راستىنلا «شەرقشۇناسلىقنىڭ سەنىمىگە دەسسەش ...

0991sumruh

	يۇلغۇننىڭ ئىنكاسى ماڭا بەك يارىدى. ئەلى غوجاخۇن مۇئەللىم ،سورىغان سۇئاللىرىڭىزنىڭ بەك چېكىدىن ئېشىپ كەتكەنلىگىنى ھىس قىلمىدىڭىزمۇ؟

turditohti

	ئېلى خوجاخۇننىڭ بۇ ئوبۇزۇرى ئەلكۈيدە ئېلان قىلىنغاندىن بۇيان قېرىداشلار ئىچىدە بىر جىددىيلىك قوزغۇلۇپ،بۇ مەسىلىنى زادىلا ھەل قىلۋاتمىسا بولمايدىغاندەك ھالەت شەكىللىنىپ،ئەسەرلەرنىڭ ئاپتۇرلىرىمۇ بىۋاستە ئوترىغا چىقىپ،ئۇلارمۇ جىددىيلىشىپ قالدى. زىيالى دىگەنگە يۈز ئابرۇي ‹‹بەك چوڭ نەرسە›› بولغانلىغى ئۈچۈن،ئۇلار قېرىداشلىق مىېرىدىنمۇ بۇ يۈزىنى چوڭ بۇلۇپ ،بىر-بىرگە زادىلا يول قويماي،ئۈزىنى ھەممىدىن بەك بىلىدىغىنى قىلىپ كورسىتىۋاتىدۇ.بۇ مىنىڭچە ئىنسانى ئەخلاق-پەزىلەت ۋە زىيالىلىق ئەخلاقىغا ئىنتايىن زىت بولغان بىر ئىللەت. زىياللىلار خاتا كەتكەن تەرەپلىرىنى ئېتىراپ قىلىپ،كەڭ قوساقلىق بىلەن باشقىلار بىلەن ئورتاقلاشسا‹‹دوۋزاق››قا كىردىغان ئىشمۇ يوق. مىنىڭ ئويۇمچە يازغۇچى-شايىر،پەيلاسۇپ-ئەدىپ دىگەنلەرنىڭ قەلىمى بىر ياڭزا،دىلى بىر ياڭزا بولىدىغان خەق ئوخشايدۇ.ئۇلارنىڭ يازغانلىرىمۇ ‹‹ئۈزى قىلالمايۋاتقان،لىكىن قىلىشنى ئويلىغان،ئۈزىنىڭ قىلىشىدىن باشقىلارنىڭ قىلىشى ئەملىليەتكە ئۇيغۇندەك كۆرۇنۇپ كەتكەن‹ئارزۇ-ھەۋەسلىرى›نى باشقىلار مۇشۇنداق قىلسىكەن››دىگەن ئۈمۈتتە يازغان نەرسىلەر ئىكەن،ئۇلار ئۈزى دىگەن تەلەپلەرگە،ئۈزى خەخنىڭ ياشىشىغا قويغان تەلەپلىرىگە ئۆزى رىئايە قىلمايدىغان كىشىلەر توپىغا مەنسۇپلىقى نەچچە ۋاقىتتىن بىرسى بەكمۇ ئاشكارلىنىپ كەتتى.ئۇلار كىتاپ يازغۇچە ئۈزىنى تەكشۇرسە بولغۇدەك دىگەن ئويمۇ خىيالىمدىن نەچچە رەت كەچتى. مۇشۇ شەرىقشۇناسلىق توغرىسىدىكى ئىككى يازمىدا بىرلىككە كەلەمەيدىغان نىمە بار؟ قېرىداشلار دىگەندەك يالقۇن رۇزى بىلەن ئېلى خوجاخۇننىڭ ئىككى تەرەپتىن چىقىپ ئوترىغا قويغان شەرىقشۇناسلىق توغرىسىدىكى بايانلىرىنى جىپسىلاشتۇرساق شەرىقشۇناسلىق توغرىسىدىكى بىر دەسلەپكى چۇشەنچە ھاسىل بولمامدۇ؟بۇ ئىككى خىل قاراشنى بۇ ئىككى ئاپتۇر نىمىشقا جىسىلاتۇرۇپ كۆرمەيدۇ؟ھەم باشقىلارنىڭ جىپسىلاشتۇرىشىغا يول قويماي تالاش تارتىشلارنى قىلىدۇ؟بۇمۇ ئۇلاردىكى سەندىن،مەن قالامدىم دىگەن غالىپ ئىدىيەنىڭ تەسىرى. ئەختەم ئۆمەر مەسىلىسىگە كەلسەك يەنە قېرىداشلار دىگەندەك ئۇنىڭ ئەسىرىنى شەرىقشۇناسلىقنىڭ ئۇقۇم چەمبىرىكىدىن چىقىرىپ تاشلاپ تەنقىت قىلساق نىمىشقا بولمايدۇ؟ئەختەم ئۆمەرنىڭ شەرقشۇناسلىقنىڭ دېپىغا بەك ئۇسۇل ئويناپ كەتكەنلىكىمۇ؟ھەم ئېلى خوجاخۇن دىگەندەك روماننى ياخشى يېزىۋەتكىنىمۇ ئەمىليەتقۇ؟نىمىشقا ھەر ئىككىلا ئاپتۇر بو نوقتىن ئېتىراپ قىلمايدۇ؟ئۇلار گىپىدىن يانسا يۈزى چۈشۈپ كېتىدۇ شۇنداققۇ؟ مۇشۇ بىر قاتار مەسىلىلەرنى بىر-بىرگە باغلاپ چۈشەنگەندە مەسىلە ئەسەردە ئەمەس،ئۇنىڭ ئىگىستە ئىكەنلىكىنى بىلىپ يىتىش تەس ئەمەس. بىز ئەختەم ئۆمەرنى باھالىغاندا مىنىڭچە سىز رومان يېزىش ئەمەس،بەكلى ھىكايە-پوۋىست يېزىشقا ماس كېلدىغان يازغۇچى دەپ ئۇنىڭغا ئۈزىنىڭ ئالاھىدىلىكىنى كۆرسىتىپ قۇيۇش كېرەك،قۇبۇل قىلىش قىلماسلىقنى ئۇ ئۈزى بەلگىلەيدۇ. مىنىڭچە بىز خەق كەڭ قوساق بۇلۇپ،پىكىرلىرىمىزدە بىرلىككە كەلەلىسەك بىزدىكى ھاقارەتلەرنىڭ ئورنىغا بىزدىكى قېرىداشلىق مىھرى تۈكەلگەن بۇلاتتى... مەن زىيالىلارنىڭ سەۋرىجان،چۇڭقۇر پۈكىرلىك بۇلىشىنى،ئۈزىنى ئوپىراتسىيە قىلىپ،پىسخىكىسىنى يىتەكلىشىنى ئۈمۈت قىلىمەن قېرىنداشلارغا سالاملار بولسۇن! (يۇقارقىلار ئۈزەمگە ۋەكىللىك قىلىدۇ) تولۇقلىما مەزمۇن (2012-3-28 14:30): ياخشى يېزىۋەتمىگىنىمۇ ئەمىليەتقۇ؟دەپ ئۇقۇڭلار

koygandengiz

	yulghun يوللىغان ۋاقتى  2012-3-28 00:58 يالقۇن روزىنىڭ «شەرقشۇناسلىقنىڭ سەنىمىگە دەسسەش ... تەھلىللىرىڭىز ئورۇنلۇق .  بولۇپمۇ تۇردى توختى ئىككىڭلارنىڭ بەزەن زىيالىلار ھەققىدىكى تەھلىلىڭلارغا مەنمۇ قوشۇلۇپ قالدىم . بۇنى « ھەممە ئىشنى موللا بىلەر ، بىلىپ تۇرۇپ كۆلگە سىيەر » دىگەن گەپكە تەدبىقلىساق نەق چۈشىدۇ . ( ئەلۋەتتە بىر تەرەپلىمىلىك بىلەن ھەممىنى بىر تاياقتا ھەيدىگىلى بولمايدۇ ) تەنقىد دىگەنغۇ شۇ ئاچچىق بولىدىغان گەپكەن . گەپنىڭ ھەممىسى « مېنى نىمە ئۈچۈن تەنقىدلىگۈدەكسەن ؟!» دىگەن نامارتلىكتىن چىقىۋاتىدۇ . يا ما يالقۇنمۇ « ياشىغايلا ، ياشىغايلا ، تۈمەن مىڭ يىل ياشىغايلا ! يازغانلىرى ئاجايىپ كەپتۇ ، ئالتۇن بويلىرى ئامان بولغاي ........» دىگەندەك ئوبزۇرلارنى يېزىپ ھەممە كىشىنى خاتىرجەملا قىلمىدى ........    يالقۇن خۇددى تۆمۈر مۇمشۇققا ئوخشايدۇ ، دەرەخكە چۈشكەن قۇرۇتلارنى يەيدىغان تۆمۈر تۇمشۇققا . يالقۇن مەيلى كىمنى تەنقىد قىلسۇن ، ئۇنىڭ چۇقۇلاۋاتقىنى ھەرگىزمۇ سايە تاشلاپ تۇرغان باراخسان دەرەخ ئەمەس ، ئەكسىچە ، بۇ باراخسان دەرەخنىڭ  ھاياتىي كۈچكە تولىشىغا توسقۇنلۇق قىلىۋاتقان  « ئاشۇ قۇرۇت » نى چوقۇلاۋاتىدۇ . ئەجابا  بۇنىڭ نىمىسى خاتا ؟ ! بىردەملىك ئاغراققا چىدىمىغان بىلەن ئۆمۈرلۈك سېسىيدىغان گەپ .

gulen

	ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ماڭا بۇ مۇنازىرىنىڭ تەكلىبىنى دوستىمىز جەك بەرگەن. ئويلاپ باقسام بو ھۆرمەتلىك قېرىندىشىمىزنىڭ دالالىتىگە جاۋاپ قايتتۇرمىساممۇ بولمىغۇدەك. ئۇنىڭسىزمۇ مەن يالقۇن روزىنىڭ ۋە ئەلى غوجاخۇننىڭ ماقالىسىنى ئوقۇغان. گەپ قىلمىسام، بولۇپمۇ ئاشكارە گەپ قىلمىسام ئويلىغانلىرىم ۋە باشقىلارغا داستىخاندا دېگەنلىرىم غەيۋەت بولۇپ قالمىسۇن. يالقۇنكام ئۇيغۇرلارنىڭ سۆيگۈسىگە نائىل بولغان ئوبزۇرچى. مەن بىلىدىغان پەزىلەت ئىگىلىرى يالقۇنكامنىڭ ئۇ ماقالىسى چىققان ژورنالنى ئاتايىن ئۈرۈمچىدىن ئېلىپ كەپتۇ. قەشقەردىكى زىيالىلارغا سوۋغا قىلغىلى. مەن ئۇيغۇرلار ھۆرمەتلىگەن كىشىنى ھۆرمەتلەيمەن، ئەمما خاتاسىنى دەپ بەرگەچ، يازغانلىرىنى تاسقىغاچ تۇرىمەن. يالقۇنكامنىڭ بۇ ماقالىسىدە مۇنداق مەسىلىلەر بار. 1. شەرقشۇناسلىق دېگەن بىر پەن. ئۇيغۇرشۇناسلىق، تېخىمۇ كېڭەيتسەك تۈركولوگىيە شەرقشۇناسلىقنىڭ بىر تەركىبى قىسمى. تۈرك رونىڭ يېزىقىنى، قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقىنى، قۇتادغۇبىلىكىنى، تۇپان تېكىستلىرىنى تەتقىق قىلغۇچى ئالىملار غەرپلىك شەرقشۇناسلاردۇر. بۇلاردىن ھىچ بىر سىياسى مەنپەئەت ئۈندۈرگىلى بولىدىغان ئىش ئەمەس. بۇنى بىلگەنگە ئۇيغۇرلارنى قول قىلغىلى، بىلمىگەنگە ئۇيغۇرلارنىڭ قۇللىقىغا چۈشۈپ قالىدىغان ئىش يوق. ئۇيغۇرلار تارىختا غەرپ مۇستەملىكىچىلىرىنىڭ قوراللىق تاجاۋۇزىغا دۇچ كەلگەن ئەمەس. روسسىيەنى غەرپ مۇشۇ كۈنگىچە ئارىغا ئالغان يوق. روسسىيەنى غەرپ دەپ قارايدىغانلار بەلكىم دۇنيادىن ئايرىلىپ قالغان تارىمدىكى بىر نەچچە كىشى بولۇشىمىز مۇمكىن. ئەسئەتكامنىڭ «تەكلىماكانغا دۈملەنگەن روھ» دېگەن كىتابىدىمۇ روسسىيەنىڭ غەرپكە تەۋە ئەمەسلىكىنى بايان قىلىنغان. شۇڭا شەرقشۇناسلىقنمىڭ تارمىقى بولغان ئۇيغۇرشۇناسلىقنى مەجبۇرى غەرپنىڭ مۇستەملىكىچىلىكى بىلەن باغلاش ئۇيغۇرنىڭ تارىخىغا ماس كەلمەيدۇ. شەرقشۇناسلارنىڭ قولىدا تەربىيەلەنگەن خەمىت تۆمۈر، مىرسۇلتان ئوسمانۇپ، لېتىپ توختى، ئابدۇرەشىد ياقۇپ، ياسىن ھوشۇر دېگەن بىر ئەۋلاد ئۇيغۇر ئالىملىرى يالقۇن ئاكىمىزنىڭ شەرقشۇناسلىق ھەققىدىكى يۇقارقى قاراشلىرىنى رەت قىلىدۇ. مەنمۇ شۇ شەرقشۇناسلارنىڭ يىغىنلىرىغا قاتناشقان، كۆرۈشكەن ئۇلاردىن ھىچ بىر مۇستەملىكىچىلىك ئامىلىنى بايقىمىدىم. ئۇيغۇرلاردىن چەتئەلدە ئىجتىمائىي پەنلەردە ئوقۇماۋاتقانلار ۋە ئوقۇماقچى بولغانلار شۇ شەرقشۇناسلارنىڭ ئەسەرلىرىنى ئوقۇيدۇ. 2. شەرقشۇناسلىق بىر پەن. ئەمما بۇ پەندىن كىم قانداق پايدىلىنىدۇ، بۇ ئايرىم مەسىلە. شەرقشۇناسلىق تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللانغۇچى ئالىم ئەسەرلىرىنى كىمنىڭ قانداق پايدىلىنىشىنى چەكلەپ بولالمايدۇ. مۇستەملىكىچىلەر پايدىلانغان بولسا ئۇنىڭغا ئالىملار گۇناھكار ئەمەس. 3. شەرقشۇناسلىق بىر پەن ئەمما شەرقچىلىق بىر ئىدولوگىيە. شەرقنى غەرپنىڭ كۆزى بىلەن كۈزىتىش، غەرپكە ئوخشىمىغان تەرەپلەرنى ئىپتىدائىيلىق بىلەن باغلاپ چۈشەندۈرۈش، شەرقنىڭ تەرەققىياتىنى غەرپنىڭ قۇتقۇزىشىغا باغلاش، مەدەنىيەت بىلەن ياۋايىلىقنىڭ چىگرىسىنى يېزىقنىڭ ياكى شۇنىڭغا ئوخشاش كۆرگىلى بولىدىغان ۋاستىگە  باغلاپ چۈشەندۈرۈش مېنىڭ ھىس قىلىشمچە شەرقچىلىق ئىدولوگىيەسىنىڭ پوزىتسىيەسى. بۇ پوزىتسىيە ئەتراپىمىزدا بار، لېكىن غەرپتە ئاللىقاچان ئەمەلدىن قالدى. غەرپلىك ئالىملارنىڭ تىلىدا ئۆزىدىن باشقىلارنى شەرقلىق دەپ ئاتاش تەربىيەسىزلىك، ئەخلاقسىزلىق سانىلىدۇ. «ئۆزلۈك ۋە كىملىك» دېگەن كىتابتا ئەسئەتكام بىلەن پاراڭلاشقان غەرپلىك كىشى مۇشۇ نوقتىدا ئاتايىن ئەسئەتكامغا ئىزاھات بېرىدۇ. بۇ بىر ئادەتتىكى كىشىنىڭ بۇ ئاتالغۇنى يەنى شەرقلىق دېگەن ئاتالغۇنىڭ سەلبى مەنىسىنى بىلىدىغانلىقىنىڭ ئىسپاتى. شەرقشۇناسلىق خەتەرلىك ئەمەس شەرقچىلىققا خاس تەپەككۇر ئۇسۇلى ئورتاق ئەخلاققا يات. 4. غەرپلىكلەر ھەرقانداق ھوقۇققا، نوپۇزغا ئۆكتە قوپالايدۇ. ئۇلارنىڭ مەسخىرە ئوبىكتى، چاخچاق نىشانى ھەرقدانداق بىر ئىنسان، كۈچ، قۇدرەت ۋە شەيئىي. مەسىلەن ئېنگىلىزچە «خۇدا بىر قىزدۇر» دېگەن ناخشا پەقەت بىر ناخشا، بۇنى ھىچ كىم رەسمىيگە كۆتۈرۈپ قايناپ كەتمەيدۇ. ئوبامانىڭ ھىلارى بىلەن سەتچىلىك قىلىۋاتقان كۆرۈنىشىنى يۇتىيۇبتىن ھەر زامان كۆرگىلى بولىدۇ (ئېنىقكى بۇ كۆرۈنۈش ساختا ياسالغان). بۇنىڭ ئۈچۈن ئامېرىكىلىقلار بىزنىڭ ئىككى رەھبىرىمىزنى مەسخىرە قىلدىڭ دەپ ھاياجانلىنىپ كەتمەيدۇ. شۇڭا ئۇلارنىڭ ئەسەرلىرىدە شەرق ئوبرازلىرى تەسۋىرلىنىپ مەسخىرە قىلىنغان بولسا مەقسەدلىك بولۇشى ناتايىن. 5. ئۇيغۇر چۆچەكلىرى ۋە لەتىپە قۇشاقلىرىدا بايلارنىڭ، پادىشاھلارنىڭ مەسخىرە قىلىنىشىنىڭ شەرقشۇناسلىق بىلەن مۇناسىۋىتى يوق. بۇ ئىنسانلار ئەزگۈچى ۋە ئېزىلەۈچىدىن ئىبارەت ئىككى سىنىپقا ئايرىلغان ئىككى قۇتۇپلۇق ماركىسىزىمچە پىكىر ئېقىمىنىڭ تەسىرى. مەيلى سوۋىت بولسۇن ياكى جوڭگۇ بولسۇن مۇشۇ ئەندىزىگە ئاساسلىنىدۇ. 6. ئەپەندىم لەتىپىلىرى بىزگە خەلق ئارىسىدىن كەلگەن، خەلىقنىڭ ئوخشىمىغان قاتلىمىنىڭ نەسرىدىنى ئوخشىمايدۇ. ئازىرمۇ ئەپەندى لەتىپىلىرىنىڭ ھەرخىل ۋارىيانتلىرى بار. بۇ بىر نورمال ئىش. ھەتتا تۈركچە نەسرىدىن لەتىپىلىرىدىمۇ شۇنداق سەت گەپلەر بار. 7. ئەدەبىي تەنقىد ئەدەبىياتنىڭ يولى بىلەن بولسا ياخشى، چوقۇم چوڭ بىر ئىدولوگىيەنى قالپاق قىلىپ گېپىنى راست قىلىش ھاجەت ئەمەس. ھەممە ئىشتا مەلۇم ئىدولوگىيەنى يادرو قىلىش، ئىدولوگىيەنى ھەممە ئىشقا قالقان قىلىش خۇددى «پارتىيە ئەزاسى بولغانلىقى، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى ئۈچۈن باشقىلارنى قۇتقۇزغان» دېگەندەك بىر تەپەككۇر ئۇسۇلى. بۇ بىز ياشاۋاتقان موھىتتا مودا، لېكىن بۇ ئىنسانىيەتنىڭ ئەخلاقىغا خىلاپ. بىز ياشىغان موھىتتا بىر كىشىنىڭ سەنئەت ئۈچۈن شىئېر يازىدىغانلىقىنى، ئۆزى سۆيگەنلىكى ئۈچۈن تەتقىقات قىلىدىغانلىقىنى چۈشەندۈرگىلى بولمايۋاتىدۇ. مەنچە شائىر خەلقىم ئۈچۈن شىئېر يازىمەن دېمەي سەنئەتتىكى يۈكسەكلىكنى كۆزلەپ شىئېر يازىمەن دېسە، تارىخچى تارىخى پاكىتلارغا كۆمۈلگەن ھەقىقەتنى تاپىمەن دەپ تەتقىقات قىلسا، ئىتوتچى ئۇيغۇرغا نەسىھەت قىلىمەن دېمەي، ھاياتتىكى كۈلكە ۋە ياشنىڭ كەينىگە يوشۇرۇنغان ھەقىقەتنى، بىمەنىكككە تولغان ھاياتتتىكى ئىنساننىڭ مەنەگە بولغان ئىنتىلىشلىرىنى سەنئەت پەلىسپەسى نوقتىسىدىن كۆزىتىشكە، ئورۇنلاش  ماھارىتىنى ئۆستۈرۈشكە باش قاتۇرسا ياخشى. بىر ئىشنىڭ ھەقىقىتىنى تەكشۈرۈشكە باشلىغاندا شۇ ئىشنى ئويلىماي خەلقىم دەپ چۈشسە دىققەت خەلقنىڭ قانداق باھا بېرىشىگە يۆتكىلىپ كېتىپ ئۇ ئىشنى ياخشى قىلغىلى بولمايدۇ. ئۇيغۇر خەلقىم دەپ ئىش باشلىمىغان گابائىن خانىم تۈركولوگىيەنىڭ داھىلىرىدىن بىرىگە ئايلاندى. ئۇيغۇر خەلقىم دەپ ئىش باشلىمىغان شۆھرەت مۇتەللىپ ئۇيغۇرلارنىڭ پەخرىگە ئايلاندى. شۇڭا ئىش ئايرىم گەپ ئايرىم. شۇڭا ئەدىپلەر ئەسەر يېزىشتىن بۇرۇن خەلقىم دەپ باشلا دېگەنلىك ئەدەبىياتنى خەلق ئۈچۈن خىزمەت قىلدۇرايلى دېگەن گەپ شۇ. مەنچە ئەدەبىياتتا گەپ ئىدولوگىيەدىن باشلانمىسۇن گەپتىن ئىدولوگىيىگە مۇھتاجلار خالىغانچە پايدىلانسۇن، لېكىن گەپنىڭ ئوزى مۇشۇ ئېدى، مۇشۇنداق چۈشىنەيلى دېمىسۇن. چۈنكى ئەدەبىي ئەسەر ئىنساننىڭ قولىدىن چىقىدۇ. گەپلەر چېچىلىپ كەتتى. توغرا دېگەن بولسام ئوقۇپ قويۇڭلار خاتا دېگەن بولسا ئەسـەغفۇرۇللاھ

asliyat

	بىز ئىنسان بۇلۇش سۈپىتىمىز بىلەن شۇنداق ئاجىز ۋە چالا مەخلۇقمىز...شۇ سەۋەپلەردىن ھېلى ھەممە بىزگە ئالقىش ياڭرىتىپ ماختاپ ئېغىزدا كۈپۈكلەر قاينىسا،بىر دەمدە يەنە بىزگە تىل بومبىلىرى ئېتىلىپ كۈكۈم تاقان قىلىۋىتىلىمىز....بىزدە نە ئەپۇ،نە چۈشىنىش،نە قۇبۇل قىلىش،نە خاتادىن قايتىش تۇيغۇسى يوق ياكى بەك ئاز...بۈگۈن سۈيۈنگەن بىر كىشىمىز ئەتىسى يا يازمىسىدا چىچىدۇ يا ئەمىلىدە چىچىدۇ...شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭ كەمتۈكلىگى  بىزنى شۇئان ئۇنىڭغا بولغان  رايىمىزنى ھۆرمىتىمىزنى قايتۇرىۋىتىدۇ...... داڭلىقلىرىمىزنىڭ نۇرغۇن كىتابلىرىنى ماقالىلىرىنى بۇرۇن سۆيۈنۈپ ئوقۇيىتتىم....قاچانكى شۇلارنىڭ سەتچىلىكى مەتبۇئات ۋە ئەمەلىيەتلەردە ئاشكارىلىنىشقا باشلانغاندىن بۇيان بۇلارنىڭ يازمىلىرىنىڭ يالغان نەرسىلەر ئىكەنلىگىنى ھىس قىلىپ قالدىم...چۈنكى شۇ داڭلىقلىرىمىز تېخى ئۆزىنى تۈزۈك ئادەم قىلىپ بۇلالماپتۇ ئەمەسمۇ...... ھەرخىل ئەبجەق نەزىرىيە ۋە تۈزۈلمىلەرنى ،ئۆزىنى دانا ساناۋاتقان ئاتالمىش يازغۇچى،پەيلاسوپ،ئالىم،زىيالىيلىرىمىز ...ھەرىپ ياساش ئىقتىدارىدىن پايدىلىنىپ دەبدەبىلىك سۆزلەر بىلەن ياساندۇرۇپ ئۆزگىلەردىن ئىمپورىت قىلىپ ئەكىردى ۋە ئەكىرىۋاتىدۇ....بۇنىڭ بىلەن ئىدىيىدە،پىكىردە ئېغىش،قېيىش،خاتا چۈشىنىش ۋە خاتا چۈشەندۈرۈشلەر كىلىپ چىقىپ زىيان ئېغىر بۇلىۋاتىدۇ.بەزى ئاقىللىرىمىز بىزگە ئەزەلدىن دۈشمەن تائىپىلارنىڭ پەلسەپەلىرىدىن نەزىرىيىلىرىدىن ۋەزخانىلىق قىلىپ شۇلارنىڭ ئىدىيىسى ۋە ئەقىدىسىگە ۋارىسلىق قىلىۋاتىدۇ......ھەق بىلەن باتىل ئاللىقاچان ئايرىلىپ بولغان ئىدى،شۇنىڭغا توغرا ئەگەشسەكلا بۇگۈنكىدەك ۋەيرانە ھالەتكە چۈشۈپ قالمايىتتۇق.ھەقىقەت نامىدا ئوتتۇرىغا چىقىرىلىۋاتقان ھەرخىل پىكىر ئېقىملىرى خاتاغا ئەگىشىش ئېقىمىنى بارغانچە ئۇلغايىتماقتا....بۇنىڭ دۇرىسىنى بەك ئىزدەپ كىتىۋاتىمىز....ئەمىليەتتە دۇرا ئۆز قۇلىمىزدا تۇرۇپ يەنە سىرىتتىن ئىزدەۋاتىمىز....ئۆزىمىزدە بارىنى بەكراق تەتقىق قىلىپ باقايلى،چۈشىنىپ باقايلى،شۇ يولدا مۇكەممەل مېڭىپ باقايلى،شۇندىلا باشقىلارنىڭ ئىدىيە مەدىنيىتىگە روھىي جەھەتتىن شىكەستىلەنمەي،ئازغۇنلارنىڭ پىكىر ۋە تۈزۈملىرىگە مەپتۇن بولماي،دىن ئەخلاق ۋە ئەنئەنىدىن چىقىپ كەتمەي مەقسەت مۇراتلىرىمىز ھاسىل بۇلىدۇ ئىنشائاللا!بولمىسا ھازىرقىدەك تالىشىپ،چىشلىشىپ،غاجىشىپ،بۆلۈنۈپ......ئېيىقلارغا يەم بۇلۇپ كىتىمىز ئاخىر........ تولۇقلىما مەزمۇن (2012-3-28 16:31): كۈكۈم-تالقان دەپ تۈزىتىپ كىتەرسىلەر

umudwar-uyhur

	ئەختەم ئۈمەرگە ئوخشاش ئەل دىلىغا ياققۇدەك كىشىنى قايىل قىلغۇدەك رۇمان .ھىكايە پوۋسىتتىن بىر نەچچىنى رۇياپقا چىقىرىپ بېقىپ ئاندىن تەنقىدلىسەڭلار بىز قايىل .تەنقىدلەيمىز دەۋەتقانلار يازغان ئەسەرلەرنىمۇ ،كىتابلارنىمۇ كۆپ بولمىسمۇ ئاز تۇلىدىن كۆرگەن . باشقىلار گەپ قىلماي ( ئەختەم ئۈمەرنى دىمەكچىمەن )جىم تۇرۇپ بەرسە ،راس ئۆزىنىڭ خاتا قىلغانلىقىنى ،ئەدەبىياتنىڭ قايسى ژانىرىغىمۇ تەۋەئىكەنلىكىنى بىلمەي كىتاب يېزىپ قويغانلىقىدىن نۇمۇ س قىلىپ خىجىلچىلىقتا جىم يۈرگەن ئوخشايدۇ دەپ قالماڭلار .بەزى ۋاقىتلاردا سۈكۈت قىلىشمۇ مەسلىنى ھەل قىلىشنىڭ ئەڭ ياخشى ئۇسۇلى. ئەدەبىياتنىڭ ژانىرى دىگەن نىمە ؟ئۇنى كىم ئىجاد قىلغان ؟ ھەرقانداق بىر ئەسەر چۇقۇم مۇئەييەن بىر ژانىرغا تەۋە بۇلۇشنى شەرىت قىلامدۇ ؟سىز بىلەن بىز بىلىدىغان ژانىرنىڭ سىرتىغا چىقىپ كەتسىلا ژانىرى مۈجىمەل ئەدەبى ئەخلەت بۇلۇپ قالامدۇ ؟ شەرقشۇناسلىق -ئۇ ئاللىبۇرۇن مۇستەقىل بىر پەن سۈپتىدە مەيدانغا چىقتى ،بىر پەنگە ئىجابى تەرەپتىن مۇئامىلە قىلىش ياكى سەلبى تەرەپتىن مۇئامىلە قىلىش بۇ شۇ شەخسنىڭ ئىددىيسىدىكى چۈشىنىش ۋە ئاڭ مەسلىسى .پەن توغرىسىدىكى قاراش مەيلى ئىجابى بولسۇن مەيلى سەلبى بولسۇن سىز ھىچكىمگە بۇنى زورلاپ تاڭالمايسىز . ئشخانىدا ئولتۇرۇپ ئالدىمىزغا كەلگەن تەييار نەرسىنى تەنقىدلەيمەن ،سەلبى تەرپىنى تېپىپ چىقىمەن دەپ ئىسراپ قىلىۋاتقان ۋاقتىمىزنى سىرتلارغا چىقىپ قاراپ ئەملى مەسلىنى تېپىپ چىقىپ تەنقىد قىلىشقا سەرىپ قىلايلى .بىزدە تەنقىد قىلىشقا تىگىشلىك نەرسىلەر بەك كۆپ.ئامىرىكىدا تۇرۇپ شىنجاڭدا ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلاردىكى يىتەرسىزلىكنى تېپىپ دەل جايىدا تەنقىد قىلغىلى بولمايدۇ. ئەختەم ئۈمەرنى توردا ،ژۇرنالدا تەنقىد قىلىپ يۈرمىسەكمۇ ،شۇ ئادەمنىڭ ئۆزىگىلا بۇ كىتابىڭىزدا مۇنداق بىر ناچار تەرەپ بار ئىكەن ،بۇ تەرپى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ تۇرمۇش ئادىتى ،ئەخلاق ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىكەن دەپ چىرايلىق دەپ قويساقلا  بۇ يازغۇچىمىزنىڭ ئەسەرلىرىدە ھەقىقەتەن شۇنداق خاتالىق بولسا ھەرقايسىمىزغا ناۋاتتا چاي دەملەپ رەھمىتىنى بىلدۈرۈپ تۇرۇپ ئۆزگەرتىدۇ ،قامچا دىگەننى يۈگۈرۈك ئاتقا ئەمەس ھۇرۇن ئىشەككە ئىشلىتىدىغان نەرسە .«ئۆچىكىنىڭ ئېچىلىپ قالسا ھىچ گەپ  يوق ،قوينىڭ ئېچىلىپ قالسا ھۇيتى-ھۇيتاڭ »دىگەن قىلمايلى .پاكىت دىگەن نىمە ؟ھەرقانداق بىر ئىشنىڭ دەلىلى پاكىتى قۇرئان كەرىمدىن تېپىلىدۇ .پاكىتنى شۇنىڭدىن ئىزلەيلى ! جىق گەپ ئىشەككە يۈك !

mangdambulak

	1.ئەختەم ئۆمەرنىڭ «نەسىردىن ئەپەندى»سىنىڭ ژانېرى ھەققىدە ئەلى غوجاخۇن ساتىرىك مەزمۇندا يېزىلغان چاتما چۆچەك دەپ باھا بېرىپتىكەن،ئۈمىدۋار بۇرادەر....مېنىڭچىمۇ مۇشۇنداق دېيىلسە توغرا بولىدۇ. 2.گۈلەن جېنى بار گەپ قىپتۇ.

nikap

	umudwar-uyhur يوللىغان ۋاقتى  2012-3-28 16:46 ئەختەم ئۈمەرگە ئوخشاش ئەل دىلىغا ياققۇدەك كىشىنى قايى ... دىگەنلىرىڭىز تولىمۇ ئورۇنلۇق، ئەمما ھەر ئىككى ماقالىدىكى مەسلە ھەرگىزمۇ ئەختەم ئۆمەر ئاكىنى تاياق ئاستىغا ئېلىش ئەمەس، بەلكى خاتاسىنى كۆرسىتىپ بېرىش. ئەگەر يالقۇن روزى ئاكىدا شۇنداق بىر خاتالىق بولغان بولسا ئىدى. ئۇنى ئەختەم ئۆمەر ئاكا قامچىلىسا بولىۋىرەتتى. ئەلۋەتتە يالقۇن روزى ئاكىمۇ بەزى كەتكۈزۈپ قويغانلىرىغا ئەلىي خوجائاخۇن مۇئەللىمدىن بىر  «قامچا» ئالدى. مانا مۇشۇنداق. ئەمدى سىز دىگەن« نىمىشقا ئۆزىگە دىمەيدۇ» دىگەن مەسلىگە كەلسەك، يالقۇن روزى بىلەن ئەختەم ئۆمەرنىڭ ئۆچ ئاداۋىتى بولمىسىلا ئۇلار بىر كەسىپتىكى ئادەملەر، ھەرگىزمۇ يالقۇن روزى ئاكىمۇ بۇ ئەسەرنى يېزىشتىن بۇرۇن بۇنى ئويلىمىدى دىيەلمەيمىز. بىراق ماقالە ئارقىلىق ئەختەم ئۆمەر ئاكىنىڭ بىر كەتكۈزۈپ قويغىنىغا ئەمەس، تالايلىغان كەتكۈزۈپ قويۇپمۇ گېدىيىپ يۇرگەنلەرگە ئىشارە قىلماقچى بولسا كىرەك-دەپ چۈشەنسەك سىزچە قانداق بولار؟ شۇنىڭ بىلەن بىرگە ئەختەم ئۆمەر ئاكىغا شەخسىيەت جەھەتتىن بۇ ماقالە ئانچە چوڭ تەسىر كۆرسىتەلمەيدۇ. ئەمما بۇ يەردىكى بىزنىڭ ئىككى مۇئەللىپىمىز مۇنازىرنى داۋاملىق مۇشۇنداق داۋاملاشتۇرسا، بەلكىم بۇ ئىككەيلەنگە تەسىر كۆرسىتىپ قىلىشى، كۆرسەتكەندىمۇ ھەرگىز ئىجابىي تەسىر كۆرسەتمەسلىكى مۇمكىن. بۇ يەرگە كەلگەندە بۇرۇن بىرسىدىن ئاڭلىغان مۇنۇ سۆزلەر يادىمغا كىلىپ قالدى.   بۇرۇن بىر كىشىدىن بىر بۇرادىرى سوراپتۇ، -ئۇرۇش قانداق باشلىنىدۇ؟ -ئۇرۇشنى دىندار موللىلار باشلايدۇ،- دەپتۇ ئۇ كىشى، بۇرادىرى يەنە سوراپتۇ-ئۇنداقتا ئۇرۇشنىڭ دەردىنى كىم ئەڭ كۆپ تارتىدۇ؟ - بىچارە خەلىق، - دەپ جاۋاپ بېرىپتۇ،- ئاخىرى قانداق بولىدۇ؟ - دەپ سوراپتۇ بۇرادىرى، -غىتمەك زىيالىيلارنىڭ قولىغا قالىدۇ- دەپ جاۋاپ بېرىپتۇ؟-ئۇنداقتا شۇنداقلا تۈگەمدۇ ئىشلار؟- دەپ سوراپتۇ بۇرادىرى يەنە. -ياق، تۇلكىدىنمۇ ھېلىگەر، شەرەنداز خوتۇندىنمۇ قۇۋ بولغان سىياسىيۇنلار تەخىتكە چىقىپ، ھەرخىل بوھتانلار بىلەن، ئۇرۇشقا قاتناشقان غازىلارنى، ئىلىمدار-ئالىملارنى، نارەسىدە باللار ۋە ئاياللارنى قەتلە قىلىش بىلەن تەختىنى مۇستەھكەملەيدۇ، رىياكار،مۇناپىق موللىلار ئۇنىڭ ئەمەلدارلىرى بولىدۇ. خەلىق يەنىلا دەردىنى ئىچىگە يۈتۈپ ياشايدۇ- دەپ جاۋاپ بېرىپتۇ ئۇ كىشى. -ئۇنداقتا زىيالىيلار قانداق بولىدۇ؟ -ئۇلار مەسلىنىڭ تۈگۈنى نەدە، تەخىتكە كىم چىقىدۇ، بۇ ئۇرۇش خەلىققە نىمە ئىلىپ كەلدى؟ . . .  دىگەندەك بىر تالاي نەزىريەلەر ئۈچۈن بىر-بىرسىنى تالاپ، قارغاپ، ۋار-ۋۇر، جار-جۇرنىڭ ئىچىدە قالىدۇ! مىنىڭچە بولسا ئازراقلا يول قويايلى، قەلبىمىزنىڭ ئىشكىنى بىر ئادەم سىققۇدەكلا ئىچىپ قويساق نۇرغۇن مەسلىلەرگە بۇنداق چىچىلىپ كەتمەيمىز. ۋار- ۋۇر، جار-جۇرنىڭ ئىچىدە قېلىپ، ئەمەلىي ئىشنى ئۇنتۇپ قالمىغىنىمىز ياخشى. ھەممە ئىشنى مۇشۇ بىر مۇنبەردە، مۇشۇ بىر قانچە ماقالە بىلەن ھەل قىلىۋەتكىلى بولغان بولسا تولىمۇ ياخشى بولاتتى. ئەپسۇس... مىڭ ئەپسۇس!

tabassumay

	يىڭى كىلىپ تۇرۇپ ،جىق گەپ قىلسام بولماس .     تىما يوللانغىلىمۇ ھەپتە بوپتۇ .     بۇ تىمىدىكى ئىنكاسلار مىنى تولىمۇ كەڭ چۈشەنچىگە ئىگە قىلدى . شۇڭا رەھمەت ئىيتىمەن .     مۇنازىرىنىڭ ئىزچىللىقىنى ساقلىشى ،ھەممىدىن ياخشى بوپتۇ .لىكىن ئوقىغان ئادەمنى بەك جىددىيلەشتۈرۋىتىدىكەن ، ھەر قايسىڭلار جاپا چىكىپسىلەر .....     مىنىڭمۇ ئۇ تەرەپتە يا بۇ تەرەپتە تۇرۇپ دەككە يىگۈم يوق ، (بۇ گىپىمنى سەلبى مەنىدە چۈشىنىۋالمىساڭلار ). لىكىن سەھنىدە نىمە ئىش بولىۋاتقانلىقىنى ،ئارتىستىن بەكراق تاماشىبىن كۆرەلەيدۇ ،دوختۇرمۇ ئۆزىنى داۋالىيالمايدۇ ئەمەسمۇ؟

mangdambulak

	ھۆرمەتكە سازاۋەر يالقۇننىڭ گېپى جىڭ باسماي،يالغانغا چىققاندىن كېيىن ئىنكاسچىلار توختاپ قالدىڭلىمۇ نېمە................................................................