ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىدىكى 12 تۈرلۈك تۈزۈم

miras

ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىدىكى 12 تۈرلۈك تۈزۈم
1 – مەكتەپ مۇدىرى مەسئۇل بولۇش تۈزۈمى
1)مەكتەپ مۇدىرى مەكتەپ ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىگە ئاساسلىق مەسئۇل كىشى ، ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىگە نىسبەتەن رەھبەرلىك رولىنى ئۆتەيدۇ . كونكىرت خىزمەتلەر داۋامىدا تۆۋەندىكى بەش لىنىيەدىكى خىزمەتنى چىڭ تۇتۇپ ياخشى ئىشلەيدۇ .
بىرىنچى : مەكتەپ مۇدىرى – ئىلمىي بۈلۈم – دەرس ئوقۇتقۇچىسىنى ئاساس قىلغان دەرسخانا ئوقۇتۇش ئۆتكىلى خىزمەت لىنىيىسى
ئىككىنچى : مەكتەپ مۇدىرى – ئەخلاقى تەربىيە مۇدىرى – سىنىپ مۇدىرىنى ئاساس قىلغان ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتى لىنيىسى .
ئۈچىنچى : مەكتەپ مۇدىرى – قانۇنغا مەسئۇل مۇئاۋىن مۇدىر – ئەخلاقى تەربىيە مۇدىرى – سىنىپ مۇدىرى مەسئۇللىقىدىكى قانۇن تۈزۈم خىزمەت لىنىيىسى .
تۆتىنچى : مەكتەپ مۇدىرى – پارتىيە ياچىيكىسى – ئىتتىپاق تەشكىلاتى (پىئونىرلار ئەترىتى ) نى ئاساس قىلغان ئۆز – ئۈزىنى تەربىيلەش پائالىيەت لىنىيىسى.
بەشىنچى : مەكتەپ – ئائىلە – مەھەللىنى ئاساس قىلغان ئۈچ تەرەپ بىرلەشمە تەلىم تەربىيە خىزمەت لىنىيىسى .
2)مەكتەپ مۇدىرى چۇقۇم پارتىيىنىڭ مائارىپ فاڭجىنىنى ئومۇميۈزلۈك ئىزچىللاشتۇرىشى ، مەكتەپ باشقۇرۇش ئىدىيىسىدە چىڭ تۇرۇپ ، ئادەم تەربىيلەشنى ئاساس قىلىش، ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىنى ئالدىنقى ئورۇندا قۇيۇش  ، ئۈنۈمگە ئەھمىيەت بىرىشتىن ئىبارەت ئاساسى قاراشنى مۇستەھكەم تۇرغۇزۇش لازىم . مەكتەپ مۇدىرى ماۋسۇمدا بىرقېتىم پتۈن مەكتەپنىڭ ئەىلاقى تەربىيە خىزمىتى يىغىنىنى تەشكىللەپ ، رىياسەتچىلىك قىلىپ ئېچىشى ، ئۈچ قېتىم ئەخلاقى تەربىيە رەھبەرلىك گۇرۇپپا يىغىنى ئېچىشى ، ئەىلاقى تەربىيە خىزمىتىنى ماسلاشتۇرۇش ، باسقۇچ خاراكتىرلىك ئەىلاقى تەربىيە خىزمەت ئورۇنلاشتۇرمىلىرىنى ۋاقتىدا خۇلاسىلاش لازىم .
پىلاننىڭ مۇۋاپىق ، تۈزۈمنىڭ مۇكەممەل ، ئارخىپنىڭ تولۇق بولىشىغا ئەھمىيەت بىرىپ ، ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىنى تەكشۈرۈش ، باھالاش ئىشلىرىنى ياخشى ئېلىپ بېرىش لازىم .
3) ئەخلاقى تەربىيە قۇشۇن قۇرلۇشىنى باشتىن – ئاخىرى كۈچەيتىش ، ئەخلاقى تەربىيە تايانچ ئوقۇتقۇچىلىرىنى تەربىيلەشنى كۈچەيتىش ، نەزەرىيە ئۈگىنىش ، كەسپى ئۈگىنىش ، ئەخلاقى تەربىيە تەتقىقاتىنى كۈچەيتىش ، كەڭ ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئەخلاقى تەربىيە خىزمەت سەۋىيىسى ۋە نەزەرىيە تەتقىقات سەۋىيىسىنى ئۆستۈرۈش ، ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئۈلگىلىك ، باشلامچىلىق رولىنى تېخىمۇ ياخشى جارى قىلدۇرۇش ، پۈتۈن ئوقۇتقۇچىلارنى تەشكىللەپ ، دەرسخانا ئىچى – سىرتى ، مەكتەپ ئىچى – سىرتىدىكى تۈرلۈك تەربىيە ئامىللىرى ئارقىلىق ، تۈرلۈك ئەخلاقى تەربىيە مەنبەلىرىدىن پايدىلىنىپ ، پارتىيە مەركىزى كومتىتى ، گوۋۇيۇەننىڭ قورامىغا يەتمىگەنلەرنىڭ ئىدىيە ئەخلاق قۇرلۇشىنى يەنىمۇ كۈچەيتىش توغرىسىدىكى بىرقانچە پىكىرىنى ئەستايىدىل ئىزچىللاشتۇرۇش ، ئوتتۇرا – باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇغۇچىلار قائىدىسى ۋە ئوتتۇرا باشلانغۇچ مەكتەپ كۈندىلىك ھەرىكەت ئۆلچىمىنى ئەستايىدىل ئىزچىللاشتۇرۇش ، ئەخلاقى تەربىيە سېستىما قۇرلۇشىنى چوڭقۇر يولغا قۇيۇش ، ئەخلاقى تەربىيە نىشان ۋەزىپىسىنى تېخىمۇ ياخشى ئورۇنلاش ، ياخشى بولغان مەكتەپ ئىستىلى تۇرغۇزۇش ، مەكتەپنىڭ ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىنىڭ ئالاھىدىلىكىنى تېخىمۇ ياخشى گەۋدىلەندۈرۈش لازىم .
2        - پۈتۈن خادىملار مەسئۇل بولۇش تۈزۈمى
1)مەكتەپتىكى پۈتۈن ئىشچى – خىزمەتچىلەر ئەخلاقى تەربىيە خىزمەتچىلىرىدۇر ، ئوخشاش بولمىغان خىزمەت ئورنىدا ئادەم تەربىيلەش مەسئۇلىيىتىنى ئۆز – ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك . مەكتەپنىڭ ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىنى مەركەز قىلغان ھالدا خىزمەتلەرنى قانات يايدۇرىشى كېرەك .
2) مەكتەپتىكى ھەر بىر ئوقۇتقۇچى – ئىشچى خىزمەتچى ئوتتۇرا – باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇتقۇچىلىق كەسپى ئەخلاقى ئۆلچىمىگە رىئايە قىلىشى ، مۇلازىمەت ئارقىلىق ئادەم تەربىيلەش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىشى ، كەسىپنى قەدىرلىشى ، ئوقۇغۇچىلارنى قىزغىن سۈيىشى ، ئائىلە باشلىقلىرىنى ھۆرمەت قىلىشى ، ئىتتىپاقلىشىپ ھەمكارلشىشى ، پاك دىيانەتلىك بولۇپ  ئوقۇتۇش ئېلىپ بېرىشى ، ئۇستاز روھىنى نامايەن قىلىشى ، خەلق ئوقۇتقۇچىسىدا بولۇشقا تىگىشلىك ئۈلگىلىك سۆز – ھەرىكەتلەر ئارقىلىق ئوقۇغۇچىلارنى تەربىيلەشكە تەسىر كۆرسىتىشى لازىم .
3)ھەر بىر ئوقۇتقۇچى چوقۇم دەرسخانا تەربىيىسىگە ئەھمىيەت بىرىش ، ھۆرمەتلەشنى ئۈگىنىۋېلىش، ئوقۇغۇچىلارغا كۈيۈنۈش ، دەرسخانىدا ئۆلچەملىك ئەخلاق سۆزلىرىنى ئىشلىتىش ، ھەر بىردەرس ، ھەر بىر پائالىيەتتە ئەخلاقى تەربىيەنى چىقىش نوقتىسى قىلىش ، ئەخلاقى تەربىيەنى دەرسخانا ئوقۇتۇش ۋە كۈندىلىك پائالىيەتلەرگە سىڭدۈرۈش ، يىلدا بىر نۆۋەت ئەخلاقى تەربىيە بويىچە مۇنەۋۋەر ئىش پائالىيەتلەرنى كۆرەك قىلىش پائالىيىتى ئۆتكۈزۈش لازىم .
4) ھەر بىر ئوقۇتقۇچى ئۈچ خىل ئوقۇغۇچىلارنى يىتەكلەشكە بىرلەشتۈرۈپ ، ئەخلاقى تەربىيىدە يىتەكلىنىدىغان ئوبىكىتلارنى تۇرغۇزۇش ، قاراتمىلىقى بولغان ئىدىيە ، ئۆزگەرتىش ىىزمەت تۈزۈمىنى ئېلىپ بېرىش ، ئوقۇغۇچىلارنى ئەخلاقىنى باھالاش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەش ، ياردەم بىرىش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەش ، شۇ ئارقىلىق تەجىرىبە توپلاش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەش لازىم .
3        – سىنىپ دىرىجىلىك يىتەكچىلىك قىلىش تۈزۈمى
1)ھەر ئوقۇش يىلى باشلىنىشتىن بۇرۇن مەكتەپنىڭ ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىنىڭ مۇھىم نوقتىسىغا ئاساسەن ، يىللىقلارنىڭ ئەمەلىيىتىگە  بىرلەشتۈرۈپ ، سىنىپ دەرىجىلىك تەربىيە پائالىيەت پىلانى ۋە مۇنەۋۋەر سىنىپ كوللىكتىپى بەرپا قىلىش ئۆلچىمىنى كوللىكتىپ مۇزاكىرە قىلىپ بىكىتىپ ۋە تىزلىكتە ئەمىللەشتۈرۈپ ، ياخشى بولغان سىنىپ ئىستىلى يارىتىش لازىم .
2) سىنىپ ھەيئەتلىرىنىڭ سىنىپ باشقۇرۇشتىكى تايانچلىق رولىنى ، بارلىق ئوقۇغۇچىلارنىڭ كوللىكتىۋىزىملىق روھىنى ۋە ئۈلگىلىك ، نەمۇنىلىك رولىنى ، سىنىپ ، ئائىلە ، جەمئىيەتنىڭ ماسلىشىش رۇلىنى ھەقىقى جارى قىلدۇرۇپ ، ئايرىم ئوقۇغۇچىلارغا قارىتا ئىدىيۋى ئەخلاق تەربىيىسى خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆزىنى باشقۇرۇش ۋە ئۆزىنى تەربىيلەش ئىقتىدارىنى يىتىلدۈرۈپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ساغلام ئۈسۈپ يىتىلىشى ئىلگىرى سۈرۈش لازىم .
3) سىنىپ پائالىيەتلىرىنى جانلاندۇرۇپ ، خاسلىققا ئىگە سىنىپ مەدەنىيىتى بەرپا قىلىش ، بولۇپمۇ دەرستىن سىرتقى كۇرژۇك پائالىيىتى ۋە ئوقۇغۇچىلارنىڭ كوللىكتىپ ئىجتىمائى پائالىيەتلىرىنىڭ رولىدىن تولۇق جارى قىلدۇرۇپ ، سىنىپ يىغىنى ، ئوقۇش باشلاش مۇراسىمى ، بايراق چىقىرىش مۇراسىمى ، ئەترەتكە كىرىش مۇراسىمىدىن پايدىلىنىپ ۋە چوڭ بايرام خاتىرە كۈنلەرگە بىرلەشتۈرۈپ ، ئوقۇغۇچىلارغا قارىتىلغان تۈرلۈك تىمىدىكى ئىدىيە ئەخلاق تەربىيىسى ۋە ئەخلاقى تەربىيە ئەمەلىيەت پائالىيەتلىرىنى كەڭ قانات يايدۇرۇپ ، ئەخلاقى تەربىيىنى ئوقۇتۇش تەلىم – تەربىيە خىزمەتلىرىگە چوڭقۇر سىڭدۈرۈش لازىم.
4) سىنىپ كوللىكتىپى قۇرلۇشىنى كۈچەيتىپ ، ئۈلگىلىك سىنىپ باشقۇرۇپ ، سىنىپ دەرىجىلىك باھالاش ، سېلىشتۇرۇش ، خۇلاسىلاش خىزمەتلىرىنى ياخشى ئىشلەپ نەتىجىسى ياخشى بولغان سىنىپ كوللىكتىپلىرىنى مۇكاپاتلاش لازىم .
4 – ئائىلە باشلىقلىرى خىزمەت تۈزۈمى
1)ئائىلە باشلىقى ياش – ئۆسمۈرلەرنىڭ ئۈسۈپ يىتىلىشىدىكى بىرىنچى ئۇستاز . مەكتەپ ئائىلە تەربىيىسىگە يىتەكچىلىك قىلىش ۋە ئىلگىرى سۈرۈش مەسئۇلىيىتىنى ياخشى ئادا قىلىپ ، ياخشى بولغان ئائىلە تەربىيىسى مۇھىتى يارىتىپ ، مەكتەپ ، جەمئىيەت ، ئائىلە تەربىيىسىنى ئەمەلى بىرلەشتۈرۈش ، مەكتەپنىڭ ئاتا – ئانىلار مەكتىپى نىزامنامىسىنى تۈزۈپ چىقىپ ، ۋە ئاتا – ئانىلار مەكتىپىنى قۇرۇپ ياخشى باشقۇرۇپ ، ئاتا – ئانىلار مەكتىپىنىڭ ئادەم تەربىيلەشتىكى ئىقتىدارىنى تېخىمۇ ياخشى جارى قىلدۇرۇش لازىم .
2) ئاتا – ئانىلار مەكتىپى كومتىتى ۋە ئاتا – ئانىلار سىنىپى كومتىتىنى قۇرۇپ ، ماۋسۇمدا 2 قېتىم ئاتا – ئانىلار كومتىتى يىغىنى ۋە ئاتا – ئانىلار يىغىنى چاقىرىپ ، ئاتا – ئانىلار مەكتىپىنىڭ مەكتەپ ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىدىكى رۇلىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇپ ، ئائىلە بىلەن مەكتەپنىڭ مۇناسىۋىتىنى قۇيۇقلاشتۇرۇپ ، تەربىيلەش نىشانىنى بىرلەشتۈرۈپ ، كۆپ خىل ئۇسۇللار ئارقىلىق ئائىلە باشلىقلىرىنىڭ ئائىلە تەربىيە سەۋىيىسىنىڭ ئۈسىشىگە ياردەم بىرىشى كېرەك .
3)ئاتا – ئانىلار كومتىتى يىغىنى پائالىيىتى تۈزۈمى ، ئاتا –ئانىلار مەكتىپى ئۇچۇرلىغا ئىنكاس قايتۇرۇش تۈزۈمى ، ئائىلە باشلىقلىرى ئۈگىنىش تەربىيلەش تۈزۈمى ، تەجىرىبە ئالماشتۇرۇش ۋە خۇلاسىلاش تۈزۈمىنى ئورنىتىش ۋە  مۇكەممەللەشتۈرۈش لازىم .
4) ئۈنۈملۈك بولغان پائالىيەتلەرنى لاھىيىلەپ ، ئائىلە باشلىقلىرىنى تۈرلۈك ئۈگىنىش ۋە ئىكىسكۇرسىيە پائالىيتى ، ئۆز – ئارا زىيارەت قىلىش ، ئالاقە دوستلۇق پائالىيىتى ، ئاتا – ئانىلار مەكتىپى ئېچىۋىتىلگەن كۈن پائالىيىتىنى تەشكىللەپ ، ئاتا – ئانىلارنىڭ پەرزەنت تەربىيلەش قارىشىنىڭ ئۆزگىرىشىگە ياردەم بىرىپ ، پەرزەنت تەربىيلەش سەۋىيىسىنى ئۆستۈرۈپ ، پەرزەنىتلىرىنىڭ مەكتەپ ئىچى – سىرتىدىكى تۈرلۈك پائالىيەتلەرگە قاتنىشىشىنى قوللاشنى قولغا كەلتۈرۈش لازىم .
5 – مەھەللىۋى مائارىپ تۈزۈمى
1)قورامىغا يەتمىگەنلەرنىڭ ئىدىيە ئەخلاق قۇرلۇشىنى كۈچەيتىش، پۈتۈن پارتىيە ، پۈتۈن جەمئىيەتنىڭ ئورتاق ۋەزىپىسى . شەھەر - مەھەللىلەر ، يېزا – كەنتلەر  باشتىن – ئاخىرى قورامىغا يەتمىگەنلەرنىڭ ئىدىيە ئەخلاق قۇرلۇشىنى كۈچەيتىشتىكى ئىجتىمائى مەسئۇلىيەتنى ئۆز ئۈستىگە ئالىدۇ . مەكتەپ ئاكتىپلىق بىلەن مەھەللىۋى مائارىپ تەشكىلى بىلەن ئالاقىلىشىپ ، مەھەللىنىڭ ھەمكارلىقى ئارقىسىدا ئۈنۈملۈك بولغان تەربىيە خىزمەتلىرىنى قانات يايدۇرۇش لازىم . مەھەللىدىكى قىزغىنلىقى يۇقىرى ياش مائارىپ خىزمەتچىلىرىنى قۇشۇمچە يىتەكچىلىككە تەكلىپ قىلىپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ مەكتەپ سىرتىدىكى تەربىيە خىزمىتىنى كۈچەيتىش لازىم .
2)مەكتەپ ئاكتىپلىق بىلەن ھەرىكەتكە كىلىپ ، جەمئىيەتتىكى ھەر ساھە كىشىلەرنى رىغبەتلەندۈرۈپ، تۈرلۈك چارە – تەدبىرلەر ئارقىلىق مەكتەپنىڭ ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىنى قوللاشنى قولغا كەلتۈرۈش ، جامائەت خەۋپسىزلىكى ، ئەدلىيەت كادىرلىرىنى مەكتەپنىڭ قانۇن تۈزۈمگە مەسئۇل مۇئاۋىن مۇدىرلىقىغا ياكى يىتەكچىلىكىگە تەكلىپ قىلىپ ، ئوقۇغۇچىلارنى پىلانلىق ئاساستا تەربىيلەپ ،ئوقۇغۇچىلارنىڭ قانۇن – تۈزۈم تۇنۇشىنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ ، ساغلام ئادەم تەربىيلەش مۇھىتى يارىتىش ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ساغلام ئۈسۈپ يىتىلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈش ئۈچۈن ، ياخشى بولغان ئىجتىمائى كەيپىيات يارىتىش لازىم .
3) جەمئىيەتتىكى ماس كىلىدىغان پائالىيەت مەيدانلىرى ، تۈرلۈك تەربىيە مەنبەلىرىدىن تولۇق پايدىلىنىپ ،  يىتەكچىلىك خاراكتىرى يۇقىرى بولغان مەدەنىي – تەنتەربىيە پائالىيەتلىرىنى قانات يايدۇرۇش ، توغرا بولغان تور ئەخلاقى يىتىلدۈرۈپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆسۈپ يىتىلىشىگە پايدىلىق كىتاب ، گىزىت –ژورنال ، ئۈن – سىن ، تور ئۇچۇرلىرى ۋە رادىئو تىلىۋىزىيە پىروگراممىلىرىنى كۆرۈشكە تەشكىللەپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ مەكتەپ سىرتىدىكى مەنىۋىي تۇرمۇشىنى بېيىتىپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆزلۈك ئېڭى ۋە ئۆزىنى قوغداش ئىقتىدارىنى يۇقىرى كۆتۈرۈپ ، ئوقۇغۇچىلار ئىدىيىسىدىكى ئۆزىنى تۆۋەن چاغلايدىغان ناچار يپىياتلارنى چىقىرىپ تاشلاش لازىم .
4) مەكتەپ مەھەللىۋىي مائارىپ كومتىتى قۇرۇش خىزمىتىگە ئاكتىپ قاتنىشىپ ، ئوقۇغۇچىلارنى ئىجتىمائى ئەمىلىيەت پائالىيەتلىرىگە ئاكتىپ قاتناشتۇرۇپ ، مەھەللە مۇلازىمىتىگە قاتنىشىشتەك ئۈنۈملۈك مىخانىزىم ئورنىتىپ ، تۈرلۈك تەربىيە بازىلىرىنىڭ رۇلىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇپ ، قورامىغا يەتمىگەنلەرنىڭ پائالىيەت ئېلىپ بېرىشىغا ئاكتىپلىق بىلەن شارائىت يارىتىپ بىرىش لازىم .
6        – ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىنى باھالاش تۈزۈمى
1)ئوتتۇرا – باشلانغۇچ مەكتەپلەرنىڭ ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىنى باھالاشتا ، ئاپتۇنۇم رايۇن دەرىجىلىك مائارىپ مەمۇرى تارماقلىرىنىڭ باھالاش ئۆلچىمى ئاساس قىلىنىدۇ .
2) ئوقۇتقۇچىلارنى باھالاشتا مەكتەپ ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىنى باھالاش گۇرۇپپىسى بىر تۇتاش باھالاش ، مۇناسىۋەتلىك ھۆججەت ، لايىھەلەرنىڭ روھىغا ئاساسەن ، مەكتەپنىڭ كونكىرت ئەمەلى ئەھۋالىغا بىرلەشتۈرۈپ ، تەپسىلى باھالاش لايىھىسىنى بىكىتىپ چىقىش لازىم . باھالاش جەريانىدا كۈندىلىك باھالاش بىلەن تۈرلۈك تەربىيە پائالىيەتلىرىنى باھالاشقا زىچ بىرلەشتۈرۈپ ، باھالاشنىڭ ئىشەنچىلىك دەرىجىسى ۋە ئىنىقلىقىنى يۇقىرى كۆتۈرۈش لازىم .
3) ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىدىيە ئەخلاقىنى باھالاشتا ، سىنىپ مۇدىرى مەسئۇل بولۇپ ، دەرس ئوقۇتقۇچىلىرى ، ئائىلە باشلىقلىرى ، سىنىپ ھەيئەتلىرى بىلەن ماسلىشىپ ، نەتىجىسى ياخشى ئوقۇغۇچىلارنى كۈندىلىك باھالاشتىن باشقا ، ھەر ئوقۇش ماۋسۇمىدا ئونۋىرسال باھالاش ، ئوقۇغۇچىلار قائىدىسى ۋە كۈندىلىك ھەرىكەت ئۆلچىمىنى باھالاش ئۆلچىمى قىلىش ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىدىيە ئەخلاقىنى باھالاشنىڭ تەپسىلى پىرىنسىپى ۋە باھالاش ئۆلچىمىنى بىكىتىپ چىقىش ، باھالاش نەتىجىسىنى ئائىلە باشلىقلىرىغا ئۇقتۇرۇش ، قوللانمىغا توشقۇزۇش لازىم . مەكتەپ رەھبەرلىكى ماۋسۇمدا بىر قېتىم «ئۈچتە ياخشى ئوقۇغۇچى» لارنى مۇكاپاتلاش لازىم .
4) مەكتەپ ۋە ئوقۇتقۇچىلارنىڭ باھالاش نەتىجىسىگە نىسبەتەن ، تۈرلۈك ئىلغار ئىش – ئىزلارنى باھالاش پاكىتى قىلىش لازىم . مەكتەپ ھەر ئوقۇش يىلىدا ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىدىكى ئىلغار ئوقۇتقۇچى ، ئىلغار خىزمەتچىلەرنى باھالاپ چىقىپ مۇكاپاتلاش لازىم .
7 – بايراق چىقىرىش تۈزۈمى
1)«دۆلەت بايرىقى قانۇنى» دىكى بەلگىلىمىلەرگە ئاساسەن ، ھەر ھەپتىنىڭ بىرىنچى كۈنى ، مۇھىم بايرام  ،خاتىرە كۈنلەردە چوقۇم كوللىكتىپ بايراق چىقىرىش مۇراسىمى ئۆتكۈزۈش لازىم . ھەر كۈنى (ئىككى تەتىل ، دەل ئېلىش كۈنلىرى ۋە ھاۋارايى شارائىتى يار بەرمەيدىغان كۈنلەردىن باشقا) بايراق چىقىرىشتا چىڭ تۇرۇش ، ھەر قېتىم بايراق چىقارغاندا پۈتۈن ئوقۇتقۇچى ئوقۇغۇچىلار ھۆرمەت بىلدۈرۈش ، دىققەتتە رەتلىك تۇرۇش ، دۆلەت بايرىقىغا ھۆرمەت بىلدۈرۈش لازىم .
2) ئادەتتىكى بايراق چىقىرىش ۋاقتىدا ، مەيداندىكى بارلىق ئوقۇتقۇچى ئوقۇغۇچىلار ھەممسى دۆلەت بايرىقىغا يۈزلىنىشى ، سۈكۈتتە تۇرىشى ، پىئونىرلار ئەترەت سالىمى بىرىشى لازىم . دۆلەت بايرىقى چىقىرش ئاياغلاشقاندىن كىيىن ، ئىختىيارى پائالىيەت قىلىش لازىم .
3)ھەر قېتىملىق بايراق چىقىرىش مۇراسىمى ئېلىپ بېرىلغاندا ، بايراق ئېلىپ كىرىش ، بايراق چىقىرىش ، دۆلەت شىئىرىنى ئورۇنداش ، بايراق ئاستىدا سۆز سۆزلەش تەرتىپ بويىچە ئېلىپ بېرىلىشى لازىم . بايراقچىلار ، بايراق قوغدىغۇچىلار ھەر قايسى سىنىپلارنى تاللىنىشى ، مەكتەپ قاتتىق مەشىقلەندۈرگەندىن كىيىن بايراق چىقىرىش ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىشى لازىم . بايراق ئاستىدا سۆزلىنىدىغان سۆز ئوقۇتقۇچىلار ياكى بۇ جەھەتتە ئالاھىدىلىكى بار ئوقۇغۇچىلار تەرىپىدىن يېزىلىشى ، مەزمۇنى چوقۇم تۇرمۇشقا ، ئوقۇغۇچىلارغا ، ئەمەلىيەتكە يېقىن بولىشى ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ياش ئالاھىدىلىكىگە ماس كىلىشى ، تەربىيە خاراكتىرلىك ، ئوقۇغۇچىلار ئاڭلاپ چۈشىنەلەيدىغان ، ئىسىدە تۇتالايدىغان بولىشى لازىم . سۆزلەشتىن بۇرۇن چوقۇم ئەترەت تەربىيچىسى كۆرۈپ تەستىقلىشى ، بايراق چىقىرىش مۇراسىم خاتىرىسى بىلەن بىللە ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىنىڭ مۇھىم ماتىرياللىرى قاتارىدا ئۆلچەملىك ئاخىپلاشتۇرلىشى لازىم .
4) دۆلەت بايرىقىغا ھۆرمەت بىلدۈرۈش ، كونىراپ كەتكەن ، ئۆلچەمگە توشمايدىغان بايراقلارنى ئىشلەتمەسلىك لازىم .
8 – ئوتتۇرا – باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ كۈندىلىك ھەرىكىتىنى ئۆلچەمگە يەتكۈزۈش ئەھۋالىنى تەكشۈرۈپ باھالاش مۇكاپاتلاش تۈزۈمى .
1)رەھبەرلىكنى كۈچەيتىش ، مەكتەپ مۇدىرى باشچىلىقىدىكى ئىلمى بۈلۈم ، ئەخلاقى تەربىيە بۈلۈم ، ئىتتىپاق ياچىيكىسى ، پىئونىرلار باش ئەترىتى ۋە ئوقۇغۇچى كادىرلار قاتناشقان ئوتتۇرا – باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ كۈندىلىك ھەرىكىتىنى ئۆلچەمگە يەتكۈزۈش ئەھۋالىنى تەكشۈرۈپ باھالاش مۇكاپاتلاش رەھبەرلىك گۇرۇپپسى قۇرۇش ، بۇ خىزمەتكە نىسبەتەن كونكىرت رەھبەرلىك ۋە تەكشۈرۈپ باھالاش خىزمىتىنى ئىشلەش لازىم .
2) «ئوقۇغۇچىلار قائىدىسى» ۋە «ھەرىكەت ئۆلچىمى» نى ئەستايىدىل ئەمىللەشتۈرۈپ ، يۇقارقى تەلەپ ئاساسىدا ئوتتۇرا – باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ كۈندىلىك ھەرىكىتىنى ئۆلچەمگە يەتكۈزۈش ئەھۋالىنى تەكشۈرۈپ باھالاش مۇكاپاتلاش خىزمىتىنىڭ تەپسىلى باھالاش چارىسىنى تۈزۈپ چىقىش لازىم .
3) ھەپتىلىك نۆۋەتلىشىپ تەكشۈرۈش تۈزۈمى تۇرغۇزۇپ، كۈندىلىك تەكشۈرۈش ، ھەپتىلىك خۇلاسە ، ئايلىق سېلىشتۇرۇپ باھالاش ، ماۋسۇملۇق خۇلاسە تەھلىل قىلىش ۋە يىللىق مۇكاپاتلاشنى ئىشقا ئاشۇرۇش لازىم . بارلىق ئوقۇغۇچىلارنى ھەرىكەت قائىدىسىگە ئادەتلەندۈرۈپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ  ھەرىكەت قائىدىسىدە ئۆلچەمگە يىتىش نىسبىتىنى %99 دىن يۇقىرى بولۇشقا كاپالەتلىك قىلىش لازىم .
4)ئوقۇغۇچىلارغا قارىتىلغان قانۇن تۈزۈم تەربىيىسىنى كۈچەيتىپ ، قانۇن تۈزۈم قارشى تۇرغۇزۇش لازىم . ئوقۇغۇچىلارغا قارىتىلغان قانۇن تۈزۈم دوكلاد پائالىيىتىنى ماۋسۇمدا بىر قېتىم ئېلىپ بېرىشنى ئىشقا ئاشۇرۇپ ، ئوقۇغۇچىلارنى كىچىكىدىن باشلاپ قانۇن ئۈگىنىدىغان ، قانۇننى بىلىدىغان ، قانۇنغا رىئايە قىلىدىغان كىچىك پۇقرا بولۇشنى قولغا كەلتۈرۈش ، قانۇنغا خىلاپ جىنايى قىلمىشلارنىڭ كىلىپ چىقىشىنىڭ قەتئى ئالدىنى ئېلىش لازىم .
9 – سىنىپ يىغىنى تۈزۈمى
ھەپتىدە بىر نۆۋەت سىنىپ يىغىنى ئېچىشتا چىڭ تۇرۇپ ، سىنىپ يىغىنىنى مەكتەپنىڭ دەرس پىلانىغا كىرگۈزۈش ، ھەرقانداق كىشىنىڭ ھەر خىل سەۋەپ بىلەن سىنىپ يىغىن ۋاقتىنى ئىگەللىۋېلىشىنىڭ قەتئىي ئالدىنى ئېلىش لازىم .
2) ھەر قېتىملىق سىنىپ يىغىنىنى تەرتىپلىك ئېچىش ، ئۆلچەم بويىچە ئېلىپ بېرىش ، خالىغانچە ئېچىشتىن ساقلىنىش لازىم .
3) سىنىپ يىغىنى مەكتەپنىڭ ئەخلاقى تەربىيە خىزمىتىنىڭ نىشانلىق ۋەزىپىسى قىلىش ، ئەخلاقى تەربىيە سېستىما قۇرلۇشىنىڭ تەركىبى قىسمىغا ئايلاندۇرۇش ، سىنىپنىڭ باشقۇچلۇق تەربىيە ئەمەلىيىتى بىلەن بىرلەشتۈرۈش ، كونكىرت لايىھىسى بولۇش ، نىشان ئىنىق بولۇش ، تىمىنى يۇرۇتۇپ بىرىش ، مەزمۇنى يىڭى بولۇش ، شەكلى جانلىق بولۇش ، تەييارلىقى پۇختا بولۇش ، بارلىق ئوقۇغۇچىلار قاتنىشىش ، نەتىجىسى ياخشى بولۇش ، پائالىيەت ئۈنۈمى يۇقىرى بولۇش لازىم .
4) ۋاقىت بەلگىلەپ مۇنەۋۋەر سىنىپ يىغىنى پائالىيەتلىرى ۋە يىغىن لاھىيىسىنى باھالاش ئېلىپ بېرىش ، ھەر يىلى بىر قېتىم مۇنەۋۋەر سىنىپ يىغىنلىرىنى باھالاش ۋە كۆرەك قىلىش پائالىيىتى تەشكىللەش لازىم .
10        – سىنىپ مۇدىرىنىڭ خىزمەت تۈزۈمى .
1)سىنىپ مۇدىرىنى تاللاشقا ئەھمىيەت بىرىش ، سىنىپ مۇدىرلىرىنى تەربىيلەش پىلانى ۋە ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئۆزىنى تەربىيلەش پىلانىنى ئەتراپلىق تۈزۈپ ۋە ئىزچىلاشتۇرۇپ ، سىنىپ مۇدىرلىرىنىڭ ئونۋىرسال كەسپى ساپاسىنى ئۆستۈرۈش لازىم . ئايدا بىر نۆۋەت سىنىپ مۇدىرلىرىنىڭ ئۈگىنىش يىغىن تۈزۈمىدە چىڭ تۇرۇش ، ماۋسۇمدا بىر نۆۋەت سىنىپ مۇدىرلىرىنى تەربىيلەش ۋە سىنىپ مۇدىرلىرىنىڭ ئىقتىدارىنى سىناش پائالىيەتلىرىنى ئۇيۇشتۇرۇش ، يىلدا بىر نۆۋەت سىنىپ مۇدىرلىرىنىڭ خىزمەت تەجىرىبىسىنى ئالماشتۇرۇش ۋە ئىلغارلارنى مۇكاپاتلاش يىغىنى ئېچىش لازىم .
2) سىنىپ مۇدىرى ئوقۇغۇچىلارنى قىزغىن سۆيىشى ، ئوقۇغۇچىلارنى ھۆرمەتلىشى ، ئوقۇغۇچىلارغا كۆڭۈل بۈلىشى ، ئوقۇغۇچىلارغا يىتەكچىلىك قىلىشى ، ئوقۇغۇچىلارنى ئاسرىشى ، ھەر بىر ئوقۇغۇچىنىڭ يۇشۇرۇن ئىقتىدارىنى قېزىپ چىقىشى ، ئوقۇغۇچىلارنى ئۆز ئالاھىدىلىكى بويىچە تەربىيلىشى ، ماۋسۇملۇق ئەخلاقى تەربىيە خىزمەت پىلانى ۋە ئەخلاقى تەربىيە سېستىما قۇرلىشىنىڭ تەلىپىگە ئاساسەن ، يىللىق ئەمەلىيىتىگە بىرلەشتۈرۈپ ، سىنىپنىڭ ئەخلاقى تەربىيە ئوقۇتۇش پائالىيەت پىلانىنى تۈزۈپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئەتراپلىق تەرەققى قىلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈش لازىم .
3) توغرا بولغان ئىختىساسلىقلار قارشى ، مائارىپ قارشى ۋە ئوقۇغۇچىلار قارشى بولىشى لازىم . تەرەققىيات نوقتىسى چوقۇم ھەر بىر ئوقۇغۇچىغا قارىتىلىشى ، ئادىل باھالىشى ، مائارىپ ئادىللىقىغا ئەھمىيەت بىرىشى لازىم . ھەر بىر ئوقۇغۇچىغا قارىتا ئادىل بولۇش ، ئوقۇغۇچىلارنى ئۆزىنى ئىدارە قىلىش ۋە تەربىيلەشكە يتەكلەش ، سىنىپ ھەيئەتلىرىنى ياخشى تەربىيلەش ، تۇراقلىنىش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەش ، ئىتتىپاق ، ئىناق ، مەدەنىيەتلىك سىنىپ كوللىكتىپى بەرپا قىلىشتا ئاكتىپ بولىشى لازىم .
4) سىنىپ مۇدىرى ئاكتىپ ھالدا دەرس ئوقۇتقۇچىلىرى بىلەن ھەمكارلىشىش ، ئوقۇغۇچىلار ۋە ئائىلە باشلىقلىرى بىلەن ئالاقىلىشىش ، ئوقۇغۇچىلاردا ساقلانغان تۈرلۈك مەسىلىلەرنى قاراتمىلىق تەربىيلەر ئارقىلىق تۈزىتىشكە يىتەكلەش ، يىڭى شەكىلدىكى تەربىيە ئۇسلۇبى يارىتىش ، تەربىيدىكى مۇستەققىللىق ، ئالاھىدىلىك ۋە تەجىرىبىلەرنى تولۇق جارى قىلدۇرۇش لازىم .
11 – ئىجتىمائى ئەمەلىيەت پائالىيىتى تۈزۈمى
1)مەكتەپ ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىجتىمائى ئەمەلىيەت پائالىيىتى دەرسىنى ياخشى ئۈتۈش ئۈچۈن ، ئۈنۈمى يۇقىرى پائالىيەتلەرنى لاھىيىلىشى ، ئوقۇغۇچىلارنى ئەمەلىيەت ئارقىلىق تەرەققى قىلدۇرىدىغان سۇپا ھازىرلىشى لازىم . ئوقۇغۇچىلارنى لېفىڭدىن ئۈگىنىش پائالىيەتلىرى ، پاراۋانلىق ئەمگەكلىرى ۋە ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيە بازىلىرىنى ئىكىسكۇرىسىيە قىلىش قاتارلىق پائالىيەتلەرگە تەشكىللەپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىجتىمائى ئەمەلىيەت پائالىيىتىگە ئاكتىپ قاتنىشىش ۋە ئۆز – ئارا ھەمكارلىشىش روھىنى يىتىلدۈرۈش لازىم .
2) ئەمەلىيەت ئارقىلىق ئادەم تەربىيلەش پىلانىغا ئاساسەن ، تەن ساغلاملىق تەربىيىسىنى يادرو قىلىپ، ئىجتىمائى ئەمەلىيەت پائالىيەت بازىلىرىنىڭ رولىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇپ ، «ئىجتىمائى ئەمەلىيەت كۈنى» پائالىيىتىنى ئەستايىدىل پىلانلاپ ۋە تەشكىللەش ، ھەر ئوقۇش ماۋسۇمىدا بىر ھەپتىدىن كام بولماسلىق لازىم .
3) پائالىيەتنىڭ سۈپىتىگە كاپالەتلىك قىلىش ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئومۇميۈزلۈك تەرەققى قىلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈش ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىجتىمائى ئەمەلىيەت ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشنى مەقسەت قىلىش ، تەشكىللىك ، پىلانلىق ، مەقسەتلىك بولۇش ، رەھبەرلىك قىلىدىغان ، تەكشۈرىدىغان ، يىتەكچىلىك قىلىدىغان ، خۇلاسىلايدىغان ، تولۇق ئارخىپلاشتۇرىدىغان خىزمەت مىخانىزىمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈش لازىم .
4) مەكتەپنىڭ ئەمەلى ئەھۋالىغا ئاساسەن ، ئىجتىمائى ئەمەلىيەت پائالىيەتلىرىنى تاللاش ، پائالىيەتنىڭ كوللىكتىپ ئېلىپ بېرىلىشىغا ئەھمىيەت بىرىش ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ يەككە پائالىيەت ئېلىپ بېرىشىنى چەكلەش ، ئۈنۈمىگە كاپالەتلىك قىلىش لازىم .
12 – مۇھىم بايرام ، خاتىرە كۈن تەربىيسى تۈزۈمى
1)        يۇقىرى دەرىجىلىك ئورۇنلارنىڭ مۇھىم بايرام ، خاتىرە كۈنلەردىكى ئىدىيە ئەخلاق تەربىيىسىنى كۈچەيتىش توغرىسىدىكى ئورۇنلاشتۇرۇشلىرىنىڭ روھىنى ئىزچىللاشتۇرۇپ ، مۇھىم بايرام ، خاتىرە كۈنلەرنىڭ ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىدىيە – ئەخلاق قۇرۇلىشىنى كۈچەيتىشتىكى رولىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇپ ، ئوقۇغۇچىلارغا ئىنقىلابى ئەنئەنە تەربىيىسى ئېلىپ بېرىش ، مۇھىم بايرام ، خاتىرە كۈنلەردە بايراق چىقىرىشنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش لازىم .
2)        خاتىرە كۈنلەرگە ماس كىلىدىغان مەخسۇس تىمىلىق تەربىيە پائالىيىتىنى قانات يايدۇرۇش لازىم . باھار بايرىمى ، چوكانتال بايرىمى ، تاۋۇز چاغىنى ئەنئەنىۋى بايرام ۋە ئەمگەكچىلەر بايرىمى ، ياشلار بايرىمى ، بالىلار بايرىمى ، پارتىيە بايرىمى ، ئارمىيە بايرىمى ، دۆلەت بايرىمى قاتارلىق مۇھىم بايراملاردا مەكتەپ پىلانلىق ھالدا خاتىرلەش پائالىيەتلىرى ۋە مەخسۇس تىمىلىق تەربىيە يىغىنى پائالىيەتلىرىنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇش لازىم .
3)        ھەربىر بايرامنىڭ خاس ئالاھىدىلىكىگە ئاساسەن ، خاتىرلەش ۋە ئىديىۋى تەربىيە ئېلىپ بېرىش پائالىيەتلىرىنى مول مەزمۇنلۇق ئېلىپ بېرىشقا كاپالەتلىك قىلىش لازىم . ئاساسلىقى نوتۇق سۆزلەش ، .ئەدەبىي سەنئەت پائالىيىتى ، كىتاب ئوقۇش پائالىيىتى ، ئىنقىلابى ناخشا ئوقۇش مۇسابىقىسى ، زىھىن سىناش مۇسابىقىسى ، تەشۋىقات كۆرگەزمىسى قاتارلىق پائالىيەتلەرنى ئېلىپ بېرىش ئارقىلىق ئوقۇغۇچىلاردا ۋەتەننى سۈيۈش ، مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقىغا ئەھمىيەت بىرىش تەربىيىسىنى چوڭقۇر ئېلىپ بېرىش لازىم .
4)        مەكتەپ ئىچىدىكى تۈرلۈك تەشۋىقات قوراللىرىنىڭ رولىدىن تولۇق پايدىلىنىش ، تام گىزىتى ، قول يازما گىزىتى ، مەكتەپ رادىئو ئۇزىلى قاتارلىق تەشۋىقات ۋاستىللىرىنىڭ رولىدىن تولۇق پايدىلىنىپ ، ئوقۇغۇچىلارغا مۇھىم بايرام ، خاتىرە كۈنلەرنى خاتىرلەشنىڭ ئەھمىيىتىنى چوڭقۇر تۇنۇتۇپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ تارىخىنى توغرا تۇنۇش قارىشىنى كۈچەيتىپ ، ئوقۇغۇچىلاردا كىچىكىدىن باشلاپ ۋەتەنگە ياراملىق ئىزباسارلاردىن بولۇپ يىتىشىپ چىقىش ئىتىقادى تۇرغۇزۇش لازىم .