مىنىڭ ئىدىيىلىرىمنى چۈشۈنۈشتە پايدىلىنىشىڭلار ئۈچۈن:
ھەجىملىك ساقلىنىش - يىڭى مەنزىرىلەر
قاسىم سىدىق
1
شەكىل نەزەريىسىدە ھەركەت ۋە ھەركەت مىقدارىنى ئۈچ ئۈلچەملىك-ھەجىملىك رىياللىق سۆپىتىدە بىلىش ۋە تەسۋىرلەش تەشەببۇس قىلىنغان.شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا نۇۋەتتىكى بۇلۇڭلۇق ۋە سىزىقلىق تەسۋىرلەشىنىڭ رولى،ئەھمىيتىمۇ ئىنكار قىلىنمىغان.تۆۋەندە مەن ھەركەتنى ئۈچ ئۈلچەملىك (مىتىر كۇپ)رىياللىق سۈپىتىدە بىلىش ۋە تەسۋىرلەشنىڭ زۆرۆرىلىگى ھەققىدىكى ئاساسلارنى كۆرسىتىپ ئۆتىمەن.
1.ھەر قانداق ھەركەت سۇبىكتى(ھەركەت قىلغۇچى جىسىم،زەررىچە) ئۈچ ئۈلچەمگە،ھەجىمگە ئىگە بولغان بولىدۇ.ئىنسانىيەت ھازىرغىچە پەقەت بىر ياكى ئىككى ئۆلچەمگە ئىگە بولغان جىسىم،زەررىچە بىلەن ئۇچراشقىنى يوق.
2.زەررىچە ۋەجىسىملارنىڭ ماكاندا قالدۇرغان ئىزى ،تىرايىكتۇرىيىسى يەنىلا ئۈچ ئۆلچەملىك بولىدۇ.ھازىرغىچە يىتىپ كەلگەن پەن پەقەت ئۇنىڭ بىرلا ئۆلچىمىنى نەزەرگە ئالدى،خالاس.
3.تەبىئەت پەنلىرىنىڭ تۈپ مەقسىدى ئوبىكتىپ چىنلىقنى ئەينەن بىلىش ۋە ئىپادىلەش ،بۇ بىلىشلەر ئاساسىدا ئىنسانىيەتنىڭ ھەرتەرەپلىمە تەرەققىياتىغا خىزمەت قىلىش.
4.ھازىرقى زامان فىزىكىسىدا ساقلىنىش قانۇنلىرى پۆتكۆل فىزىكىنىڭ ئۇمۇرىتقىسى.شەكىل نەزەريىسىدە ساقلىنىش قانۇنلىرىدىكى بارلىق مىقدارلار ھەقىقى مەنىدىكى ئاساسى زەررىچە ــــــــ «ئېن»لارغا تەقسىملەنگەن دەپ قارىلىدۇ.ساقلىنىش قانۇنلىرىنىڭ شەكىل نەزەريىسى خارەكتىرلىك بايانى ھەجىملىك ساقلىنىش بولۇپ ھىساپلىنىدۇ .يەنى ھەجىملىك ماسسا-ئىنىرگىيە،ھەجىملىك ھەركەت مىقدارى،ھەجىملىك زەرەت مىقدارى قاتارلىقلارئايرىم-ئايرىم ھالدا بىر تۇراقلىق سان بولۇپ،ئۇلار ساقلىنىدۇ.
2
يۇقۇرقىچە ئىدىيە نۇقسىدا تۇرۇپ تەبىئەت دۇنياسىغا قايتا نەزەر سالساق بەزى يىڭى مەنزىرىلەرگە ئىرىشىمىز.ئۇلار كەم دىگەندىمۇ تۈۋەندىكىلەردىن ئىبارەت:
1.ئېينىشتىيېننىڭ «ماكان»چۈشەنچىسى ۋە «ماكان ماددىنىڭ سوزۇلۇشچانلىغى»دىگەن ئىدىيىسى خىرىسقا يولۇقىدۇ.يەنى ماددا(ماسسا-ئىنىرگىيە)نىڭ ھەجىمى تۇراقلىق مىقدار بولغانلىغى ئۈچۈن ئۇنى«سوزۇلىدۇ»دىيىشنىڭ ئاساسى يوق.ئەگەر ماددا«سوزۇلسا» ئادەتتىكى قاراش بۇيىچە تەبىئى ھالدا زىچلىق كىمىيىدۇ.دىمەك«سوزۇلمىغان»غا باراۋەر.ئۈز-ئۈزىدىن مەلۈم بولۇپ تۇرۇپتىكى بۇ يەردىكى ئارتۇق ھەجىم نىيوتۇنچە ماكان - يوقلۇقنىڭ ھەجىمى.ئەگەر ھەقىقەتەن «سوزۇلسا»زىچلىق كىمەيمىگەن بولاتتى.
2.«ھەجىملىك ساقلىنىش»(مۇتلەق ھەجمنىڭ ساقلىنىشى)ئىتىراپ قىلىنغان ئەھۋا ئاستىدا بىز تىزلىكنىمۇ«ھەجىملىك تىزلىك»دەپ تەسۋىرلەيدىغان يىڭى قورالغا ئىرىشىمىز.بۇ ھالدا ئېينىشتىيېننى خاتا تۇيغۇغا كەلتۈرۈپ قويغان «باش جىنايەتكار»نىڭ ئەينى ۋاقتتا ئېينىشتىيېىگە ئۈزىنى كۈرسەتمىگەن«ھەجىملىك تىزلىك»ئىكەنلىگىنى پەرەز قىلىش تەس ئەمەس.ئېينىشتىيېننىڭ ئۇقۇم فۇندىدا «ھەجىملىك تىزلىك»دىگەن ئۇقۇم پەيدا بولغان ۋە يادىرۇلۇق ئۇرۇنغا ئۈتكەن بولسا ئۇ ھەرگىز «ماكان ماددىنىڭ سوزۇلۇشچانلىغى»دەپ يازمىغان بولاتتى.يەنى ئېينىشتىيېنچە ماكاننىڭ كىڭىيىپ تارىيىشى «ھەجىملىك تىزلىك »ۋە ماددىنىڭ كونكىرىت ھەركەت شەكلى تەرىپىدىن بەلگىلىنىدىغانلىغىنى كۆرۆپ يەتكەن بولاتتى.
3.«مۇتلەق ھەجىم»ۋە«ھەجىملىك تىزلىك» ئۇقۇملىرى قوبۇل قىلىنغان ئالدىقى شەرىت ئاستىدا «كىۋانىت داۋالغۇشى»قاتارلىق مەسىلىلەرنى چۈشەندۈرۈشنىڭ يىڭى قورالىغا ئىرىشىمىز.بۇيەردە بىر ياكى بىر قانچە زەررىچىنىڭ(كىۋانىتنىڭ)كىچىك بىر ئەمىلى دىيامىتىرنى بۇيلاپ بىر ئەمىلى تىزلىكتە بىر مەركەزنى ئايلىنىپ ياكى بۇ مەركەز ئۈپچۈرىسىدە «تەۋرەپ» ھەركەت قىلىدىغانلىغىنى پەرەز قىلىش تەس ئەمەس.بۇ مەنزىرىنى ««مۇتلەق ھەجىم»،«كۆرۆنمە ھەجىم»ۋە«قاپلاش»ئۇقۇمىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تۈرلىرى ئارقىلىق تولىمۇ گۈزەل تەسۋىرلەپ بەرگىلى بولىدۇ دىگەن ئۈمىتتىمەن.
4.پۇتكۈل كىۋانىت دۇنياسىغا «مۇتلق ھەجىم»ۋە«ھەجىملىك ساقلىنىش»نۇقتىسىدا تۇرۇپ نەزەر سالساق يىڭى مەنزىرىلەر كۆزئالدىمىزدا نامايەن بولىدۇ.سىممىتىرىيىلىك،كىۋانىتلىق قاتارلىقلار «مۇتلەق ھەجىم»ۋە«ھەجىملىك ساقلىنىش»قۇرالىغا ئىرىشكەندىن كىيىن تىخمۇ چىن ۋە مۇكەممەل تەسۋىرگە ئىرىشىدۇ دەپ قارايمەن.
5.«ھەجىملىك ساقلىنىش»بىزگە ئاتاقىلىدىغان يىڭى مەنزىرىلەربىپايان، ھەيۋەتلىك ۋە گۈزەل.بۇ ئۇقۇم تەبىئەت پەنلىرىنىڭ ھەممە ساھەسىگە دىگۆدەك تەسىر كۆرسىتىدۇ.بىر-بىرلەپ بايان قىلىش مۈشكۈل ۋە ھازىرچە ھاجەتسىز.نۈۋەتتە مۇھىمنىڭ موھىمى مۇشۇ ئۇقۇمنىڭ پۇت تىرەپ تۇرۇش-تۇرالماسلىغىنى تەكشۆرۆپ كۆرۆش.
مۇناسىۋەتلىك تېمىلار:
قاسىم سىدىق: مۇتلەق ھەجىم ھەققىدە
قاسىم سىدىق:«كۆرۇنمە ھەجىم»، «قاپلاش» ۋە مەسىلىلەر
2012.3.31
يەنە قۇشۇپ قۇيۇشقا تىگىشلىك نۇقتىلار:
«كۆرۆنمە ھەجىم»نى پەيدا قىلىدىغان تۈپ ئامىل «مۆتلەق ھەجىم»نىڭ ھەركەت شەكلى ۋە تىزلىگى.يەنى مۆتلەق ھەجىمنىڭ سىزىقلىق ھەركىتى 0 بولسا(مۆمكىن بولمىسىمۇ شۇنداق پەرەز قىلىپ تۇرايلى) «كۆرۆنمە ھەجىم»شەكىللەنمەيدۇ.يەنى مۇستەقىل،ئىلىمىنتار ھالەتلا مەۋجۇت بولىدۇ.بۇ نۇقتىدىن قارىغاندا زىچلىغى تۈۋەنلەپ بىرىۋاتقان سىستىما - سىزىقلىق ھەركەت مىقدارى ئىشىپ بىرىۋاتقان سىستىما،زىچلىغى يۇقۇرلاپ بىرىۋاتقان سىستىما - بۇلۇڭلۇق ھەركەت مىقدارى ئىشىپ بىرىۋاتقان سىستىما بولۇپ ھىساپلىنىدۇ.ھەر ئىككى ئەھۋالدا بىز 41-تىئورمىدا دىيىلگىنىدەك ئومۇمى ھەركەت مىقدارىنىڭ تۇراقلىق بولىدىغانلىغىغا ھۆكۆم قىلالايمىز.«ھەجىملىك ساقلىنىش»ئىدىيىسى بىزگە تىخمۇ رۇشەن ھالدا بۇ خىل ئىمكانىيەتنى بىرىدۇ.لىكىن بۇ ھەرگىز «كۆرۆنمە ھەجىمنىڭ مىقدارى تۇراقلىق بولىدۇ»دىگەنلىك ئەمەس.«غەيرى نۇقتا»دەك مۇشۇنداق لىمىت چەككە يەتكەن بىر پەيىتكە نىسبەتەنلا كۆرۆنمە ھەجىمنىڭ مىقدارى تۇراقلىق دەپ ئىتىشقا بولىدۇ.«ئالەمنىڭ كىڭىيىشى»نىڭ يەنە بىر لىمىت چىكى بار دەپ قارىساق مۇشۇ«پەيىت»نىڭ ئۆزىمۇ بىر «كىڭيىش تۇراقلىغى»لا ھىساپلىنىدۇ.بۇ يەردە ئېنىق بولۇشقا تىگىشلىك بولغان نۇقتا مۇشۇ«پەيىت»نىڭ چامىسىدىن ئىبارەت.كۆرۆنمە ھەجىمگە نىسبەتەن ئىتقاندا قالغان پۈتكۈل جەريانلار ئۆگىرىشچاندۇر.
زىچلىغى«ئەڭ چوڭ»ۋە«ئەڭ كىچىك» دەيدىغان مۇشۇنداق بىرتەسۋىرنى بىز ئادەتتەئاتالمىش «ماددا ھالەتلىرى»نىڭ ھەرقاندىغىغا قوللىنىمىز.پەقەت«ئېن»دىن باشقا ھەر قانداق فىزىكىلىق ۋە كوسمۇلوگىيىلىك رىيالىققا نىسبەتەن بۇ ساقلانغىلى بولمايدىغان بىلىش ۋە ئىپادىلەش شەكلى.مەيلى ماكرۇ ياكى مىكرۇ نۇقتىدىن ئىتايلى ،مەيلى كونكىرىت جىسىم ياكى بىر پۈتۈن فىزىكىلىق ئالەم نۇقتىسىدىن ئىتايلى ھەممىسىنىڭ چوڭ ۋە كىچىكلىكتىن ئىبارەت ئىككى قۇتۇپلۇق لىمىت چىكى بار.
ــــــــــــ قاسىم سىدىق
2012.1.16
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا ق.سىدىق تەھرىرلىگەن. ۋاقتى 2012-9-10 11:38
| 
يوللىغان ۋاقتى 2012-9-9 19:12:04
