دەرس تىمىسى : پارالىللپىپىد ۋە كۇپنىڭ ھەجىمى

18709970564

دەرس تىمىسى :      پارالىللپىپىد ۋە كۇپنىڭ ھەجىمى
ۋاقتى          : 2015 -يىلى 3-ئاينىڭ30-كۇنى
ئوقۇتۇش مەزمۇنى :  پارالىللپىپىد ۋە كۇپنىڭ ھەجىمى 1-2-مىسال،ئىشلەپ بېقىڭ ئۆتۇلىدۇ.
ئوقۇتۇش نىشانى:
   (1)بىلىم ۋە ماھارەت :  پارالىللىپىپد ۋە كۈپنىڭ ھەجىمىنى ھېسابلاش جەرياننى چۈشىنىش  ۋە ھەجىمىنى ھېسابلاش فورمۇلىسىنى ئەستە ساقلاش .پارالىللپىپىد كۈپنىڭ ھەجىمىنى ھېسابلاش فۇرمۇلىسىدىن پايىدىلنىپ مۇستەقىل ھېسابلاش ئېلىپ بارالايىدىغان بۇلۇش .
(2)جەريان ۋە ئۇسۇل : چۈشەندۇرۇش،مۇستەقىل پىكىر قىلشىقا يىتەكلەش،قوزغىتىش ئۇسۇلىرى  ئارقىلىق ئوقۇغۇچىلارنىڭ جىسملارنىڭ ھەجىمى ھېسابلاش جەريانى پىشىشىق ئىگەللىتىدۇ .
(3)ھېسيات پوزتىيىسى ۋە قىممەت قارشى :
شەكىللەر بىلەن ئىجتىمائى تۇرمۇشىنىڭ زىچ مۇناسىۋىتىنى چۈشىنىش بۇ جەھەتتىكى بىلملەرنى  تىرشىپ ئۈگىنىش .
مۇھىم نوقتا :پارالىللپىپىد ۋە كۈپنىڭ ھەجمىنى ھېسابلاش فورمۇلىسىنىڭ كەلتۈرۇلۇپ         چىقىرلىش جەرياننى چۈشىنىش .فورمۇلىنى ئەستە ساقلاش .
قىيىن نوقتا :فورمۇلىنى قوللىنىپ ،ئەمەليەتتە ئۇچىرىغان مەسىللەرنى ھەل قىلالايدىغان بۇلۇش
ئوقۇتۇش ئۇسۇلى : چۇشەندۇرۇش ،يىتەكلەش، مەشقلەندۇرۇش،قوزغىتىش، رىغبەتلەندۇرۇش ئۇسۇلى .
ئۇگۇنۇش ئۇسۇلى : مۇستەقل ئۇگۇنۇش ،پىكر يۇرگۇزۇش، ھەمكارلىشىپ ئۇگۇنۇش .
.ئوقۇتۇش جەريانى :
ساۋاقداشلار، قاغىنىڭ سۇ ئىچىشى دېگەن تىكسسىت ئىسڭلاردىمۇ؟مەزمۇنىنى كىم سۆزلەپ بىرىدۇ؟ ئوقۇغۇچىلارغا سۆزلىتىپ ئاندىن تۆۋەندىكى سۇئاللار سورلىدۇ.
(1) قاغا قانداق ئاما ل تاپتى؟
(2)بۇنىڭدىن نىمىنى ھىس قلدىڭلار؟
ئوقۇغۇچىلارغا ھس قلغانلىرىنى سۆزلىتىپ، ئاندىن يېڭى دەرىسكە باشلاپ كىرىمەن.
جاۋاپ بىرىڭ :     (1)ھەجىم دىگەن نىمە ؟
    بىر جىسىمنىڭ بوشلۇقتا ئىگەللىگەن ئورنىنىڭ چوڭ كىچىكلىكى جىسىمنىڭ ھەجىمى دەپ ئاتىلىدۇ.
ھەجىمنى ئۆلچەشتە ئىشلىتىلىدىغان ھەجىم بىرلكلىرىدىن كۇپ سانتىمىتر، كۇپ دىستىمىتىر،كۇپ مىتىر قاتارلىقلار بار.
قىر ئۇزۇنلۇقى1 مىتىر بولغان كۇپنىڭ ھەجىمى1كۇپ مىتىر كىلىدۇ،1 دىستىمىتر بولغان كۇپنىڭ ھەجىمى 1 كۇپ دىستىمىتر كېلىدۇ،1سانتىمىتىر بولغان كۇپنىڭ ھەجىمى1 1سانتىمىتر كېلىدۇ.
ساۋاقداشلار، 1سانتىمىتر،1كۇۋادىرات سانتىمىتر 1سانتىمىتر ،1كۇپ سانتىمىترلارنىڭ قانداق مىقدارلارنى ئۆلچەشتەئىشلىتىلىدۇ؟ كىم جاۋاپ بىرىدۇ؟
ئوقۇغۇچىلار ئىختىيارى جاۋاب بىرىدۇ، 1سانتىمىترئۇزۇنلۇق بىرلىكى ،  1 كۇۋادىرات سانتىمىتر يۇز بىرلكى  1 كۇپ سانتىمىتر ھەجىم بىرلىكى.
پارالىللپىپىدىنىڭ ھەجىمى ئۇنىڭ ئۇزۇنلۇقى،كەڭلىكى،ئېگزلىكىنىڭ كۆپەيتمىسىگە تەڭ.
   ئارقىلىق ئىپادىلىندۇ. V   ھەجمنى
پارالىللپىپىدىنىڭ ھەجىمنى ھېسابلاش فۇرمۇلىسىنى يازىدۇ :                                 
V=abh
1-مىسال ئوقۇپ چۈشەنىدۇرلىدۇ،ئوقۇغۇچىلار ھېسابلايىدۇ .
1-مىسال :بىر پارالىللپىپدىنىڭ ئۇزۇنلۇقى 7سانىتىمىتىر ،كەڭلىكى 4سانىتمىتىر ،ئىگىزلىكى 3   سانىتمىتىر بولىسا ،ھەجمى قانچىلىك بۇلىدۇ ؟
  بىرلىشى :  a=7cm        b=4cm           h=3cm
   تەلەپ :  v=?
  يېشىش:
  v=abh
7X4X3
=84  
جاۋابى :ئۇنىڭ ھەجمى 84سانىتىمىتىر بۇلىدۇ .
پارالىللپىپىد بىلەن كۈپنىڭ مۇناسىۋتىگە ئاساسەن ،كۈپنىڭ ھەجمى قانىداق                 ھېسابلىندىغانلىقنى  بىلەمسىز ؟
ئىپادىلىسەك:a قىر ئوزۇنلىقىنى بىلەن    بىلەن،v ئەگەر كۇپنىڭ ھەجمىنى
     كۈپنىڭ ھەجىم فۇرمۇلىنى مۇنداق يېزىشىقا بۇلىدۇ :
V=a3  ياكى   V=aaa
  2.مىسال :
بىرىلشىنى ئوقۇپ بىرىدۇ .ئوقۇغۇچىلار فۇرمۇلىغا ئاساسەن ھېسابلايىدۇ .
كۆپ شەكىللىك بىر پارچە تاش ماتىرىيالنىڭ ھەجىمى قانچە كۆپ دىسىتىمىتىر بۇلىدۇ ؟           v  =    aaa                                                   
                                                6    ×  6   ×   6  =
                                                          216      =
جاۋابى :بۇ تاش ماتىرىيالنىڭ ھەجىمى 216دىستىمىتىر بۇلىدۇ .
پارالىللپىپىد ياكى كۇپىنىڭ ئاستىنىقى يېقىنىڭ يۈزى ئاساسىنىڭ يۈزى دەپ ئاتىلىدۇ .

      
               


پارالىللپىپىد ياكى كۇپنىڭ ئاساتىنىقى يېقىنىڭ يۈزى ئاساسىنىڭ يۈزى دەپ ئاتىلدۇ .
ئوقۇتقۇچى :بۇ ئىكككى شەكىلنىڭ ئاساسىنىڭ يۈزىنى ھېسابلايىمىز ؟  
   S=  ab                         s=aa            ئوقۇغۇچى
ئوقۇتقۇچى :ئۇنىداقىتا پارالىللپىپىد ياكى كۇپنىڭ ھەجىمى ئاساسىنىڭ يۈزىگە         ئىگىزلىكنى كۆپەيىتىش ،كۇپنىڭ ھەجىمىنى ئاساسىنىڭ يۈزىگە يەنە قىر ئۇزۇنلۇقىنى       كۆپەيىتىش كېرەكىلىكىنى ئېيىتىپ بىرەلىشى مۇمىكىن .
ئوقۇتقۇچى :ئوقۇغۇچىلارنى ئۆزلىرى جۇلاسە چىقىرىشىقا يىتەكلەيىدۇ .
         ئىگىزلىكى      ×    كەڭىلكى     ×   ئۇزۇنلۇقى     =    پارالىللپىپىدنىڭ ھەجىمى
      قىر  ئۇزۇنلۇقى × قىر  ئۇزۇنلۇقى    ×     ئۇزۇنلۇقى      =  كۇپنىڭ ھەجىمى
شۇنىڭ ئۈچۈن پارالىللپىپىد ياكى كۇپنىڭ ھەجىمىنى مۇنىداق ھېسابلاشىقمۇ بۇلىدۇ.
        ئىگىزلىكى  ×  ئاساسىنىڭ يۈزى     =   پارالىللپىپىد (ياكى كۇپنىڭ )ھەجىمى

دوسىكا لايىھىسى :        پاراللېلپىپد ۋە كۇپنىڭ ھەجىمى
2-مىسال:                       1-مىسال:
تاپشۇرۇق :     ئشلەپ بېقىڭ 2-سى
مۇستەھكەملەش مەشقى: بوش ئۇرۇننى تولدۇرۇڭ؟
(1) جىسىم ئىگەللىگەن(            ) چوڭ –كىچىكلىكى (         )ھەجىمى دەپ ئاتىلىدۇ.
(2) پاراللېلپىپد ۋە كۇپنىڭ ھەجىمىنى ھېساپلاش فورمۇلسىنى يېزىڭ؟
(  )×(   )=(    )
تەستىق پىكىرى:
دەرسىتىن كىيىنكى يەكۇن :