باغداشقا سەپەر

تۇرغۇن666

         1- باغداشقا سەپەر
           ظوقذتذش نئشانئ:
تىكئستنئ ەىسياتلئق ظوقذپ، ظاپتور تەسؤئرلئگەن مەنزئرئلەرنئ ەىس قئلدذرذپ ظوقذغذچئلارنئڭ تەبئظەتنئ قئزغئن سأيإش،تەبئظئي گإزەللككە يىقنلئشش ەىسياتئنئ يىتئدإرإش.
موەئم نوقتا:ظاپتذر تەسؤرلئگەن مەنزئرلەرنئ،ظذنئڭ ەىسياتئنئ ەىس قئلدذرذش ظارقئلئق،ظوقذغذچئلارنئڭ تەبئظەتنئ قئزغئن سأيإش، تەبئظئي گإزەللئككە يىقئنلئشش ەىسياتئنئ يىتلدإرإش.
ەەل قئلئش چارئسئ:مەنزئرە تەسؤئرلئرنئ ظذقذتذش
      قئيئن نوقتا:  ظوقذغذچئلارغا ظاپتورنئڭ باغداشقا بولغان چوڭقذر ەىسياتئنئ ەىس قئلدذرذش.
ەەل قئلئش چارئسئ:تىكئست ؤەقەلئكئنئ بايان قئلدذرذش
ظذقذتذش ظذسذلئ:مذستەقئل ظإگنئش،ەەمكارلئشئپ ظإگنئش
     ظوقذتذش جەريانئ:
دەرسكە باشلاپ كئرئش                                          
1.        بئز بذرذن تەبئظەت مەنزئرلئرئ تەسؤئرلەنگەن ظەسەرلەرنئ ظأگەنگەنمذ؟ ظەسلەپ بىقئڭ، قايسئ ظەسەرلەرنئ ظأگەنگەن؟
2.        سئز باغداشقا بىرئپ باققانمذ؟ باغداش توغرسئدا نىملەرنئ بئلئسئز؟
3.        سئز يذرتئڭئزدئكئ يەنە قانداق مەنزئرلئك جايلارنئ بئلئسئز؟


  بذ تىكئست بئر پارچە نەسئر بولذپ، تىكئستتە ظاپتور تولذپ تاشقان ەىسياتئ بئلەن باغداشنئ تەسؤئرلەپ، كأز ظالدئمئزدا ظاجايئپ گإزەل بئر دذنيانئ نامايان قئلئپ، تەبئظەتنئ ؤە تەبئظئيلئكنئ قئزغئن سأيإش ەىسياتئنئ ظئپادئلگەن،ظوقذتذشتا:
1.        ظوقذغذچئلارنئ ماؤزذنئ تەسەؤؤذر قئلئشقا يئتەكلەپ،تىكئستتە كئمنئڭ باغداشقا بارغانلئقئ، ظذ يەردە نىملەرنئ كأرگەنلئكئ توغئرسئدا تەسەؤؤذر قئلدذرذپ، ظوقذغذچئلارنئڭ تىكئست ظوقذش ظئستئكئ قوزغئتئلئدذ.
2.        تىكئستنئ دەسلەپكئ قەدەمدە ظوقذشقا تەشكئللەپ،ظوقذغذچئلارنئ ظاپتورنئڭ باغداشقا سەپەر قئلئش يولئدا ؤە باغداشتا نىملەرنئ كأرگەنلئكئ توغئرسئدئكئ مەزمذنلارنئ سئزئپ چئقئپ،مذزاكئرلئششكە يئتەكلئندذ .
3.        تىكئستكە نىمە ظإچإن «باغداشقا سەپەر» دەپ ماؤزذ قويذلغان؟تىكئستتكئ قايسئ جإملئلەردئن ظاپتورنئڭ باغداشقا بولغان چوڭقذر ەىسياتئنئ كأرؤالغئلئ بولئدذ؟ ظوقذغذچئلارغا تىكئستنئ يەنئمذ پئششئق ظوقذتذپ، ظاپتذرنئڭ باغداشقا بولغان چوڭقذر ەىسياتئ تەسؤئرلەنگەن مذناسئؤەتلئك سأز-جإملئلەرنئ تاپقذزذپ، ظوقذتذپ ەىس قئلدذرذپ، ظاندئن يەنە پئكئر ظالماشتذرذشقا تەشكئللئنئدذ.
4.        تاپشذرذق :تىكئستنئ قايتا ظوقذپ ،تىكئستتە ظئشلئتئلگەن ظئستلسئتئكئلئق ؤاستئلەرنئ تىپئپ كىلئڭلار.            
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:


1.باغداشقا سەپەر (2-ساظەت )
      ظوقذتذش نئشانئ:
ظاپتورنئڭ ظوخشئتئش ، جانلاندذرذش ، تەسەؤؤذر قئلئش قاتارلئق ظذسذللارنئ قوللئنئپ ەىسياتنئ ظئپادئلەشتەك ماەارئتئنئ ظأگنئش.
نوقتئلئق سأز-جإملئلەرنئڭ مەنئسئنئ چإشئنئپ ،ظأزئ ياقتذرغان جإملئلەرنئ يادلئؤىلئش.
       موەئم موقتا:تىكئستنئ ەىسياتلئق ظوقذپ يىڭئ سأز مەنئسئنئ ظئگلەش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:يىڭئ سأزلەرنئڭ مەنئسنئ ظذقذغذچئلار گذرذپپئلار ظارا ەەل ەەل قئلدذ.
       قئيئن نوقتا: ظاپتورنئڭ ەەرخئل ؤاستئلار ظارقئلئق ەىسياتنئ ظئپادئلەش ظوسذلئنئ ظئگلەش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ: ظوقذغذچئلار  ظئستئلئستئكئلئق ؤاستئلەرنئ تىپئشقا يئتەكلئندذ.
ظوقذتذش ظذسذلئ:مذستەقئل ەەم ەەمكارلئشئپ ظإگنئش
ظئدئيؤئ تەربئيە:تەبظەتنئ سإيإش تەربئيسئ بئرئلدذ.
ظوقذتذش جەريانئ :

       دەرسكە باشلاپ كئرئش ؤە تەييارلئق سئناق:
1.        سأز بئرئكمئسئ تإزإڭ .
ظاپظاق قارلئق (              )         مىەرئ ظئسسئق (                 )      ەەيؤەتلئك (          )
بەرئكەتلئك (               )     كأككە كإتإرإلگەن (                )       تارئخئ (             )
2.        باغداش تىغئدا تأت پەسئل مەنزئرسئنئ بئرلا ؤاقئتتا نەزئرئڭئزدئن ظأتكإزەلەمسئز؟
(                                 )پاك – غذبارسئز قئش پەسئلنئ، (                                )ياز مەنزئرسئنئ،(                       )باەار پەسئلنئ ، (                         )مول ەذسذللذق كإز پەسئلنئ ظەسلئتئدذ.
  بذ ظەسەرنئڭ تئلئ جانلئق ،مول،ظاپتور باغداش مەنزئرلئرئنئ ناەايئتئ ظئنچئكئلئك بئلەن كأزەتكەن، ظوقذغذچئلارنئڭ تئل ظأگنئش،تئل توپلئشئدئكئ ياخشئ ماتئريال،شذڭا ظوقذتذشتا :
1.        ظوقذغذچئلارنئ تىكئستنئ يەنە بئر قىتئم ظوقذشقا يئتەكلەپ، ظاپتورقوللانغان ظوخشئتئش، جانلاندذرذش، تەسەؤؤذر قاتارلئق ؤاستئلار قوللئنئلغان جإملئلەرنئ تىپئپ چئقئشقا يئتەكلەپ،ظأزئنئڭ موشذنداق تەسئراتلئرئنئ جانلئق ظئپادئلەپ بىرشكە يىتەكلئنئدذ.
2.        تىكئستنئ ظأگئنئش جەريانئدئكئ ظذچئرئغان ،مەنئسئنئ ەەل قئلالمئغان سأز-جإملئلەرنئ تىپئپ ، گذرذپپئلار بويئچە مذزاكئرلئشئپ مەنئسئنئ ەەل قئلئشقا يىتەكلئنئدذ. ظاخئرئدا سئنئپ ظئچئدە كوللئكتئپ ەەل قئلنئدذ.
3.        ظوقذغذچئلارنئ تىكئستنئ ەىسياتلئق ظوقذشقا يىتەكلەپ ، ظوقذش جەريانئدا تئلنئڭ سىەرئ كإچئ ەىس قئلدذرئلئدذ،
تاپشذرذق :  تىكئست ظئچئدئن ظأزئڭئز ياقتذرغان قئسئملارنئ يادلئؤىلئڭ .

دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:



2. تاغ يامغذرئ
                                          
     ظوقذتذش نئشانئ :
تىكئسئتنئ ەىسياتلئق ظوقذپ ، يىڭئ سأزلەرنئڭ مەنئسنئ چإشنئؤىلئش. تىكئست مەزمذنئنئ ظئگلەش.  تاغ يامغذرئدئن ەذزذر ظىلئش
     موەئم نوقتا:تاغ يامغذرئدئن ەذزذر ظالدذرذش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:يامغذر مەنزئرسئ ظئپادئلەنگەن جإملئلەرنئ ظذقذتذش.
     قئيئن نوقتا:يىڭئ سأز مەنئسنئ ظئگلەپ ،سأز توپلاش ظادئتنئ يئتئلدإرإش
.ەەل قئلئش ظذسذلئ:يىڭئ سأزلەر مەنئسنئ گذرذپپئلار ظارا ەەل قئلئش
ظذقذتذش ظذسذلئ:مذستەقئل ظإگنئش ،گذرذپپئلار بذيئچە ظإگنئش
      ظوقذتذش جەريانئ :
دەرسكە باشلاپ كئرئش
يامغذر يىغئشتئن ظئلگئرئ تەبئظەتتە قانداق ظأزگئرئشلەر بولئدئغانلئقئنئ ظىيتئپ بىرەلەمسئز؟
سئز تاغ يامغذرئنئ كأرإپ باققانمذ؟
بذ بئر پارچە ظاجايئپ گإزەل لئرئك نەسئر بولذپ ، ظاپتور ظأزگئچە تەسئراتئ ، ەەيران قالارلئق باغلانما تەسەؤؤذرئ ، ظويناق قەلئمئ بئلەن بئر پارچە جانلئق ەەم تەسئرلئك تاغ يامغذرئ مەنزئرە رەسئئمنئ نامايان قئلئپ بەرگەن ، ەەربئر سأز – جإملئسئدئن ظاپتورنئڭ تاغ يامغذرئغا ، تەبئظەتكە بولغان چوڭقذر سأيإنإش ەىسياتئنئ كأرإؤالغئلئ بولئدذ. ظوقذتذشتا :
1.        تىكئستنئ ظأزلئرئ ياقتذرغان ظذسذلدا دەسلەپكئ قەدەمدە ەىسياتلئق  ظوقذشقا تەشكئللەپ ، ظوقذغذچئلارغا تاغ يامغذرئ يىغئش ظالدئدئكئ ، يىغئؤاتقان چاغدئكئ ، توختئغاندئن كىيئنكئ تەرتئپ بويئچە تەسؤئرلەنگەنلئكئ ظايدئڭلاشتذرذلذپ ، مەزمذنئ ظئگەللتئلئپ ، ظوقذغذچئلارنئ تىكئستنئ توغرا ، راؤان ظوقذشقا يىتەكلئنئدذ.
2.        تىكئستنئ يەنە بئر قىتئم ظوقذشقا يىتەكلەپ ، مەنئسئ چإشئنئكسئز سأزلەرنئ ظايرئپ چئقشقا ،گورذپپئلار بويئچە موزاكئرە قئلئشقا تەشكللئنئپ ،ظاخئرئدا كوللئكتئپ ەەل قئلنئدذ.
تاپشذرذق : «باغلانما تەسەؤؤذر» توغئرسئدا ماتئريال توپلاپ كىلئڭ.

دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:









2.تاغ يامغذرئ(2-ساظەت )
          ظوقذتذش نئشانئ :
  ظاپتذرنئڭ تاغ يامغذرئغا بولغان سأيإنإش ەىسياتئنئ ەىس قئلئش، ظأزئ ياقتذرغان قئسمئنئ يادلئؤىلئش،
ظاپتورنئڭ تاغ يامغذرئنئ قانداق ظەستايئدئل كأزەتكەنلئكئنئ ، يامغذرنئڭ ظاؤازئنئ قانداق كأڭإل قويذپ ظاڭلقئغانلئقئنئ،ەىس قئلئپ ، باغلانما تەسەؤؤذر قئلئش ؤە تەسەؤؤذر قئلئش ظارقئلئق ، ظأزگئچە تەسئراتئنئ ظئپادئلەش ظذسذلئنئ داؤاملئق ظأگئنئش.
      موەئم نوقتا:  ظاپتذرنئڭ تاغ يامغذرئغا ،تەبئظەتكە بولغان سأيإنإشنئ،شذنداقلا تىكئست تئلئنئڭ گإزەللئكئنئ ەىس قئلدذرذش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:ظاپتذرنئڭ تەبظەتكە بولغان مذەاببئتئ ظئپادئلەنگەجإملئلەرنئ ظذقذتذش
قئيئن نوقتا:ظەسەر تئلئنئڭ سىەرئ كإچئنئ ەىس قئلئپ ، تئل بايلئقئنئ موللاشتذرذش، باغلانما تەسەؤؤذر قئلئش ؤە تەسەؤؤذر قئلئش ظارقئلئق ، ظأزگئچە تەسئراتئنئ ظئپادئلەش ظذسذلئنئ داؤاملئق ظأگئنئش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:باغلانما تەسەؤذر ەەققئدەچذشەنجە بئرئش.
ظئددئيؤئ تەربئيە:گإ زەللئكنئ سإيإش تەربئيسئ بئرئلدذ.
ظوقذتذش ظذسذلئ:ظذقذغذچئلار مذستەقئل ظئزدئندذ ؤە يئتەكلئندذ
        ظوقذتذش جەريانئ :
ظالدئن سئناق
1.        تأؤەندئكئ سأزلەرنئڭ يىقئن مەنئسئنئ يازالامسئز؟
تإڭلإك _                                          تذيغذ_                  
شإركئنئش_                                        غەرەزسئز_
2.        تىكئستتئكئ جإپ سأزلەرنئ يىزئپ بىقئڭ.
دەرسكە باشلاپ كئرئش
1.        تىكئستنئ يەنە بئر قىتئم ظوقذپ ،تەپسئلئ چإشئنئش. «ظاپتور تاغ يامغذرئنئ قانداق ظەستايئدئل كأزەتكەن ؟ يامغذر ظاؤازئنئ قانداق كأڭإل قويذپ ظاڭلئغان ؟»دىگەن سوظاللار ظارقئلئق ظوقذغذچئلارنئ تىكئستنئ يەنە بئر قىتئم ظوقذشقا تەشكئللەپ ، موناسئؤەتلئك جإملئلەرنئڭ ظاستئغا سئزدذرذپ ، شذ ظارقئلئق ظاپتورنئڭ تىكئستكە يوشذرذنغان ەىسياتئنئ ؤە تئل ظئپادئلەشتئكئ ظالاەئدئلكئ ەىس قئلدذرلئدذ. ظاندئن پئكئر ظالماشتذرذشقا تەشكئللەپ ، ظوقذغذچئلارنئ تاغ يامغذرئ رىتئملئق ؤە جانلئق تەسؤئرلەنگەن جإملئلەرنئ ەىس قئلئشقا نوقتئلئق يىتەكلئنئدذ .
2.        تىكئستنئ تەكرار ظوقذشقا يىتەكلەپ ، ظاپتورنئڭ كأزئتئش ، ظاڭلاش ، شذنداقلا ظاجايئپ باغلانما تەسەؤؤذر ەەم تەسەؤؤذر قئلئش ، ظوخشئتئش ، جانلاندذرذش قاتارلئق كأپ خئل ؤاستئلەرنئ قوللئنئپ ، ظأزئنئڭ تاغ يامغذرئغا بولغان ظأزگئچە تەسئراتئنئ ظئپادئلگەنلئكئنئ ، بذ گإزەل ، لئرئك سأزلەرنئڭ ظارقئسئدا ظاپتورنئڭ تاغ يامغذرئغا بولغان سأيإنإش ەىسياتئ ظئپادئلنئؤاتقانلئقئ ەىس قئلدذرلئدذ.
3.        ظوقذغذچئلارنئڭ تەسئراتلئرئ ، بىشئدئن كەچإرگەنلئرئ ظاساسئدا ،تىكئستنئ مذستەقئل ظوقذشقا ، قئستذرما رەسئمنئ كأزئتئشكە يىتەكلەپ ،ظوخشاشمايدئغان نوقتئلاردئن پئكئر ظالماشتذرذشقا ظئلەام بئرئلئدذ.
        تاپشذرذق: تىكئستتئكئ ظأزئڭئز ياقتذرغان جايلارنئ تاللاپ يادلاپ كىلئڭ ەەم نادئر جإملە ، ظابزاسلارنئ كأچإرإپ يىزئؤىلئڭ .
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات



3.ەاشارەتلەر كەنتئ
     ظوقذتذش نئشانئ :
تىكئسئتنئ ەىسياتلئق ظوقذپ ، يىڭئ سأز-جإملئلەرنئڭ مەنئسنئ چإشنئؤىلئش. تىكئستنئ ظابزاس -بألەككە ظايرئپ، مەزمذنئنئ ظئگلەش.
ظوقذغذچئلارنئ ظاپتورغا ظەگئشئپ بئر قىتئملئق غەلئتە ساياەەت قئلئپ بىقئشقا يىتەكلەپ ، بذ ظارقئلئق ظاپتورنئڭ تەبئظەتنئ ، جانئؤارلانئ قئزغئن سأيإش ەىسياتئنئ ەىس قئلدذرذش .
        موەئم نوقتا :تىكئستنئ ظأگئنئش ظارقئلئق ،ظاپتورنئڭ تەبئظەتنئ ، جانئؤارلانئ قئزغئن سأيإش ەىسياتئنئ ەىس قئلدذرذش .
ەەل قئلئش ظذسذلئ: مەننئڭ جانؤارلارنئ كإزەتكەن جايلئرئنئ ظذقذتذش
     قئين نوقتا:يىڭئ سأز-جإملئلەرنئڭ مەنئسنئ ظئگلەش. تىكئستنئ ظابزاس -بألەككە ظايرئپ، مەزمذنئنئ ظئگلەش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:ظذقذغذچئلار گذرذپپئدا ەەمكارلئشئدذ ەەم يئتەكلئندذ.
ظذقذتذش ظذسذلئ:مذستەقئل،ەەمكارلئشئش،مذزاكئرە ظذسذلئ قولئنئلدذ.
       ظوقذتذش جەريانئ :
دەرسكە باشلاپ كئرئش سأزئ
سأزلەپ بىقئڭ .
سئزگە ظەڭ تونذشلذق ەاشاراتلار قايسئ ؟
سئز قايسئ ەاشاراتنئڭ ظالاەئدئلكئنئ چإشەندإرإپ بىرەلەيسئز؟
بذ تىكئستتە ظاپتورنئڭ غەلئتە تەسەؤؤذرئ ، يەنئ ظاپتورنئڭ نەزئرنئڭ  ظأمئلەپ كىتئؤاتقان قوڭغذزلارغا ظەگئشئپ ، بئر قىتئملئق غەلئتە ساياەەتنئ باشلئؤەتكەنلئكئ ظوتتذرئغا قويذش ظارقئلئق ، ظذنئڭ تەبئظەتنئ ، كئچئك ەاشاراتلارنئ ياخشئ كأرإش ەىسياتئ ظەكئس ظەتتإرإلگەن . ظوقذتذشتا:
1.        ظوقذغذچئلارنئ تىكئئستنئ دەسلەپكئ قەدەمدە ظوقذشقا يىتەكلئنئدذ ، بئر تەرەپتئن ظوقذغاچ ، بئر تەرەپتئن تىكئستنئڭ قاتلاملئرئنئ ظىنئق ظايرئشقا يىتەكلەش ظاساسئدا ،تىكئستنئ بئر پإتإن ظئگلەش ظەمەلگە ظاشرذلئدذ . بذ تىكئست 11ظابزاس ، ظإچ قاتلامغا بألئنئدذ ،3-4-ظابزاس ساياەەتنئڭ 1-2-مەيدان كأرإنإشئ بولذپ ،بذ ظئككئ مەيدان كأرإنإشتئكئ پىرسوناژلارنئڭ ظئپادئلئگەن رولئنئڭ ظوخشاشمايدئغانلئقئ ظئگەللئتئلئدذ ەەم ظوقذغذچئلارغا قاتلاملئرئنئڭ مەزمذنئنئ يئغئنچاقلئتئش ظارقئلئق ظاپتورنئڭ ساياەەت جەريانئنئ تەرتئپلئك ظورذنلاشتذرذپلا قالماي ، ەاشاراتلار كەنتئ ؤە ەاشاراتلار تذرمذشئنئ ظئنچئكلئك بئلەن كأزإتإپ ەەم ظاجايئپ تەسەؤؤذرلارنئ قئلئپ ، ظەسەرگە ظأزئنئڭ تەبئظەتنئ ، جانئؤارلانئ قئزغئن سأيإش ەىسياتئنئ سئڭدإرگەنلئكئ ظئگەللتئلئدذ .
2.        تىكئستنئ ظابزاس -بألەككە ظايرئپ، مەزمذنئنئ يئغئنچاقلاش جەريانئدا مەنئسئ چإشنئكسئز سأز –جإملئلەر گە بەلگە قويذشقا يىتەكلەپ ،مەنئسئ ظئگەللتئلئدذ . يىڭئ سأزلەرگەسأز بئرئكمئسئ ، جإملە تإزإش مەشقئ ظشلئنئپ يىڭئ سأز ەەققئدئكئ بئلئم مذستەەكەملئنئدذ.
تاپشذرذق :ظاپتورنئڭ ەاشاراتلار كەنتئنئ قانداق كأزەتكەنلئكئ توغئرسئدئكئ جإملئلەرنئ تىپئپ كىلئڭ.
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:



.3ەاشاراتلەر كەنتئ(2-ساظەت )
     ظوقذتذش نئشانئ :
تىكئئستنئ ەىسياتلئق ظوقذش ظاساسئدا ،ظاپتورنئڭ قانداق كأزەتكەنلئكئ ، ، باغلانما تەسەؤؤذر قئلئش ؤە تەسەؤؤذرئنئ قاناتلاندذرذپ ظأزگئچە تەسئراتئنئ قانداق ظئپادئلگەنلئكئنئ ەىس قئلدذرذش.
موەئم نوقتا:ظاپتورنئڭ قانداق كأزەتكەنلئكئ
ەەل قئلش ظذسذلئ:ظاپتذرنئڭ كإزتئش جەريانئنئ ظوقذغذچئلار سأزلەيدذ.
  قئين نوقتا: باغلانما تەسەؤؤذر قئلئش ؤە تەسەؤؤذرئنئ قاناتلاندذرذپ ظأزگئچە تەسئراتئنئ قانداق ظئپادئلگەنلئكئنئ ەىس قئلدذرذش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ: باغلانما تەسەؤذر بئلەن تەسەؤذرنئڭ پەرقئ ەەققئدە چذشەنجە بئرئلدذ.
ظوقذتذش ظذسذلئ:مذزاكئرەەەم مذلاەئزەظذسذلئ قوللئندذ.
ظئدئيؤئ تەربئيە:ەاشارەتلەرنئ ظاسراش تەربئيسئ بئرئلدذ.
     ظوقذتذش جەريانئ :
ظالدئن سئناق:
سئزئق ظارقئلئق تذتاشتذرذڭ .
بإككئدە              يئراق                         زوقلئنئپ                         كأڭإللإك
قاراش                 ماكان                       ظورمان                           سەپەر
مەنئسئنئ يىزئڭ
دالا-                                                 غەلئتە –
تەؤەككذل -                                          ظئنژىنىر-

1.        ظوقذغذچئلارنئ تىكئستنئ تەپسئلئ ظوقذشقا يىتەكلەپ « ظاپتورنئڭ تەسەؤؤذرئ مول ، تەسئراتئ ظأزگئچە بولذپ، بولارنئ تىكئسئتنئڭ قايسئ جايلئرئدئن كأرإؤالغئلئ بولئدذ؟» دىگەن سوظالنئ چأرئدئگەن ەالدا  تەپەككذر قئلئشقا يىتەكلئنئدذ. ظالدئ بئلەن ظوقذغذچئلارنئ ظاپتوركأزەتكەن ەاشاراتلارر پاظالئيتئ ، شونداقلا موەئتقا دئققەت قئلئشقا يىتەكلەپ ، ظاندئن ظاپتورنئڭ قانداق تەسەؤؤذر قئلغانلئقئ ،قانداق بئر ظئدئيئؤئ ەىسياتنئ ظئپادئلئگەنلئكئ توغئرسئدا ظويلئنئشقا  ،موزاكئرە قئلئشئقا يىتەكلئنئدذ .
2.        تىكئستنئڭ نذرغذن يەرلئرئدە تەپەككذر قئلئشقا بوشلذق قالدذرذلغان ، ظوقذغذچئلارنئ يەنئمذ بئر قەدەم ظئلگئرلەپ تەپەككذر قئلدذرذلئدذ. مەسلەن : تىكئسئتنئڭ توققذزئنچئ ظابزاسئدا « مەن يەنە نورغذن ظئشلارنئ كأردإم ...» دىگەن  . «مەن» يەنە نىملەرنئ كأرإئشئ مإمكئن ؟......
3.        ظوقذغذچئلارغا تىكئستنئ تەكرار ظوقذتذش ظاساسئدا ،تذرمذشتا بىشئدئن ظأتكەنلئرئنئ ظەسلئتئپ ، بالئلئق قەلبئدئكئ بالئلارچە ظئشلارنئ سأزلەپ بىقئشقا قوزغئتئلئدذ، ظوقذغذچئلارنئ ظأزلئرئ تەبئظئي ەالدا ەاشاراتلارنئ كأزئتئپ باققان تذرمذش كەچإرمئشلئرئنئ ظەسلەشكە يىتەكلەپ ، ظذلارنئڭ ظأزگئچە تەسئراتئ ، مول تەسەؤؤذرئ يئتئلدإرلئدذ.تىكئستنئ پئششئق ظوقذش جەريانئدا تىكئستتئكئ ظئددئيؤئ ەىسياتنئ ، بالئلارچە قەلئبنئ ، تەبئظەتكە تەلپإنإپ توردئغان بالئلارچە قئزقئشنئ ەىس قئلدذرذپ ، شذ ظاساستا ظوقذغذچئلارنئڭ تەسەؤؤذرئنئ قاناتلاندذرذپ يىزئپ بىقئشقا يىتەكلەپ ، ظأزلئرئ كأزئتئپ باققان بئرەر ەاشارەتنئ يىزئپ بىقئشقا تەشكئللئنئدذ.
       تاپشذرذق:تأؤەندئكئ ەىكمەتلەرنئ ظەستە ساقلئؤىلئڭ .
ەىچكئم مذؤەپپەقئيەت ؤە بئلئمگە ظأزئچە ظىرئشەلمەيدذ، تئرئشچانلئق ؤە جاسارەت ظارقئلئق ظىرئشەلەيدذ.
تذرمذش_ مەڭگإ تئرشئش- تئرمئشئش دىمەكتذر.قانچە كأپ ظئزدەنگەنسئرئ شذنچە كأپ بئلئم ؤە مول تەجرئبە – ساؤاققا ظئگە بولغئلئ بولئدذ.
«مذز داؤان » توغئرسئدا ماتئريال توپلاپ كىلئڭ.
         دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:
                 


4.سىەئرلئك مذز داؤان
          ظوقذتذش نئشانئ :
  تىكئستنئ ظەستايئدئل ظوقذپ ، يىڭئ سأز ؤە نوقتئلئق جإملئلەرنئڭ مەنئسئنئ چإشئنئش.
تىكئستكە نىمە ظإچإن « سىەئرلئك مذز داؤان »دەپ ماؤزذقويذلغانلئقئغا ،تىكئسئتنئڭ قايسئ جايلئرئدئن مذز داؤاننئڭ سىەئرلئك تەرپئنئ ەىس قئلغئلئ بولئدئغانلئقئغا دئققەت قئلدذرذپ، ظوقذغذچئلارنئڭ تەبئظەتنئ قئزغئن سأيإش ەىسياتنئ قوزغاش.
       موەئم نوقتا:ەالقئلئق سأز – جإملە ؤە بألەكلەرنئ چإشەندإرإش ظارقئلئق ،مذز داؤاننئڭ نەقەدەر خەتەرلئك ، نەقەدەر سىەئرلئك ظئكەنلئكئنئ ەىس قئلدذرذپ ، ظوقذغذچئلارنئڭ تەبئظەتنئ قئزغئن سأيإش ەىسياتنئ قوزغاش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:ظذقذغذچئلار ظأزلئرئ مذەئم دەپ قارغان سأز-جإملئلەرنئ تىپئشقا ەەم مەنئسنئ چإشنئشكە يئتەكلئندذ.
قئيئن نوقتا:يىڭئ سأز ؤە نوقتئلئق جإملئلەرنئڭ مەنئسئنئ چإشئنئپ ، ظەمەلئي تذرمذشتا ظئشلئتئش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:نوقتئلئق دەپ قارالغان سأزلەرگە جإملە تإزإشكە يئتەكلئندذ.
ظذقذتذش ظذسذلئ:مذستەقئل ؤە ەەمكارلئشئپ ظإگنئش
ظئدئديؤئ تەربئيە:تەبظەتنئ قئزغئن سإيإش تەربئيسئ بئرئلدذ.
      ظوقذتذش جەريانئ :
دەرسكە باشلاپ كئرئش
  سأزلەپ بىقئڭ .       
سئز ظانا دئيارئمئز شئنجاڭدئكئ قايسئ داؤانلارنئ بئلئسئز؟   
« مذز داؤان» توغئرسئدا نىملەرنئ بئلئسئز؟

بذ تىكئستنئ ظوقذتذشتا ، تىكئست ماؤزذسئ بئلەن بئرلەشتإرإپ ، «سىەئرلئك » دىگەن سأزنئڭ مەنئسئ نىمە ؟ مذز داؤاننئڭ سىەئرلئكلئكئ تىكئستنئڭ قايسئ جايلئرئدا ظئپادئلئنئدذ؟ ظاپتور نىمە ظإچإن مذز داؤاننئ «سىەئرلئك» دىگەن ؟ قاتارلئق سوظاللار ظاساسئدا ظوقذغذچئلارنئ ظويلاندذرذپ ، ظذلارنئڭ مذستەقئل ظئزدئنئشكە بولغان قئزقئشئ قوزغئتئلئدذ. مذز داؤاننئڭ سىەئرلئكلئكئ تىكئستنئڭ قايسئ جايلئرئدا ظئپادئلئنئدذ؟ دىگەن سوظالنئ كئچئك گورذپپئلار بويئچە موزاكئرە قئلئشئقا تەشكئللەپ ، موناسئؤەتلئك سأز –جإملئلەرنئ تاپتذرذپ ظوقذتذپ، ظأز-ظارا پئكئر ظالماشتذرذشقا يىتەكلئنئدذ. پئكئر ظالماشتذرذش ظارقئلئق ظوقذغذچئلارغا تىكئستنئڭ ظاساسئ مەزمذنئنئ بئر گەؤدئلئك ظئگلئتئپ ،مذز داؤاننئڭ بذنداق قورقذنذچلذق ، خەتەرلئك ، سىەئرلئك ظئكەنلئكئ ظئنسانلار تەرپئدئن ياسالغان بولماي ، بەلكئ تەبئظەت ظاتا قئلغان تەبظئي گإزەللئك ظئكەنلئكئ ەىس قئلدذرلئدذ.
3.          تىكئستنئ ظەستايئدئل ظوقذش جەريانئدا مەنئسئ چإشنئكسئز سأز –جإملئلەر گە بەلگە قويذشقا يىتەكلەپ ،مەنئسئ ظئگەللتئلئدذ . يىڭئ سأزلەرگەسأز بئرئكمئسئ ، جإملە تإزإش مەشقئ ظشلئنئپ يىڭئ سأز ەەققئدئكئ بئلئم مذستەەكەملئنئدذ.
      تاپشذرذق:تىكئستئكئ ظئستئلسئتئكئلئق ؤاستئلەر قوللئنئلغان جإملئلەرنئ تىپئپ كىلئڭ .
    دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:


4.سىەئرلئك مذز داؤان(2-ساظەت )
ظوقذتذش نئشانئ :
ظاپتورنئڭ مەنزئرە تەسؤئرئنئ تذتقا قئلئپ ، ظالدئ بئلەن يئغئنچاقلاپ بايان قئلئپ ،ظاندئن كونكئرئت تەسؤئرلەشتەك ظئپادئلەش ظوسذلئنئ چإشنئؤىلئش، يەنە ظاپتور نئڭ ظئستئلسئتئكئلئق ؤاستئلەرنئ قوللئنئش ، تەسەؤؤذر قئلئش ظارقئلئق سىەئرلئك مذز داؤانغا بولغان ظأزگئچە تەسئراتئنئ ظئپادئلئگەنلئكئنئ ەىس قئلئش.
     موەئم نوقتا:ظاپتورنئڭ مەنزئرە تەسؤئرئنئ تذتقا قئلئپ ، ظالدئ بئلەن يئغئنچاقلاپ بايان قئلئپ ،ظاندئن كونكئرئت تەسؤئرلەشتەك ظئپادئلەش ظوسذلئنئ چإشنئؤىلئش
ەەل قئلئش چارئسئ:مەنزئرە تەسؤئردئكئ يئغئنچاق ؤە كونكئرئت تەسؤئرلەنگەن جايلارنئ تىپئپ چئقئش.

قئيئن نوقتا:ظاپتورنئڭ ظأزگئچە تەسئراتئنئ قانداق ظئپادئلئگەنئلئكئنئ ەىس قئلدذرذپ، شذ ظارقئلئق چإشئنئش ؤە ەىس قئلئش قابئلئيئتئنئ يذقرئ كأتإرإش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:ظئستئلئستئكئلئق ؤاستئلەرنئ تىپئش ظارقئلئق ەەل قئلئندذ.
ظوقذتذش ظذسذلئ:ظئزدئنئش ،ەەمكارلئشئش
ظوقذتذش جەريانئ
دەرسكە باشلاپ كئرئش
  سأزلەپ بىقئڭ داؤاننئڭ ظەڭ خەتەرلئك يىرئ قايسئ ؟ نىمە ظإچإن بذ يەردە خىيئم – خەتەر ظەڭ كأپ يإز بىرئدذ؟ ظاتا- بوؤئللئرئمئز نىمە ظإچإن بذ خەتەرلئك داؤان يولئنئ ظاچقان
ظوقذغذچئلارغا ظاپتورنئڭ ظئپادئلەش ظذسذلئنئ ظئگلئتئش ظإچإن ، ظئككئنجئ ، ظإچئنچئ بألەكلەردئكئ ظئستئلسئتئكئلئق ؤاستئلەرنئ قوللئنئلغان جإملئلەرنئ تاپقذزذپ ، ظوقذشقا يىتەكلئنئدذ ، يەنئ بئر- بئرلەپ ظوقذش ، ەەمكارلئشئپ ظوقذش ، قاتارلئق كأپ خئل شەكئللەر ظارقئلئق ظىلئپ بىرئلئپ ، ظوقذغذچئلارنئ شذ مەنزئرە ، شذ ەىسياتقا چأكإپ ظوقذش، ظوقذش جەريانئدا تەپەككذر قئلئپ ەەم ەىس قئلغانلئرئنئ ظئپادئلەپ ظوقذشقا  يىتەكچئلئك قئلئنئدذەەمدە بىشئدا يئغئنچاقلاپ ظوتتذرئغا قويذپ ،ظاندئن كونكئرىت تەسؤئرلەپ يىزئش ظذسذلئ ظئگەللئتئلئدذ.
   تىكئستنئڭ مەزمذنئنئ ظئگلەپ ، ظئدئيؤئ ەىسياتنئ ەىس قئلئپ ، ظئپادئلەش ظذسذلئنئ چإشنئؤالغاندئن كىيئن ظوقذغذچئلارغا تىكئستنئ ەوزذر ظىلئش خارەكتئرئدە ظوقذتذش ، ظوقذغذچئلار ياخشئ يىزئلئپتذ دەپ ەىس قئلغان يەرلئرنئ ظذلارغا قايتا ظوقذتذپ ، بئر تەرەپتئن ظوقذپ ، بئر تەرەپتئن تىكئستتە تەسؤئرلەنگەن مەنزئرلەرنئ تەسەؤؤذر قئلئشقا يىتەكلئنئدذ. پارتئداشلار ظارا تىكئستتئكئ ظأزلئرئ ياقتذرغان قئسئملار توغئرسئدا پئكئر ظالماشتذرغذزذپ ، بذ قئسئمنئ نىمە ظإچإن ياقتذرغانلئقئ توغئرسئدا مذزاكئرە قئلئشقا يىتەكلئنئدذ.
   تاپشذرذق : مذز داؤان توغئرسئدا توپلاپ كەلگەن ماتىرياللرئڭئزنئ ساؤاقداشلئرئڭئز بئلەن ظورتاقلئشئڭ.
    دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:
سإپەت
ظوقذتذش نئشانئ :
ظوقذغذچئلارنئ سإپەت سأز تإركإمئ توغئرسئدا بئر قەدەر كەڭرەك چإشەنچئگە ظئگە قئلئش.
سإپەتلەرنئ پەرق ظئتەلەيدئغان ؤە ظذلارنئڭ مەنئسئنئ بئر قەدەر توغرا چإشئنەلەيدئغان ەەم توغرا قوللئنالايدئغان بولذش.
موەئم نوقتا :سإپەت سأز تإركإمئ ەەققئدئكئ ظاساسئ بئلئم ، سإپەتلەرنئڭ جإملئدە ظئسئملار بئلەن باغلئنئپ كىلئشئ.
ەەل قئلئش چارئسئ:سإپەتنئڭ ظئسئملار بئلەن باغلئنئپ كئلشئگە ظەملئ مئسال ظىلئندذ.
   قئيئن نوقتا: سإپەتلەرنئ جإملئدە سإپەت ظورنئدا كەلگەن باشقا سأزلەردئن پەرئقلەندإرإش.
ەەل قئلئش چارئسئ:مەشئق ظئشلەش ظارقئلئق ەەل قئلئندذ.
ظوقذتذش ظذسذلئ:لئكسئيە،مەشئق ظئشلەش ظذسذلئ قوللئندذ.
   ظوقذتذش جەريانئ :
دەرسكە باشلاپ كئرئش:
ظذيغذر تئلئدا قانچە سأز تإركإمئ بار ؟ قايسئلار ؟بئز قايسئ سأز تإركإملئرئنئ ظأگئنئپ ظأتكەن؟ بذ سأز تإركإمئ جإملئدە قانداق بألەك بولذپ كىلئدذ ؟ ظەسلەپ باقامسئز؟

1.        ظالدئ بئلەن تەركئبئدە سإپەت سأزلئرئ بولغان جإملئلەرنئ دوسكئغا يىزئپ ، سإپەتلەرنئڭ ظاستئغا سئزئپ ، ظوقذغذچئلارنئ ظاستئ سئزئلغان سأزلەرنئ مەنە جەەەتتئن تەەلئل قئلئشقا يىتەكلئنئدذ. ظوقذغذچئلار سإپەت ەەققئدە بئر ظاز چإشەنچە ەاسئل قئلغاندئن كىيئن ،سإپەت سأز تإركإمئ تەپسئلئ چإشەندإرلئدذ.
2.        سإپەتلەرنئڭ مەنە تإرلئرئنئ ظايرئم – ظايرئم يىزئپ كأرسئتئپ ، ظادەم ؤە نەرسئلەرنئڭ قانداق بەلگئلئرئنئ بئلدإردئغان سأزلەرنئڭ سإپەت بولدئغانلئقئنئ ظەمەلئي مئساللار ظارقئلئق چإشەندإرإپ ، ظادەم ؤە نەرسئلەرنئڭ ظأئگە خاس رەڭگئ، شەكلئ ، تەمئ ، پذرئقئ ، خذسذسيئتئ ، خذلقئ ؤە باشقا تإرلإك بەلگە- خذسذسيەتلئرئنئ بئلدإردئغان سإپەتلەردئن بئر قانچئنئ تىپئشقا ەەم ظذلارنئ ظئسئملار بئلەن قوشذپ ظىيتئشقا يىتەكلئنئدذ.
ظوقذغذچئلارغا سإپەت مەنئسئدە كەلگەن ظئسئملارنئڭ يەنئلا ظئسئم بولئدئغانلئقئ ظەسكەرتئلئدذ،سإپەتلەر ظئسئملارنئ ظىنئقلاپ كەلگەندئمذ ،يەككە ەالدا تذرغاندئمذ ظوخشاشلا قانداق دىگەن سوظالغا جاؤاب بولئدئغانلئقئ ظەسكەرتئلئدذ. ظاخئرئدا مەشئق ظئشلەشكە يىتەكچئلئك قئلنئدذ. تاپشذرذق:
«سىەئرلئك مذزداؤان » دىگەن تىكئستتئكئ سإپەتلەرنئڭ ظاستئغا سئزئپ كىلئڭ.
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:
ظاغزاكئ ظالاقە ؤە يىزئقچئلئق مەشئقئ
ظوقذتذش نئشانئ :
«ظاغزاكئ ظالاقە ؤە يىزئقچئلئق مەشئقئ» نئڭ تەلپئ بويئچە خالئغان بئر مەزمذننئ تاللاپ سأزلەپ ؤە يىزئپ بىقئش.
موەئم نوقتا: تاللغان مەزمذننئ راؤان، باغلاشتذرذپ، ظأزئنئڭ ظويلئغئنئ بويئچە مەزمذنلذق قئلئپ سأزلەش.
قئيئن نوقتا: سأزلئگئنئنئ رەتلەپ يىزئش.
   ظوقذتذش جەريانئ :
بذ قىتئمقئ ظاغزاكئ ظالاقە ؤە يىزئقچئلئق مەشئقئدە تأؤەندئكئ ظإچ نوقتئنئڭ بئرئنئ تاللاپ تەلەپنئ ظورذنداش تەلەپ قئلئنغان، يەنئ 1.ظأزئنئ تەبئظەتنئڭ بئر ظەزاسئ دەپ تەسەؤؤذر قئلئپ ،ظأز تەسئراتئغا بئرلەشتإرإپ سأزلەش ؤە يىزئش.2. ظاؤازلار دذنياسئغا كئرئپ ، تذرمذشتئكئ ظاؤازلاردئن بئر نەچچئنئ تاللاپ تئڭشاپ تەسەؤؤذرئنئ قاناتلاندذرذپ سأزلەش ؤە يىزئش.3.مول رەڭگارەڭ ظأتكەن تەتئل تذرمذشئنئ ظەسلەپ سأزلەش ؤە يىزئش.ظوقذتذشتا يذقارقئلار ظئچئدئن خالئغان بئرئنئ تاللاپ ظورذنداشقا يىتەكلئنئدذ.مول ،«رەڭگارەڭ تەتئل تذرمذشئ »نئ ظوقذتذشتا:
1.        تەتئل تذرمذشئنئ ظەسلئتئپ ،تەتئلدە قانداق ەاسئلاتقا ظئرئشكەنلئكئ توغئرسئدا ظويلاندذرئلئدذ.
2.        ظأزئنئڭ نىمە ظئشلارنئ قئلغانئلئقئ ،قانداق ظئشنئڭ بئر قەدەر ظەەمئيەتلئك بولغانلئقئ ،ظأزئنئڭ قانداق تەسئرات ؤە ەاسئلاتئنئڭ بارلئقئ توغئرسئدا كئچئك گذرذپپئلار بويئچە پئكئر ظالماشتذرذشقا يىتەكلئنئدذ.3. گورذپپئلار بويئچە دوكلات قئلنئدذ. 4.دەرئسخانئدا يىزئقچئلئق ظىلئپ بىرئشقا يىتەكلئندذ.5.ظوقذغذچئلاريازغانلئرئنئ تەكشإرإپ  بولغاندئن كىيئن ، ظأز- ظارا باەالاشقا تەشكئللئنئدذ.
تاپشذرذق:يازغانلئرئڭئزنئ قايتئدئن تإزئتئپ ،رەتلەپ كىلئڭ .
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:
ظەسلەش ؤە كىڭەيتئش، تئل خەزئنئسئ ، قئزقارلئق ظەدەبئيات
ظوقذتذش نئشانئ :
« ظالاقە سەەنئسئ »ظارقئلئق تىكئسئت ظوقذغان چاغدا ،ظەسەرنئڭ ظئپادئلەش ظالاەئدئلكئنئ ،شذنداقلا بذنداق ظئپادئلەشنئڭ ياخشئ تەرەپلئرئنئ بئلؤىلئشقا قوزغئتئش.
«تئل خەزئنئسئ »دئكئ ماقال –تەمسئلنئڭ مەنئسئنئ چإشئنئش .
« قئزقارلئق ظەدەبئيات»تئكئ ماەئرلئق بئلەن بىرئلگەن جاؤاپنئ ەىس قئلئش.
موەئم نوقتا: « قئزقارلئق ظەدەبئيات»تئكئ ماەئرلئق بئلەن بىرئلگەن جاؤاپنئ ەىس قئلئش.
« ظالاقە سەەنئسئ »ظارقئلئق تىكئسئت ظوقذغان چاغدا ،ظەسەرنئڭ ظئپادئلەش ظالاەئدئلكئنئ ،شذنداقلا بذنداق ظئپادئلەشنئڭ ياخشئ تەرەپلئرئنئ بئلؤىلئشقا قوزغئتئش.
قئيئن نوقتا: «تئل خەزئنئسئ »دئكئ ماقال –تەمسئلنئڭ مەنئسئنئ چإشئنئپ، شذ تإردئكئ ماقال – تەمسئلنئ توپلئتئش،ظوقذغذچئلارغا تەبئظەتكە كأڭإل بألإش ەىسياتئنئ يىتئلدإرإش.
     ظوقذتذش جەريانئ :
« ظالاقە سەەنئسئ »نئ ظوقذتذشتا ،ظالدئ بئلەن دئظالوگنئ ظەستايئدئل ظوقذتذپ ،ظاندئن بذ بألەكتئكئ تأت تىكئستنئڭ ظئپادئلەش ظذسذلئ جەەەتتە قانداق ظوخشاشماسلئقنئڭ بارلقئ سأزلئتلئدذ.بذنئڭغا چوغلذقنئڭ سأزئنئ  ظذلاپلا «ەاشاراتلار كەنتئ»دىگەن تىكئستنئ مئسال ظىلئپ ،يەنە بئر قىتئم ظوقذتذپ ،ظوقذغذچئلارغا ظاپتورنئڭ مول باغلانما تەسەؤؤذر ؤە تەسەؤؤذر قئلئش ظذسذلئنئ قانداق ظىلئپ بارغانلئقئ ەىس قئلدذرلئدذ.يەنە ظاپتورنئڭ ەاشاراتلاركەنتئدە نىملەرنئ كأرگەنلئكئنئ،قانداق باغلانما تەسەؤؤذرنئ قئلغانلئقئنئ سأزلئتئپ ،بذنئ مەنئسئ چذڭقذر سأز-جإملئلەرنئ ظوقذپ ەىس قئلئش بئلەن بئرلەشتإرإپ ،تذلذق سأزلەش ؤە ظوقذش ظاساسئدا ، ظاپتورنئڭ نىمە ظإچإن بذنداق ظئپادئلگەنلئكئ ،شذنداقلا بذنداق ظئپادئلەشنئڭ قانداق ظارتذقچئلقئ بارلئقئ توغئرسئدا نوقتئلئق پئكئر ظالماشتذرغذزذپ ،بذ ظارقئلق بذ خئل ظئپادئلەش ظەؤزەللئكئ ەىس قئلدذرلئدذ.
«تئل خەزئنئسئ »نئ ظوقذتذشتا، ماقال –تەمسئللەرنئ ظوقذغذچئلارغا تەكرار ظوقذتذپ ،بذلاردا ظئپادئلەنگەن مەزمذن توغئرسئدا ظويلاندذرذوپ ، ظورمان بئنا قئلشئنئڭ پايدئسئ ەىس قئلدذرلئدذ، ماقال –تەمسئللەرنئڭ مەنئسئنئ چإشنئؤالغاندئن كىيئن ،يادلئؤىلئشقا ەەمدە تىخئمذ كأپ ماقال – تەمسئل توپلاشقا ظئلەام بئرلئدذ.
« قئزقارلئق ظەدەبئيات»نئ ظوقذتذشتا ، ظوقذغذچئلارغا ەىكايئنئ مذستەقئل ەالدا ظوقذتذشقا يىتەكلئنئدذ .ماەئرلئق بئلەن بىرئلگەن جاؤاپنئ ەىكايئنئڭ قايسئ جايلئرئدئن ەىس قئلؤالغانلئقئ توغئرسئدا پارتئداشلئرئ بئلەن پئكئر ظالماشتذرذشقا ،ظاندئن سئنئپ بويئچە پئكئر ظالماشتذرذشقا يىتەكلئنئدذ.
تاپشذرذق:دەرئستئن سئرئت قئزئقارلئق ظەدەبئياتقا داظئر ماتئرياللارنئ توپلاپ كىلئڭ.
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات



5.جەن تيەنيذ
ظوقذتذش نئشانئ :
تىكئستنئ ەىسياتلئق ظوقذش ، كأزگە كإرإنگەن ؤەتەنپەرؤەر ظئنژىنىر جەن تئيەنيذنئڭ ظئش – ظئزلئرئنئ  چإشنئؤىلئش . ؤەتەننئ قئزغئن سأيإش ، ؤەتەن ظإچإن تأەپە قوشذش ظئدئيؤئ ەىسياتئنئ ظذرغذتذش.
ەالقئلئق سأز – جإملئلەرنئڭ ەىسياتئنئ ظئپادئلەش جەەەتتئكئ رولئنئ ەىس قئلئؤىلئش.
موەئم نوقتا: پئرسذناژلارنئڭ سأز-ەەركئتئ ، روەئي پاظالئيتئ تەسؤئرلەنگەن سأز-جإملئلەر ظارقئلئق ،جەن تئيەنيذنئڭ ؤەتەنپەرؤەرلئك روەئنئ ەىس قئلئش؛
ەەل قئلئش ظذسذلئ:پئرسذناجلارنئڭ روەئ-ەالئتئ ظئپادئلەنگەن جإملئلەرنئ تىپئپ چئقئش
قئيئن نوقتا: تونئل تىشئشتئكئ ظئككئ تإرلئك ظذسذلنئڭ ظەؤزەل تەرپئنئ ، شذنداقلا «ظاچا يول »شەكئللئك لئنيئنئ لايەئلەپ ظئشئلتئشنئڭ ظەپچئل تەرپنئ چإشنئؤىلئش.
ظوقذتذش ظذسذلئ:ەەمكارلئشئپ ظإگنئش،مەشئق ظئشلەش
ظئدئيؤئ تەربئيە:ؤەتەنپەرؤەرلئك تەربئيسئ بئرئلدذ.
ظوقذتذش جەريانئ:
دەرسكە باشلاپ كئرئش
جەن تئيەنيذ كئم؟ سئز يەنە قانداق مەشەذر شەخئسلەرنئ بئلئسئز؟
بىيجئڭ – جاڭجئياكذ تأمإر يولئنئڭ ياسئلئش جەريانئ ەەققئدە نىملەرنئ بئلئسئز
1.        تىكئسئتتە سأزلەنگئنئ چئڭ سذلالئسئنئڭ ظاخئرقئ يئللئرئدئكئ ؤەقە بولذپ ، ظوقذغذچئلارنئڭ تذرمذش ظەمەلئيتئ بئلەن يئراق ، ظوقذغذچئلارغا ظەينئ چاغدئكئ جەمظئيەت ظارقا كأرنئشئ چإشەندإرلئدذ.
2.        ظوقذغذچئلارنئ تىكئستنئ بئر تەرەپتئن ظوقذغاچ بئر تەرەپتئن جەن تئيەنيذنئڭ سأز- ەەركئتئ ، ظويلئغانلئرئ قاتارلئقلار ظئپادئلەنگەن سأز-جإملئلەرگە بەلگە قئلئشقا يىتەكلەپ ، ظذنئڭ ؤەتەنپەرؤەرلئك ەىسياتئ ەىس قئلدذرلئدذ. بذنئڭ ظإچإن 1) جەن تئيەنيذنئڭ قانداق ظەەؤال ظاستئدا بىيجئڭ – جاڭجئياكذ تأمإر يولئنئ ياساش ؤەزئپئسئنئ قوبذل قئلغانلئقئنئ چإشنئشكە يىتەكلئنئدذ. 2) جەن تئيەنيذنئڭ بىيجئڭ – جاڭجئياكذ تأمإر يولئنئ ياساش جەريانئدا قانداق قئينچئلئقلارغا يولذققانلئقئنئ ، قئيئنچئلئقلارنئ قانداق يەڭگەنلئكئنئ چإشنئشكە يىتەكلئنئدذ.3)چئڭلذڭچئياؤ كأؤرإكئگە كەلگەندە قانداق قئيئنچئلئقلارغا ظذچئرئدئ،ظذ بذ قئيئنچئلئقلارنئ قانداق يەڭدئ؟ دىگەن سوظاللار ظاساسئدا جەن تئيەنيذنئڭ ؤەتەنپەرؤەرلئكئ ەىس قئلدذرلئدذ.
3.         ظوقذغذچئلارنئ تىكئستنئ يەنە بئر قىتئم ەىسياتلئق ظوقذشقا ، جەن تئيەنيذنئڭ كەسكئن خئزمەت پوزئتسئيسئنئ ، تەؤرەنمەس خئزمەت ظئستئلئنئ ، قئيئنچئلئقتئن قورقئماي قەيسەرلئك بئلەن ؤەزئپئنئ قوبذل قئلئپ ، جذڭگو خەلقئگە شەرەپ كەلتإرإشتەك ظئرادئسئنئ  يەنئمذ ظئلگئرلەپ ەىس قئلشقا يىتەكلئنئدذ.
تاپشذرذق:ظأزئڭئزگە چذڭقذر تەسئر قئلغان سأز- جإملئلەرنئ كأچإرإپ كىلئڭ.

دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:

5.جەن تيەنيذ(2-ساظەت )
ظوقذتذش نئشانئ :
تىكئستنئ ەىسياتلئق ظوقذش ،يىڭئ سأزلەرنئڭ مەنئسئنئ چإشنئؤىلئش،تىكئستنئڭ ظأزئگە چذڭقذر تەسئر قئلغان قئسمئنئ يادلئؤىلئش، ياقتذرغان سأز-جإملئلەرنئ كأچإرؤىلئش.
موەئم نوقتا: تىكئستنئڭ ظأزئگە چذڭقذر تەسئر قئلغان قئسمئنئ يادلئؤىلئش، ياقتذرغان سأز-جإملئلەرنئ كأچإرؤىلئش.
ەل قئلئش ظذسذلئ:ظذقذغذچئلارنئ تىكئستئنئ ظوقذشقا يئتەكلەش
قئيئن نوقتا: يىڭئ سأزلەرنئڭ مەنئسنئ چذشنئش
ەەل قئلئش ظذسذلئ:ظوقذغذچئلار لوغەت ظاختذرذش ،ەەمكارلئشئش ظارقئلئق ەەل قئلدذ.
ظوقذتذش ظذسذلئ:مەشئق ظئشلەش،تەەلئل
ظئدئيؤئ تەربئيە:ؤەتەننئ قئزغئن سأيإش تەربئيسئ بئرئلدذ.
ظوقذتذش جەريانئ :
ظالدئن سئناق ؤە دەرسكە باشلاپ كئرئش سأزئ:
بىيجئڭ – جاڭجئياكذ تأمإر يولئنئڭ ياسئلئش جەريانئ ەەققئدە نىملەرنئ بئلئسئز؟
جەن تئيەنيذ كئم؟ ظذ بىيجئڭ – جاڭجئياكذ تأمإر يولئنئ ياساش جەريانئدا قانداق قئيئنچئلئقلارغا ظذچئردئ؟

4.          تىكئستنئ ظەستايئدئل ظوقذشقا يىتەكلەپ، ظوقذش جەريانئدا مەنئسئ چإشنئكسئز سأز –جإملئلەر گە بەلگە قويذشقا يىتەكلەپ ،مەنئسئ ظئگەللتئلئدذ . يىڭئ سأزلەرگەسأز بئرئكمئسئ ، جإملە تإزإش مەشقئ ظشلئنئپ يىڭئ سأز ەەققئدئكئ بئلئم مذستەەكەملئنئدذ.
«تىكئستنئڭ ظأزئگە چذڭقذر تەسئر قئلغان قئسمئنئ يادلئؤىلئش، ياقتذرغان سأز-جإملئلەرنئ كأچإرؤىلئش» قئسمئ تأؤەندئكئ قەدەم باسقذچلار ظارقئلئق ظەملئيلەشتإرلئدذ:1)تىكئستنئ ظوقذش ظاساسئدا ظأزئگە چذڭقذر تەسئر قئلغان قئسمئنئ تىپئشقا يىتەكلئندذ.2)ظوقذغذچئلارنئ پئكئر ظالماشتذرذشقا تەشكئللەپ ظأزئگە چذڭقذر تەسئر قئلئشنئڭ سەؤەبئنئ سأزلەشكە يىتەكلئنئدذ.3) ظأزئگە چذڭقذر تەسئر قئلغان قئسمئنئ يەنە بئر قىتئم ەىسياتلئق ظوقذتذپ ،ەالقئلئق سأزلەرنئ تذتقا قئلئپ ، بذ جإملئلەر يادلئتئلدذ.4) ظأزئگە چذڭقذر تەسئر قئلغان جإملئلەرنئ كأچإرؤىلئشقا ظئلەاملاندذرلئدذ.
تاپشذرذق:جەن تئيەنيذغا ظىيتئدئغان يإرەك سأزئڭئز بارمذ؟ ظىيتئپ بىقئڭ . ظذنئڭغا ؤەتەنپەرؤەرلئك توغئرسئدئكئ ماقال – تەمسئلدئن بئر قانچئنئ سوؤغا قئلئڭ.
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:










6. ظئدئقذت ظوغلانئ
ظوقذتذش نئشانئ :
تىكئستنئ ظوقذپ يىڭئ سأز- جإملئلەرنئڭ مەنئسئنئ چإشئنئش.مەخسذت مذەئتئنئڭ كئملئكئنئ چإشنئش . تىكئسئت مەزمذنئنئ ظئگلەش.
موەئم نوقتا : تئكئستنئ ەىسياتلئق ظوقذش ، مەخسذت مذەئتئنئڭ كئملئكئنئ چإشنئش
. تىكئسئت مەزمذنئنئ ظئگلەش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:تىكئت ظإلگئلئك ظذقذلئدذ.
قئيئن نوقتا: يىڭئ سأز- جإملئلەرنئڭ مەنئسئنئ چإشئنئپ، ظەمەلئي تذرمذشتا ظئشلئتەلەيدئغان بولذش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:سأزلەر مەنئسنئ تىكئستتئكئ جإملئلەرگە باغلاپ چذشنئش
ظوقذتذش جەريانئ:
دەرسكە باشلاپ كئرئش:
سئز خەلقئمئز ظارسئدئن چئققان مەرئپەتپەرؤەر مەشەذر شەخئسلەردئن كئملەرنئ بئلئسئز؟
سئز تذرپانغا بىرئپ باققانمذ؟ظذ يەرنئڭ تەبظئي شاراظئت جەەەتتئكئ ظالاەئدئلكئنئ سأزلەپ بىرەلەمسئز؟

تىكئستتە جاەالەتتە قالغان ظانا خەلقئنئ ظويغذتذش ظإچإن مەكتەپ ظىچئشقا بارلئقئنئ ظاتئغان تەرەققئيپەرؤەر ظەل ظوغلانئ مەخسذت مذەئتئنئڭ پەننئ مەكتەپ ظىچئش كەچإرمئشئ بايان قئلئنغان بولذپ ، ظذنئڭ ظەؤلادلارنئڭ كەلگإسئگە كأڭإل بألإش،ماظارئپنئ سأيإش ،يىڭلئققا ظئنتئلئشتەك ظالئيجاناپ پەزئلئتئ مەدەئيلەنگەن.ظوقذتذشتا: ظالدئ بئلەن مەخسذت مذەئتئ ەەققئدئكئ ماتئريال تونذشتذرذلئدذ. ظاندئن ظوقذغذچئلارنئ تىكئسئت ظوقذشقا ، مەخسذت مذەئتئنئڭ كئم ظئكەنلئكئ ،ظذنئڭ نىمە ظئشلارنئ قئلغانلئقئنئ چإشنئشكە يىتەكلەش ظاساسئدا ، تىكئست مەزمذنئنئ ظئگلئتئپ، ظاندئن ظوقذغذچئلارنئ پئكئر ظالماشتذرذشقا تەشكئللەپ ، ظاخئرئدا تىكئست مەزمذنئ چإشەندإرلئدذ.
  تىكئستنئ ظەستايئدئل ظوقذشقا يىتەكلەپ، ظوقذش جەريانئدا مەنئسئ چإشنئكسئز سأز –جإملئلەر گە بەلگە قويذشقا يىتەكلەپ ،مەنئسئ ظئگەللتئلئدذ . يىڭئ سأزلەرگەسأز بئرئكمئسئ ، جإملە تإزإش مەشقئ ظشلئنئپ يىڭئ سأز ەەققئدئكئ بئلئم مذستەەكەملئنئدذ.
تاپشذرذق:مەخسذت مذەئتئنئڭ ظىسئل پەزئلتئ ظئپادئلەنگەن جإملئلەرنئ تىپئپ كىلئڭ .
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:




6. ظئدئقذت ظوغلانئ(2-ساظەت )
ظوقذتذش نئشانئ :
ظوقذغذچئلارنئ تەرەققئيپەرؤەر زات مەخسذت مذەئتئنئڭ ظئلئم- مەرئپەتنئڭلا خەلقنئ نادانلئقتئن قذتقذزالايدئغانلئقئنئ چإشئنئپ يەتكەنلئكئنئ ، خەلئقنئڭ كەلگإسئنئ ظويلاشتەك يإكسەك ظالئيجاناب روەئنئ ەىس قئلئشقا يىتەكلەپ ، ظوقذغذچئلارنئ ؤەتەننئ ، خەلقنئ قئزغئن سأيإش، ظئلئم – پەن ظأگنئش ظئدئيؤئ ەىسياتئنئ قوزغاش.
ەالقئلئق سأز- جإملئلەرنئڭ پىرسذناژنئڭ ظىسئل پەزئلئتئنئ ظئپادئلەشتئكئ رولئنئ چإشئنئش.
موەئم نوقتا :مەخسذت مذەئتئنئڭ سأز ؤە پاظالئيتئنئ چإشئنئش،ظوقذغذچئلارنئ ظذنئڭ ظئلئم-مەرپەتنئڭلا خەلئقنئ نادانلئقتئن قذتقذزالايدئغانلئقئنئ چإشئنئپ يەتكەنلئكئنئ ، خەلئقنئڭ كەلگإسئنئ ظويلاشتەك يإكسەك ظالئيجاناب روەئنئ ەىس قئلئشقا يىتەكلەش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:مەخسذت مذەئتئنئڭ سأزلئرنئ تاپقذزذپ ظذنئڭ ظالئ جاناپ روەئنئ ەئس قئلئشقا    يئتەكلئندذ                                       
قئيئن نوقتا: ەالقئلئق سأز- جإملئلەرنئڭ پىرسذناژنئڭ ظىسئل پەزئلئتئنئ ظئپادئلەشتئكئ رولئنئ چإشنئش
ەەل قئلئش ظذسذلئ:
مەخسذت مذەئتئنئڭ ظىسئل پەزلئتئگە مذناسئؤەتلئك سأز-جإملئلەرنئ تىپئشقا يئتەكلەش
ظوقذتذش جەريانئ:
ظالدئن سئناق ؤە دەرسكە باشلاپ كئرئش
جإپ سأز تإزإڭ.
غەيرەت_                     ظازاپ_                    ظئلئم_              قورذ_=
جإملە تإزذڭ.
ەاردذقئ چئقئش_
تەمكئن ەالدا_
ەەؤەسلئنئش_

ظوقذغذچئلارنئ تىكئستنئ تئز سإرظەتتە بئر قىتئم ظوقذشقايىتەكلەپ ، تىكئستنئ ظوقذشتئن ظالغان تەسئراتلئرئ ظإستئدە پئكئر ظالماشتذرذشقا يىتەكلئنئدذ . پئكئر ظالماشتذرغاندا مەخسذت مذەئتئنئڭ ظأزئگە كأرسەتكەن تەسئرئ سأزلئتئلئدذ. سأزلئگەن چاغدا تىكئستنئڭ كونكئرئت مەزمذنئغا بئرلەشتإرإپ ، ظأزئنئڭ ەەقئقئي ەىس قئلغانلئرئ سأزلئتئلئدذ. ظوقذغذچئلارغا پىرسذناژنئڭ پەزئلئتئ ظئپادئلەنگەن نوقتئلئق سأز-جإملئلەرنئ پئششئق ظوقذتذپ ، بذ ظارقئلئق ظذلارنئ پىرسذناژنئڭ ظئدئيؤئ ەىسياتئنئ ەىس قئلئشقا تەشكئللئنئدذ. ظوقذتذشتا يەنە سأز- جإملئلەرنئ چإشنئشكە بئرلەشتإرإپ ، تىكئستنئ ظوقذشقا ،شذ ظارقئلئق مەخسذت مذەئتئنئڭ پەزئلئتئ ظئگەللئتئلدذ، ظاندئن مەخسذت مذەئتئغا بەرگەن باەاسئ سأزلئتئلدذ.
تاپشذرذق:مەخسذت مذەئتئدەك مەرئپەتپەرؤەر كئشلەردئن قايسئلئرئ بارلئقئ توغئرسئدا ماتئريال توپلاپ كىلئڭ.
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:


7.ظاكا-ظذكا مذسابايىفلار
ظوقذتذش نئشانئ :
تىكئستنئ ەىسياتلئق ظوقذپ، يىڭئ سأز- جإملئلەرنئڭ مەنئسئنئ چإشئنئش. تىكئسئتنئ ظابزاس- بألەككە ظايرئپ مەزمذنئنئ ظئگلەش.
موەئم نوقتا : تىكئستنئ ەىسياتلئق ظوقذپ تىكئست مەزمذنئنئ ظئگلەش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:تىكئست ظإلگئلئك ظذقذلئدذ.
قئيئن نوقتا: يىڭئ سأز مەنئسئنئ چإشئنئپ ظەستە ساقلاش، ظەمەلئي تذرمذشتا ظئشلئتەلەيدئغان بولذش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:يىڭئ سأزلەرگە جإملە تإزإش
ظوقذتذش ظذسذلئ:مذستەقئل ەەم گذرذپپئلار بذيئچە ظإگئنئش
ظوقذتذش جەريانئ:
دەرسكە باشلاپ كئرئش
سئز مەشەذر شەخئسلەر ەەققئدە قانداق تىكئستلەرنئ ظأگئنئپ ظأتكەن ؟سأزلەپ بىقئڭ.
ظاكا-ظذكا مذسابايىفلار كئم ؟ ظذلار توغرذلذق نىملەرنئ بئلئسئز؟

بذ تىكئسئت ؤەقەلئكنئڭ تەرتئپئ بويئچە بايان قئلئنغان بولذپ ، تىكئستتە غەيرەت-جاسارەتلئك ، پەم-پاراسەتلئك،ظئنساپ-دئيانەتلئك ظاكا-ظذكا مذسابايىفلارنئڭ ؤەتئنئگە زاؤذت قذرذش ظإچإن تارئتقان جاپا-مذشەققەتلئرئ ،كأرسەتكەن تئرئشچانلئقلئرئ ،ەىچقانداق توسالغذلارغا بوي بەرمەي ظاخئر ظانا ؤەتئنئدە زاؤذت قذرذشتەك غايئسئنئ ظەمەلگە ظاشذرغانلئقئ ، شذنداقلا زاؤذت قذرذش بئلەن بئللە ، تىخنئك ظئشچئلارنئ تەربئيلەش مەكتئپئ ظىچئپ، ظذيغذر ماظارئپئ تارئخئدا يىڭئ سەەئپە ظاچقانلئقئ سأزلەنگەن.بذ تارئخئ ەىكايئدە بايان قئلئنغئنئ 20-ظەسئرنئڭ باشلئرئدا بولذپ ظأتكەن ەەقئقئي ظئشلاردذر. ظاپتذر بذ ظەسەرنئ جانلئق، چإشنئشلئك بايان قئلئپ ، ظەينئ چاغدئكئ ظذيغذرلار ظارسئدئن چئققان ساناظەت باشلامچئلئرئنئڭ ؤەكئلئ بولغان ظاكا-ظذكا مذسابايىفلارنئڭ ؤەتەننئ سأيإش، خەلئقنئ سأيإش، ؤەتەن خەلقنئڭ كەلگإسئنئ ظويلاشتەك يإكسەك ظالئيجاناب روەئنئ ظىچئپ بەرگەن. ظوقذتذشتا:
ظالدئ بئلەن تىكئستنئ ەىسياتلئق ظوقذشقا تەشكئللەپ ، ظابزاس-بألەككە ظايرئپ چئقئشئقا، ظابزاسلار مەزمذنئنئ ظئگلەشكە يىتەكلئنئدذ.
  تىكئستنئ ظەستايئدئل ظوقذشقا يىتەكلەپ، ظوقذش جەريانئدا مەنئسئ چإشنئكسئز سأز –جإملئلەر گە بەلگە قويذشقا يىتەكلەپ ،مەنئسئ ظئگەللتئلئدذ . يىڭئ سأزلەرگەسأز بئرئكمئسئ ، جإملە تإزإش مەشقئ ظشلئنئپ يىڭئ سأز ەەققئدئكئ بئلئم مذستەەكەملئنئدذ.
تاپشذرذق: ظاكا-ظذكا مذسابايىفلارنئڭ نىمە مەقسەتتە زاؤذت قذرماقچئ بولغانلئقئنئڭ سەؤەبئنئ تىپئپ كئلئڭ.
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:


7.ظاكا-ظذكا مذسابايىفلار(2-ساظەت )
ظوقذتذش نئشانئ :
تىكسئت مەزمذنئنئ چإشنئؤىلئش ظاساسئدا ، ظاكا- ظذكا مذسابايىفلارنئڭ جاپادئن قورقئمايدئغان، ؤەتەن،خەلق ظإچإن بەخئت يارتئدئغان ظالئيجاناب پەزئلئتئنئ ەىس قئلئش.
موەئم نوقتا : ەىسياتنئ ظئپادئلەيدئغان مذەئم سأز- جإملئلەرنئ تذتقا قئلئپ ، تىكئسئتنئ ظوقذپ چإشئنئش ظارقئلئق، ظاكا-ظذكا مذسابايىفلارنئڭ ؤەتەننئ سأيإش، خەلئقنئ سأيإش، ؤەتەن خەلقنئڭ كەلگإسئنئ ظويلاشتەك يإكسەك ظالئيجاناب روەئنئ چإشنئشكە يىتەكلەش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:ظاكا-ظذكا مذسا بايئفلارنئڭ ؤەتەننئ قئزغئن سأيإشكە مذناسئؤەتلئك بولغان سأز-جإملئلەرنئ تىپئپ ظذقذشقا يئتەكلئندذ.
قئيئن نوقتا:تىكئستتكئ ظئددئيؤئ ەىسياتنئ چإشئنئش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:مەشئق ظئشلەش ،سذظال-جاؤاپ شەكلئ قوللئنئلدذ.
ظوقذتذش ظذسذلئ:مەشئق ظئشلەش، سذظال-جاؤاب شەكلئ قوللئندذ.\
ظئدئيؤئ تەربئيە:ؤەتەنپەرؤەرلئك تەربئيسئ بئرئلدذ.
ظوقذتذش جەريانئ:
ظالدئن سئناق ؤە دەرسكە باشلاپ كئرئش
مەنئسئنئ يىزئڭ.
مئسئلسئز_                                    مەيإسلئنئش_
كإتإلمئگەن _                                 ناظئلاج _
بوش ظورذننئ تولدذرذڭ.
شذلارنئڭ ظارسئدا رذسيئلئك سودئگەرلەر بئلەن كأپ سودا قئلئپ «مذسابايىفلار » دەپ تونذلغان (                )ؤە(                   )ظئسئملئك ظاكا-ظذكا سودئگەرلەرمذ بار ظئدئ، ظذلار تولئمذ  (                )،(                  )، (                        )كئشلەر بولذپ، دادسئ مذساباينئڭ ياخشئ تەربئيسئدە ظأسإپ يىتئلگەنئدئ. مذساباي ظوغذللئرئغا داظئم (                                 )دەپ نەسئەەت قئلاتتئ.
ظالدئ بئلەن ظوقذغذچئلارنئ تىكئستنئ ەىسياتلئق ظوقذشقا يىتەكلەپ،ظاندئن ظاكا-ظذكا مذسابايىفلارنئڭ زامانئؤئ زاؤذت قذرذشتئكئ مەقسئدئنئڭ نىمە ظئكەنلئكئ توغئرسئدا پئكئر ظالماشتذرذشقا تەشكئللئنئدذ. ەىسياتنئ ظئپادئلەيدئغان مذەئم سأز- جإملئلەرنئ تذتقا قئلئپ ، تىكئستنئڭ 1-،2-،3-،4-،8-،ظابزاسلئرئنئ ظوقذپ چإشنئش ظارقئلئق، ظاكا-ظذكا مذسابايىفلارنئڭ ؤەتەننئ سأيإش،خەلئقنئ سأيإش،ؤەتەن،خەلئقنئڭ كەلگإسئنئ ظويلاشتەك يإكسەك ظالئيجاناب روەئنئ چإشنئشكە يىتەكلئنئدذ.
ظاكا-ظذكا مذسابايىفلار زاؤذت ظإسكإنئلئرئنئ گئرمانئيدئن غذلجا شەەرئگە قانداق ظىلئپ كەلدئ؟ كئملەر توسالغذ بولدئ ؟كئملەر ياردەم قئلدئ ؟دىگەن سوظالنئ كئچئك گورذپپئلار بويئچە پئكئر ظالماشتذرذپ، چإشئنئشكە يىتەكلئنئدذ.
تىكئستنئ پئششئق ظوقذپ،مەزمذنئنئ چإشئنئپ ، ظئددئيؤئ ەىسياتنئ ەىس قئلئپ بولغاندئن كىيئن ، ظوقذغذچئلارغا ظاكا-ظذكا مذسابايىفلارنئڭ قەيسەر روەئدئن قانداق تەسئرات ظالغانلئقئ سأزلئتئلئدذ.
تاپشذرذق: ظانا يذرت ؤە ؤەتەننئ سأيإش  توغئرسئدئكئ ماقال-تەمسئللەردئن بئر قانچئنئ توپلاپ كىلئڭ.
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:





8. بئز تەڭرئتاغ پەرزەنتئلئرئ
ظوقذتذش نئشانئ :
شىظئرنئ ەىسياتلئق دىكلاماتسئيە قئلئش، يذرتئدئن پەخئرلئنئش تذيغذسئنئ ، ؤەتەنگە بولغان چوڭقذر مذەەببئتئنئ ظئپادئلەپ ظوقذش.
روللار بويئچە دىكلاماتسئيە قئلئش، نومذر ظورذنداپ دىكلاماتسئيە قئلئش ظارقئلئق بذ شىظئرغا بولغان چإشەنچئسئنئ چوڭقذرلئتئش.
موەئم نوقتا : شىظئرنئ ەىسياتلئق دىكلاماتسئيە قئلئش ظارقئلئق مەزمذنئنئ چإشنئؤىلئش.
ەەل قئلئش چارئسئ:شظىرنئ ظإلگئلئك دىكلئماتسئيە قئلئش
قئيئن نوقتا:شىظئرنئ تەكرار دىكلاماتسئيە قئلئش ظارقئلئق ، ظاپتورنئڭ ەىسياتئنئ ەىس قئلئؤىلئش.
ەەل قئلئش چارئسئ:ظوقذغذچئلار گذرذپپئلار بذيئچە دئكلئماتسئيە قئلدذ.
ظوقذتذش جەريانئ:
دەرسكە باشلاپ كئرئش:
سأيإملإك ظانا دئيارئمئزغا بولغان چوڭقذر مذەەببئتئڭئز ؤە ظانا يذرتئڭئزدئن پەخئرلئنئش ەىسياتئڭئز ظوستئدە ظەتراپلئق پئكئر يإرگإزإپ بىقئڭ.
«تەڭرئتاغ پەرزەنتلئرئ » كئملەرنئ كأرسئتئدذ؟

بذ تىكئسئت روللار بويئچە دىكلاماتسئيە قئلئشقا بەك ماس كىلئدذ.ظوقذتذشتا: 1. ظئختئيارئ دىكلاماتسئيە قئلئشقا ظورذنلاشتذرلئدذ، يەنئ ەەربئر ظوقذغذچئ يذقرئ ظاؤازدا ظوقذش ، توغرا ، راؤان ظوقذش ظارقئلئق ، شىظئردئكئ بەزئ سأز- جإملئلەرنئڭ مەنئسنئ چإشئنئپ ، ظەسەردئكئ بەزئ سأز-جإملئلەرنئڭ مەنئسئنئ چإشئنئپ، ظەسەردئكئ ەىسياتنئ بئر پإتإن ظئگلەشكە ،ظەسەردئكئ ەىسياتنئ توغرا ظئپادئلەشكە يىتەكلئنئدذ.
3.        روللار بويئچە دىكلاماتسئيە قئلئشقا يىتەكلئنئدذ. شىظئردا بىرئلگئنئ بويئچە «ظا، ب ، س، د، كوللىكتئپ » شەكئلدە روللار بويئچە دىكلاماتسئيە قئلئشقا،گورذپپئلارەەمكارلئشئپ ظوقذشقا ، سئنئپ بويئچە روللارغا ظاساسەن ظوقذشقا يىتەكلئنئدذ.
4.        ظوقذپ بولغاندئن كىيئن ،ظوقذغذچئلارنئ دىكلاماتسئيە قئلئشتئن ەىس قئلغانلئرئ توغئرسئدا پئكئر ظالماشتذرذشقا تەشكئللنئدذ. شىظئردئكئ مئسرالارنئڭ مەنئسئ ؤە مئسرالارنئڭ ظئپادئلەش ظالاەئدئلئكئ توغئرسئدا پئكئر ظالماشتذرذشقا ، ەىسياتنئ ظئپادئلەش جەەەتتە پئكئر ظالماشتذرذشقا يىتەكلئنئدذ.ظوقذغذچئلارنئڭ ظأزئنئڭ ەەقئقئي ظويئنئ سأزلئشئگە ظئلەام بىرئلئدذ.
تاپشذرذق: شظىرنئ قايتا –قايتا دئكلئماتسئيە قئلئشنئ مەشئق قئلئڭ.
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:  





تإپ سإپەت ؤە ياسالما سإپەت
ظوقذتذش نئشانئ :
تإپ سإپەت بئلەن ياسالما سإپەتلەرنئڭ تإزإلإشئ ؤە پەرقئنئ چإشنئؤىلئش، ظذلارنئ پەرئقلەندإرەلەيدئغان بولذش.
سإپەت ياسئغذچئ قوشذمچئلار ظارقئلئق ياسالما سإپەتلەرنئ ياسيالايدئغان بولذش.
موەئم نوقتا :سإپەتلەرنئڭ تإپ سإپەت ؤە ياسالما سإپەت دەپ ظئككئگە بألإنإشئ ، ظذلارنئڭ پەرقئ ؤە سإپەت ياسئغذچئ قذشذمچئلارنئ ظئگلەش.
قئيئن نوقتا: ياسالما سإپەتلەرنئڭ مەنئسئنئ توغرا چإشئنئش، ظذلارنئ توغرا ظئشلئتئش.
ظوقذتذش جەريانئ:
دەرسكە باشلاپ كئرئش :
سإپەت دىگەن نىمە؟ سإپەتلەر باشقا سأز تإركإملئرئدئن قانداق پەرئقلئنئدذ؟ مئسال ظىلئڭ .
ظالدئ بئلەن دوسكئغا تىكئستتە بىرئلگەن مئساللارنئ يىزئپ ، ظوقذغذچئلارنئ سإپەتلەرنئڭ تومذرئ بئلەن قذشذمچئسئنئ ظايرئشقا ەەم تومذرئنئڭ قايسئ سأز تإركإمئگە تەؤە ظئكەنلئكئنئ تەەلئل قئلئشقا يىتەكلئنئدذ. مئساللارنئ تەەلئل قئلئش ظارقئلئق ظوقذغذچئلارغا تإپ سإپەت ؤە ياسالما سإپەتلەرنئڭ ظالاەئدئلئكئ ظئگلئتئلئدذ.ظارقئدئن تىكئستنئ تەپسئلئ ظوقذپ چئقئشقاتەشكئللئنئدذ.
ظوقذغذچئلارغا ياسالما سإپەتلەرنئڭ ظئپادئلەپ كەلگەن مەنئلئرئنئ ، ظولار ظارقئلئق ظادەم ؤە نەرسئلەرنئڭ بەلگە، خذسذسيەتلئرئنئ ظىنئقلاشتا ياسالما سإپەتلەر ظئپادئلەپ كەلگەن خذسذسيەت بئلەن ظىنئقلئماقچئ بولغان ظادەم ؤە نەرسئلەرنئڭ خذسذسيەتلئرئنئڭ ظوخشاش بئر خارەكتئردە بولذشئ لازئملئقئ تەكئتلئنئدذ.
ظاخئردا مەشئقنئ ظئشلەشكە ظورذنلاشتذرذپ ، تإپ سإپەت ؤە ياسالما سإپەت ەەققئدئكئ چإشەنچە مذستەەكەملئنئدذ.
تاپشذرذق:ظأز ظارا ەەمكارلئشئپ ، «ظاكا-ظذكا مذسابايىفلار» دىگەن تىكئستتئكئ ياسالما سإپەتلەرنئ تىپئڭ.
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:
ظەسلەش ؤە كىڭەيتئش ،يىزئقچئلئق مەشئقئ
ظوقذتذش نئشانئ :
بذ بألەكتئكئ تىكئستلەردئكئ كئشئنئ تەسئرلەندإرئدئغان ، تەسئرئ چوڭقذر بولغان شەخئسلەر ياكئ ؤەقەلەر توغئرسئدا پئكئر ظالماشتذرذش ظارقئلئق تىكئستلەرگە بولغان چإشەنچئنئ يەنئمذ ظئلگئرلەپ چوڭقذرلئتئپ ؤەتەن ظوغلانلئرئنئڭ ؤەتەنگە بولغان چوڭقذر ەىسياتئنئ ەىس قئلدذرذش . نوتذق تىكئستئ يىزئش ظذسذلئنئ ظأگئتئپ ، نوتذق تىكئستئنئڭ ظالاەئدئلئكئ ؤە رولئنئ ەىس قئلدذرذش.ظوقذغذچئلارنئڭ مەخسذس تىمئنئ چأرئدگەن ەالدا ماتئرياللارنئ تاللاش ؤە بئر تەرەپ قئلئش ظئقتئدارئنئ يئتئلدإرإش.
موەئم نوقتا :يىزئقچئلئق مەشئقئ ظارقئلئق ، يەنئمذ بئر قەدەم ظئلگئرلەپ ظوقذغذچئلارنئڭ ؤەتەننئ قئزغئن سأيإش ەىسياتئنئ قوزغئتئش.
قئيئن نوقتا: ظوقذغذچئلارنئڭ مەخسذس تىمئنئ چأرئدگەن ەالدا ماتئرياللارنئ تاللاش ؤە بئر تەرەپ قئلئش ظئقتئدارئنئ يئتئلدإرإش.
ظوقذتذش جەريانئ:
« ظالاقا سەەنئسئ » نئ ظوقذتذشتا ، 1.بذ بألەكتە ظإگئنئپ ظأتكەن تىكئستلەرنئ ظەسلەپ ، ەەر بئر تىكئستنئڭ ظاساسئ مەزمذنئنئ سأزلەپ ظأتإشكە،قايسئ شەخئس ، قايسئ ؤەقە ظأزئگە قاتتئق تەسئر قئلغانلئقئ ،نىمە ظإچإن تەسئر قئلغانلئقئ ەەققئدە ظويلئنئپ سأزلەشكە  يىتەكلئنئدذ. 2.گذرذپپئلارغا بألئنئپ پئكئر ظالماشتذرذشقا ،ظاندئن سئنئپ بويئچە پئكئر ظالماشتذرذشقا يىتەكلئنئدذ. ظاخئرئدا تولذقلاپ كىڭەيتئلئدذ.
نوتذق تىكئستنئ ظوقذتذشتا ،1. بئرەر پارچە ظإلگە بولالايدئغان نوتذق تىكئستئنئ تاللاپ ظوقذغذچئلارغا ظوقذتذپ ، نذتذق تىكئستئنئڭ ظالاەئدئلكئ ەىسسئي جەەەتتئنئ ظئدراك قئلدذرلئدذ. 2.يىزئقچئلئقنئڭ كأرسەتمئسئگە ظاساسەن نذتذق تىكئستئ يىزئشنئڭ تەلپئ ؤە يىزئش پئكئر يولئ ظايدئڭلاشتذرئلئدذ.3.«ؤەتەن مىنئڭ قەلبئمدە » دىگەن مەخسذس تىمئنئ چأرئدەپ ، ظأز قارشئنئ كونكئرئت ماتئريالغا بئرلەشتإرإپ ظئپادئلەشكە يىتەكلئنئدذ.4.سىلئشتذرذپ ،پئكئر ظالماشتذرذپ،باەالاپ تإزتئشكە يىتەكلئنئدذ.ظاخئردا كەيپئيات يارتئپ ، نذتذق يىزئشنئ ەەقئقئي مەشئق قئلدذرذش ظئمكانئيتئ يارتئلئدذ.
تاپشذرذق:يازغانلئرئڭئزنئ رەتلەپ تإزئتئپ كىلئڭ .
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:




ظاغزاكئ ظالاقە ؤە تئل خەزئنئسئ
ظوقذتذش نئشانئ :
ظوقذغذچئلارنئڭ ظإنؤىرسال ظأگئنئش نەتئجئلئرنئ نامايان قئلئش، ؤەتەننئ قئزغئن سأيإش ەىسياتئنئ تىخئمذ كإچەيتئش، ظوقذغذچئلارنئ تەشكئللەش ، نومذر ظويناش قاتارلئق ظئقتئدارنئ مەشئق قئلدذرئدئغا ن سەەنە بئلەن تەمئنلەپ ،ظولارنئڭ ەەمكارلئشئش ظىڭئنئ يىتئلدإرإش.
شىظئرنئ پئشئشئق ظوقذپ ،يادلئؤىلئش.
موەئم نوقتا : ظوقذغذچئلارنئڭ ظإنؤىرسال ظأگئنئش نەتئجئلئرنئ نامايان قئلئش، ؤەتەننئ قئزغئن سأيإش ەىسياتئنئ تىخئمذ كإچەيتئش، ظوقذغذچئلارنئ تەشكئللەش ، نومذر ظويناش قاتارلئق ظئقتئدارنئ مەشئق قئلدذرئدئغا ن سەەنە بئلەن تەمئنلەپ ،ظولارنئڭ ەەمكارلئشئش ظىڭئنئ يىتئلدإرإش.
قئيئن نوقتا: شىظئرنئ پئشئشئق ظوقذپ ،يادلئؤىلئش.
ظوقذتذش جەريانئ:
«ظاغزاكئ ظالاقە»نئ ظوقذتذشتا ، ظالدئ بئلەن ظوقذغذچئلارنئ دوكئلات قئلئش ظذسذلئنئ مذزاكئرە قئلئپ ،تەلەپنئ ظايدئڭلاشتذرؤىلئشئغا يىتەكلئنئدذ. ظاندئن كئچئك گورذپپئلارغا بألئنئپ دوكئلات قئلئشقا ، ظأز- ظارا ياردەم قئلئش ، بئرلئكتە ظالغا ظئلگئرلەشكە يىتەكلئنئدذ.ظاخئردا دوكئلات ظارقئلئق نامايان قئلئشقا ، ظأز- ظارا پئكئر ظالماشتذرذش، دوكئلات قئلغذچئ بئلەن ظاڭلئغذچئلارنئ ظأز- ظارا پئكئر ظالماشتذرذشقا قوزغئتئلئدذ، ظاڭلئغذچئلارغا دوكئلاتنئ ظاڭلئغاندئن كىيئنكئ تەسئراتئنئ سأزلئتئپ ،ؤەتەننئ سأيإش ەىسياتئنئ ظئپادئلەشكە ظئلەاملاندذرئلئدذ.ظەڭ ظاخئردا باەالاش ، ظأزگەرتئش ظىلئپ بىرئلئدذ.
بذ قىتئمقئ «تئل خەزئنئسئ »گە لذتپذللا مذتەللئپنئڭ « بذ مىنئڭ ياش غذنچە گإلإم ظىچئلاتتئ»ناملئق شىظئر بىرئلگەن بولذپ ،بذ شىظئرنئ لذتپذللا مذتەللئپ 1930- يئللارنئڭ ظاخئرئ ؤەتەننئڭ گإللئنئشئگە ، تەرەققئياتئغا ، يىڭلئققا بولغان ظوتتەك ظارزذسئنئ ظئپادئلەپ يازغان بولذپ  ظذ چاغلاردا ظئلئمئزدە پەن- ماظارئپ ظئشلئرئ تازا تەرەققئ قئلمئغان ،ظئچكئ ظذرذش بولئؤاتقان مەزگئللەر بولذپ ، ؤەتەننئڭ كەلگإسئگە بولغان ظارزذ –ظإمإتلئرئنئ يازغان .ظوقذغذچئلارغا شىظئرنئ پئششئق ظوقذتذپ يادلئؤىلئشقا ، خاتئرسئگە كأچإرؤىلئشقا يىتەكلئنئدذ.
تاپشذرذق:«ؤەتئنئم – پەخئرئم»دىگەن تىمئدا سأرەت ، رەسئم توپلاپ كىلئڭ.
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:



9.يوقسذللار
ظوقذتذش نئشانئ :
تىكئستنئ ظئچئدە ظوقذپ ، مەزمذنئنئ چإشنئؤىلئش، يىڭئ سأزلەرنئ ظئگلەپ ، ساننا ؤە ظىرئنئڭ ظەمگەكچان ، ظاددئي، مئەرئبان كئشلەر ظئكەنلئكئنئ ەىس قئلؤىلئش، ظولارنئڭ ظأزلئرئ جاپا تارتسئمذ باشقئلارغا ياردەم بىرئشتەك گإزەل ظەخلاقئدئن ظأگئنئش.
موەئم نوقتا :تىكئستنئ ظوقذپ ، يىڭئ سأز ؤە تىكئست مەزمذنئنئ ظئگلەش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:تىكئستنئ ظاغزاكئ بايان قئلئش
قئيئن نوقتا: ساننا ؤە ظىرئنئڭ ظەمگەكچان ، ظاددئي، مئەرئبان كئشلەر ظئكەنلئكئنئ ەىس قئلؤىلئش، ظولارنئڭ ظأزلئرئ جاپا تارتسئمذ باشقئلارغا ياردەم بىرئشتەك گإزەل ظەخلاقئدئن ظأگئنئش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:ساننا  ؤە ظىرنئڭ گإزەل ظەخلاقئ تەسؤئرلەنگەن جإملئلەرنئ تىپئپ ظوقذش
ظوقذتذش ظذسذلئ:مذستەقئل ەەم ەەمكارلئشئپ ظإگنئش
دەرسكە باشلاپ كئرئش سأزئ
سئزنئڭچە كئشلەرنئڭ سئرئتقئ قئياپئتئگە قاراپ باەا بئرئش مذؤاپئقمذ؟نىمە ظإچإن ؟
سئز كئشلەر ظوتتئرسئدئكئ مىەئر – مذەەببەتنئ قانداق چإشئنئسئز؟ سأزلەپ بىقئڭ.

تىكئسئت ماؤزذسئنئ ظوقذش ظارقئلئق ظوقذغذچئلارنئڭ گذمانئ قوزغئتئلئدذ. يەنئ «تىكئستكە نىمە ظإچإن ‹ يوقسذللار › دەپ ماؤزذ قويذلغان؟ تىكئستتە پەقەت يوقسذللارنئڭ ‹ يوقسذللذقئلا› يىزئلغانمذ؟» دىگەن سوظالنئ چأرئدەپ ،ظوقذغذچئلارنئڭ تىكئست ظوقذشئغا بولغان قئزقئشئ قوزغئتئلئدذ. ظاندئن ظوقذغذچئلارغا سوظاللار ظاساسئدا تىكئست ظوقذتئلئدذ. ظوقذغذچئلارنئ تىكئسئتنئ ظوقذش جەريانئدا چإشنەلمئگەن سأزلەرنئ تىپئپ ، ظاددئيراقلئرئنئ ەەل قئلئپ مىڭئشقا يىتەكلئنئدذ.ظوقذغذچئلارغا قايسئ ظابزاسلارنئ ظوقذش جەريانئدا قئينالغانلئقئ سأزلئتئلئپ ،ظاندئن ظئختئيارئ ظوقذشقا ظورذنلاشتذرذپ ، راؤان ظوقذشئغا يىتەكچئلئك قئلنئدذ.
ظوقذغذچئلار تىكئستنئ راؤان ظوقذيالئغاندئن كىيئن ، تىكئستتە قانداق بئر ظئشنئڭ سأزلەنگەنلئكئ توغئرسئدا ظويلاندذرئلئدذ.ظاندئن تىكئستنئ بألەككە ظايرئشقا يىتەكلەپ ، مەزمذنئنئ يئغئنچاقلئتئپ ، ساننا ظەر – خوتذن ظئككئسئنئڭ گإزەل ظەخلاقئ ظئگلئتئلئدذ.
تاپشذرذق:موەئت تەسؤئرلەنگەن جإملئلەرنئ تىپئپ كىلئڭ.
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:





9.يوقسذللار(2-ساظەت )
ظوقذتذش نئشانئ :
ظاپتورنئڭ موەئتنئ ؤە پئرسذناژلارنئڭ دئظالوگئنئ ، پئسخئكئسئنئ تەسؤئرلەش ظارقئلئق ، پىرسوناژلارنئڭ پەزئلئتئنئ ظئپادئلەپ بىرئشتەك يىزئش ظذسذلئنئ ظأگئنئش.
مذەئت تەسؤئرلەنگەن جإملئلەرنئ كأچإرإپ يىزئش.
موەئم نوقتا : ظاپتورنئڭ موەئتنئ ؤە پئرسذناژلارنئڭ دئظالوگئنئ ، پئسخئكئسئنئ تەسؤئرلەش ظارقئلئق ، پىرسوناژلارنئڭ پەزئلئتئنئ ظئپادئلەپ بىرئشتەك يىزئش ظذسذلئنئ ظأگئنئش
ەەل قئلئش ظذسذلئ:ظوقذغذچئلارنئ دئظالذگلار بذيئچە ظوقذتذش
قئيئن نوقتا: تىكئستتە ظئشلئتئلگەن كأپ چئكئتلەرنئڭ رولئنئ چإشئنئش.
ەەل قئلئش ظذسذلئ:تىكئستتئن كأپ چئكئت ظئشلئتئلگەن جاينئ تىپئپ ظذقذش ظارقئلئق ەەل قئلئندذ.
ظوقذتذش ظذسذلئ:مەشئق ظئشلەش،مذلاەئزە
ظوقذتذش جەريانئ:
ظالدئن سئناق
سأز بئرئكمئسئ تإزإپ بىقئڭ .
مذزدەك ؤە كأكئرئپ كەتكەن (              )                    قاراڭغذ ؤە سوغذق (            )
بئتاپ ظايال (                       )                         (                )دىڭئز شاؤقذنئ
(                     ) بالئلار                                 (                  ) تإنلەر
قاتلاملار بويئچە پئششئق ظوقذپ ، پىرسوناژلارنئڭ پەزئلئتئنئ ەىس قئلئش.
ظوقذغذچئلارغاتىكئستنئ پئششئق ظوقذتذش ظارقئلئق ،تىكئسئتتئن مذەئت ؤە پىرسوناژلارنئڭ دئظالوگئ ، پئسخئكئسئ تەسؤئرلەنگەن جإملئلەرنئ تاپتذرذپ ،يوقسذللرنئڭ يإكسەك پەزئلئتئ ەىس قئلئدذرلئدذ. يەنئ ساننانئڭ پئسخئكئلئق پاظالئيتئ تەسؤئرلەنگەن جإملئلەرنئ يىتەرلئك ؤاقئت بىرئپ ظوقذتذپ ، ظاندئن «ساننا ظىرئنئڭ كىلئشئنئ ساقلئغاندا نىملەرنئ ظويلئدئ؟ نىمە ظإچإن بولارنئ ظويلئدئ؟ » دىگەن مەزمذن بويئچە پئكئر ظالماشتذرذشقا تەشكئللئنئدذ. بذنئڭغا ظذلاپلا ظوقذغذچئلارغا ساننانئڭ پئسخئكئلئق پاظالئيتئ تەسؤئرلەنگەن جإملئلەرنئ يەنە ظوقذتذش ظارقئلئق ، كأپ چئكئتلەرنئڭ رولئ چإشەندإرلئدذ. ساننا ؤە ظىرئنئڭ دئظالوگئ بار قئسمئدا ،ظوقذشنئ ظاساس قئلئپ ،ظوقذش جەريانئدا ظئككئ قىتئم« جئم بولذپ قىلئش »نئڭ ظوخشئمايدئغان مەنئسئ چإشەندإرلئدذ.
تىكئستتە ەاؤا رايئ تەسؤئرئ ؤە ساننا بئلەن سئمونئيە ظاظئلئسئنئڭ كأرإنإش تەسؤئرئ قاتارلئق مذەئت تەسؤئرلئرئ بار بولذپ ظوقذغذچئلارغا مذەئت تەسؤئرلەنگەن جإملئلەرنئ تاپتذرذپ ، «مذەئت تەسؤئرئنئڭ ساننا بئلەن ظىرئنئڭ ظوبرازئنئ يارتئپ بئرئشتە قانداق رولئ بارلئقئ »توغئرسئدا ظويلاندذرذپ سأزلئتئلئدذ. ظەڭ ظاخئرئدا مذەئت تەسؤئرئ بار جإملئلەرنئ كأچإرتإپ يازدذرذپ ، تئل بايلئقئ توپلئتئلئدذ.
تاپشذرذق: تىكئستنئڭ ظاخئرنئ داؤاملاشتذرذپ يىزئپ بىقئڭ.
دەرستئن كئيئنكئ تەسرات:












10.ئات ئاچ قالمىسۇن
ئوقۇتۇش نىشانى :
يېڭى سۆزلەرنى ، تېكىسىت مەزمۇنىنى چۈشىنىش، مېيىپ ياشنىڭ باشقىلارغا خوشاللىق بىلەن ياردەم بىرىشتەك ئېسىل پەزىلىتىنى ۋە «مەن»نىڭ بۇ مېيىپ ياشقا بولغان چوڭقۇر مىننەتدارلىق ھېسياتىنى چۈشىنىش.
موھىم نوقتا : ھېكايە مەزمۇنىنى چۈشىنىش ئارقىلىق ئاددى پۇخرالارنىڭ گۈزەل قەلبىنى ھېس قىلدۇرۇش.
ھەل قىلىش چارىسى:تېكىست ۋەقەلىگنى بايان قىلىش
قىيىن نوقتا: «مەن»نىڭ بۇ مېيىپ ياشقا بولغان چوڭقۇر مىننەتدارلىق ھېسياتىنى چۈشىنىش.
ھەل قىلىش ئۇسۇلى:‹‹مەن››نىڭ مېيىپ ياشقا مىننەتدارلىغى ئىپادىلەنگەن جايلارنى تېپىپ ئۇقۇشقا يىتەكلىندۇ.
ئوقۇتۇش ئۇسۇلى:تېكىستنى مۇستەقىل ئۇقۇتۇش ،ۋەقەلىكنى بايان قىلدۇرۇش
ئوقۇتۇش جەريانى :
دەرسكە باشلاپ كىرىش
سىز باشقىلارغا ياردەم بېرىشنى خوشاللىق دەپ بىلىدىغان گۈزەل قىلىبكە ئىگە كىشلەر تەسۋىرلەنگەن قانداق ئەسەرلەرنى ئوقۇغان ؟
« ئات ئاچ قالمىسۇن »دېگەن بۇ تېمىغا نىسبەتەن ئۆز قارشىڭىزنى سۆزلەپ بېرەلەمسىز؟
بۇ كۆز يۈگۈرتۈپ ئوقۇش تېكىستى بولۇپ ، ئاساسلىقى كىتاب ئوقۇشقا ھېرىسمەن «مەن»نىڭ كىتاب ئوقۇش پۇرسىتىدىن ئايرىلىپ قالغان چېغىدا ، كىتاب يايمىسى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان مېيىپ يىگىت ئۆيمىزدە ئات بار دەپ «مەن»گە يالغان ئېيتىپ ، ئۇنىڭ ئوتىنى سېتىۋېلىپ ، «مەن»نى داۋاملىق كىتاب ئوقۇتقانلىق ھېكايىسى سۆزلەنگەن .مېيىپ يىگىتنىڭ ئۆز مەنپەتىدىن كېچىپ ، ئامال تېپىپ ، «مەن»نىڭ كىتاب ئوقۇش ئارزۇسىنى قاندۇرغانلىقىغا مەدھىيە ئوقۇلۇپ ، «مەن»نىڭ ھەققىي ئەھۋالنى ئۇققاندىن كېيىنكى ھېسياتى بايان قىلىنغان.ئوقۇتۇشتا:
ئالدى بىلەن ئوقۇغۇچىلارغا تېكىستنى ئەستايىدىل ئوقۇتۇپ ، تېكىستتىكى «قانداق ۋەقە بايان قىلىنغان»دېگەن نوقتىلىق سوئال بويىچە، تېكىستنىڭ ئاساسى مەزمۇنىنى دەسلەپكى قەدەمدە چۈشىنىپ ، ئەسەرنىڭ پىكىر يولى ئايدىڭلاشتۇرلىدۇ.مۇشۇ ئاساستا ، تېكىستنىڭ موھىم مەزمۇنى سۆزلىتىلىدۇ.
  تېكىستنىڭ ئۈچ يېرىدە «ئات ئاچ قالمىسۇن » دېگەن سۆز ئىشلىتىلگەن ، ئوقۇغۇچىلارغا شۇ سۆزلەرنى تاپقۇزۇپ ، بۇنداق تەكرارلاشتىكى مەقسەتنىڭ نېمە ئىكەنلىكى توغرۇلۇق پىكىر ئالماشتۇرۇشقا يېتەكلەپ ، مېيىپ ياشنىڭ گۈزەل قەلبى ھېس قىلدۇرلۇپ ، ئەسەردىكى مەركىزى ئىددىيە ئايدىڭلاشتۇرلىدۇ.
  تېكىستنى ئەستايىدىل ئوقۇشقا يېتەكلەپ، ئوقۇش جەريانىدا مەنىسى چۈشنىكسىز سۆز –جۈملىلەر گە بەلگە قويۇشقا يېتەكلەپ ،مەنىسى ئىگەللتىلىدۇ . يېڭى سۆزلەرگەسۆز بىرىكمىسى ، جۈملە تۈزۈش مەشقى ئشلىنىپ يېڭى سۆز ھەققىدىكى بىلىم مۇستەھكەملىنىدۇ.
تاپشۇرۇق: پېرسوناژلارنىڭ سۆز-ھەرىكەت ، پىسخىكىلىق تەسۋىرلىرىنى تېپىپ كېلىڭ .

دەرستىن كىيىنكى تەسرات:


10.ئات ئاچ قالمىسۇن(2-سائەت )
ئوقۇتۇش نىشانى :
تېكىستتىكى پېرسوناژلارنىڭ سۆز-ھەرىكەت ، پىسخىكىلىق تەسۋىرى ئارقىلىق ،پېرسوناژلارنىڭ پەزىلىتىنى ئىپادىلەپ بېرىشتەك ئوسۇلىنى يەنىمۇ بىر قەدەم ئىلگىرلەپ چۈشىنىۋېلىش.
موھىم نوقتا :   پېرسوناژلارنىڭ سۆز-ھەرىكەت ، پىسخىكىلىق تەسۋىرى ئارقىلىق ،پېرسوناژلارنىڭ پەزىلىتىنى ئىپادىلەپ بېرىشتەك ئوسۇلىنى يەنىمۇ بىر قەدەم ئىلگىرلەپ چۈشىنىۋېلىش.
ھەل قىلىش چارىسى:پىرسۇناجلارنىڭ ھەركەت تەسۋىرلىرنى تېپىپ چىقىش
قىيىن نوقتا: يالغان سۆزلەش بىلەن ھېسداشلىق قىلىپ يالغان سۆزلەشنىڭ پەرقىنى چۈشىنىش.
ھەل قىلىش ئۇسۇلى:مېيىپ يىگىتنىڭ يالغان سۆزلەشتىكى سەۋەپنىڭ نىملىكىنى بىلىش
ئوقۇتۇش ئۇسۇلى:سۇئال-جاۋاپ شەكلى قوللىنىلدۇ.
ئوقۇتۇش جەريانى:
ئالدىن سىناق
يېقىن مەنىسىنى يېزىڭ .
قاتاڭغۇر-                                           يۇلقۇنۇپ-  
بىمالال-                                            تىڭىرقاپ-
بوش ئورۇننى تولدۇرۇڭ.
كىتاب يايمىسىنىڭ (                       )چاقىلىق ئورۇندۇقتا ئولتۇرىدىغان (           )يىگىت ئىدى،ئوغىرلىقچە كىتاب ئوقۇۋاتقىنىمدا (              )ئۇنىڭ قاتاڭغۇر چىرايىغا قاراشقىمۇ (           )ئەتىسى يەنە ئۇنىڭ (                )بىلەن كۈلۈمسىرىگەنلىكىنى كۆرگەندىلا، ئاندىن (           )دۈپۈلدەۋاتقان يۈرىكىم (                 )قالاتتى.

دەرسكە باشلاپ كىرىش
تېكىست ۋەقەلىگنى يايان قىلدۇرۇش
تېكىستتىكى پېرسوناژلارنىڭ سۆز-ھەرىكەت ، پىسخىكىسى تەسۋىرلەنگەن سۆز-جۈملىلەر ، پېرسوناژلارنىڭ ئېسىل پەزىلىتىنى نوقتىلىق ئىپادىلەپ بېرىدۇ. ئوقۇتۇشتا ، بۇ جۈملىلەرنى ئوقۇغۇچىلارغا تاپقۇزۇپ،ئاستىغا سىزدۇرۇپ ، ئاندىن كۆڭۈل قويۇپ ئوقۇشقايېتەكلەپ ، ئۆزىنىڭ نېمە ئۈچۈن تەسىرلەنگەنلىكى ياكى بۇنىڭدىن پېرسوناژلارنىڭ قانداق پەزىلىتىنى ھېس قىلغانلىقى توغىرسىدا ئويلىنىشىقا يېتەكلىنىدۇ.بۇ تەسىرات ۋە ھېس قىلغانلىرىنى شۇ جۈملىلەرنىڭ يېنىغا قويۇپ ، ئاندىن ئۆزىنىڭ ئويلىغانلىرىنى ساۋاقداشلىرى بىلەن پىكىر ئالماشتۇرۇشقا يېتەكلىنىدۇ.
ئوقۇغۇچىلارنى تېىستتىكى باشقا پېرسوناژلارنىڭ ئۆزىگە بەرگەن تەسىرنىمۇ سۆزلەپ بېقىشقا يېتەكلەپ ، باشقىلارنىڭمۇ ئېسىل پەزىلىتى ھېس قىلدۇرلىدۇ.
ئوقۇغۇچىلارنى مېيىپ ياش بىلەن سىڭلىسىنىڭ يالغان سۆزلەشتىكى مەقسىدىنى چۈشنىشكە يېتەكلەپ ،مۇنازىرە ئېلىپ بېرىشقا يېتەكلەپ ئەتراپىدىكى كىشلەرنىڭ يالغان سۆزلىگەنلىكىنى بايقىغان –بايقىمغانلىقى ، يالغان سۆزلىشىنىڭ سەۋەبى ۋە نەتىجىسى توغىرسىدا پىكىر ئالماشتۇرۇشقا يېتەكلىنىدۇ.
تاپشۇرۇق:ئوقۇپ بىلۋېلىڭ.
چوڭ مېڭنى ئاسرايدىغان سەككىز تەدبىر
1.        ئۇزاق مۇددەت تاماقنى تويغىچە يەۋالماڭ .
2.        ئەتىگەنلىك تاماققا سەل قارىماڭ .
3.        تاتلىق يېمەكلىكلەرنى زىيادە كۆپ يېمەڭ. '
4.        يېتەرلىك ئۇخلاڭ.
5.        جىمغۇرلىشىپ كەتمەڭ.
6.        بۇلغانغان ھاۋادا ئۆگىنىش قىلماڭ.
7.        پىكىر قىلىپ بېرىڭ.
8.        ئاغرىق ۋاقتىڭىزدا ئۆگىنىش قىلماڭ.
دەرستىن كىيىنكى تەسرات:


11.بىردىن بىر تاماشىبىن
ئوقۇتۇش نىشانى :
تېكىست مەزمۇنىنى چۈشىنىش ، ئوقۇغۇچىلارنى پىشقەدەم پروفېسورنىڭ سۆز-ھەركىتى بىلەن «مەن»نىڭ پىسخىكىسى ۋە ھەرىكىتىدىكى ئۆزگىرىشتىن ئىبارەت ئىككى جەھەتتىنى موماينىڭ «مەن»گە بولغان كۆيىنىشىنى ۋە ئىلھامىنى ، شۇنداقلا «مەن»نىڭ مومايغا بولغان ھۆرمىتىنى ، مىننەتدارلىق ھېسياتىنى چۈشنىشكە يېتەكلەش.
موھىم نوقتا : تېكىست مەزمۇنىنى چۈشىنىش ، ئوقۇغۇچىلارنى پىشقەدەم پروفېسورنىڭ سۆز-ھەركىتى بىلەن «مەن»نىڭ پىسخىكىسى ۋە ھەرىكىتىدىكى ئۆزگىرىشتىن ئىبارەت ئىككى جەھەتتىنى موماينىڭ «مەن»گە بولغان كۆيىنىشىنى ۋە ئىلھامىنى ، شۇنداقلا «مەن»نىڭ مومايغا بولغان ھۆرمىتىنى ، مىننەتدارلىق ھېسياتىنى چۈشنىشكە يېتەكلەش.
ھەل قىلىش ئۇسۇلى:مەن ۋە مۇماينىڭ سۆز ھەركەتلىرى تەسۋىرلەنگن جايلارنى تېپىپ ئۇقۇش
قىيىن نوقتا:مۇماي بىلەن مەننىڭ دادىسى ۋە سىڭلىسنىڭ پىسخىكىسدىكى ئوخشىماسلىقنى ھىس قىلدۇرۇش
ھەل قىلش ئۇسۇلى:مەننىڭ دادىسى ،سىڭلىسى مەنگە كۆپ قېتىم ئىسكىرىپكا چېلىشنى ئۈگەتكەن بولسىمۇنىمىشقا ئۈگنەلمەيدۇ؟(بۇسۇئال ئارقىلىق قىيىن نوقتا ھەل قىلىندۇ)
ئۇقۇتۇش ئۇسۇلى:مۇستەقىل ئۈگنىش،ھەمكارلىشىپ ئۈگنىش
ئوقۇتۇش جەريانى:
دەرسكە باشلاپ كىرىش:
سىز قانداق پائالىيەتلەردە تاماشىبىن بولۇپ باققان؟ كىملەر بىلەن بىللە تاماشىبىن بولغان ؟
«بىردىن بىر تاماشىبىن» دىگەننىڭ مەنىسى نىمە؟

تېكىستنى دەسلەپكى قەدەمدە ئوقۇشقا ، تېكىستنى توغرا ، راۋان ئوقۇيالايدىغان بولغىچە ئوقۇشنى مەشىق قىلىشقا يېتەكلەپ ، تېكىستنىڭ ئاساسى مەزمۇنىنى يىغىنچاقلاشقا ، ۋەقەنىڭ باشلىنىش سەۋەبى ، جەريانى ، نەتىجىسىنى ئېنىق ئايرىۋېلىشقا ، يېتەكلىنىدۇ. ئاندىن تېكىستنى ئوقۇغۇچىلارغا ئىچىدە ئوقۇتۇپ ، بىر تەرەپتىن ئوقۇپ ، بىر تەرەپتىن «مەن» نىڭ پىسخىكا ،ھەرىكەت ئۆزگىرشى تەسۋىرلەنگەن جۈملىلەرنىڭ ئاستىغا سىزىپ ، پىكىر ئالماشتۇرۇشقا تەشكىللىنىدۇ. شۇ ئارقىلىق «مەن»نىڭ پىسخىكىسى ،ھەركىتىدە يۈز بەرگەن ئۆزگىرىش ھېس قىلدۇرىلىدۇ، مۇشۇ ئاساستا ، ئوقۇغۇچىلارنى تېكىستنى يەنە بىر قېتىم ئوقۇپ چىقىشقا تەشكىللەپ ، «مەن» نىڭ پىسخىكا ،ھەرىكىتدە  نېمە ئۈچۈن مۇشۇنداق ئۆزگىرش بولىدىغانلىقىنى تېكىستنىڭ باش ئاخىرغا بىرلەشتۈرۈپ تەپەككۇر قىلىشقا يېتەكلىنىدۇ. پىكىر ئالماشتۇرۇش ئارقىلىق پىشقەدەم پروفېسورنىڭ ئىلھامى «مەن»دە قوزغاش رولىنى ئوينىغانلىقى چۈشەندۈرۈلۈپ ، پىشقەدەم پروفېسورنىڭ ياشلارغا كۆيىنىش ، تەربىيلەشتەك ئېسىل پەزىلىتى ھېس قىلدۇرۇلۇپ ، ئۆزىنى گاس دەپ يالغان ئېيتىپ قويغان كۆڭلىنى چۈشىنىش ئارقىلىق ، ئەسەرنىڭ ئىدىيسىنى ۋە يېزىلىش ئالاھىدىلىكى ئىگەللىتىلىدۇ.
تاپشۇرۇق:تېكىستنى ئوقۇپ مەنىسى چۈشىنىكسىز سۆز – جۈملىلەرگە بەلگە قويۇپ كېلىڭ.

دەرستىن كىيىنكى تەسرات:


11.بىردىن بىر تاماشىبىن(2-سائەت )
ئوقۇتۇش نىشانى :
تېكىستنى ھېسياتلىق ئوقۇپ ، يېڭى سۆز،جۈملىلەرنىڭ  مەنىسىنى ئىگلەش . چۈشىنەلمىگەن مەسلىلەرنى ئوتتۇرىغا قويۇپ ساۋاقداشلىرى بىلەن مۇزاكىرە قىلىش ، چوڭقۇر تەسىر قىلغان جۈملىلەرنى كۆچۈرۈپ يېزىش.
موھىم نوقتا : چۈشىنەلمىگەن مەسلىلەرنى ئوتتۇرىغا قويۇپ ساۋاقداشلىرى بىلەن مۇزاكىرە قىلىش
ھەل قىلىش ئۇسۇلى:ئۇقۇغۇچىلار گۇرۇپپىلار بۇيىچە ھەل قىلدۇ ئاندىن ئۇمۇملاشتۇرىلدۇ.
قىيىن نوقتا: يېڭى سۆز،جۈملىلەرنىڭ  مەنىسىنى ئىگلەش .
ھەل قىلىش ئۇسۇلى:تېكىست مەزمۇنىغا بىرلەشتۇرۇپ ھەل قىلىندۇ
ئوقۇتۇش ئۇسۇلى:مۇستەقىل ئۈگنىش ،ھەمكارلىشىپ ئۈگنىش
ئوقۇتۇش جەريانى:
ئالدىن سىناق:
موماينىڭ ئۆزىنى «گاس»دەپ تۇنۇشتۇرۇشنىڭ قانداق ئەھمىيتى بار؟ «مەن» نېمە ئۈچۈن موماينىڭ كۆزىنى چوڭقۇر كۆل سۈيىدەك ھېس قىلىدۇ؟

  تېكىستنى ئەستايىدىل ئوقۇشقا يېتەكلەپ، ئوقۇش جەريانىدا مەنىسى چۈشنىكسىز سۆز –جۈملىلەر گە بەلگە قويۇشقا ،ھەمكارلىشىپ پىكىر ئالماشتۇرۇشقا  يېتەكلەپ ،مەنىسى ئىگەللتىلىدۇ . يېڭى سۆزلەرگەسۆز بىرىكمىسى ، جۈملە تۈزۈش مەشقى ئشلىنىپ يېڭى سۆز ھەققىدىكى بىلىم مۇستەھكەملىنىدۇ.
ئوقۇغۇچىلارنى تېكىستنى قايتا ئوقۇپ چىقىپ ، ئۆزىگە چوڭقۇر تەسىر قىلغا ن جۈملىلەرنى تېپىپ چىقىشقا تەشكىللەپ ، بۇ جۈملىلەرنىڭ نېمە ئۈچۈن ئۆزىگە تەسىر قىلغانلىقى سۆزلىتىلىدۇ. ئوقۇغۇچىلارنىڭ سۆزىگە قارىتا ئۇلارنىڭ ئۆزىگە خاس كەچۈرمىشلىرىگە ھۆرمەت قىلغا ن ئاساستا باھالاشقا يېتەكلەپ ، كۆچۈرۈپ يېزىۋېلىشقا تەشكىللىنىدۇ.
تاپشۇرۇق:بۇ تېكىستنى ئوقۇپ ، سىز قايسى پېرسوناژنىڭ ئىش-ھەرىكىتىدىن ئەڭ تەسىرلەندىڭىز؟نېمە ئۈچۈن ؟ ئويلىغانلىرىڭىزنى يېزىپ بېقىڭ.

دەرستىن كىيىنىكى تەسرات:

12.سۈت رەڭ كۆڭلەك
ئوقۇتۇش نىشانى :
تېكىستنى ئەستايىدىل ئوقۇپ ، مەزمۇنىنى چۈشنىۋېلىش.
يېڭى سۆزلەر مەنىسىنى ئىگلەپ ، ئەمەلىي تۇرمۇشتا ئىشلىتەلەيدىغان بولۇش، سۆز توپلاش ئادىتىنى يىتىلدۈرۈش.
موھىم نوقتا : تېكىستنى ئەستايىدىل ئوقۇپ ، مەزمۇنىنى چۈشنىۋېلىش.
ھەل قىلىش ئۇسۇلى :تېكىستنى ئۇقۇشقا يىتەكچىلىك قىلىش
قىيىن نوقتا: يېڭى سۆزلەر مەنىسىنى ئىگلەپ ، ئەمەلىي تۇرمۇشتا ئىشلىتەلەيدىغان بولۇش، سۆز توپلاش ئادىتىنى يىتىلدۈرۈش.
ھەل قىلىش ئۇسۇلى :ئاۋال ئۇقۇغۇچىلار گۇرۇپپىلار بۇيىچە ئۆزلىرى ھەل قىلدۇ.ئاندىن ئۇمۇملاشتۇرىلدۇ.
ئوقۇتۇش ئۇسۇلى:تېكىست مۇستەقىل ئوقۇشقا يىتەكلىندۇ.
ئوقۇتۇش جەريانى:
دەرسكە باشلاپ كىرىش
سىز «مېھرىبانلىق » دېگەن بۇ سۆزنى قانداق چۈشىنىسىز؟ ئۆز قارىشىڭىزنى سۆزلەپ بېقىڭ .
سىز مېھرىبانلىق تەسۋىرلەنگەن قانداق ئەسەرلەرنى ئوقۇغان؟
بۇ تېكىست كۆز يۈگۈرۈتۈپ ئوقۇش تېكىستى بولۇپ ، تېكىستتە «سۈت رەڭ كۆڭلەك »نى چۆرىدەپ ۋەقەلىك تەرتىپ بويىچە بايان قىلىنغان ، تىلى تەبئىي ، كىشىنى تەسىرلەندۈرەلەيدۇ. ئوقۇتۇشتا: ئالدى بىلەن ماۋزۇنى چىقىش قىلىپ ،سۈت رەڭنىڭ قانداق رەڭ ئىكەنلىكى ئۆزىنىڭ يېڭى كۆڭلەك كېيگەن چاغدىكى ھېسياتى توغىرسىدا سۆزلەشكە يېتەكىلىنىدۇ.
   ئوقۇغۇچىلارنى تېكىستنى ئىختىيارى ئوقۇشقا يېتەكلەپ، تېكىست مەزمۇنىنى ئىگلىتىپ ، سۆزلەشكە يېتەكلىنىدۇ، ئاندىن تېكىستنى قايتا ئوقۇشقا يېتەكلەپ ، مەنىسىنى چۈشنەلمىگەن سۆز – جۈملىلەر گە بەلگە ئۇرۇپ چىقىشقا ، ئاندىن گورۇپپىلارغا بۆلىنىپ مەنىسى ھەققىدە مۇزاكىرە قىلشقا يېتەكىلىنىدۇ. ھەل قىلالمىغانلىرى سىنىپ ئىچىدە كوللىكتىپ ھەل قىلنىدۇ. ئاندىن يېڭى سۆزلەرگە سۆز بىرىكمىسى ۋە جۈملە تۈزۈش مەشىقى ئىشلىنىپ ، يېڭى سۆز ھەققىدىكى بىلىمى مۇستەھكەملىنىدۇ.
       تاپشۇرۇق:تېكىستتىكى پېرسوناژلارنىڭ ھېسياتىنى ئىپادىلەيدىغان ھالىقىق سۆز-جۈملىلەرنى تتېپىپ كېلىڭ.  
دەرستىن كىيىنكى تەسرات


12.سۈت رەڭ كۆڭلەك(2-سائەت )
ئوقۇتۇش نىشانى :
تېكىستنى ئوقۇپ ، ئۆز مېھرى-مۇھەببىتى بىلەن باشقىلارغا ئازراق بولسىمۇ خۇشاللىق ۋە بەخىت ئېلىپ كېلىشنى بىلۋېلىش. ئاددى كىشلەرئوتتىرسىدىكى چوڭقۇر مېھىر-مۇھەببەتنى ھېس قىلىش.ئەسەرنىڭ يېزىلىش ئۇسۇلىنى ھېس قىلدۇرۇش، ھالقىلىق سۆز-جۈملىلەرنىڭ ھېسياتنى ئىپادىلەش جەھەتتىكى رولىنى بىلدۈرۈش.
  موھىم نوقتا : تېكىستنى ئوقۇپ ، ئۆز مېھرى-مۇھەببىتى بىلەن باشقىلارغا ئازراق بولسىمۇ خۇشاللىق ۋە بەخىت ئېلىپ كېلىشنى بىلۋېلىش. ئاددى كىشلەرئوتتىرسىدىكى چوڭقۇر مېھىر-مۇھەببەتنى ھېس قىلىش.
قىيىن نوقتا: ئەسەرنىڭ يېزىلىش ئۇسۇلىنى ھېس قىلدۇرۇش، ھالقىلىق سۆز-جۈملىلەرنىڭ ھېسياتنى ئىپادىلەش جەھەتتىكى رولىنى بىلدۈرۈش.
ئوقۇتۇش ئۇسۇلى:سۇئال-جاۋاپ شەكلى ،ھەمكارلىشىش شەكلى قوللىندۇ.
ئوقۇتۇش جەريانى:
دەرسكە باشلاپ كىرىش
سىز سۇت رەڭ كۆڭلەك دىگەن تېكىستنى ئۇقۇغاندىن كىيىن نىمنى ھىس قىلىپ يەتتىڭىز ؟قارشىڭىزنى سۆزلەپ بېقىڭ؟
ئوقۇغۇچىلارنى تېكىستنى ئوقۇشقا تەشكىللەپ ، بىر تەرەپتىن ئوقۇپ ، بىر تەرەپتىن تېكىستتىكى قايسى مەزمۇنلارنىڭ ئۆزىنى تەسىرلەندۈرگەنلىكى توغىرسىدا ئويلاندۇرۇپ ،ھەم ئاستىغا سىزدۇرۇپ ، ئۆز-ئارا پىكىر ئالماشتۇرۇشقا يېتەكىلىنىدۇ.ئوقۇغۇچىلارغا پېرسوناژلارنىڭ سۆز-ھەرىكىتى ، پىسخىكىسى تەسۋىرلەنگەن سۆز-جۈملىلەرنى تاپتۇرۇپ بۇ جۈملىلەردىن ئاددى كىشلەر ئوتتىرسىدىكى مېھىر-مۇھەببەت ھېس قىلدۇرلىدۇ.ئاخىردا ئوقۇغۇچىلارنى مېھىر-مۇھەببەتنىڭ ئۆز ئەتراپىدا بار-يوقىلىقى توغىرسىدا ئويلاندۇرۇپ ، ئەمەلىيەت بىلەن بىرلەشتۈرۈپ سۆزلەشكە يېتەكلىنىدۇ.
ئەڭ ئاخىرىدا ئوقۇغۇچىلارنى پېرسوناژلارنىڭ روھى كەيپىياتىنى تۇتقا قىلىپ ھېسياتلىق ئوقۇشقا يېتەكلەپ پېرسوناژلارغا بولغان چۈشەنچە چوڭقۇرلىتلىدۇ.
تاپشۇرۇق:
دەرىستىن ئالغان تەسىراتىڭىزغا بىرلەشتۈرۈپ ئۆز ئانىڭىزغا دەيدىغان قانداق يۈرەك سۆزىڭىز بار؟يېزىپ بېقىڭ.
تەسرات:

سۈپەت دەرىجىلىرى
سىناق سوئاللىرى:
سۈپەت دېگەن نېمە؟سۈپەتلەر تۈزۈلۈشىگە قاراپ قايسى تۈرلەرگە بۆلىنىدۇ؟ مىسال ئېلىڭ.
ئوقۇتۇش نىشانى :
سۈپەت دەرىجىلىرى ھەققىدە ساۋاتقا ئىگە بولۇش.
سۈپەت دەرىجىلىرىنى پەرىق ئىتەلەيدىغان بولۇش، ئەسلى سۈپەت دەرىجىلىرىنى باشقا سۈپەت دەرىجىلىرىگە ئۆزگەرتىپ يازالايدىغان بولۇش.
موھىم نوقتا : سۈپەت دەرىجىلىرى ھەققىدىكى چۈشەنچە ، سۈپەت دەرىجىلىرنىڭ تۈرلىرى.   
قىيىن نوقتا:سۈپەت دەرىجىلىرنىڭ مەنە ئىپادىلەش جەھەتتىكى پەرىقلىرىنى توغرا ئىگلەش.
ئوقۇتۇش جەريانى:
ئاۋال ئوقۇغۇچىلارنى دەرىسلىكتە بېرىلگەن جۈملىلەردىكى ئاستى سىزىلغان سۈپەتلەرنىڭ جۈملىلەردە قانداق شەكىللەردە كەلگەنلىكىگەۋە ئۇلارنىڭ ئۆزلىرى ئېنىقلاپ كەلگەن ئادەم ۋە نەرسىلەرنىڭ ھەرخىل بەلگىلىرىنى قانداق دەرىجىدە ئىپادىلەپ كەلگەنلىكىگە قاراپ بېقىشقا يېتەكىلىنىدۇ. ئوقۇغۇچىلار بۇ جۈملىلەردىكى ئاستى سىزىلغان سۈپەتلەرنىڭ ئاق رەڭنى قانداق دەرىجىدە ئىپادىلەپ كەلگەنلىكىنى چۈشەنگەندىن كېيىن ئاندىن سۈپەت دەرىجىلىرىنىڭ قانداق بولىدىغانلىقىنى ئەسكەرتىپ ، ئوقۇغۇچىلارنى دەرىسلىكنى ئوقۇپ ،چۈشەنچىلىرىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇشقا ،يەنىمۇ ئايدىڭلاشتۇرۇشقا يېتەكلىنىدۇ. ئاندىن ئوقۇغۇچىلارنى ئۆزلىرنىڭ سۈپەت دەرىجىلىرى ھەققىدىكى چۈشەنچىلىرىنى مىساللار ئارقىلىق چۈشەندۈرۈپ بىرشكە يېتەكلىنىدۇ.  ئاخىرىدا مەشىق ئىشلەش ئارقىلىق  سۈپەت دەرىجىلىرى ھەققىدىكى بىلىم تېخىمۇ مۇستەھكەملىنىدۇ.
  تاپشۇرۇق:«يوقسۇللار»دېگەن تېكىستتىكى سۈپەتلەرنى تېپىڭ ھەم قانداق دەرىجە بىلەن تۈرلىنىپ كەلگەنلىكىنى ئېيتىپ بېرىڭ.
تەسرات:



ئاغزاكى ئالاقە ۋە يېزىقچىلىق مەشىقى
ئوقۇتۇش نىشانى :
«تۇرمۇش بەزىدە مېھرىبانلىق يۈزسىدىن يالغان سۆزلەشكە موھتاج»دېگەن تېمىدا مۇنازىرە ئارقىلىق ،ئوقۇغۇچىلارنىڭ ماتېرىيال يىغىش،ئۇچۇرلارنى بىر تەرەپ قىلىش ئىقتىدارنى يۇقىرى كۆتۈرۈش ، تەشەببۇسكارلىق بىلەن ئىزدىنىش ، ئىتتىپاقىلىشىپ ھەمكارلىشىش روھىنى يېتىلدۈرۈش.
يېزىقچىلىق مەشىقى ئارقىلىق كونكىرىت ئىشلار ئارقىلىق پېرسوناژلارنىڭ ئېسىل پەزىلىتىنى ئەكىس ئەتتۈرۈش،مېھىر-مۇھەببەتنىڭ گۈزەللىكىنى ھېس قىلدۇرۇش،باشقىلارغا مېھىر-مۇھەببەتنى يەتكۈزۈشنى بىلدۈرۈش.
   موھىم نوقتا : «تۇرمۇش بەزىدە مېھرىبانلىق يۈزسىدىن يالغان سۆزلەشكە موھتاج»دېگەن تېمىدا مۇنازىرە ئارقىلىق ،ئوقۇغۇچىلارنىڭ ماتېرىيال يىغىش،ئۇچۇرلارنى بىر تەرەپ قىلىش ئىقتىدارنى يۇقىرى كۆتۈرۈش ، تەشەببۇسكارلىق بىلەن ئىزدىنىش ، ئىتتىپاقىلىشىپ ھەمكارلىشىش روھىنى يېتىلدۈرۈش.
   قىيىن نوقتا: يېزىقچىلىق مەشىقى ئارقىلىق كونكىرىت ئىشلار ئارقىلىق پېرسوناژلارنىڭ ئېسىل پەزىلىتىنى ئەكىس ئەتتۈرۈش،مېھىر-مۇھەببەتنىڭ گۈزەللىكىنى ھېس قىلدۇرۇش،باشقىلارغا مېھىر-مۇھەببەتنى يەتكۈزۈشنى بىلدۈرۈش.
ئوقۇتۇش جەريانى:
مۇنازىرە بىلەن ئوقۇغۇچىلار تۇنجى قېتىم ئۇچىرشىۋاتىدۇ. شۇڭا دەرىستىن ئىلگىرى ئوقۇغۇچىلارغا ھەقىقەتنى سۆزلەش. ھەقىقىي ، قىزغىن مۇنازىرلىشىش،ئوخشىمايدىغان نوقتىلاردىن تەھلىل قىلىش، ھەقىقەت ئارقىلىق كىشىنى قايىل قىلىش، قايتۇرۇپ سوراش ئۇسۇلىنى قوللىنىش، ئىنتوناتسىيسى كۆتۈرەڭگۈ بولۇش، مۇنازىرلەشكەن چاغدا سۆزدە مەدەنىيەتلىك ، ئەدەپلىك بولۇش ، كەڭ قورساق بولۇش ، پاراسەتلىك ، ئۆتكۈرسۆزلەرنى ئىشلىتىش قاتارلىق ئىشلار ئەسكەرتىپ ئۆتىلىدۇ. يەنى ئالدى بىلەن بېرىلگەن ئەسكەرىتمىنى ئۆزلىكىدىن ئۆگىنىپ ، تەلەپنى ئايدىڭلاشتۇرۋېلىپ ، كۆزقارشىنى بىكتىۋېلىشقا ، ئىختىيارى سۆزلەپ مەشىق قىلىش ياكى كىچىك گورۇپپىلار بۇيىچە پىكىر ئالماشتۇرۇشقا ،سىنىپ بويىچە ظا، ب دىن ئىبارەت ئىككى تەرەپكە بۆلۈنۈپ ، ئورۇننى ۋاقىتلىق بېكىتىپ مۇنازىرە ئېلىپ بېرىشقا يېتەكلەپ ئاخىردا خۇلاسە قىلىپ ئورتاق تونۇشقا كېلىشكە يېتەكلىنىدۇ.
يېزىقچىلىق مەشىقىنى ئوقۇتۇشتا ، ئوقۇغۇچىلارنى كىشىلەر بىلەن كىشىلەر ئوتتۇرسىدىكى ئۆز-ئارا مېھىر-مۇھەببەتنىڭ مۇھىملىقى توغىرسىدا مۇزاكىرە قىلىشقا يېتەكلەپ ، يازىدىغان تېما كەلتۈرۈپ چىقرىلىدۇ.2.يېزىقچىلىق مەشىقى ئەسكەرتمىسىنى ئوقۇپ ، يېزىقىچىلىق تەلىپى ۋە دىققەت قىلىشقا تىگىشلىك ئىشلار ئۈستىدە پىكىر ئالماشتۇرۇشقا ،يېتەكىلىنىدۇ. 3. ئوقۇغۇچىلارنىڭ پىكىر يولىنى ئېچىشقا ياردەملىشىپ ، ئۇلارنى كىشلەر ئوتتىرسىدىكى ئۆز-ئارا كۆيىنىشكە مۇناسىۋەتلىك ئىشلارنى ئوخشىمايدىغان نوقتىلاردىن ئىپادىلەپ پىكىر ئالماشتۇرۇشقا يېتەكلىنىدۇ. 4. ئوقۇغۇچىلارنىڭ موھىتنى ، پېرسوناژلارنىڭ سۆز-ھەركىتى ۋە پىسخىكىسىنى تەسۋىرلەش ئارقىلىق ھەقىقى ھېسياتنى بايان قىلىشقا يېتەكىلىنىدۇ.5. يازىدىغان ئەسىرىگە ماۋزۇ قويۇشقا ، يېزىشقا ، شۇنداقلا پىكىر ئالماشتۇرۇپ قايتۇرما ئىنكاس قىلىشقا يېتەكلىنىدۇ.
تاپشۇرۇق:يازغانلىرىڭىزنى رەتلەپ كېلىڭ.     
تەسرات:


ئەسلەش ۋە كېڭەيتىش، تىل خەزىنىسى ، قىرائەتخانا
ئوقۇتۇش نىشانى :
ئاپتۇرنىڭ مۇھىت ۋە پىرسوناژلارنىڭ پىسخىكىلىق پائالىيتى قاتارلىق جەھەتلەردىن قانداق تەسۋىرلەش ئارقىلىق ، گۈزەل ھېسياتنى بايان قىلىپ بەرگەنلىكىنى ئۆگىنىش.
ئەقلىيە سۆزلەرنىڭ مەنىسىنى چۈشىنىپ،ئىشلىتىشنى بىلىش.
بالىلار ئەدەبىياتىغا دائىر كىتابلارنى تاللاپ ئوقۇش.
موھىم نوقتا : ئاپتۇرنىڭ مۇھىت ۋە پىرسوناژلارنىڭ پىسخىكىلىق پائالىيتى قاتارلىق جەھەتلەردىن قانداق تەسۋىرلەش ئارقىلىق ، گۈزەل ھېسياتنى بايان قىلىپ بەرگەنلىكىنى ئۆگىنىش.
قىيىن نوقتا: ئەقلىيە سۆزلەرنىڭ مەنىسىنى چۈشىنىپ،ئىشلىتىشنى بىلىش.
ئوقۇتۇش جەريانى:
«ئالاقە سەھنىسى »نى ئوقۇتۇشتا ، ئالدى بىلەن ئوقۇغۇچىلارغا مىساللارنى ئوقۇتۇپ ، بۇ جۈملىلەرنىڭ ھېسياتنى ئىپادىلەشتىكى رولىنى مۇزاكىرە قىلدۇرۇشقا يېتەكىلىنىدۇ، مۇشۇ ئاساستا ئوقۇغۇچىلارنى بۇ بۆلەكتىكى تېكىستلەرنى ئەسلىتىپ ، مۇشۇنىڭغا ئوخشايدىغان جۈملىلەرنى تاپتۇرۇپ، ھېس قىلغانلىرى ۋە تەسىراتى توغىرسىدا پىكىر ئالماشتۇرۇشقا يېتەكلىنىدۇ. ئوقۇغۇچىلارنى بۇ ئۇسۇللارنى بۇنىڭدىن كېيىنكى ئوقۇش ئەمەلىيتى جەريانىدا قوللىنىشقا يېتەكلەپ ، دەرستىن سىرىتقى ئوقۇش بىلەن بىرلەشتۈرۈپ ، نادىر ئەسەرلەردىن ھورۇر ئېلىشقا تەشكىللەپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئوقۇش ئىقتىدارى يوقىرى كۆتۈرۈلىدۇ.
«تىل خەزىنىسى»نى ئوقۇتۇشتا،ئالدى بىلەن ئوقۇغۇچىلارغا ئەقلىيە سۆزلەرنى ئوقۇتۇپ ، مەنىسىنى چۈشەندۈرۈپ ، ئاخىرىدا يادلىۋېلىشقا يېتەكىلىنىدۇ.
«قىرائەتخانا»دا قاراتمىلىق ھالدا پەرھات ئىلىياس بىلەن جاسارەت جاپپارنىڭ رومانلىرنى ئوقۇش تەۋسىيە قىلىنىپ ، مۇشۇ ئاساستا ئۆزلىرى ياقتۇرغان قىسىمىنى ساۋاقداشلىرىغا ئوقۇپ بېرىشكە تەشكىللەپ ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ كىتاپ ئوقۇش قىزغىنلىقى قوزغىتىلىدۇ.ئاخىرىدا كىتاپ ئوقۇشتىن ئالغان تەسىراتى سۆزلىتىلىدۇ.
تاپشۇرۇق:پەرھات .ئىلىياس بىلەن جاسارەت جاپپارنىڭ رومانلىرىنى تېپىپ ئوقۇڭ.
تەسرات: