ئوتتۇرا ئاسىيا تەتقىقاتى

سوۋېت مەزگىلىدىكى ئوتتۇرا ئاسىيا مىللەتلىرى تىل مەسىلىسى

دېڭ خاۋ

تىل-مىللەتنىڭ مۇھىم ئالاھىدىلىكى، تىل مەسىلىسى-مىللىي مەسىلىلەرنىڭ مۇھىم بىر تەركىبىي قىسمى، يەنە كېلىپ ئىنتايىن نازۇك مەسىلە ھېسابلىنىدۇ. مىللەتلەرنىڭ تىلىغا قانداق مۇئامىلە قىلىش-مىللىي مەسىلىلەرنى مۇۋەپپەقىيەتلىك ھەل قىلىش ياكى قىلالماسلىققا مۇناسىۋەتلىك زور مەسىلە. سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىدا ئوتتۇرا ئاسىيادىكى مىللەتلەر تىل مەسىلىسىنى ھەل قىلىشتا بەلگىلىك تەجرىبىلەر توپلىنىش بىلەن بىر ۋاقىتتا، خېلى كۆپ سەۋەنلىكلەرمۇ سادىر بولغان ئىدى. مۇشۇ مەسىلىلەر ئۈستىدە ئەستايىدىل خۇلاسە چىقىرىش-پۈتكۈل ئوتتۇرا ئاسىيادىكى مىللىي مەسىلىلەرنى چۈشىنىشكە پايدىلىق بولۇپلا قالماستىن، مەملىكەت ئىچىدىكى مىللەتلەر تىل خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەشتە رېئال ئەھىيەتكە ئىگە. داۋامىنى ئوقۇش »

سابىق سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ ئوتتۇرا ئاسىياغا قاراتقان تىل سىياسىتى

ۋاڭ شاڭدا   ۋاڭ ۋېن

ئۆتمۈشكە نەزەر : چارروسىيىنىڭ ئوتتۇرا ئاسىياغا قاراتقان تىل سىياسىتى
16-ئەسىرنىڭ ئوتتۇرىلىرىدا، چارروسىيە ئوتتۇرا ئاسىيانى بويسۇندۇرۇش پىلانىنى ئىجرا قىلىشقا باشلىدى. بۇ چاغ، ئوتتۇرا ئاسىيادىكى ھازىرقى مىللەتلەر ئاساسى جەھەتتىن شەكىللىنىپ بولغان ۋاقىت ئىدى، شۇ جايدىكى مىللەتلەر ئىشلىتىۋاتقان تىللارمۇ شۇ مىللەتنىڭ شەكىللىنىشتىكى ئوخشىماسلىقىغا ئاساسەن بۆلۈنۈشكە ۋە پەرقلىنىشكە باشلىغانىدى. 16-ئەسىرنىڭ ئالدى-كەينىدە ئوتتۇرا ئاسىيادىكى ھەر قايسى چوڭ مىللەتلەرنى ئىككى چوڭ تۈرگە بۆلگىلى بولىدۇ. بىرى تەلەپپۇز ۋە سۆزلۈكلەردە تۈرك تىلى بىلەن ئوخشىشىدىغان تۈركى تىللار. مەسىلەن قازاق، قىرغىز، تۈركمەن، ئۆزبېك، قارا قالپاق. يەنە بىرخىلى ئىران پارس تىلى بىلەن ئوخشىشىدىغان تاجىك قاتارلىق مىللەتلەر. ئەلۋەتتە ئوتتۇرا ئاسىيا تارىخىدا ئىسلام دىنى سەۋەبىدىن، ئەرەب تىلىنىڭ تەسىرىمۇ بار. شۇنىسى ئېنىقكى، ئەينى ۋاقىتتا ئوتتۇرا ئاسىيا رايونىدا ياۋروپا تىللىرىنىڭ (سىلاۋيان تىلى، لاتىن تىلى قاتارلىقلار) تەسىرى يوق دىيەرلىك. داۋامىنى ئوقۇش »

ئوتتۇرا ئاسىيانى تالىشىش رىقابىتى

ئوتتۇرا ئاسىيا دىگەندە ياۋرو-ئاسىيا قۇرۇقلۇقىنىڭ ئوتتۇرا قىسىمىدىكى بىپايان ئىچكى قۇرۇقلۇق رايۇنى كۆزدە تۇتۇلىدۇ. بۇ رايۇن ئافغانىستاننى ۋە قازاقىستان، ئۆزبېكىستان، تۈركمەنىستان، قىرغىرىستان، تاجىكىستان، ئىبارەت سابىق سوۋىت ئىتتىپاقىنىڭ بەش ئىتتىپاقداش جۇمھۇرىيىتىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بەزىلەر ئازەربەيجان، ئىران ۋە جۇڭگونىڭ شىنجاڭ رايۇنىنىمۇ ئوتتۇرا ئاسىيا دائىرىسىدە ھىسابلايدۇ. ئوتتۇرا ئاسىيا دۇنيادىكى مۇسۇلمانلار ئەڭ يىغىنچاق ئولتۇراقلاشقان رايۇنلارنىڭ بىرى بۇلۇپ، ئۇ غەربى ئاسىيا، شىمالىي ئافرىقا، جەنۇبى ئاسىيا، شەرقى جەنۇبىي ئاسىيا بىلەن بىللە ئىسلام دۇنياسىدىكى مۇھىم بەش بۆلەكنى ھاسىل قىلغان. داۋامىنى ئوقۇش »