ئائىلە تەربىيسىنىڭ بالىلارغا بولغان تەسىرى توغىرسىدا

1017

ئائىلە تەربىيسىنىڭ بالىلارغا بولغان تەسىرى توغىرسىدا

ئاتا-ئاناـ بالىلارنىڭ تۇنجى ئوقۇتقۇچىسى.مېھنەتكەش،ھارماس پەرۋىشكارى.دۇنيادا ئۆز پەرزەنتىنىڭ ياراملىق ئادەم بۇلۇشىنى خالىمايدىغان بىرمۇ ئاتا-ئانا بولمىسا كېرەك.شۇڭا ئۇلار ئۆزىنىڭ بارلىقىنى،ئۈمۈد-ئارزۇلىرىنى،ئۇيقۇسىز تۈنلىرىنى قىسقىسى،يۈرەك قېنىنى كەلگۈسىنىڭ ئۈمىدى بولغان ئۆز پەرزەنتلىرىگە ئاتايدۇ.ئىللىق مېھرى،سەۋىرچانلىقى ۋە قەيسەر روھى بىلەن پەرزەنتلىرىگە ئادەم بۇلۇشنىڭ يوللىرىنى قەدەممۇ قەدەم ئۆگۈتىدۇ.ئاتا-ئانىلارنىڭ ھەربىر سۆز ھەركىتى،مىجەز-خۇلقى بالىلارپىسخىكىسىنىڭ يىتىلىشىگە بىۋاستە تەسىر كۆرسىتىدىغان بولغاچقا،ئاتا-ئانىلار باللارنىڭ ئالدىدىكى ئوبرازىغا تولىمۇ ئەھمىيەت بىرىشى زۆرۈر.تەربىيەچى تەربىيەنى قۇبۇل قىلغۇچىغا ئۆزتەسىرىنى كۆرسىتىپ ،تەربىيەنى قۇبۇل قىلغۇچىنىڭ روھىي دۇنياسىغا ئىچكىرلەپ كىرەلىگەندىلا تەربىيەدە ئۈنۈم ھاسىل قىلالايدۇ.بۇنىڭ ئۈچۈن تەربىيەدە چۇقۇم توغرا ۋە ئىلمىي بولغان تەربىيلەش مىتودىكىسى بۇلۇشى لازىم.م.گوركىي:‹‹بالىنى ياخشى كۈرۈشنى توخۇمۇ بىلدۇ.باشقىلارنى تەربىيلەشنى بىلىش بولسا،بۇ تالانت تەلەپ قىلدىغان ۋە تۇرمۇشنى كەڭ چۈشۈنىدىغان بۈيۈك دۆلەت ئىشىدۇر.›› دەيدۇ.توغرا ھەم ئىلمىي بولغان ئائىلە تەربىيەسى ئۆز نۆۋىتىدە بالىلاردا ئۆزىنى سۈيىدىغان ،ئۇرۇق –تۇققانچىلىق مۇناسىۋىتىنى ئىسىل ئەخلاقىي پەزلەتلەرنى شەكىللەندۇرۇپلا قالماستىن ، ئەڭ مۇھىمى بالىلاردا ئاتا-ئانىلارنى ،چوڭلارنى ھۆرمەتلەيدىغان ، باشقىلارغا كۈيىنىدىغان ۋە ياردەم بىرىشنى خۇشاللىق دەپ بىلدىغان،ئەمگەكنى قىزغىن سۈيىدىغان ۋە باشقىلارنىڭ ئەمگەك مىۋىلىرىنى قەدىرلەيدىغان ،ئىلىم-پەننى قىزغىن سۈيدىغان ، جەمئىەت مۇقۇملىقىنى ھىمايە قىلىپ،قانۇن –تۈزۈملەرگە ئاڭلىق رىئايە قىلدىغان ئەخلاق مىزانلىرىنىڭ شەكىللىنىشىدە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
9 G) U& B; u' y0 U( vبالىلارـ ۋەتەننىڭ كېلەچىكى، بالىلارـ مىللەتنىڭ ئۇمۇدى ، بالىلارـ كەلگۈسىنىڭ خۇجايىنلىرى. بالىلارنىڭ ئۇنۋىرسال ساپاسىنىڭ قانداق بۇلۇشى كەلگۇسى تەرەققىياتىمىىز نىڭ قانداق بۇلۇشىنى بىۋاستە بەلگىلەيدىغان ئاچقۇچلۇق مەسىلە . جەمىئەتنىڭ كۇنسېرى تەرەققى قىلىشى ، خەلىقئارا ۋە دۆلەت ئىچىدىكى رىقابەتنىڭ بارغانسېرى كۇچىيىشى بىلەن ، كەلگۇسى جەمىئەتنىڭ ئىقتىساسلىقلارغا قۇيدىغان تەلىپى بارغانسېرى يۇقىرلىماقتا شۇنىڭ بىلەن بىللە ، كەلگۇسىدىكى ئىقتىساسلىقلارنىڭ مول بىلىم ،يۇقىرى ئىقتىدار ،ئىسىل ئەخلاق ساپاغا ئىگە بۇلۇپلا قالماي ، يەنە كۈچلۈك مەسئۇليەت تۇيغۇسىغا ئىگە بۇلىشى ، ئۆزىگە، باشقىلارغا ،ئائىلىسىگە جەمىئەتكە ، شۇنداقلا مىللىتى ۋە ۋەتىنىگە مەسئۇل بولالايدىغان كۇچلۇك مەسئۇلىيەتچانلىققا ئىگە بۇلىشى تەلەپ قىلىنماقتا. لىكىن ، ھازىرقى پەرزەنتلەرنىڭ ھەممىسى دىگۇدەك يالغۇز پەرزەنت بولغاچقا ئۇلاردا زىيادە يۆنىلىۋېلىش پىسخىكىسى يىتىلىپ، ھەممە ئىشتا باشقىلارغا يۆنىلىۋالىدىغان، مەسئۇلىيەت تۇيغۇسى يوق بۇلۇشتەك خاراكتىرىنى يىتىلدۈرىدۇ.شۇڭا بالىلارنىڭ مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىنى كىچىكىدىن باشلاپ يىتىلدۇرۇش، نۆۋەتتە ئاتا-ئانىلار ، ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئالدىغا قۇيۇلغان مۇشكۇل ۋە تەخىرسىز ۋەزىپە ھېسابلىندۇ.
5 }* I  X( j8 ~مەسئۇلىيەت تۇيغۇسى بالىلارنىڭ ئىقتىدار تەرەقىياتىنىڭ كاتالىزاتورى.‹‹مەسئۇلىيەت تۇيغۇسى ›› بىرخىل ئالاھىدە ئۇزۇقلۇق بۇلۇپ ، بالىلارنىڭ ئاستا-ئاستا ئۇسۇپ يىتىلىشىگە ياردەم بىرىپ ، بالىارغا نىمە قىلىش ، قانداق قىلىش كېرەكلىكىنى بىلدۇرىدۇ.ئۆزىگە مەسئۇل بۇلۇش تۇيغۇسىغا ئىگە بالىنىڭ ئاڭلىقلىقى كۈچلۈك بۇلۇپ ، ئاتا-ئانىسىنى كۆپ غەم قلدۇرمايدۇ؛ باشقىلارغا مەسئۇل بۇلۇش تۇيغۇسىغا ئىگە بالا دوستانە بۇلۇپ ، ئاتا- ئانىسنى خاتىجەم قىلىدۇ . مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىغا ئىگە بالا ئاڭلىق ،ئۇزىنى قەدىرلەيدىغان،مۇستەقىل،ئۆز-ئۆزىنى كۇچەيتىدىغان بۇلىدۇ. ئاتا-ئانىلار بالىلارنىڭ تۇنجى ئۇستازى، ئائىلە بالىلارنىڭ تۇنجى مەكتىپى ، بالىلارنىڭ مەسئۇلىيەتچانلىقىنى يىتىلدۇرۇشتە ئاتا- ئانىلارنىڭ باش تارتىپ بۇلالمايدىغان مەسئۇلىيىتى بار. شۇڭا ، بالىلارنى كەلگۈسىدە جەمىئەتتە پۇت  دەسسەپ تۇرالايدىغان چوڭ ئىشلارنى ۋۇجۇدقا چىقىرالايدىغان قىلىش ئۈچۈن ئۇلاردا كىچىكىدىن باشلاپ مەسئۇلىيەت تۇيغۇسىنى يىتىلدۇرۇش ، بالىلارنى ئۇزىگە مەسئۇل بۇلىدىغان ، باشقىلارغا مەسئۇل بۇلىدىغان ، كەلگۇسىدە ئائىلىسىگە جەمىئەتكە مەسئۇل بۇلىدىغان قىلىپ تەربىيلەش كېرەك.
بالىلارنى تەربىيلەشتە تەربىيەنىڭ ئۇل ئاساسى بولغان ئائىلە تەربىيسىنىڭ رولىغا سەل قاراشقا   بولمايدۇ.
' g+ [6 J& x! L& Sئۇنداقتا،قانداق قىلغاندا ئائىلىدە ئىدىيە-ئەخلاق تەربىيسىنى توغرا ۋە ئىلمىي ئېلىپ بېرىپ ، بالىلادا ئادەم بۇلۇشنىڭ ئۆچىمىنى تۇرغۇزغىلى بۇلىدۇ ؟
# v. U- D( `- F2 q" T/ j1.ئائىلىدە بالىلارغا ئىدىيە –ئەخلاق تەربىيسىنى ئىلمىي ۋە توغرا ئېلىپ بېرىش .
  بۇنىڭ ئۈچۈن ئاتا-ئانىلار ئالدى بىلەن بالىلىرىنى مېھرىبانلىق بىلەن سۈيۈش،بالىلىرىغا ئىللىق مۇئامىلدە بۇلۇش،قوپاللىق قىلشتىن ئىمكانقەدەر ساقلىنىش ، بالىلار بىلەن كۆپ سىردىشىش ،سىرداشقاندا،قىزىقارلىق ۋە تەسىرلىك سۆزلەر بىلەن سىردىشىشى لازىم.
/ B5 x$ B5 S0 G7 G  2.بالىلاردا ھايادىن ئىبارەت ھىسسىي تۇيغۇنى شەكىللەندۇرۇشكە ئەھمىيەت بىرىش
  بۇيەردە بىز تەكىتلەۋاتقان ھايا سۆزى تار مەنىدە ئېيتىلغان ، يەنى پەقەتلا باشقىلاردىن ئۇيىلىش،ئىزاتارتىش مەنىسىدىكى ھايا بولماستىن ، بەلكى ئەتراپىدىكى نۇمۇسلىق ئىش- ھەركەت ،ۋىجدان ۋە غۇرۇرىغا مۇخالىپ، سۆزلەردىن ئۇيلىىش ئۇلاردىن نەپرەتلىنىش تۇيغۇسىدىكى كەڭ مەنىدىكى ھايانى كۆرسىتىدۇ.
3. بالىلارنىڭ مۇستەقىللىق  ئىدىيسىگە بەكرەك ئەھمىيەت بىرىش .
' q% v$ |9 X4 x0 I$ J5 D- E  ئاتا-ئانىلار باللىرىنىڭ ئۆگۈنىشىگە كۈڭۈل بۆلگەندە ،ئۇلارنىڭ ئاتا-ئانا ۋە باشقىلارغا تايىنىۋېلىشنى ئەمەس بەلكى مۇستەقىل ئىدىيسىگە بەكرەك ئەھمىيەت بىرىش،سورىغان سۇئاللىرىغا چۇقۇم ئەستايىدىل مۇئامىلدە بۇلۇپ، بالىلار قانائەتلەنگۈدەك جاۋاب بىرىش بىرخىل ئىلمىي ۋە توغرا ئۇسۇلدۇر. ئاتا-ئانىلار بالىلىرىنىڭ ئۆگۈنىشتىن باشقا ئىشلىرىغا كۆڭۈل بۆلگەندە چۇقۇم باللرىنىڭ ئىقتىدارى جىسمانىي قۇۋىتى يىتىدىغان ئىشلىرىدا ، ئەركىن قۇيۇپ بىرىشى ، ئۆز ئىشىنى ئۆز تېپىىپ قىلىشقا ئۈندەش ۋە شۇ يۆنىلىشكە يىتەكلەش بالىلارنىڭ ئەقلىي ۋە جىسمانىي جەھەتتن پىشىپ يىتىلىشىگە تولىمۇ پايدىلىقتۇر.بۇخىل تەربىيە بىرمەزگىل داۋاملاشقاندا بالىلاردا تەبى رەۋىشتە ئۆز-ئۆزىگە بولغان كۈچلىك ئىشەنچ تۇيغۇسى يىتىلىپ يۇلۇققان مەسىللەرنى ئۆزئالدىغا مۇستەقىل بىرتەرەپ قىلالايدىغان ،باشقىلارغا ئېغىرچىلىقىنى سالمايدىغان ئىقتىدرار شەكىللىنىش بىلەن بىرگە ، تەدرىجىي مۇستەقىل تۇرمۇش كەچۈرۈش ئىقتىدارى  ۋە قىينچىلىقتىن قورقمايدىغان روھ شەكىللىندۇ.
4. بالىلاردا كۈچلۈك مەسئۇلىيەتچانىلق تۇيغۇسىنىڭ شەكىللىنىشىگە تۈرتكە بۇلۇش
9 `8 y6 b& t. wبالىلار ئائىلنىڭ بىرئەزاسى بۇلۇپلا قالماستىن ، بەلكى جەمىئەتنىڭمۇ بىر ئەزاسى . بالىلارغا بۇخىل ئىدىيەنى ھەقىقىي،چىن مەنىسىدىن ھېس قىلدۇرۇش ئۇلارنىڭ دۇنيا قارىشىنىڭ شەكىللىنىشىدە ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ.چۈنكى ئائىلە جەمىئەتنىڭ بىر ھۇجەيرىىسى، مۇنداقچە ئىيتقاندا جەمىئەتنىڭ كىچىكلىتىلگەن كارتنىسى دىيىشكە بۇلدۇ،ئائىلىدە مەسئۇلىيەتچان بولغان كىشىدە جەمىئەتكىمۇ مەسئۇلىيەتچانلىق بىلەن قارايدىغان ئاڭ تەبى ھالدا شەكىللىندۇ.
5.بالىلارنىڭ ئالاھىدىلىكىنى بايقاشقا ماھىر بۇلۇش
  باللىق مەزگىلدىكى قىزىقىش تولىمۇ رەڭدار ۋە كۆپ خىل بۇلىدۇ. بالىلار ھەممە نەرسىگە قىزىقىپ باقىدۇ. بۇ قىزىقىشلارنىڭ ئىچىدىكى پەقەت بىرىلا بالىنىڭ تەبىئى تۇغما ئالاھىدىلىكى ، تەن قۇرلىشى ۋە باشقە فىزوگىيلىك ئالاھىدىلىكىگە ماس كىلدۇ.
6. بالىلاردا كىتاپ ئۇقۇش قىزغىنلىقىنى شەكىللەندۇرۇش
كىتاپنىڭ  خاسىيىتى كىشىگە ئەتراپىلق بىلىم بىرىش .ئىنسان مەنىۋىتىنى بېيتىشتۇر .
- A) M0 z, B1 M! Q  k2 A" s5 M7. بالىلارغا مەكتەپ تەربىيسى بىلەن ئائىلە تەربىيسىنى ئۆز-ئارا زىچ بىرلەشتۇرۇپ ئېلىپ بېرىش.
  C. C5 {' U+ xئائىلە تەربىيسى بىلەن مەكتەپ تەربىيسىنى ئۆز-ئارا بىر-بىرىنى تۇلۇقلايدۇ ، بىر- بىرىنى بېيىتىپ بالىلارنى مۇكەممەللىككە يىتەكلەيدىغان بولغاچقا بۇ ئىككى مۇھىم نۇقتىغا ھەرگىز سەل قاراشقا بولمايدۇ. بىر قىسىم ئاتا- ئانىلار بالىىسىنى مەكتەپكە بەرگەندىن باشلاپ ، پۇتۇن تەربىينى مەكتەپكىلا ئىتتىرىپ ئائىلدىكى تەربىيگە ئانچە ئىتبار بىرىپ كەتمەيدۇ. بۇ ئېنىقكى توغرا بولمىغان  بىرتەرەپلىمىلىك قاراش ئاتا-ئانىلارنىڭ ئائىلدىكى  ئۆز مەسئۇلىيىتىنى توغرا تۇنۇيالماسلىق پىسخىكىسىدۇر .
8. بالىلاردا جاپاغا چىداش ، قىيىنچىلىق ئالدىدا بەل قۇيۋەتمەيدىغان روھنى يىتىلدۇرۇش .
ھازىر جەمىئىتىمىزدە خېلى كۆپ ساندىكى ئاتا-ئانلارئۆز پەرزەنتىگە ھەقىقى مەنىدىن كۈيۈنىشكە ئىلمىي مۇئامىلە قىلمايۋاتىدۇ.ئۇلار بىرياكى ئىككى بالا دەپ ئۆز پەرزەنتلىرىنىڭ كۆزىگە بەك قاراپ كىتىدۇ بالىسنىڭ دىگىنىنى شۇھامان بەجا كەلتۇرىدۇ.باللىرىنىڭ كەمچىلىك ، نۇقسانلىرىنى ياپىدۇ. ھەتتا ئاڭلاشنىمۇ خالىمايدۇ . باشقىلار كۆرسەتسە ، ئۇلاردىن ئاغرىندۇ. بۇخىل كۆيۈنۈش ئۆزنۆۋىتىدە بالىلارنى مەنمەنچى، شۆھرەتپەرەس ، راھەتكە ئىنتىلدىغان قىلىپ قۇيىدۇ. نەتىجىدە، ئاتا- ئانىلار بىلىپ بىلمەي تاغدەك ئۈمۈد ئارزۇلارنى كۈتكەن پەرزەنتلىرىنى يارماس ھۇرۇن بىكار تەلەتلەر توپىغا مەنسۇپ قىلىپ قۇيىدۇ.
9.بالىلارغا بولغان قانۇن- تۇزۇم تەربىيسىنى كۈچەيتىش
ئائىلدىكى خاس تەشكىلىي تۇزۇم بالىلارنىڭ قانۇن تۇزۇم ئېڭىنىڭ شەكىللنىشىدىكى دەسلەپكى ساۋات.
8 M2 D& M, S' s3 I  r3 X, K+ K' {  يىغىنچاقلىغاندا مەيلى ئاتا-ئانىلار ياكى ئۇقۇتقۇچىلار بولسۇن ،ئۆزساپاسىنى يۇقۇرى كۆتىرىش بىلەن بىرگە ناچار ، قوپال تەربىيە ئۇسۇلىنى ئۆزگەرتىپ  ، بالىلارنىڭ قانۇنىي ھوقوقىنى قوغدىشى لازىم.نۆۋەتتىكى دەرىس ئىسلاھاتى بىلەن ئۇمۇمىي خەلىقنىڭ پەن-مەدەنىيەت ساپاسىنى يۇقىرى كۆتۇرۇشىنىڭ جىددىي تەلىپى، ئاتا-ئانىلار ئوقۇتقۇچىلار ياش ئۆسمۇرلەرنىڭ ئۈسۈپ يىتىلىشىدىكى  ھوقۇق ۋە مەجبۇرىيەتنى تۇلۇق تۇنۇپ كەلگۇسىنىڭ قۇرغۇچىلرى بولغان بالىلارنى ئوبدان ، ياراملىق ئىقتىساس ئىگىلىرىدىن قىلىپ تەربىيلەشتىن ئىبارەت. دەۋىر ئالدىدىكى ئىغىر مەسئۇلىيىتىنى ئوبدان ئادا قىلىشنى كۈتىدۇ.

پەرۋىش123

ئوقۇغۇچىلىرىمىزغا قارايدىغان بولساق ئائىلە تەربىيەسىنىڭ قانچىلىك مۇھىملىقىنى ھىس قىلالايمىز،ئاتا-ئانىلار چوقۇم ئۆزلۇكسىز ئۇگىنىشى،پەرزەتلىرىگە ئەمەلىي ھەرىكىتى ئارقىلىق ئەخلاق تەربىيەسىنى ئېلىپ بىرىشى كېرەك،بۇ نۆۋەتتىكى تەخىرسىز مەسىلىلەرنىڭ بىرى،رەخمەت سىزگە.بۇ تەرەپلەردە يەنىمۇ ئىزدىنىشىڭىزنى ئۇمۇت قىلىمەن.