كەتمەن ساداسى

版权声明：转载时请以超链接形式标明文章原始出处和作者信息及本声明
logs/34566604.html

ھەقىقەت دېگەن نېمە؟


كۆپ ھاللاردا ھەقىقەت كۆپ ساندىكىلەرنىڭ ئىلكىدە بولماي قالىدۇ. ھەتتا كۆپچىلىك مۇقەررەر دەپ بىلگەن نەرسە ھەقىقەت ئەمەس بولۇپ چىقىدۇ.

يالغاننىڭ مەنىسىنى تەكشۈرۈپ چىقىش ھەقىقەتنىڭ مەنىسىنى چۈشىنىۋىلىشىمىزغا ياردەم بېرىدۇ. يالغانچىلىق سېنىڭ بىلگەن-ئويلىغانلىرىڭنىڭ ئەكسىچە بولۇپ، ئۇ سەمىمىي سەۋەنلىك بىلەن ماھىيەت جەھەتتىن پەرقلىق بولىدۇ.

ئامېرىكىنىڭ دەسلەپكى مەزگىللىرىدىكى پەيلاسوپى رويس غەرەزلىك يالغان بايان قىلغۇچىلارنى يالغانچى دەپ ئاتىغان ئىدى. بۇ شۇنداق دىگەنلىككى، يالغانچىنىڭ «ھەئە» دىيىشى «ياق» دىيىشتىن دېرەك بېرىدۇ. ئەكسىچە ئەھۋالدىمۇ شۇنداق. رويسنىڭ يالغانچىلار ھەققىدىكى تەبىرى بىزنى ھەقىقەت ھەققىدىكى مەشھۇر پەلسەپەۋى تەبىرگە ئۇدۇل باشلاپ بارىدۇ. بۇ تەبىر دەل بۇنىڭدىن يىگىرمە بەش ئەسىر بۇرۇن ئۆتكەن ئەپلاتون بىلەن ئارىستوتىل تەرىپىدىن ئوتتۇرىغا قويۇلغان ئىدى.

ئەپلاتون ۋە ئارىستوتىللارنىڭ قارىشىچە، ئەگەر بىزدىكى پىكىر چىن بولسا، يەنى ئۇ «ھەئە» بولسا ياكى «ياق» ئەمەس بولسا، مۇنداقچە ئېيتقاندا پىكىر بىلەن رېئاللىق بىردەك بولسا، مانا بۇ ھەقىقەت بولىدۇ.

«گەپنىڭ راست – يالغانلىقىنى قانداق ئايرىش كېرەك؟»
بۇ مەسىلىگە مۇنداق ئۈچ خىل جاۋاب بېرىش مۇمكىن:
بىرىنچى، بەزى گەپلەر ئۆز-ئۆزىدىنلا ھەقىقەت بولىدۇ، خۇددى «پۈتۈنلۈك قىسمەنلىكتىن چوڭ» بولغاندەك.
ئىككىنچى، ھۆكۈمنىڭ توغرا – خاتالىقىنى تەجرىبە ۋە كۆزىتىش ئارقىلىق ئىسپاتلاش. پەننىي خۇلاسىلەر پەقەت تەكرار كۆزىتىلىپ، ئۆزگىچە ئەھۋال بايقالمىغاندىلا ھەقىقەت دەپ قوبۇل قىلىدۇ.
ئۈچىنچى، ھەقىقەت ئۆز-ئۆزىدىن مەلۇم بولمىغاندا ھەم ئۇنى بىۋاسىتە كۆزىتىپ ئىسپاتلىغىلى بولمىغاندا قانداق قىلىش كېرەك؟

ئاۋامنىڭ پىكرى ھەقىقەتنىڭ توغرا جاۋابى بولۇپ كېتىشى ناتايىن. شۇنداقلا ھۆكۈمنىڭ توغرا – خاتالىقىنى بىلىشكە دائىر تولۇق جاۋاب بولۇپ كېتىشىمۇ ناتايىن.

ھەقىقەتنىڭ چىگراسىنى ئايرىش ئوڭاي. مەلۇم بىر ھۆكۈمنىڭ توغرا – خاتالىقىنى ئايرىش بولسا ئوڭاي ئەمەس. ھەقىقەتنى ئىزدەش بولسا بەسى مۈشكۈل ئىش.

(بۇ تېما ئابدۇقادىر جالالىدىن تەرجىمە قىلغان ئامېرىكىلىق مورتىمېر ئادلېرنىڭ «غەربنىڭ تەپەككۇرى» دېگەن كىتابىدىن كەتمەنباي تەييارلىدى)
*****************************