باتۇر تەڭرىقۇت

باتۇر تەڭرىقۇت(تارىخىي رومان)

ئاپتورى:ئادىل ئابدۇللا

باھاسى:43.00

2009-يىل 8-ئاي 1-نەشرى

2011-يىلى 2-ئاي 2-بېسىلىشى

تىراژى:3001-7000

ISBN:9787228114788

                                                                          مۇقەددىمە

    مىلادىيىدىن بۇرۇنقى 235-يىلى .

    چۆللۈكنىڭ(گوبى) شىمالىدىكى ھون ئۆگۈز(ھون دەرياسى) بويلىرىغا  ، چۆللۈكتىكى بوستانلىقلار ۋە ئۇنىڭ جەنۇبىدىكى چۇغاي ، بۆرە ،قۇلان تاغلىرى (يىنشەن) ئۆگۈز ئەگمە ۋادىسى (خېتاۋ) ۋە ئوردۇس يايلاقلىرىغا ، چۇغاي تاغلىرىنىڭ شەرقىدىن نۇرۇلغۇ تېغى(خېبېي ئۆلكىسىنىڭ شىمالى بىلەن ئىچكى موڭغۇل ئاپتونوم رايونى ۋە لياۋنىڭ ئۆلكىسى چېگرىلىنىدىغان جاي) ئېتەكلىرىگىچە بولغان سەددىچىننىڭ سىرتىدىكى مەنزىرىلىك تاغ جىلغا ، ئۆگۈز – ئېقىن بويلىرى ۋە ئوت – چۆپى مول يايلاقلارغا كۆچمەن چارۋىچى ھون ئۇرۇق – قەبىلىلىرىنىڭ سانسىزلىغان ئاق كىگىز ئۆيلىرى خۇددى كۆكتىكى يۇلتۇزلاردەك تارقالغانىدى . ئۇلار بۇ پايانسىز ، مۇقەددەس زېمىندا قەدىمكى ئەجدادى چۈنۋېيلاردىن (شياخۇشى) تارتىپ گاھى ئاۋۇپ كۈچىيىپ ، گاھى ئازلاپ – ئاجىزلاپ ، تارقاق ھالەتتە ياشاپ كېلىۋاتاتتى .

    ئۇلارنىڭ سىياسىي ۋە ئاساسلىق پائالىيەت مەركىزى چۇغاي تېغىنىڭ جەنۇبىي ئېتىكىدىكى «تۈمەن» دېگەن يەردە ئىدى . شەرقتىن غەربكە مىڭ چاقىرىمدىن ئارتۇق كېلىدىغان بۇ يەر تارام – تارام ئۆگۈز – ئېقىنلارغا تولغان ، قويۇق ئورمان ، بولۇق ئوت – چۆپلەر بىلەن قاپلانغان ، قۇشلار ۋە ئوۋ ھايۋانلىرى كۆپ ھاۋاسى ساپ ، مۆتىدىل ، شارائىتى ئەۋزەل، مەنزىرىسى گۈزەل بىر مۇنبەت يايلاق بولۇپ ، ئۇ ھون تائىپسى ئىچىدىكى تۇغ ئۇرۇق لەۋەنتلەرگە قاراشلىق ئىدى . لەۋەنت ئۇرۇقنىڭ ، ھون تەڭرىقۇتى تۈمەنخان مانا مۇشۇ يايلاقتىكى تۈمەنبالىقتا تۇراتتى .

    تۈمەنبالىق چۇغاي تېغىدىن باشلىنىپ جەنۇبقا قاراپ ئاقىدىغان ئىككى ئۆگۈز (دەريا) ئارىلىقىدىكى ئوچۇق ، كەڭرى ، ياپيېشىل بىر تۆپىلىككە جايلاشقان بولۇپ ، ئاۋات ، قايناق قۇنۇم (يۇرت)ئىدى . قۇنۇمنىڭ شەرقىدىن بىر نەچچە چاقىرىم ، غەربىدىن ئون نەچچە چاقىرىم يىراقلىقتىكى يايلاقلاردىن ئېقىپ ئۈتىدىغان ، قىرغاقلىرىنى قويۇق چاتقال ، ئوت -چۆپلەر قاپلىغان ئۆگۈزلەردىن تۆت پەسىلدە ئوخشاشلا سۈپسۈزۈك تاغ سۇلىرى تاشتىن تاشقا سەكرەپ ئويناقلاپ ئېقىپ تۇراتتى . بۇ سۇلار كۈز ۋە قىشتا سەل تارىلىپ تېخىمۇ سۈزۈلۈپ ئاقسا ، باھار ۋە يازدا ئۇلغىيىپ شاۋقۇنلايتتى