مىرزىگۈل ناسىروف زادى كىم؟

yadikar

مىرزىگۈل ناسىروف زادى كىم؟

ئۇيغۇر خەلقىنىڭ 1944 - ، 1949 - يىللاردىكى مىللىي ئازادلىق ئىنقىلابىدا ئۆز ھاياتىنى تەقدىم قىلغان قەھرىمان قىز رىزۋانگۈلنىڭ ئوبرازى يازغۇچى زۇنۇن قادىرنىڭ «شەپقەت ھەمشىرەسى» ناملىق ھېكايىسى بىلەن كومپوزىتور قۇددۇس غوجامياروفنىڭ «رىزۋانگۈل» سىمفونىيىسى ئارقىلىق خەلق قەلبىدىن چوڭقۇر ئورۇن ئالغان.

بولۇپمۇ قۇددۇس غوجامياروفنىڭ ئىجادىدىكى «رىزۋانگۈل» سىمفونىيىسى ئۇنى مۇزىكا ساھەسىدە يوقىرى نام - ئابرويغا ئىگە قىلىپلا قالماستىن، بەلكى يەنە مىللىي قەھرىمان رىزۋانگۈلنىڭ ئوبرازىنى تىكلەشتىمۇ ناھايىتى مۇھىم رول ئوينىغان.
ئۇنداقتا، سابىق سوۋېتلەر ئىتتىپاقىدا تونۇلغان كومپوزىتور قۇددۇس غوجامياروف ئۆزىنىڭ ۋەكىللىك خاراكتېرگە ئىگە مۇزىكا ئەسىرى - «رىزۋانگۈل» سىمفونىيىسىنىڭ ھېكايىسىنى نەدىن ئالغان؟

مەلۇم بولۇشىچە، 1945 - يىلى 13 - يانىۋاردا غۇلجىدىكى ھەرەمباغنى ئېلىش ئۇرۇشىدا باتۇرلارچە قۇربان بولغان 18 ياشلىق «شەپقەت ھەمشىرەسى» رىزۋانگۈلنىڭ ھېكايىسى مىللىي ئارمىيە ئوفېتسېرلىرىدىن مىرزىگۈل ناسىروفنىڭ ۋاستىسى بىلەن تۇنجى قېتىم قۇددۇس غوجامياروفقا ئاڭلىتىلغان. ئۇيغۇر قىزى رىزۋانگۈلنىڭ ئىلىدا قوزغالغان مىللىي ئازادلىق ئىنقىلابىدا ئۆز ھاياتىنى تەقدىم قىلىشتەك بۇ قەھرىمانلىق روھى ئىجادىيەت قىزغىنلىقى ئۇرغۇپ تۇرغان ياش قۇددۇس غوجامياروفقا چوڭقۇر تەسىر قىلغان. شۇنىڭ بىلەن ئۇ رىزۋانگۈل ھەققىدە مۇزىكىلىق ئەسەر ئىشلەپ ئۇنىڭ ئۆلمەس ئوبرازىنى تىكلەشكە بەل باغلىغان.

ئۇنداقتا، قەھرىمان قىز رىزۋانگۈلنىڭ ھېكايىسىنى كومپوزىتور قۇددۇس غوجامياروفقا يەتكۈزگەن مىرزىگۈل ناسىروف زادى كىم؟

مىرزىگۈل ناسىروف ئەسلىدە قازاقىستاننىڭ ئۇيغۇر رايۇنى بىلەن چېگرىلىنىدىغان ئۇيغۇر يېزىسىدا دۇنياغا كەلگەن. ئۇ سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ «ئۇلۇغ ۋەتەن ئۇرۇشى» غا قاتناشقان ئۇيغۇر جەڭچىلىرىنىڭ بىرى بولۇپ، 1942 - يىلى بۇيرۇق بويىچە ئۇرۇش ئالدىنقى سېپىدىن ئورتا ئاسىياغا قايتۇرۇلغان. ئاندىن ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز ياشلىرىدىن تەشكىللەنگەن 24 كىشىلىك ئالاھىدە ئەترەت تەركىپىدە تاشكەنتكە ئەۋەتىلىپ مەخسۇس ھەربىي تەلىم - تەربىيە ئالغان. بۇ جەرياندا ئۇلار ئۆزبېكىستان كومپارتىيىسىنىڭ بىرىنچى سېكرىتارى ئوسمان يۈسۈپوف ۋە ك گ ب خادىملىرىدىن تۇرسۇن رەھىموف قاتارلىقلاردىن مىللىي ئىنقىلاب ۋە ئۇيغۇر تارىخى بويىچە دەرس ئاڭلىغان. كېيىن ئەنجان ۋىلايىتىگە قاراشلىق بىر قىشلاققا ئەۋەتىلىپ ھەربىي مەشققە قاتناشتۇرۇلغان ھەمدە گېنېرال پولىنوفنىڭ يېتەكچىلىكىدە ئىلى تەۋەسىگە كىرىشكە تەييارلانغان. 1944 - يىلى سېنتەبىردە مىرزىگۈل ناسىروف بۇ ئالاھىدە ئەترەتنىڭ تەركىپىدە چېگرىدىن ئۆتۈپ، ئابدۇكېرىم ئابباسوف ۋە سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ غۇلجىدا تۇرۇشلۇق كونسۇلخانىسىنىڭ ھەربىي خادىمى كۇزمىن قاتارلىقلار بىلەن ئۇچراشقان. شۇندىن باشلاپ مىرزىگۈل ناسىروف مىللىي ئارمىيە سېپىدا نۇرغۇن جەڭلەرگە قاتناشقا ھەمدە كۆپ قېتىم خىزمەت كۆرسەتكەن. ئەلقەم ئەختەم بىلەن بىرلىكتە مىللىي ئارمىيىدە ئېلىپ بېرىلىدىغان ھەربىي كوماندا بۇيرۇقلىرىنى رۇسچىدىن ئۇيغۇرچىغا تەرجىمە قىلىش ۋەزىپىسىنى ئۆتىگەن. 1945 - يىلى يازدا سوپاخۇن پولكى بىلەن بىرلىكتە مۇزداۋاندىن ھالقىپ ئۆتۈپ ئاقسۇنى ئازاد قىلىش ئۇرۇشلىرىغا قاتناشقان. شۇ يىلى كۈزدە بۇيرۇق بويىچە جەنۇبقا چۈشكەن مىللىي ئارمىيە قىسمى بىلەن بىرلىكتە غۇلجىغا قايتىپ چىققاندىن كېيىن، ئالماتا ئەتراپىدىكى مېدېئو دېگەن جايغا 10 كۈنلۈك دەم ئېلىشقا بارغان. ياش ئوفېتسېر مىرزىگۈل ناسىروف بۇ يەردە مەشھۇر ئۇيغۇر زىيالىيلىرىدىن قادىر ھەسەن ۋە قۇددۇس غوجامياروفلار بىلەن ئۇچرىشىپ سۆھبەتلەردە بولغان. ئۇ 18 ياشلىق ئۇيغۇر قىزى رىزۋانگۈلنىڭ سېستىرا سۈپىتىدە غۇلجىنى ئازاد قىلىش ئۇرۇشىغا قاتناشقانلىقى، يارىدار ئەسكەرلەرنى قۇتۇلدۇرۇش جەريانىدا ئوق تېگىپ قۇربان بولغانلىقى ھەققىدىكى تەسىرلىك ھېكايىنى ئۇلارغا سۆزلەپ بەرگەن. قۇددۇس غوجامياروف مىرزىگۈل ناسىروفنىڭ ئېغىزىدىن ئاڭلىغان رىزۋانگۈل ھەققىدىكى ھېكايىدىن قاتتىق تەسىرلەنگەن. كېيىنچە ئۇ بۇ ھېكايىنىڭ ئىلھامى بىلەن ئۆزىنىڭ مەشھۇر سىمفونىيىسى «رىزۋانگۈل» نى يورۇقلۇققا چىقارغان.

مىللىي ئارمىيە ئوفېتسېرى مىرزىگۈل ناسسىروف كېيىنچە بۇيرۇق بويىچە سوۋېتلەر ئىتتىپاقىغا قايتىپ كەتكەن. 1991 - يىلى سوۋېتلەر ئىتتىپاقى پارچىلانغاندىن كېيىن ياشىنىپ قالغان مىرزىگۈل ناسىروف ئۆزىنىڭ 1940 - يىللاردىكى مىللىي ئىنقىلاب جەريانىدا بېشىدىن ئۆتكۈزگەن كەچۈرمىشلىرىنى ئۇيغۇر يازغۇچىسى شايىم شابايوفقا سۆزلەپ بەرگەن. شايىم شابايوف مۇشۇ ئاساستا «ھۆججەتلىك قىسسە - مىرزىگۈل» ناملىق ئەسلىمە ئەسىرىنى يېزىپ چىقىپ، 2000 - يىلى ئالماتادا نەشر قىلدۇرغان.

مەنبە:http://anana05.blogbus.com/logs/226441884.html

yadikar

رىزۋانگۈل
(سىنفونىيە)
شېئىرى: قادىرھەسەنوف
سىمفونىيىسى:قۇددۇس غۇجامياروف

خەۋەركەلدىگويابىر،
سۇلدى دېگەنقىزىلگۈل،
ۋەتەن ئۈچۈنجان پىدا،
ئەمەسمىدى رىزۋانگۈل.
ئەل داڭقىنى ياد ئىتىپ،
دۈشمەنلەرنىئېتىپ كۈل،
بەلباغلىغان جەڭلەردە،
ئۇيغۇر قىزى رىزۋانگۈل.
ئۇنتۇلسۇنمۇھېچقاچان،
ئۇنتۇلمايدۇ رىزۋانگۈل،
ئۇبىرتۇزماي ئېچىلىپ،
تۇرغان ئەسلى قىلزىلگۈل.

ياشاش كېرەكسىز كەبى
(رىزۋانگۈل ۋاپاتىنىڭ 60يىللىقى مۇناسىۋىتى بىلەن)

مۇھەممەتجان راشىدىن

يۇرتىڭزنىڭ گۈلزارلىقى راسىت،
ئىسىمىڭىزداگۈل بارلىقى راسىت،
دىدارىڭىزبىزگە رىزۋانگۈل،
قىيامەتلىك دىدارلىقى راسىت!
لېكىن مەڭگۈ ئۇنتۇلماس قىز سىز،
ئۇيغۇر ئۈچۈن ئەزىزدىن ئەزىز،
ياشىغانلار سىزدەك رىزۋانگۈل،
كەتمەيدىكەن دۇنيادىن ئىزسىز.
پات-پات بۇلۇپ تۇرار گېپىڭىز،
يۈرەكلەردىن ئۆچمەس ئېتىڭىز،
ئۇنتۇلمدىئاتمىش يىل ئاۋۋال،
قارغايازغان قانلىق خېتىڭىز.
ئۇنتۇمىدۇق سىز تۆككەن قاننى،
ئۇنتۇمىدۇق سىز بەرگەن جاننى.
تاغدەك ياشاش ئارزۇ ھەۋەستۇر،
تاغدەك بولماق ھەركىمگە تەس تۇر،
تاشلارقانچە ئېگىز بولسسىمۇ،
لېكىنسىزدەك يۈكسەك ئەمەستۇر.
ۋاراقلىساق تارىخىمىزنى،
ياد ئىتىمىزئەڭ ئاۋۋال سىزنى،
ئىزىڭىزغاشۇڭا رىزۋانگۈل،
سېلىپ قويدۇق ئەۋلادىمىزنى.
قەبرىڭىزنى تاپالماي يۇردۇق،
شۇڭا گۈمبەز ياسالماي يۇردۇق،
يامۇناسىپ داستان يازالماي،
ياكى دەپتەر تاپالماي يۇردۇق.
ھايات سىزنى ئىمتاھان قىلدى،
تارىخ سىزنى قەھرىمان قىلدى،
نامىڭىزنى مەڭگۈ ئۇنتۇماس،
ئەلنى سىزگەمېھرىبان قىلدى.
كىتاپيازدۇق سىزگەمۇبارەك،
نامىڭىزنى قىلماققا كۆرەك،
كۈڭۈللەرگەبەردۇق تەسەللى،
رۇھىڭىزغا ئۇقۇپ تابارەك.

ئەلنىڭ قىزى رىزۋانگۈل
(ناخشا)
سۈزى ۋە مۇزىكىسى:تەلئەتناسىرى

گۈللەردەكچىراي ئاچقان،
تاڭلارغاكۈلۈپ باققان،
ئەلگەيۈرىكى ياققان،
ئىلى قىزىرىزۋانگۈل.
جەڭگاھتابۇلۇپ قالقان،
ياشلىقى قەدىر تاپقان،
ئىسىسىققېنى يول ئاچقان،
ئەلنىڭ قىزىرىزۋانگۈل.
يوللاردائىزى قالغان،
تىللارداسۈزى قالغان،
دىللارغائۈزى قالغان،
ئۇيغۇر قىزىرىزۋانگۈل.
  
رىزۋانگۈل ھايات
(«رىزۋانگۈل ھايات» نامىلىق داستاننىڭ كىرىش قىسىمى)

رەخىم قاسىم
رىزۋانگۈل سىزنى ئەسكە ئالسام شۇئان،
كۆزيېشىم دەرياسىدا ئاقتى قىيان،
سورىدىم كۆكتە ئۈزگەن ئاي يۇلتۇزدىن:
«ئېيتقىنا،شۇباتۇرقىز كەتتى قايان؟»
ئاي يۇلتۇزھازىدار مۇڭغا پاتتى،
بىرھازاقالدى جىمجىت سۈرمەي زۇۋان.
ۋە ئاخىرئۆكسۈپ-ئۆكسۈپ يىغلاپ تۇرۇپ،
دەرت تولغانئىچ باغرىنى قىلدى بايان:
«رىزۋانگۈل بەك ياش كەتتى،بەك ياش كەتتى،
ئەمدىلائون توققۇزغا كىرگەن ئاران.
ئېچىلماي ئونگۈلىنىڭ بىرى تېخى،
پانىيدىن باقىيغا ئۇ بولدى راۋان،
رىزۋانگۈل نەدە دەمسەن،ئۇ بار ھايات،
جەننەتنى ئۈزى ئۈچۈن قىلدى ماكان.
چۈنكى ئۇۋەتەننى، خەلىقنى دەپ،
دەھشەتلىك قانلىق جەڭدە بولدى قۇربان،
جەننەتنىڭ ئىىشىكلىرى رىزۋانگۈلدەك،
جان پىدائۇغۇل قىزغا ئۇچۇق ھامان!»
ئاي يۇلتۇزجاۋابىدىن بولدۇم مەمنۇن،
يالقۇنلىق ھىسياتلىرىم ئاتتى ۋولقان.
رىزۋانگۈل كەتتى بىراق شانلىق نامى،
دىللاردا قالدى بۇلۇپ مەڭگۈ داستان.

HOJAKABIZ

كۆز چانىقىمغا ياش تولغان ھالدا قەھرىمان ئوغۇل-قىزلىرىمىزنىڭ،شۇنداقلا شۇ قاتاردا  رىزۋانگۇل ھەققىدىكى شېئىرى ھېكايەتلەرنى يەنە قايتا ئوقۇپ چىقتىم.قەھرىمانلىرىمزنىڭ جايى جەننەتتە بولغاي!

بۇغراخان

ھەرقىتىم تارىخىمىز نىڭ مۇشۇنداق ئىچىنىشلىق قانلىق قىسمەتلىرىنى ئوقۇغۇنۇمدا ھەسرەتلىك كۆز ياشلىرىمنى توختىتال ماي قالىمەن . ئىمكان بولسا ئەشۇ سىمفونىيە بىلەن ناخشىنىمۇ قوشۇپ يوللاپ قويسىلا بوپتىكەن ئاڭلار ئىدىق

yigiyultuz

ئەمىلىيەتتە ئۈچ ۋىلايەت ئنىقىلابى، بىز ئۇيغۇرلار سىتالىننڭ شاھمات تاختىسىدىكى پىچىكىسگە ئايلانغان ۋاقتىمىز خالاس، بەلكىم مىرزىگۈل ناسىروفمۇ سىتالىننىڭ شىنجاڭغا ئەۋەتكەن جاسۇسلىرىنىڭ بىرى بولىشى مۇمكىن .