بىر جۈملىلىك مۇلاھىزە ___ نۇربەگ   [ئۇلانما كۆچۈرۈش]

دېڭىز بۇرادەر تېچلىقمۇ؟

- ماۋۇ پىكرىڭلارنى ئويلاشسا، ئېسىل بىر تېما چىقىدۇ.

«شېئىرىيەتتە سېلىشتۇرمىچىلىق». بۇ ھەقتە سىلىدىن ئوبدان بىر ماقالە چىقىدۇ. مانا مۇشۇنداق تېمىغا يارايدىغان شائىر ۋە شېئىردىن خېلى بار.

  ئويلىشىپ باققايسىلەر بۇرادەر.

دېڭىز،
سالامەت تۇرىۋاتقانسەن؟ مەنمۇ ھەر ھالدا ئەل نەخى ياشاۋاتىمەن!
بىزدە كەم نەرسە بەك جىق. ئالدى بىلەن مەن قانچىلىك ئىش قىلدىم؟ خەلقتىن ئىبارەت بۇ پادا نىمە ئۈچۈن مېنى ئۇلۇغلايدۇ؟ مېنىڭ يورۇق تەرىپىم قانچىلىك، قاراڭغۇ تەرىپىمچۇ؟ ھايات ۋاقتىمدا شۇنداق قەدىرلەندىم، ئۆلگىنىمدە مېنىڭ نىقابىم يىرتىلىپ كەتسە، خەلق يەنىلا مېنى تۇپراق بېشىمدا دۇئا ئوقۇمىغاندىمۇ قەلبىدە يادلارمۇ؟ مەن قانچىلىك نەرسە بىلەتتىم؟... دېگەن سۇئالنى ئۆزىمىزدىن دائىم سوراشقا ئادەتلەنگەنلەر قانچىلىك؟ بىز مۇنازىرىنى ئالدى بىلەن ئۆزىمىزدىن باشلاشقا تېگىشلىك ئىدى. ئەپسۇس...
مەن ئىنتايىن قاپ يۈرەكلىك بىلەن، مۇئەييەن ئىلمىي ئاساسىم بولغاچقا ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 80 -يىللىرىنىڭ ئىككىنچى يېرىمىدىن كېيىن بىزنىڭ ئەدەبىياتىمىزدا پوپاڭ سالغانلارنىڭ ئىچىدىن پەقەت مەن ئىسمىنى ئاتىسام بولمايدىغان بىر كىم بىلەن پەرھات تۇرسۇننى ناھايىتى ئوڭۇشلۇق ھالدا يەنە بىر بىر ئەسىرگە كىرەلىگىنلەر، قالدىلارنى بولسا ئالدىنقى ئەسىرنىڭ جاراھىتى شەكلىدە يەنە بىر ئەسىرگە كىرىپ، ئەدەبىياتىمىز ئۈچۈن ھېچقانداق ئىش قىلىپ بېرەلمىگەن بولسىمۇ، يەنىلا ئۆزى ئويلىغاندىن ئارتۇق شان-شەرەپلەرگە كۆمۈلۈپ، ئۆزىنىڭ شەرەپكە تالىق بولمىغان تارىخىنى سۆرەپ مېڭىۋاتىدۇ دېدىم ھەم دەيمەن. مەن نىمىشقا شۇنداق دېدىم؟ مېنىڭ بۇنداق دېيىشىمدە مۇئەييەن ئاساسىم بار. تورداشلار بىر قىسىم بۇرادەرلىرىمنىڭ ئىسمى تىلغا ئېلىپتۇ. يەنە تىلغا ئېلىشقا تېگىشلىك بولغانلارنىڭ سايىسىدىن ئۈركۈپ تىلغا ئالاماپتۇ. مەن ئالدى بىلەن يېقىن دوستۇم پۇلات ھېۋزۇللادىن دەلىل باشلايمەن.
بىز نۇرغۇنلىغان تەجرىبىلەرنى ئىگىلىگەنلىكىمىز ئۈچۈن ھەر قانداق شەخسكە باھا بەرمەيمىز. پەقەت ئۇ شەخس توغرىلىق ھېس قىلغانلىرىمىزنى ئوتتۇرىغا قويىمىز. مېنىڭچە، پۇلات ھېۋزۇللانى شائىر دېگەندىن كۆرە، مەسئۇلياتچان يېتەكچى دېگىنىمىز تۈزۈك. پۇلات ھېۋزۇللا « تەڭرىتاغ » ژورنىلىدىن ئىبارەت بۇ بازىدا( ئالدىنقى ئەسىردە ) نۇرغۇنلىغان ياشلارنى بايقىدى، سىناق ئەسەرلىرىنى ئىشلىتىش ئارقىلىق ئىلھام بەردى. نۇرغۇنلىغان يىغىنلارنى ئۇيۇشتۇرۇپ، تەجرىبە ئالماشتۇرۇشقا تۈرتكە بولدى. شائىر بولۇشقا تېگىشلىك پۇلات ھېۋزۇللا شائىر ياكى يازغۇچى ۋە ياكى نەسىرچى بولالايدىغانلارنى بايقىغۇچى پولات ھېۋزۇللاغا ئايلاندى. دېمەك، شائىرلىقىنى تېگىشتى! پۇلات ھۋزۇللانىڭ قەبرە تېشىغا يېزىلىدىغان شۇنداق بىر ئىبارە بار، ئۇ بولسىمۇ « ئالدىنقى ئەسىردە ‹ پۇلات ھېۋزۇللا تەڭرىتاغقا ئايلانغاچ، تاڭرىتاغمۇ پۇلات ھېۋزۇللاغا ئايلاندى› دېگەن ئەلنىڭ ئەمەس، يېڭىچە تەپەككۇرنى قۇبۇل قىلغان توپنىڭ ساداسى! پۇلات ھېۋزۇللا شائىر بولالمىغان بولسىمۇ « تەڭرىتاغ »قا ئايلىنالىدى. مەندە مۇشۇنىڭغا ئوخشاش ئۆزۈمگە چۈشلۈك ئاساسلار بولغانلىقى ئۈچۈن يۇقارقى پىكىرنى ئوتتۇرىغا قويدۇم! ناۋادا تورداشلار بىز ئۈچۈن سەن پىكىر قىلىپ بەر دىسە، شۇ يىللاردىكى ھەر بىر شەخس ئۈستىدە قىسقىچە توقتىلىپ ئۆتىشىم مۇمكىن!
دېڭىز، ئەدەبىيات بىز ئويلىغاندەك نەرسە ئەمەسكەن، بولۇپمۇ شېئىرىيەت!      

ئەكبەر نىياز،
、ھەجەپ ئاچچىقىم كېلىۋاتىدۇ مېنىڭ !
نۇربەگ،
ئاچچىقلانماڭ، ئاچچىق بىزنى ئىلمىيلىكتىن چەتنىتىپ قويىدۇ.
ئەكبەر نىياز،
ھۆرمەت ئىناۋەتتە بېشى كۆككە تاقاشقان جانابى نۇربەگ ئاكا ، بۇ دۇنيادا سىزلا ئەڭ ئۇلۇغ ئەدىپ ، سىز ياقتۇرغان ئادەملا مىللەتنىڭ مەلۇم بىر دەۋرىدىكى ئەڭ كاتتا بايراقدارى ، قالغانلىرى ھېچنىمىگە ئەرزىمەيدۇ ، ئۇلار بار بىلەن يوقنىڭ ئارىلىقىدىكى كىشىلەر ، شۇنداقمۇ ؟
نۇربەگ،
مەن ئۈچۈن ھەرقانداق سۈپەتنىڭ ھاجىتى يوق. ناۋادا سۈپەت كېرەك بولۇپ قالسا مەن نىسپەتەن تەلەپچان ئوقۇتقۇچى! ئۇلۇغ ئەدىب دېگەن سۆز ئۆتمۈشنىڭ ئېچىلمىغان كاللىدىكى ئىزناسى. ھەر قاچان باش كىيىمىڭىز يېڭىدۇ، ئەمما، شۇ باش كىيىم ئىچىدىكى كاللا كونىدەك قىلىدۇ. مۇمكىن بولسا باش كىيىمنى يەڭگۈشلەش بىلەن بىرگە كاللىنىمۇ سەگەك تۇتۇشقا ئەھمىيەت بېرىڭ! مەن قەلبىمدە كۆرگەن ئەدىبنى يېڭى، كۆزۈمدە كۆرگەن ئەدىبنى يەنىلا كونا دەيمەن ئەكبەر! ئۇلارنىڭ بار بىلەن يوقنىڭ ئارىلىقىدا بولىۋاتقانلىقى ئۆزىگىمۇ ئايان. لېكىن، ئۇلار يەنىلا جاھىللىق بىلەن ئۆزىنىڭ كونىلىقىغا ئىشەنمەيۋاتىدۇ. ئۇزىمىغان ۋاقىتتا ئۆزىنىڭ تىلغا ئالغۇسىز دەرىجىدە كونىراپ كەتكەنلىكىنى ھېس قىلىدۇ. شۇ ۋاقىتتىلا ئۇلار ئۆزىنىڭ پۇشايمانىغا ئولتىرىقىنى جايلاشتۇرىدۇ!  
ئەكبەر نىياز،
بۇ گېپىڭىزنى مەرھۇم روزى سايىت ئاكىمىز ھەم شۇ قاتاردىكى ئەرچىن ئاكام ئاۋۇ ئىنكاسىدا تىلغا ئالغان ۋە ئالالمىغان مەرھۇملىرىمىز ئاڭلاپ نىمىلەرنى ئويلاۋاتقاندۇ ؟ ھايات تەۋەررۈكلىرىمىزدىن بۇ تېمىنى كۆرگەنلەر قانداق ئويلاۋاتقاندۇ ؟
نۇربەگ،  
مەن كىملەر ئۈستىدە پىكىر قىلىۋاتقانلىقىمنى ئاڭقىرالماپسىز، سەمىمىي بولۇڭ! ئالەمدىن ئۆتكەنلەرنىڭ روھى تېنچلانغاي! تىرىكلەر ئۆزى ھەققىدە ئويلىنىشقا قۈرئەت قىلغاي!...
  ئەكبەر نىياز،
بىر ئۆمۈر ئۆز خەلقىنىڭ ئوتىدا كۆيۈپ-سۈيىدە ئېقىپ ، جاننى ئالقانغا ئېلىپ قويۇپ ئاھ، خەلقىم ، ئاھ دېھقىنىم ، ئاھ، ۋەتىنىم دەپ ياشاۋاتقان خېزىر سۈپەت چوڭلىرىمىز يۇقارقى مۇلاھىزىڭىزنى كۆرسە سىزگە نېمىلەرنى دەۋەتكۈسى ، سىز ئۆزىڭىزدىن نېمىلەرنى سورىۋالغۇسى كېلىپ كېتەر دەيمەن ؟
نۇربەگ،
ئۇلار بۇ مۇنازىرىنى كۆرۈشكە نېسىپ بولغان بولسا، رەھمەت ئوغلۇم دېيىشىمۇ مۇمكىن؟! ئۇلار جاپالىق ھاياتى ئارقىلىق ئەدەبىياتنىڭ نىسپەتەن روھى ئۇرۇق، تېنى بولسا سېمىز گەۋدىسىنى بىزگە ئۆتكۈزۈپ بەردى. ئەمدىكى مەسىلە، بىزنىڭ كېيىنكىلەرگە ئەدەبىياتنى قانداق ھالدا ئۆتكۈزۈپ بېرىشىمىز... مەسىلىنىڭ بۇ نازۇك تەرىپى مەزكۇر مۇنازىرىگە تۇتۇرۇق بولدى!
ئەكبەر نىياز،
ئۇلۇغ بوۋىمىز نەۋائىي ھەزرەت مۇنداق دەپتىكەن « باشقىلارغا تىلىڭ بىلەن ئەمەس ، ئەمىلىي ئىش-ھەركىتىڭ ئارقىلىق نەسىھەت قىل !...»  مەن بۇ ھەقتە يەنە ئارتۇق گەپ قىلماي . ئەقىلغا ئىشارەت ، نادانغا سۈكۈت ، دەپتىكەن ئۇلۇغلىرىمىز .
نۇربەگ،
نەۋائىي : « ئادىل پادىشاھ تەڭرىنىڭ زىمىندىكى شولىسى » دەپتىكەن. مەن بۇ يەردىكى « ئادىل پادىشاھ »نى ھەر قايسى مەتبۇئات ئورۇنلىرىدىكى « قازى »لارغا ئىشارە قىلدىم. سۈكۈت چىن مەنىسىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، ناداننىڭ ئەمەس، دانالارنىڭ تەپەككۇر تېنچلىقىدۇر!
ئەكبەر نىياز،
ھۆرمەتتە ھەممىنىڭ تۆرىدە تۇرۇپ مىللىتىمىز ئۈچۈن كۆيۈنۈپ ، دانا يەكۈنلەرنى چىقىرىۋاتقان نۇربەگ ئاكا ، سىزگە يۆرىكىمدىكى بىر ئېغىز گەپنى دەۋالغۇم كېلىۋاتىدۇ:  (گەرچە مېنىڭ سىزدەك كاتتىلارغا گەپ قىلىش سالاھىيىتىم بولمىسىمۇ )
ھەر قانداق جايدا ، ھەر قانداق دەۋردە ، ھەر قانداق ساھەدە ھەر قاچان ياخشى بىلەن ياماننىڭ تەڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشى قىل سىغماس ھەقىقەت بولغىنىدەك ، ئويغۇر شىئېرىيىتىنىڭ ھەر قايسى دەۋرلىرىدىمۇ ئىلغار ئىدىيىلىك  شىئېرلار بىلەن  پاسسىپ ئىدىيىلىك ياكى بولمىسا تېما ۋە مەزمون جەھەتتە قايتىلانغان شىئېرلارنىڭ ئۇچراپ قېلىشىغا  ھەيران قىلىشنىڭ  ئانچە ھاجىتى يوقمىكىن دەيمەن .
ئەمما بىز ھەممىنى بىردەك ئىنكار قىلساقمۇ ئانچە ياخشى بولماس !؟
نۇربەگ،
ماڭا بەرگەن بارلىق سۈپەتلىرىڭىزنى سىزگە قايتۇرۇپ بەردىم. تەكلىۋىم، بۇندىن كېيىن تون پىچىشقا خۇمار بولۇپ قالماڭ! نۇرغۇنلىغانلار توننىڭ ئاستىدا قېلىپ ئېچىنىشلىق ئىڭراۋاتىدۇ. قارىغاندا، سىز ئۇ نالىلەرنى ئاڭلىمىغاندەك قىلىسىز. قۇلاقنى ئەمەس، زېھنىڭىزنى دائىم كوچىلاپ تۇرۇڭ...ياخشى بىلەن ياماننىڭ بىرگە مەۋجۇت بولىشى جەمئىيەتنىڭ مەۋجۇتلۇقى، لېكىن شېئىرىيەت ئىزىغا سەكرەيدىغانلارنى ياكى ئىزىغىمۇ سەكرىيەلمەيدىغانلارنى قارشى ئالمايدۇ! ئىنكار پەسلىگە كالگەندە، رەھىمدىللىك بىزنىڭ ئەخلاقىمىز ئەمەس!...
ئەكبەر نىياز،
مېنىڭ نەزىرىمدە شىئېر باشقا دۇنيا، شائىر باشقا دۇنيا ئەمەس . شىئېر شائىرنىڭ قەلبى ، شائىر شىئېرى ئارقىلىق ئۆزىنى يارىتىدۇ . بۇ جەھەتتە شائىر بىلەن شىئېرنىڭ مۇناسىۋىتى قان بىلەن گۆشتەك . شۇڭا بۇنى -ئۇ تەرەققى قىلىدۇ ، بۇ تەرەققى قىلمايدۇ، دەپ يۈرسەك سەل بىمەنىلىك بولۇپ قالار !؟
نۇربەگ،
ئالدى بىلەن ئۇقۇمنى توغرا تەلەپپۇز قىلىشنى ئۈگىنىپ، ئاندىن مۇنازىرىگە كېلىڭ. شۇ ۋاقىتتا ئازراق سالاھىيەت ھازىرلىشىڭىز مۇمكىن؟!
ئەكبەر نىياز،
     راستىمنى ئېيتسام مەن پەرھات تۇرسۇننىڭ «مۇھەببەت لېرىكىلىرىدىن يۈز پارچە » ناملىق شىئېرلار توپلىمىنى ۋە « ئۆلۈۋېلىش سەنئىتى » ناملىق رومانىنىلا ئوقۇپتىمەن . قارىغاندا باشقا ئەسەرلىرىنىمۇ ئوقۇپ باقسام بولغۇدەك . ئەنۋەر تاشتۆمۈر ئاكىمىز،مەرھۇم  ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىن ...لەرنىڭ ئەسەرلىرىنىلا ئاساس قىلىپ ئوقۇپ بولالماي يۈرۈپتىمەن .
نۇربەگ،
كىمنىڭ ئەسىرىنى ئوقۇش سىزنىڭ ئەركىنلىكىڭىز. مۇمكىن بولسا، ئەتراپلىق يېتىلىڭ!...

خۇداغا شۈكرى قاسىمجان، مەن بۇ توغۇرىسىدا ئىچىكىرىدىكى بىر ئېلمى ژورنالغا يازغان «غەرب مودىرىزىم شېئىرىيىتىنىڭ ئۇيغۇر ئاۋانگارت شېئىرىيىتىگە كۆرسەتكەن تەسىرى» ناملىق ماقالەمدە تەپسىلى توختالغان. ۋاقىتى كەلگەندە يەنە پىكىرلىشەرمىز. ئامان بولۇڭلا

رەھمەت. خۇدغا شۈكرى يامان ئەمەس ياشاۋاتىمەن. بۇ توغۇرىسىدا قولۇم سەل بوشىدىغاندا ئايرىم بىر توختالغۇم بار. كۆرۈشكىچىگە ئامان بول، ئابدىۋەلى، مۇراتلارغا مەندىن سالام ئىيتىپ قويارسەن.

ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتىدا پەقەت ئىكككىلا شائىر چىقتى، بىرى پەرھات تۇرسۇندۇر! يەنە بىرى...!
ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتىدا ئۇلارنىڭ ئىچىدىن دۇنياۋى تەسىرگە بىرلا يازغۇچى چىقتى، ئۇ بولسىمۇ پەرھات تۇرسۇندۇر!
ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتىدا ئۇلارنىڭ ئىچىدىن بىرمۇ درامماتروگ چىقمىدى!
ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتىدا ئۇلارنىڭ ئىچىدىن رەسمىي كەسىپلەشكەن، بارلىقىنى شۇ كەسىپكە ئاتىغان بىرمۇ تەنقىدچى ياكى ئەدەبىي ئوبزۇرچى چىقمىدى!
ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتىدا ئۇلارنىڭ ئىچىدىن جامائەت ئېتىراپ قىلغۇدەك بىرمۇ نەسرچى چىقمىدى!
ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتىدا ئۇلارنىڭ ئىچىدىن ئىجتىمائىي تەشكىلاتچى ياكى جامائەت ئەربابى چىقمىدى!
ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتىدا ئۇلارنىڭ ئىچىدىن پەيلاسۇپ ئەمەس، پەلسەپىنى چۈشىنىدىغانلاردىن بىر نەچچە ئادەم چىقتى دېيىلگەندە، بىزنىڭ رايۇنىمىزدا پەقەت ۋە پەقەت پەلسىپىنى چۈشۈنىدىغان پەرھات تۇرسۇنلا چىقتى!
سالام نۇربەگ:
«ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتى» غا تۇتقان تەنقىدىي قارىشىڭنى ۋە پەرھات تۇرسۇننىڭ ئەدەبىياتىمىزدىكى ئورنىنى مۇئەييەنلەشتۈرۈشىڭنى قوللايمەن.
بىراق، يۇقىرىقى بىر قانچە كەسكىن ھۆكۈمىڭدىكى «ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتى» دېگەن جۈزئىي ئۇقۇم ئۆزىنىڭ ئېنىقلىنىش دائىرىسى ئىچىدە ھامان مەنىگە ئىگە بولغان ئۇقۇم دېيىلسە، ئۇ ھالدا بۇ ھۆكۈملىرىڭنىڭ «ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتى-ماھىيەتتە پەرھات تۇرسۇن ئەدەبىياتىدۇر.» دېگەن مۇتلەق يەكۈنى مەنتىقىي جەھەتتىن رەت قىلىنىشقا تېگىشلىكمۇ-قانداق؟

مېنىڭچە شاھىپكامنىڭ پىكرىنى پۈتۈنلەي ئىنكارچىلىق دېگىلى بولمىسىمۇ قىسمەن تەرەپلەرگە يەنىلا كۆز يۇمىۋېلىشقا  بولمايدۇ. شەخسەن مەن باشلانغۇچ، ئوتتۇرا مەكتەپلەردە ئەدەبىياتقا، ئوچۇقىنى قىلىپ ئېيىتقاندا يېزىقچىلىققا ھەۋەس قىلىپ يۈرگەن كۈنلىرىمدە بىز بىلەن يۈز كۆرۈشكىنى ھەم بىزگە بەكرەك تەسىر قىلغىنى ئەبەيدۇللا ئىبراھىم، مەمتىمىن ھوشۇر، بوغدا ئابدۇللا، مۇھەممەت باغراش قاتارلىق شائىر يازغۇچىلارنىڭ ئەسەرلىرى ئىدى. بۇلار ئۆز دەۋرىدىكى ئەدەبىيات مۇھىتىدا داغدۇغا قوزغىغان ئەدىبلەر ھېسابلىنىدۇ. بۇ مۇلاھىزىدە ئوتتۇرىغا نەچچە قېتىم تاشلىنىپ قەيت قىلىنغان يېقىنقى «30يىلدىن بېرىقى ئەدەبىيات» ىمىزنىڭ ھازىر قولغا كەلتۈرگەن نەتىجىسىنى ھەرگىزمۇ ئىلگىركىلەردىن ئايرىپ قارىغىلى بولمايدۇ. چۈنكى ئۇلار دەل شاھىپ مۇئەللىم دېگەندەك ئەدەبىياتنى كىيىنكىلەرگە يەتكۈزۈپ بەرگەنلەر ھېسابلىنىدۇ.
ئەمدى، بۇ يەردىكى مەسلىنى مەن مۇنداق ئويلىنىپ باقتىم:
بۇنىڭدىن 30 يىل بۇرۇنقى ئەمەس، ئون يىل بۇرۇنقى ئەدەبىي ئەسەرلەرنىڭ سەۋىيسى بىلەن ھازىرقى ئەدەبىي ئەسەرلەرنىڭ سەۋىيسىدىمۇ ئالەمشۇمۇل پەرق مەۋجۇت. بۇ پەرقنى زادى نېمە كەلتۈرۈپ چىقارغان؟ مېنىڭچە بۇ پەرىقنى - شۇ دەۋىرنىڭ مۇھىتى بىلەن (ئىككى خىل مۇھىت) ھازىرقى مۇھىتنىڭ پەرقى، شۇ دەۋىردىكى شائىر-يازغۇچىلار بىلەن ھازىرقى شائىر-يازغۇچىلارنىڭ تەسەۋۋۇرى ۋە تۇيغۇسى ئوتتۇرىسىدىكى پەرق كەلتۈرۈپ چىقارغان دىيىشكە بولىدۇ. ئەلىۋەتتە ئىلگىرى ئەتىراپىغا ئۆتكەن - كەچكەننى يىغىۋېلىپ قىسسەلەر سۆزلەپ ۋايىزلىق قىلىدىغانلار ھازىر بولغان بولسا ئۇلارنىڭمۇ سۆز تېمىسىدا روشەن تەرەققىيات ۋە ئۆزەىرىش بولىشى مومكىن ئىدى. بۇ يەردە ئېيتىلغان تەرەققىيات سۆزى ھەرگىزمۇ سەلبى ياكى پايدىسىز ئامىللار سەۋەبىدىن ئەمەس بەلكى يېڭىلىققا ئىگە، ئىجابى تەسىرگە ئىگە ئامىلاردىن شەكىللەنگەن تەدرىجى يۈكسىلىشنى كۆرسىتەمدىكىن دەيمەن.
نۇربەگ مۇئەللىم ئوتتۇرىغا قويغان بۇ مەسلە پوزىتسىيىسىنىڭ بەكلا كەسكىن، قارارلارنىڭ «مۇتلەق» قاراشتا ئوتتۇرىغا قويۇلۇپ قالغىنى ھېسابقا ئالمىغاندا ئەدەبىياتنىڭ، بولۇپمۇ ھازىر بازار تېپىۋاتقان ژانىرلارنىڭ تەرەققىياتىغا نىسبەتەن پايدىسى كۆپ بولۇشى مومكىن. لېكىن بۇرۇنقىنى تولۇق ئىنكار قىلىۋېتىشكە قەتئى بولمايدۇ. چۈنكى تۇخۇمدىن چىقمايدىغان چۈجە بولمايدۇ. «ئەسلى-ۋەسلىڭنى ئۇنۇتما، شىر چورۇقىڭنى قۇرۇتما» دېگەن ئىبارە شۇنىڭدىن قالغان بولسا كېرەك.
ئەمدىكى گەپ ھازىرغا كەلگەندە ئەدەبىيات مۇھىتىدا ئەنئەنىگە ۋارىسلىق قىلىش بىلەن تامامەن ئوخشاش بولمىغان كونىغا ئېسىلىۋېلىش خائىشىنى قانداق چۈشىنىش كېرەك؟ ئەنئەنىگە ۋارىسلىق قىلىش دېگەن ئۇقۇمنى مېنىڭچە بۇرۇنقىلارنىڭ كىيىنكىلەرگە پايدىلىق بولغان تەرەپلىرىگە ۋارىسلىق قىلىش دەپ چۈشىنىش مومكىن. لېكىن بۇ ئۇقۇم خاتا چۈشەنچە پەيدا قىلغانلارنىڭ كاللىسىدىكى ئەدەبىيات ئەندىزىسىنى  ھازىرقى «خەقنىڭ ئىددىيىسى ئېچىلغان» مۇھىتتا يەنە قوللىنىۋېرىش ئاقىلانىلىكمۇ؟ ھازىر ئەدىبلەر نېىمىگە بەكىرەك ئېھتىياجىلىق؟ ئەلىۋەتتە كۆپلەپ ئىزدىنىشكە، ماتېريال كۆرۈشكە، ئۆلگە قىلىشقا بولىدىغان يېڭىچە ئەسەرلەردىن زوق ۋە تەجىربە يۇلىۋېلىغقا ئېھتىياجىلقمىكىن دەيمەن. بولۇپمۇ  «سېرىقتۈك» بولۇش سۈپىتىم بىلەن مەن ۋە ماڭا ئوخشاشلار تېخىمۇ تىرىشىشى، «كۆزىنى يوغان ئېچىپ، دۇنياغا قاراش» ى كېرەك.

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   مۇڭلان تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-7-16 15:09  

دېڭىز
مەن ئىنكاسىمدا ئەركىن نۇرنىڭ شۇنداقلا« تەڭرتاغ»ژۇرنىلدىكى بارلىق خادىملارنىڭ27 يىلدىن بۇيان ئىشلىگەن كەسپى خىزمەتلىرى توغىرىسدا توختۇتۇلۇپ قالدىم. قايتا ئەسكەرتەي: (كەسپى خىزمەتلىرى توغىرىسدا ) سىز تىلغا ئالغان « ئەركىن نۇر ئامېرىكىلىق مەشھۇر شائىر W.S مېرۋىنغا ئوخشايدۇ. ئۇ ئۆزى تەرجىمە قىلغان شائىرلارنىڭ شېئىرلىرىنىڭ چوڭقۇر تەسىرىگە ئۇچرىغان، ۋە ئۇنى مۇاپىق رەۋىشتە بىر تەرەپ قىلىش ئارقىلىق ئۇيغۇر شېئىرىيىتىدە ئەزەلدىن يوق بولغان تەجىربىچىلكنى بەرپا قىلغان»  دىگەن نۇقتىلار بۇ ئىككى شائىرنىڭ بەدىئى ئىزلىنىش،ئىجادىيەت ئۇسلۇبى نۇقتىسدىن بولىشى مۈمكىن...مېنىڭچە سىز تىلغا ئالغان  نۇقتا بىلەن مەن تىلغا نۇقتا ئايرىم-ئايرىم  ئىككى مەسىلىمىكىن دەپ قارايمەن.
ئەمدى نۇربەگنىڭ تېمىسىغا قايتىپ كەلسەك، بولمىسا تېمىغا مۇناسىۋەتسىز ئىنكاسىلىرىمىز تورداشلارنى زېرىكتۇرۇپ قويىدۇ. ئەركىن نۇرنىمۇ ئوڭايسىزلاندۇرپ قويىدۇ. مەن بۇ ژۇرنالنىڭ 27 يىللىق مۇشتىرى،17 يىللىق ئاپتۇرى بولغاچ سىزنىڭ ئىنكاسىڭىزدىكى ئالاقىدار تەرەپلەر دىققىتىمنى تارتىپ بۇ ئىنكاسلارنى سەمىمىلىك بىلەن يېزىپ قالدىم. قانداقتۇر تەھرىر بۆلۈمدىكلىرگە بۇ مۇنبەرنى بازا قىلىپ تۇرۇپ ياخشىچاق بولۇۋىلىش ئەمەس.( ئۇلارغا مېنىڭ قانداق ئادەملىكىم ئايدىڭ) تەھرىر بۆلۈمدىكلەر بۇ ئىنكاسىمنى كۆرگەن بولسا توغرا چۈشەنسىتى دەپ ئۈمىد قىلىمەن.
بەزى گەپ-سۆزلەرنى ئېھتىيات نۇقتىسدىن چىقىرۋەتكەن بولسام ئۆزىرلىكمەن. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   yoruq تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-7-16 15:14  

ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتىدا  پەقەت ئىكككىلا شائىر چىقتى، بىرى پەرھات تۇرسۇندۇر! يەنە بىرى...!
*************
سالام نۇربەگ!

يەنە بىرى...! ئە.ئوسمان بولسا، ئە. ئوسمان دەۋىرەيلى، ئۇ بولمىسا مۇناسىپ كىشىنىڭ ئىسمنى تولۇق تىلغا ئالايلى دوستۇم( نىمانچە بەك ھۈركۈش بۇ ؟!) ئە. ئوسماننىڭ ئىسمى ھېلىمۇھەم ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇندا نەشىر قىلىنىۋاتقان ئۇيغۇر ئەدەبىيات تارىخىغا مۇناسىۋەتلىك كىتاپلاردا ئۆز ئەينى ئېلىنىپ نەشىر قىلىنىۋاتىدۇ،تېخى يېقىندىلا مۇنبەرلەردىن ئۇنىڭ شېئىرلىرى توغىرىسدا ئالى ئوقۇغۇچىلارىنىڭ دىساراتسىيە ماقالىسى ياقلىغانلىقى توغىرىسدىكى ئۇچۇرلارنىمۇ كۆردۈم. مەن يەنە بىرى...! دىگەن بېشى بار، ئاخىرى يوق بۇ بىرىكمنىڭ مەنىسىنى راستىنى دىسەم چۈشەنمىدىم.
ئاندىن ئىسمنى تىلغا ئېلىشتىن قورىققىچە جىم ئولتۇرسچۇ دەپ ئويلىدىم. بۇ ساڭىلا دىگەن گەپ ئەمەس، ئىسمنى تىلغا ئېلىشتىن ئەندىكىپ يانداپ ئۆتۈپ كەتكەن باشقا تورداشلارمۇ شۇنىڭ ئىچىدە
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   yoruq تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-7-16 15:44  

ئاقباش نۇربەگنىڭ پىكىرىگە قايىل بولمىغانلار بولساق ، قارشىسىدىن چىقىپ ئىسپاتلاپ ئۇنىڭ پىكىرنى ئاغدۇرىۋەتسەكلا بولىدىغۇ؟
مەسلەن: 30يىلدىن بۇيان بىز ئېتراپ قىلغۇدەك پىروزا يازغۇچىلىرىدىن كىملەر چىقتى ؟ دىگەندەك! ماۋدۈن ئەدەبىيات موكاپاتىنىڭ ئۇيغۇر پىروزا يازغۇچىلىرى ئۈچۈن  بىر خىيالىي چۈش بولۇپ قالغىنىمۇ نۇربەگنىڭ بەزى قاراشلىرىنىڭ دەلىلى ئەلۋەتتە!

يازغۇچىلار مۇنبىرىنىڭ سۈرى ئەمدى ئەسلىگە كېلەمدۇ قانداق.... خېلى تورى بار پىكىرلەر بولىۋاتىدۇغۇ..
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   (ئۈمىد) تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-7-16 20:48  

سالام نۇربەگ:
«ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتى» غا تۇتقان تەنقىدىي قارىشىڭنى ۋە پەرھات تۇرسۇننىڭ ئەدەبىياتىمىزدىكى ئورنىنى مۇئەييەنلەشتۈرۈشىڭنى قوللايمەن.
بىراق، يۇقىرىقى بىر قانچە كەسكىن ھۆكۈمىڭدىكى «ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتى» دېگەن جۈزئىي ئۇقۇم ئۆزىنىڭ ئېنىقلىنىش دائىرىسى ئىچىدە ھامان مەنىگە ئىگە بولغان ئۇقۇم دېيىلسە، ئۇ ھالدا بۇ ھۆكۈملىرىڭنىڭ «ئۇيغۇرنىڭ 30 يىللىق ئەدەبىياتى-ماھىيەتتە پەرھات تۇرسۇن ئەدەبىياتىدۇر.» دېگەن مۇتلەق يەكۈنى مەنتىقىي جەھەتتىن رەت قىلىنىشقا تېگىشلىكمۇ-قانداق؟
ئالاھىدىن،
پىكىر بەرگىنىڭگە رەھمەت! سەن بىر نوقتىغا دىققەت قىلماپسەن. مەن مەزكۇر ھۆكۈملەردە « ئۇلارنىڭ » دېگەن ئېگىلىك كىلىشتىكى كۆرسىتىش ئالماشنى ئىشلەتتىم. يەنە كېلىپ « ئۇلارنىڭ » دېگەن ئىگىلىك كېلىشتىكى كۆرسىتىش ئالماشقا كىملەرنىڭ كىرىدىغانلىقى ھەممىگە ئايدىڭ. ناۋادا مەن ئۇ كۆرسىتىش ئالماشنى تىلغا ئالمىسام، ھەقىقەتەن سەن دېگەندەك بولۇشقا تېگىشلىك!

يالقۇن،
ئىزاھاتىڭ ئورۇنلۇق. مەن ئە. ئوسماننىڭ ئىسمىنى مەقسەتلىك ئالمىغان ئىدىم. ھەم مەزكۇر تور بەتتتە بۇندىن كېيىنمۇ ئالماسلىقىم مۇمكىن. مەزكۇر تور بەتتە ئىسمىنى مەن ئاتاي ياكى ئاتىماي ئە. ئوسمان ئۇيغۇر شېئىرىيىتىدىلا ئەمەس، ئەرەب بۈگۈنكى دەۋر شېئىريىتىدىمۇ ئورنى مۇقىملىشىپ بولغان دۇنياۋى شائىر! بىر قىسىم ئىچكى تەلەپلەرنى مەن بۇ يەردە ئاشكارىلاشنىڭ زكرۈريىتى يوق، دەپ قارىدىم.  

شۇنداق...