راستىنلا «شەرقشۇناسلىقنىڭ سەنىمىگە دەسسەش ...

uygar

	گۈلەن ئەپەندىمنىڭ ئىنكاسى تارازىغا توختىغىدەك بولۇپتۇ .يۇقاردىكى تورداشلار شەرىقشۇناسلىق بىلەن ئەختەم ئۆمەرنىڭ ئەسىرى تەنقىتلىنىشى كېرەكمۇ يوق دېگەننى ئارلاشتۇرۋالغاندەك قىلىدۇ .بۇ ئىككىسىنىڭ بىر بىرى بىلەن مۇناسىۋىتى يوق ئىدى ،ئەختەم ئۆمەر ياكى ئىدۋارت سەئىدكە ئوخشاش ئامېرىكادا تەربىيە ئېلىپ ئۇيەردە نەچچە ئون يىل تەتقىقات بىلەت شۇغۇللانغان ئادەم بولمىسا نېمىگە ئاساسەن ئۇنىڭ ئەسىرىگە شەرىقشۇناسلىقنىڭ باغلىنىپ قالغانلىقى قىزىقارلىق مەسىلە .مەن ھەرقانداق ئەسەرنىڭ تەنقىتلىنىشىنى قوللايمەن ئەمما يوق قالپاقنى كىيدۇرۇشنىڭ ھاجىتى يوق .

kurxat

	dakyanos يوللىغان ۋاقتى  2012-3-26 18:23 مەن كىچىكىمدىن بىلگەن جاھانكەزدى ئەپەندىمنىڭ ئەسلىدە  ... توغرا، ماقالە ئوقۇغاندا مەزمۇننى، ئەسلى مۇددىئانى چۈشەنمەي، يۈزەكى نەرسلەرگە ئېسىلىۋېلىپ گەپ شاخلىتىپ پىتنە تېرىيدىغانلارنىڭ ھالىغا ۋاي.

uyghurzade

	گۈلەن: شەرقشۇناسلىق دېگەن بىر پەن. ئۇيغۇرشۇناسلىق، تېخىمۇ كېڭەيتسەك تۈركولوگىيە شەرقشۇناسلىقنىڭ بىر تەركىبى قىسمى. _----------------------------------------------------- گۈلەن، شەرقچلىكنى پۈتۈنلەي خاتا چۈشنىۋاپسىز، تۈركولوگىيەنى ئۇنىڭ تارمىقى دەۋالغىنىڭىز تېخىمۇ توغرا بولماپتۇ. پاكىت سۆزلىسۇن. 1. شەرقچلىق دېيىش لازىم، شەرقشۇناسلىق ئەمەس. سەۋەبى بۇ «تىلشۇناسلىق، جەمئىيەتشۇناسلىق،ئىقتىساشۇناسلىق» قا ئوخشايدىغان پەن ئەمەس. شەرقچلىق-- غەربلىكلەر، جۈملىدىن  غەربلىك ھەربى ئالىم ، شائىر-يازغۇچى، ئارتىس، ساياھەتچى، باشقۇرغۇچىلار شەرق (ئېدۋار سايد قەلمىدە ئاساسەن ئوتتۇرا شەرق) ھەققىدە بارلىققا كەلتۈرگەن سياسىيلىق تۈسى قويۇق  ئېيتىملاردۇر(مەسىلەن، ئىدىيىلەر، قاراشلار، يازمىلار ، كۆرنۈشلەر، ئىماگلار).  ئۇنىڭ ئىچىدە ساياھەت خاتىرسىمۇ بار. ئۇنداق ئىكەن ئۇنى پەن دېگىلى بولمايدۇ. پەن بولۇش ئۈچۈن ئۇنىڭ بىر مۇنچە شەرتى بولىدۇ (ئايرىم مېتودى بولۇش، ئېتراپ قلىنغان نوپۇزلۇق نەزەرىيە سېستىمىسى بولۇش؛ ئۇنىڭدا دېيىلگەن نەزەرىيلەر ئەمەلىيەتكە يېتەكلچىك قىلالايدىغان بولۇش)         يەنە كېلىپ پەنلەرنىڭ ئاتىلشىغا ئېنگلىزچە ئاساسلىقى logy, ics قوشۇمىچسى قوشۇلىدۇ(ئۇيغۇر تىلىدا شۇناس قوشۇمچىسىغا دەل چۈشىدۇ).  تۆۋەندىكى پاكتىقا قارايلى: ئىقتسادشۇناسلىقEconomics,  جەمئيەتشۇناسلىق Sociology, (ئىنسانشۇانسلىقAnthropology ism بىلەن كەلگەن سۆزگە ئاساسلىقى  ياكى «چىلىق، چىلىك» قوشۇمچىسى بىلەن ياكى «ىزم» قوشۇمچىسى بىلەن سۆز  ياسىغان مۇۋاپىق. 2. بۇ گەپكە ئىككىنچى پاكىت، ئېدۋارد سايد ئۆزى بۇ كىتابىدا شەرقچلىق ھەققىدە نېمە  دەپ تەبىر بەرگەن؟ كىتابنىڭ ئېنگلىزچە 24-بېتىدە ئېدۋارد سايد مۇنداق دېگەن: My contention is that Orientalism is fundamentally a political doctrine willed over the Orient because the Orient was weaker than the West, which elided the Orient’s difference with its weakness....As a cultural apparatus Orientalism is all aggression, activity, judgment, will-to-truth, and knowledge   مېنىڭ نۇقتىنەزەرىم شۇكى، شەرقچلىق ماھيىتىدىن ئېيتقاندا شەرق غەربتىن ئاجىز بولغىنى ئۈچۈن شەرققە تېڭلىغان ، شەرقنىڭ ماھيىتىنى ئاجىزلىقىغا باغلايدىغان سىياسىي تۈسكە ئىگە ئېيتىملاردۇر...غەرپ  مەدەنىيەتنىڭ مەھسۇلى بولۇش سۈپىتى بىلەن ئۇ تاجاۋۇزچلىق، ھۆكۈمرانلىق، ھۆكۈم، پاكىت زومىگەرلىكى ۋە تونۇشتىن دېرەك بېرىدۇ. يۇقىرىقى تەبىردىن كۆرنۈپ تۇرۇپتىكى ئۇ پەن ئەمەس، شۇڭا شەرقشۇناسلقق ئەمەس، بەلكى شەرقلچىق. تەرىقەتچلىك، ئايالھەقچىلىق دېگەنگە ئوخشاش سۆزلەردىكى چىلىق، چىلىك قوشۇمچىسىدىن سۆز ياساپ ئات قويۇش مۇۋاپىق.           يەنە كۆرنۈپ تۇرۇپتىكى جەمئيەتشۇناسلىق، ئىتسادشۇناسلىق قاتارلىق پەنلەر ھەرگىزمۇ شەرقچلق دائىرىسىگە كىرمەيدۇ. يەنە سىز  تۈركولوگىيە شەرقچىلىقنىڭ تارمىقى دەپ خاتا چۈشنىۋاپسىز. تۈركىيەئوتتۇرا شەرققە يېقىن بولغانلىقى ئۈچۈن  شەرققە ۋەكىللىك قىلىدۇ.  تۈركۈلوگىيە تۈركىيەدە ئۇزۇندىن مەۋجۇد، يەنە كېلىپ بۇ ئىلىىمنىڭ تۇنجى پېشۋاسى بوۋىمىز مەھمۇد قەشقەرى، ئۇ  غەربلىك ئەمەس. تۇنجى تۈركۈلوگ مەھمۇد قەشقەرىنىڭ شەرقچىلىك بىلەن نېمە مۇانسىۋىتى بار؟ روسيىلىك رادلوۋ غەربلىك ئەمەس. شۇڭا تۈركولگىيە شەرقلچىكنىڭ تارمىقى دېگىنڭىز توغرا ئەمەس. ئۇنداق دېيىلگەندە  ئۇيغۇرنىڭ ئۆزىدىن يېتىشىپ چىقققان، ھېچقانداق غەربنىڭ ئالىمىدىن تەلىم ئالمىغان  تۇرسۇن ئايۇپتەك ئۇيغۇر تۈركلوگلىرىنى نېمە دەيمىز؟ دېگەن سوئال تۇغۇلىدۇ. شۇنداق. دېنىس سنور قاتارلىق تۈركلوگلار بار. ئەمما، ئۇنىڭلىق بىلەن ئۇنى شەرقچلىكنىڭ تارمىقى دەۋلېىشقا بولمايدۇ. ھېچبولمىغاندا سائىدنىڭ تەبىرى ئۇ گەپنى رەت قىلىدۇ.       ستەيىننىڭ، ماكارتىنىڭ كتابلىرى دەل شەرقچلىككە ۋەكىللىك قىلىدىغان كىتابلاردۇر. سايدنىڭ كىتابى نۇرغۇن تەتقىقاتچىلار ئۈچۈن  بىر ئىلھام مەنبەسى، ھازىر  بۇ  كىتاپتائاساسلىنىلغان  پىكرىي رامكا ھەتتا ئايالھەقچلىك ساھەسىگە قەدەر تەدبىقىلىنۋىاتىدۇ. شۇڭا پىكىر ر امكىسى  جەھەتتىن يالقۇن روزى ئاكىنىڭ تەدبىقلىنىشنى خاتا  دېگىلى بولمايدۇ. «شەرقشۇناسلىقنىڭ سەنمىگە دەسسەش» دېگەن گەپ ھەرگىز شۇ كىتا بلارنى  ئوقۇپ شۇنداق بولدى دېگەن گەپ ئەمەس.     ئامان بولغايسىز. تولۇقلىما مەزمۇن (2012-3-29 16:20): غەرپ مەدەنيىتىنڭ مەھسۇلى بولۇش سۈپىتى بىلەن دەپ تۈزىتىپ ئوقۇلسا؛

uyghurzade

	شەرقچلىقنىڭ ئېنگلىزچىسىOrientalism ، قارىساقism قوشۇمچىسى قوشۇلغان. ئەمدى بىز مۇشۇ قوشۇمچە قوشۇلغان باشقا سۆزلەرگە قاراپ باقايلى. Existentialismمەۋجۇديەتچلىك (مەۋجۇدشۇناسلىق ئەمەس) Feminismئايالھەقچىلىق (ئايالھەقشۇناسلىق ئەمەس) Taoismتەرىقەتچلىك (تەرىقەتشۇناسلىق ئەمەس) Rationalismئەقلىيەتچلىك( ئەقليشۇناسلىق ئەمەس) Marxism ماركىسىزم(ماركىسشۇناسلىق ئەمەس) Idealismئدىئالىزىم (ئىدىئالشۇناسلىق ئەمەس) Materialismماتېرىيالىزىم(ماتېرىيالشۇناسلىق ئەمەس) Darwinismدارۋىنىزم (دارۋىنشۇناسلىق ئەمەس) شۇڭاOrientalism شەرقشۇناسلىق ئەمەس ، شەرقچلىق. كېيىن چۈشەنچىدە خاتا كېتىپ قالمسۇن دەپ تۈزىتىش بېرىپ قويدۇم.

kurxat

	ئاتالغۇدىكى كىچىككىنە خاتالقمۇ كىشىنى خاتا چۈشەنچىگە باشلاپ كىرىدىكەن. ئۆزباش ئەپەندىنىڭ ئەجرىگە كۆپ تەشەككۈر.

karasakal

	ھەي يولداشلار، سىلەر بۇ يەردە تىخچە بارمۇ ؟. مەن سىلەرگە ئىككى ئىغىز نەسەھەت قىلىپ قۇياي.ئاتاقلىق  سىياسىيون، يالقۇن رۇزى ئاكامنىڭ ، ئەختەم ئۆمەرنى غەرەپ جاھانگىرلىگنىڭ گۇماشتىسى قىلىپ ،دولىتىمىزنى مەرگەز قىلغان شەرىق دۇنياسىنىڭ دۈشمىنى  قىلىش ئۈچۈن يىزىلغان ھىلىقى ماقالىسى، ئەختەم ئۆمەرنىڭ راس شۇنداق خەتەرلىك ئۇنسۇر ئىكەنلىگىنى پەقەتلا ئىسپاتلىيالمىغان بولسىمۇ،ئەەما،غەرپلىكلەرنىڭ مۇستەملىكىچىلىك ئىددىيىسىدىن زەھەرلەنمەكچى بولغان نۇرغۇن كىشىلەرنىڭ يۈرەكلىرىنى دىر-دىر تىترىتىدۇ.يالقۇن رۇزىنىڭ بۇ ماقالىسى ئىلمى ئەسەر قاتارىغا كىرەلمىسىمۇ، سىياسى ئەسەرلەر قاتارىغا كىرەلەيدۇ. بىز ئۇنىڭ بۇ ئەسىرىنى بۇ نوختىدىن مۇئەييەنلەشتۈرىشىمىز، ھەمدە سىياسىلىغىنى ، ئۈگۈنىشىمىز كىرەك.سىلەر بەلكىم ، (ئەمىسە نىمە ئۈچۈن يالقۇن رۇزى بۇرۇن، باشقا مەشھۇر يازغۇچىلارنىڭ نۇخۇلىسىنى ئالغاندا، نۇرغۇن غەرىپلىك يازغۇچىلارنىڭ ئەقلىيە سۆزلىرىنى قۇرال قىلىپ ئىشلەتتى، يالقۇن رۇزىمۇ غەرىپلىكلەرنىڭ غالچىسىمۇ ؟)دىيىشىڭلار مۇمكىن.يالقۇن رۇزى غەرىپلىك بارلىق ئالىملارنى بىرمۇ بىر تەتقىق قىلىپ، ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى شەرىقلىقلارنى مۇستەملىكە قىلىش نىيىتى يوق،  پاك كىشىلەرنىڭ ئالتۇندەك سۆزلىرىنى قۇرال قىلغان.ئەختەم ئۆمەردەك مۇستەملىكىچىلەرنىڭ دىپىغا دولان ئۇسۇلى ئوينىمىغان.ھەم  ئۇنىڭ ئۇنداق ئۇسۇلنى ئوينىشىمۇ مۇمكىن ئەمەس. چۈنكى يول باشچىمىز يولقۇن رۇزى، ۇسسۇل ئويناشنى بىلمەيدۇ . شۇڭا ، ئۇنىڭ نەغمە -ناۋا ، ئۇسسۇل -ناخشا دىگەنلار بىلەن خۇشى يوق.ئۇنىڭ غەرىپلىكلەرنى قورقۇنۇشلۇق دۈشمەن كۆرىشى خاتا ئەمەس،يولداشلار ئويلاپ باقايلى ،غەرپىلىكلەر ئۆز  ۋەتىنىگە ئاسىلىق قىلىپ ۋەتەنسىز بولۇپ كەتكەن دالاي، ئەيسا بەك،مەس ئۇد سابىرى، رابىيە قادىر ،ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش نۇرغۇن،  مىللى بۆلگۈنچىلەرنى ئۆز قوينىغا ئىلىپ،ھەم ئۇلارنى قۇترۇتۇپ، قۇدرەتلىك،ئۇلۇق دۆلىتىمىزنى پارچىلاشقا  قانچە قىتىم ئورۇنمىدى؟؟؟تىخى بىر ئىىككى يىلنىڭ ئالدىدىلا ئاشۇ قارا نىيەت غەرىپلىكلەر  يىرگىنىشلىق بەشىنچى ئىييون ۋەقەسىنى پەيدا قىلمىدىمۇ؟؟ شۇ ۋەقەدە قانچىلىغان ئىىسىل يولداشلىرىمىز  جىنىدىن جۇدا بولمىدى؟ ( بىر يۇز سەكسەن ئىككى كىشىمىكىن بەلكىم) ئەشۇ ئىشلارنى ئۇنتۇپ قىلىپ، مۇنداق ئەرزىمەس تالاش تارتىش قىلىشنىڭ زۈرۈرىيىتى بارمۇ؟ شۇڭا  بىز،يالقۇن رۇزىنىڭ بۇ  سىياسى ماقالىسىدىن تولا خۇسسۇر تاپىمەن دىمەي، ئىلمى -پىلمى دىگەندەك تايىنى يوق گەپلەرنى قۇيۇپ، ئۇنىڭ ھەقىقى مۇدداسىنى تەتقىق قىلشىمىز كىرەك. ئۇنىڭ  بۇ سىياسى ماقالىنى يىزىشتىكى تۈپ مۇۇدداسى غەرەپ جاھانگىرلىگىنىڭ زەھەرلىك ئىددىيىيسىىڭ ياش ئەۋلاتلىرىمىزنىڭ ئىددىيىسىگە  سىڭىپ كىرىشىنى تۇسۇش  ئارقىلىق  خەلقىمىزنى  ئۇلۇق دۆلىتىمىزنى سۆيىدىغان، شەرىقنى  سۆيىدىغان قىلىپ تەربىيلەشتىن ئىبارەت.بۇ ئەسەردىلى ئاساسى مىلودىيە ئاكتىۋاللىققا ئىگە. شۇڭا بىز مۇھىم تەرىپىنى ئۈگۈنۈپ،ئەختەم ئۆمەرنى غەرەپنىڭ غالچىسى قىلىپ قۇيۇشتەك ئاز-تولا سەۋەنلىكىگە ئىسىلىۋالمايلى. يالقۇن رۇزىمۇ ئادەم بولغانلىغى ئۈچۈن ئۇنچىلىك سەۋەنلىكنى ئۆتكۈزۈپ قۇيۇشتىن خالى بولالمايدۇ. يولداشلار. شۇڭا تالاش تارتىشنى قۇيۇپ، يالقۇن ئاكىمىزنىڭ بۇ سىياسى ماقالىسىنى  تىرىشىپ ئۈگۈنەيلى.مۇقۇملۇق،  ئىتتىپاقلىق ھەممىدىن ئەۋزەل يولداشلار

myth

	قارا ساقال بەكمۇ توغرا ئېيتىدۇ. مەن يالقۇن رۇزىنىڭ ماقالىسىنى ئوقۇپ نەچچە كۈن بولدى ئۇخلىيالمايۋاتىمەن. ئۇيغۇر يازغۇچىلىرى نىمە دېگەن خەتەرلىك. بالىلىرىمىزنى ئاران خەنسۇچە قوش تىللىق قىلىپ، خەنسۇچىدىن باشقىنى سۆزلىيەلمەس قىلىپ تەربىيىلەپ قاتارغا قوشايلى دەۋاتساق، بۇنداق بىر توپ يازغۇچىلار غەرىبكە ئامېرىكىغا سېتىلىپ كەتسە، غەربلىكلەرگە ئاسسىمىلاتسىيە بولۇپ كەتسەك،  بىز ئۇلۇغ قېرىنداشلىرىمىز خەنسۇ خەلقىگە قانداق يۈز كېلىمىز. يالقۇن رۇزى ئەختەم ساتقىننى دەل ۋاقتىدا پاش قىلىپ پىپەن قىلدى. بولمىسا قانداقمۇ قىلاتۇق؟

atux1

	ئەسسالامۇئەلەيكۇم، يۇلغۇن ئاكا، سىز بەكلا ئالدىراپ بېرىپسىز بۇ باھالارنى. يالقۇن ئەپەندىنىڭ «تەكلىماكاندىكى ئالتۇن كولدۇرما»سىنى« مەن نېمە ئۈچۈن ئوبزور يازىمەن» دېگەن «ئاقلاش سۆزى»نى، غەيرەتجان مۇئەللىم بىلەن يېزىشقان ئوبزورلىرىنى، «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى»ژۇرنىلىنىڭ 2012-يىللىق 2-سانىدىكى « ‹تاشاخۇنۇم مەكتىپى› قانداق ئىش» ماۋزۇلۇق ماقالىسىنى قايتىدىن بىر قېتىم ئوقۇپ باھا بارسىڭىزمۇ بولىدۇ.

gulen

	ئەمەلىيەتتە شەرقچىلىق دېگەن رەسساملارنىڭ ئۇسلۇبىنى بەكرەك كۆرسىتىدىكەن. ئىدۋارد سەئىد بۇنىڭغا ئىدولوگىيە تۈسى بەرگەن. ھازىر بۇنداق دېيىش قارشى ئېلىنمايدكەن. روس كونتېكىستىدە بۇ پەن شەرق ئەللىرىنى تەتقىق قىلىدىغان ئىلىملەرنىڭ بولۇپمۇ تىلشۇناسلىق، ئىنسانشۇناسلىق قاتارلىق تەتقىقاتلارنىڭ ئورتاق ئاتىلىشى، سىز دېگەن تەبىر ئىدۋارد سەئىدچىلەرنىڭ قارىشى ھازىر بۇ پەنننىڭ ئايرىم ئايرىم ئىسمى بار. مەسىلەن تۈركولوگىيە شۇنىڭ بىرى. بۇ بىر پەن. ئۇيغۇرشۇناسلىق بۇنىڭ بىر تارمىقى. مەن تۇرسۇن ئايۇپنىڭ دەرسىنى ئاڭلىغان. ئوقۇغۇچىسى. خەمىت تۆمۈر شەرقشۇناس تىنىشپنىڭ ئوقۇغۇچىلىرىدىن بىرى. تۇرسۇن ئايۇپ گابائىن خانىمنىڭ ۋاستىلىق شاگىرتى چۈنكى تۇرسۇن ئايۇپ قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتچىسى. قەدىمكى ئۇيغۇر تىلى تەتقاتىدا گېرمانىيە بۆشۈك.

gulen

	مەن بىلىدىغان شەرقشۇناسلار شەرقشۇناسلىق دېگەن بۇ ئاتالغۇ يېقىندىن بېرى مەتبۇئات ۋە تورلاردا قىزىپ كەتتى. مەن ئامېرىكىدا ئوقۇش جەريانىدا بۇنداق بىر ئىلىم توغرىلىق پاراڭمۇ بولمىغانىدى. مەن ئوقۇغان ئۇنۋېرىستىتتا ئافرىقا تەتقىقاتى ففاكۇلتىتى، شەرقى ئاسىيا ففاكۇلتىتى، ياۋرۇئاسىيا تەتقىقاتى ففاكۇلتىتى دېگەنلەر بار ئېدى. ئۇيغۇر تىلى شەرقى ئاسىيا ففاكۇلتىتىغا، تۈرك تىلى ياۋرۇئاسىيا ففاكۇلتىتىغا تەۋە ئېدى. ئويلاپ باقسام مەن ھازىر ئۇيغۇر مەتبۇئاتلىرىدا ئىستىمال قىلىنىۋاتقان شەرقشۇناسلىق دېگەن گەپنى ئىدۋارد سەئىدنىڭ "شەرقچىلىق" ھەققىدىكى ئىددىيەلىرىدىن بىلگەنىكەنمەن. ئۇنىڭدىن بۇرۇن مەن بىلىدىغان شەرقشۇناسلىق پەقەت تۈركولوگىيە (ئۇيغۇرشۇناسلىقنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ)، ئىرانشۇناسلىق، ئەرەبشۇناسلىق قاتارلىق تارماق پەنلەرنىڭ ئومۇمى ئاتىلىشى ئېدى. بۇرۇن بۇ ئاتالغۇغا ئۇيغۇرشۇناسلىقنى ئۆز ئىچىگە ئالغانلىقى ئۈچۈن قىزىقاتتىم. مەن بىۋاستە ئالاقىلەشكەن تۇنجى ئۇيغۇرشۇناس بىر گېرمانىيىلىك خانىم (ئۇنىڭ خانىم ئىكەنلىكىنى كېيىن بىلدىم) ئېدى. مەن توردىن تۈركولوگلارنىڭ ئىسىملىرىنى ئىزدەۋېتىپ ئۇنىڭ ئىسمىنى تاسادىپى ئۇچرۇتۇپ قالغانىدىم. مەن ئۇنىڭغا تۈركولوگىيەدە ئوقۇش مەقسىدىمنى ئۇقتۇرغاندىن كېيىن ئۇنىڭدىن جاۋاپ كەلدى. ئېيتىشىچە ھازىر تۈركولوگىيە بىلەن مەشغۇل ئەمەسكەن. ئىنسانشۇناسلىق تەتقىقاتىغا كىرىشىپتۇ. (كېيىن مەن ئامېرىكىدا تىلشۇناسلارنىڭ ئىنسانشۇناسلىققا ئۆتۈپ كەتكەنلىرىنى، ئىنسانشۇناسلارنىڭ تارىخشۇناسلىققا مايىل بولغانلىقىنى كۆپ كۆردۈم. چۈنكى سىزنىڭ دەرسىڭىزگە ئوقۇغۇچى تىزىملاتمىسا، تەتقىقات تۈرى ئىتىماس قىلىپ ئاسپىراننت يالليالمىسىڭىز ئالى مەكتەپ ئوقۇتقۇچىسى تۇرۇپمۇ ئىشتىن قېىشىڭىز مۇمكىن). ئەگەر بۇ ساھەگە كىرمەكچى بولسام قوبۇل قىلىشنى ئويلىشىدىغان بولدى. ئالاقە جەريانىدا مېنى ئەڭ قايىل قىلغىنى ئۇنىڭ يارىدەمسۆيەرلىكى ۋە ئەستايىدىللىقى بولدى. ماڭا تەرجىماھالىمنى قانداق يېزىش، تەتقىقات نەتىجىلىرىمنى قانداق تەرجىمە قىلىش ھەتتا ئېنگىلىزچە تىنىش بەلگىلىرىنى قانداق قوللۇنۇشتىن تارتىپ ئۆگەتكەنىدى. مەن ئاخىرىدا بارالمىدىم. تۈركىيەگە ئىلمىي زىيارەت ئۈچۈن بارىدىغان بولۇپ قالدىم. ئىلمىي زىيارتىم دۆلەتنىڭ مۇكاپاتى بەدىلىگە بولغاچقا ئەگەر تۈركىيەگە بارمىسام دۆلەتنىڭ بۇندىن كېيىنكى مۇكاپات تۈرلىرىگە ئىلتىماس قىلىش سالاھىيىتىم ئەمەلدىن قالاتتى. شۇڭا گېرمانىيىدە ئىنسانشۇناسلىق ئوقۇشنىڭ ئورنىغا تۈركىيەدە ئىلمىي زىيارەتتە بولۇشنى تاللىدىم. بۇ ھاياتىمدىكى ئەڭ زور خاتا تاللاش بولدى. شۇندىن بۇ خانىمنىڭ ئىشەنچىدىن مەھرۇم قالدىم. ئايلاپ ئالاقە قىلىپ، ھەممە ئىش ئاخرقى باسقۇچقا كەلگەندە ۋاز كەچكىنىم ئۇنىڭ نارازىلىقىغا لايىق ئېدى. ئىككىنجى شەرقشۇناس (ئۇيغۇرشۇناس) ئامېرىكىلىق بىر خانىم. بۇ خانىم شىنجاڭ ئۇنۋېرىستىتدا ئۇيغۇرچە ئۆگەنگەن. خەنسۇچە، ئۇيغۇرچە، ياپۇنچە، گېرمانچە، سالارچەلەرنى راۋان بىلىدىغان تىلشۇناس. مەن ئۇنىڭدىن ئۇيغۇرلار ئارىسىدا سىز چۈشىنەلمىگەن ئىشنىڭ نېمە ئىكەنلىكىنى سورۇغىنىمدا ئىككى ئىشنى تىلغا ئالدى. بىرى مەكتەپ خادىملىرى ۋە مەكتەپ سىرتىدىكى كىشىلەر ئۇنىڭ نېمىشىقا ئۇيغۇرچە ئۆگىنىدىغانلىقىنى توختىماي سورايدىكەن. ئەمما جاۋابىدىن ھەرگىز قايىللىق ھىس قىلمايدىكەن. ئۇنىڭ ئۈرۈمچىدە ئۆتكۈزگەن ھاياتىدا چۈشەندۈرۈشتە ئەڭ قىينالغان مەسىلە ئۆزىنىڭ ئۇيغۇرچىنى ياخشى كۆرىدىغانلىقى ئۈچۈن ئۆگىنىدىغانلىقىنى چۈشەندۈرەلمەسىلىك بولۇپتۇ. مەكتەپ خادىملىرى ئۇنىڭ ئىشپىيۇن بولۇش ئىھتىماللىقىدىن گۇمان قىلىدىكەن. خەنسۇچە بىلىپ تۇرۇپ يەنە ئۇيغۇرچە ئۆگىنىشىنى چۈشىنەلمەيدىكەن. ئۇلارچە شىنجاڭنى تەتقىق قىلماقچى بولسا، ئۇيغۇر مەدنىيىتى ھەققىدە ئىزدەنمەكچى بولسا خەنسۇچە بىلسە كۇپايە ئىكەن. بىر قىسىم ئۇيغۇرلار ئۇنىڭدىن "ئۇيغۇرچە ئۆگەنسەڭ نەچچە پۇللۇق خىزمەتكە ئېرىشىسەن، مۇئاشىڭ نەچچە پۇل بولىدۇ. ئامېرىكىدا كۆپ تىللىق كىشىلەر ئاسان ئۆسەمدۇ؟ ئۇيغۇرچە ئۆگىنىپ نېمە سودا قىلاي دەيسەن ؟ ئامېرىكىدا خىزمەت قىلساڭ ئۇيغۇرچە ئىشلەمدۇ؟..." دېگەندەك سۇئاللارنى سورايدىكەن. ئۇ ئۆزىنى يېرىم ئۇيغۇر دەپ ئاتايدۇ. ئۆيىدە بىر ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىنى ئۈچ ئاي ھەقسىز تۇرغۇزغان. ئۇيغۇر تىلى ھەققىدە بىر پارچە كىتاب يازغان. ئۇيغۇرچە ئۆگىتىدىغان ئىككى قىسىملىق بىر كىتابنى بىرەيلەن بىلەن بىللە تۈزۈپ ھەقسىز تورغا قويدى. بەش دوللار ھەق تۆلىسە ئاۋاز ھۆججىتى بىلەن قوشۇپ چۈشىرىۋالغىلى بولىدۇ. ئامېرىكىدا ئۇيغۇرشۇناسلىق بەك قىزىق تېما ئەمەس ئېدى. 2009-يىلى تومۇزدىن كېيىن ھارارىتى ئۆرلەپ قالدى. لېكىن بۇ تەتقىقات بىلەن مەشغۇللار يەنىلا بازارلىق ئەمەس. ئاسىيا تەتقىقاتى ساھەسىدە ئاففغانىستان تەتقىقاتى، ئەرەب تەتقىقاتى بىر قەدەر خېرىدارلىق. ياۋرۇپا تەتقىقاتىغا قىزىقىدىغان ئادەممۇ بىلىدىغان ئادەممۇ كۆپ، ئىش ئىمكانلىرىمۇ تەييار. ئۇيغۇرشۇناسلىق، تۈركولوگىيە قاتارلىق كەسىپلەردە ئوقۇغانلار بۇلارغا تايىنىپ خىزمەت تاپالىشى ئاساسەن مۇمكىن ئەمەس. پەقەت بۇلارنى خىزمەت قولايلىقىدىن پايدىلىنىپ تەتقىق قىلىدۇ. يۇقارقى ئىككى ئۇيغۇرشۇناسنىڭ بىرى ئىجتىمائى ئىنسانشۇناسلىق دەرسىنى بېرىدۇ، يەنە بىرى تىل ئىنسانشۇناسلىقى دەرسىنى بېرىدۇ. پەقەت دەرسىدە مىسال ئېلىشقا توغرا كەلگەندە ئۇيغۇر تىلىدىن مىسال ئېلىشى مۇمكىن. ئۇلار پەقەت قىزىققانلىقى ئۈچۈن ئۇيغۇرشۇناسلىقنى تەتقىق قىلىدۇ. ئىنسان قىزىقىدىغان ئىشنى ئەمەس جان باقماق ئاسان ئىشنى تاللاشقا مەجبۇر بولغان ئەلدە كىشىلەر باشقىلارنىڭ قىزىققانلىقى سەۋەبلىك بىر ساھەنى ئۆگنىدىغانلىقىنى قوبۇل قىلالمىسا كېرەك. قىزىقىش ۋە قىزغىنلىقنى ھاياتنىڭ مەنىسى قىلىش ئومۇملاشقان جەمئىيەتتە كىشىلەر قىزىقىش يېتىلدۈرۈشكە مەپتۇن كېلىدۇ ھەم باشقىلارنىڭ قىزىقىشىغا قىزغىنلىق بىلەن مۇئامىلە قىلىدۇ. بارلىق ھەرىكەت، قىزىقىش ۋە پىدايىلىقلار ماددىي مەنپەئەت ۋە ئىدولوگىيىلىك مەنسۇپلۇق نوقتىسىدىن چۈشىنىلىدىغان جەمئىيەت كىشىنىڭ قىزىقىشىنى، شەخسىيىتىنى ۋە بارلىق قىزغىنلىقلىرىنى يەنى ئىنسانلىقىنى ئىنكار قىلىنىدۇ. ئەڭ خەتەرلىك يېرى بۇنداق جەمئىيەتتىكى كىشىلەر ئۆزىدىن باشقا بىر جەمئىيەتنىڭ بارلىقىنى، بۇ جەمئىيەتنىڭ پەرقلىق ئىنسانلارنى تەبىيەلەشكە قادىر ئىكەنلىكىنىمۇ ئىنكار قىلىشقا كۆندۈرۈلىدۇ. شەرقشۇناسلىقنىڭ پۈتۈنلەي ئىبلىسلىققا جورۇلۇپ چۈشىنىلىشى مۇشۇ سەۋەبتىن بولۇشى مۇكىن.