى يوق چىۋىندەك ئۆزىنى ھەر تەرەپكە ئۇرۇش ئىدېئالىزمچىلىق ۋە مەسئۇلىيەتسىزلىكتۇر.
ناۋادا سىز ئۆزىڭىزنى تونۇپ يېتىپ، قىلماقچى بولغان سۆزىڭىزنىڭ مېغىزلىق، دېمىسىڭىز بولمايدىغان، زۆرۈرلۈكىدىن قولىڭىزغا قەلەم ئالمىسىڭىز بولمايدىغان ئەھۋالدا، سىز دۇچ كېلىدىغان تۇنجى مەسىلە تېما تاللاش مەسىلىسىدۇر. ئۇنداقتا تېمىنى زادى قايسى تەرەپلەرنى تۇتقا قىلىپ تاللىغاندا ئەسىرىڭىز كاپالەتكە ئىگە بولىدۇ.
1. يازماقچى بولغان تېمىنى چوقۇم تولۇق چۈشىنىشىڭىز لازىم. يازماقچى بولغان ئادەم، ۋەقە، زامان، ماكان، مۇھىت، قائىدىلەرگە قارىتا سىزدە مۇكەممەل ئەسلىمە بولۇشى لازىم. ئەسلىمە يازغۇچىنىڭ بايلىقى ھەم دەسمايىسى. سانسىزلىغان جانلىق ئەسلىمىلەر بولغاندىلا تەپەككۇرىڭىز، تەسەۋۋۇرىڭىز، توقۇلمىڭىز ۋە ئىستىكىڭىز بولىدۇ. ئەسلىمىسى يوق ئادەم لەقۋادۇر، ئەمما يازغۇچى ئەسلىمىگە باي ئىنساندۇر. شوپۇرنىڭ يول يۆنىلىشىگە، ساقچىنىڭ خەتەر بېشارەتلىرىگە نىسبەتەن كۈچلۈك ئەسلىمىسى بولغاندەك، يازغۇچىنىڭ ئىنسان ۋە ئۇنىڭ روھىي ھالىتى، پىسخىك كەچۈرمىشى، تۈرلۈك نازۇك ھالقىلارغا قارىتا كۈچلۈك ئەسلىمىسى بولىدۇ؛ ئۇنىڭ توقۇلما ئىقتىدارى ۋە قايتا قۇراشتۇرۇش ئىقتىدارىمۇ ئاشۇ كۈچلۈك ئەسلىمىسىدىن ئايرىلالمايدۇ.
ئەسلىمىنىڭ سادىق ھەمراھى ۋە ياردەمچىسى ئۇنتۇشتۇر. ئۇنتۇش دەل ئەسلىمىنىڭ چۆكۈندىلىرى، يازغۇچىغا نىسبەتەن بۇ تۇنجى قەدەمدىكى رەتلەش ۋە پىششىقلاش جەريانىدۇر. ئۇنتۇش تەبىئىي بولىدۇكى، ئۇ سىزنىڭ سۇبيېكتىپ ئارزۇيىڭىزغا بېقىنمايدۇ. بەلكىم سىز ئۆز ۋاقتىدا ئىنتايىن ئەھمىيەت بەرگەن ئىشلارنى كېيىنچە تەلتۆكۈس ئۇنتۇپ كېتىشىڭىز مۇمكىن. پەقەت سىزنىڭ قەلب تارىڭىزنى تىترەتكەن، قەلبىڭىزنىڭ تېرەن قاتلىمىدىن ئورۇن ئالغان ئەسلىمىلا ئۇنتۇلۇشتىن خالىي قالىدۇ.
يېتەرلىك ئەسلىمە ۋە ئەسلىمىگە نىسبەتەن ئۇنتۇش سىزنىڭ تېما تاللىشڭىزدىكى ئىشەنچىڭىزنىڭ تۇنجى كاپالىتىدۇر.
2. سىز يازماقچى بولغان تېمىدا، ھەقىقەتمۇ بەزىبىر پايدىلىق بولغان، ئوقۇرمەنگە، خەلققە بىلدۈرۈشكە تېگىشلىك، قەلبىڭىزدىن ئۇرغۇپ چىققان پىكىرلەر بولىدۇ. سىز يازماقچى بولغان ئادەم ۋە ۋەقەلەرگە قارىتا ئۇزۇن مەزگىل ئويلىنىسىز. پىكىرلىرىڭىز ئۇزۇن مەزگىللىك مۇستەقىل تەپەككۇرنىڭ جەۋھىرىدۇر. يازىدىغان نېمىڭىز تاسادىپىي بىر ئىلھامنىڭ تۈرتكىسىدىن بولغان تەقدىردىمۇ، مەسىلەن: سىز ئاڭلىغان بىرەر ھېكايە، تاپشۇرۇۋالغان بىرەر پارچە خەت، بىر قېتىملىق يامغۇر، بىر تال گۈل، بىرەر ناخشا، ھەتتا ئەتراپىڭىزدىكى بىرەرسىنىڭ ئەسىرى سىزنىڭ ئىجادىيەت قىزغىنلىقىڭىزغا سەۋەب بولۇشى، ئىلھامىڭىزنى قوزغىشى مۇمكىن. بەلكىم بۇ خىل قىزغىنلىق ئىنتايىن كۈچلۈك بولۇشىمۇ مۇمكىن، ئەمما سىز پەقەت ئىلھامغىلا تاينىۋالسىڭىز بولمايدۇ. سىز يازماقچى بولغان تېمىڭىزدا ئوقۇرمەنگە بىلدۈرگۈدەك قانچىلىك قىممەت، قانداق سادا، قانچىلىك شۈبھىلەرنىڭ بارلىقىنى؛ يازماقچى بولغىنىڭىزنىڭ يۈرەك سۆزلىرىڭىزمۇ ئەمەسمۇ؟ باشقىلارغا پايدىسى بارمۇ – يوقمۇ؟ دېمىسىڭىز بولمىغۇدەك جىددىي گەپمۇ – ئەمەسمۇ؟ بۇلارنىڭ ھەممىسىنى باش قاتۇرۇپ ئويلىنىشىڭىزغا توغرا كېلىدۇ. شۇنداق دېيىشكە بولىدۇكى، ئەتراپلىق تەپەككۇر، ئۇزۇن مۇددەتلىك ئەستايىدىل ئويلىنىش بولمايدىكەن، ئەسەرنىڭ ئاساسىي ئىدىيىسى، ئىدىيىۋى ئەھمىيىتى بولمايدۇ. سىز ئەسەر يازغىنىڭىزدا بەلكىم بىردەمدىلا تاماملىشىڭىز، بىرەر پارچە ھېكايىگە بىر نەچچە سائەتلا سەرپ قىلىشىڭىز مۇمكىن. ئەمما سىزنىڭ ئەسىرىڭىز چېتىشلىق بولغان تۇرمۇش، ئادەم ۋە ۋەقەلەرگە بولغان باھا دەل سىزنىڭ ئۆمۈرلۈك تەجرىبىڭىز ۋە تەپەككۇرىڭىزنىڭ ھاسىلاتىدۇر. قولىڭىزغا قەلەم ئېلىپ، يېزىشنى باشلىغاندىن كېيىن، ئۇزۇن مۇددەت قەلبىڭىزنى ئىگىلىۋالغان پىكىرلەر ئۆزىگە خاس سىياقتا، تەمگە، پۇراققا، كىشىگە زوق ئاتا قىلىدىغان ھالەتكە ئىگە بولىدۇ.