نەۋرۇز پارسچە «يېڭى كۈن» دېگەن سۆزدىن كەلگەن بولۇپ، باھارنىڭ يېتىپ كەلگەنلىكىگە، تەبىئەتنىڭ ئويغانغانلىقىغا ۋە بارلىق مەۋجۇدلارنىڭ قايتىدىن جانلانغانلىقىغا سىمۋول قىلىنىپ ھەر يىلى 21-مارتتا تەبرىكلىنىدۇ. بۇ كۈن ئوتتۇرا ئاسىيادىن ئوتتۇرا شەرققىچە بولغان رايونلاردىكى نۇرغۇن خەلقلەرنىڭ مىللىي بايرىمى. شۇنداقلا دىيارىمىزدىكى ئۇيغۇر، ئۆزبېك، قازاق، قىرغىز، تاجىك، تاتار قاتارلىق مىللەتلەرگە ئورتاق ئەنئەنىۋى مىللىي بايرام. تۈركىي مىللەتلىرىنىڭ بۇ بايرامنى تەبرىكلەش ۋە ئۇسۇلى ئوخشىشىپ قالسىمۇ، ئەمما ئادەتلىرىدە ئۆزىگە خاس ئالاھىدىلىكى بولىدۇ، مەسىلەن: نەۋرۇزدا نەۋرۇزلۇق تائام تەييارلىنىدىغان بولۇپ، بۇ تائام ئۇيغۇرلاردا «نورۇز ئېشى»، قازاقلاردا «كۆجە»، ئۆزبېكلەردە «سۈمەلەك» دەپ ئاتىلىدۇ. نەۋرۇز سۆزىنىڭ پارسچە Noruz، تۈركچە Newroz، ئۆزبەكچە Navruz، تۈركمەنچە Nowruz، قازاقچە Naurız، قىرغىزچە Nooruz، ئەزەربەيجانچە Novruz، تاتارچىدا Navrez دەپ ئاتىلىدىغانلىقى مەلۇم. 

  نورۇز تۈركلەرنىڭ تۇنجى مىللىي بايرىمى بولۇپ، تۇنجى قېتىم 2-ئەسىردە پارسچە مەنبەلەردە نامى ئاتالغانلىقى يازما خاتىرلەنگەن.
خەنزۇچە مەنبەلەردە، ھونلارنىڭ مىلادىدىن بۇرۇنقى نەچچە يۈز ئاۋۋال 21-مارتتا يېمەكلىكلەرنى تەييارلاپ يايلاقلارغا چىققانلىقى، باھار بايرىمى ئۆتكۈزگەنلىكى خاتىرلەنگەن. ئۇيغۇرلارنىڭمۇ نورۇز بايرىمىنى تەبرىكلىگەنلىك خاتىرلىرى بولغان. ئوسمانىيلارنىڭ «سۇلتانى نورۇز» نامى بىلەن پادىشاھ شەخسەن ئۆزىنى قاتنىشىدىغان بايرام ئىكەنلىكى خاتىرلەنگەن. يېقىنقى ۋاقىتلاردا بولسا، ئاتا تۈركنىڭ نورۇز بايرامى ئۆتكۈزگەنلىكى ۋە ئۆزىنىڭمۇ قاتناشقانلىقى ھەققىدە خاتىرىلەر بار.

 

 

　نورۇز ئېشى يېيىشلىك، ئۆزگىچە تائام بولۇپ، ئۇنى تەييارلاش جەريانى مۇنداق: ھەر يىلى 3 – ئاي كىرىشى بىلەن، يەنى نورۇز كۈنلىرىگە 12-13 كۈن قالغاندا مەلۇم مىقداردىكى بۇغداي (مۇراسىمغا قاتنىشىدىغان ئادەم سانىغا قاراپ) چوڭ تەڭنە (جاۋۇر) گە سېلىنىپ سۇ قۇيۇلۇپ، ئىككى كۈن ئەتراپىدا چىلاپ قويۇلىدۇ. ئۇنىڭدىن كېيىن بۇغداي سۈزۈۋېلىنىپ، ئىسسىق ئۆيگە يېيىتىلىپ، ئۈستىگە كىليونكا يېپىلىپ، كۆرپىلەر بىلەن چۈمكىلىپ، ئىلىمان سۇ چېچىلىپ ئىككى كۈن تۇرغۇزۇلىدۇ. بۇ جەرياندا بۇغداي 4 – 5 سانتىمېتىرچە بىخلىنىدۇ. بۇ چاغدا يوغان تاختاي پاكىز يۇيۇلۇپ، بۇغداي مايسىسى تاختاي ئۈستىگە تەكشى يېيىتىپ قويۇلىدۇ. ئۈندۈرمە شۇ ھالەتتە ئىللىق جايدا بىر ھەپتىچە تۇرغاندىن كېيىن يەنە بىر نەچچە سانتىمېتىر ئۆسىدۇ. شۇنىڭدىن كېيىن مايسىنىڭ ئۇچىدىن ئىككى – ئۈچ سانتىمېتىر قىرقىۋېتىلىپ، قالغان قىسمى تازا ئېزىپ – يانجىلىپ ئەلگەكتە سۈزۈۋېلىنىدۇ. بۇ تەرتىپ تاماملانغاندىن كېيىن، داش قازان ئېسىلغان ئوچاققا ئوت قالىنىپ، بىر چارەك (سەككىز كىلوگرام) بۇغداي ئۈندۈرمىسى ئۈچۈن قازانغا بەش كىلوگرام ئەتراپىدا ئۆسۈملۈك يېغى قۇيۇلۇپ، ياغ داغلانغاندىن كېيىن ئۇنىڭغا بىر چېلەك سۇ قۇيۇپ، ئاندىن بۇغداي ئۈندۈرمىسىنىڭ ئەلگەكتىن ئۆتكۈزۈلگەن سۈيى(سۈتى) قۇيۇلىدۇ، ئۇ بىر ئاز قاينىغاندىن كېيىن قازان مۇۋاپىق مىقداردا سۇ بىلەن تولدۇرۇلۇپ يەنە بەش چارەكچە بۇغداي ئۇنى سېلىپ چېلىنىپ، ئون سائەتچە قاينىتىلىدۇ. بۇ جەرياندا قازاندىكى سۇ تەركىبىي پۈتۈنلەي پارغا ئايلىنىپ، ئۇن، ياغ ۋە بۇغداي مايسىسىنىڭ شىرنىسىلا قالىدۇ. بۇنىڭ بىلەن جىگەر رەڭگە كىرگەن، ئاقسىل، ۋىتامىن قاتارلىق ئادەم تېنىگە يېقىشلىق تەركىبلەر مول بولغان، قەنت – شېكەر سېلىنمىسىمۇ شېرىن، يېيىشلىك بولغان بۇ تاڭسۇق تائام تەييار بولغان بولىدۇ. (بۇ مەزمۇن خەلق تورىنىڭ ئۇيغۇرچە قانىلىدىن ئېلىندى.)
پايدىلىنىلغان مەنبەلەر: