-
2009-05-23
ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ ﺗﯧﻤﺎﺗﯩﻚ ﻗﺎﺗﻼﻣﻠﯩﺮﻯ - [ئۇيغۇر مەدىنيىتى]
版权声明：转载时请以超链接形式标明文章原始出处和作者信息及本声明
logs/39792791.html
ﻳﺎﺯﻏﯘﭼﯩﺴﻰ : ﻛﯜﺭﻩﺵ ﺗﺎﻫﯩﺮ
( ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﭘﻪﻧﻠﻪﺭ ئاﻛﺎﺩﯦﻤﯩﻴﯩﺴﻰ ﺗﯩﻞ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ئوﺭﻧﯩﺪﯨﻦ )
ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﻤﻰ ، ئۇﻳﻐﯘﺭﺷﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﺋﯩﻠﻤﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﻫﯩﻢ ﺗﻪﺭﻛﯩﺒﯩﻲ ﻗﯩﺴﻤﻰ . ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺧﻪﻟﻘﻰ ئۇﺯﺍﻕ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻴﺎﺕ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﯩﺪﺍ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﯞﻩﻗﻪﻟﻪﺭ ، ﺷﻪﺧﺴﻠﻪﺭ ، ﻫﺎﺩﯨﺴﯩﻠﻪﺭ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺧﺎﺗﯩﺮﯨﻠﻪﺭ ، ﺭﯨﺴﺎﻟﯩﻠﻪﺭ ﯞﻩ ﻛﯩﺘﺎﺑﻼﺭﻧﻰ ﻳﯧﺰﯨﭗ ، ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﯨﭽﯩﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﺪﯛﺭﺩﻯ ، ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺭﺍﯞﺍﺟﻼﻧﺪﯗﺭﺩﻯ . ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺗﻪﺑﯩﺌﯩﻲ ﻫﺎﺩﯨﺴﯩﻠﻪﺭ ، ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ، ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ﯞﻩﻗﻪﻟﻪﺭ ﺗﯜﭘﻪﻳﻠﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻣﯩﺮﺍﺳﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻣﯘﺗﻠﻪﻕ ﻛﯚﭖ ﻗﯩﺴﻤﻰ ﺩﻩﯞﺭﯨﻤﯩﺰﮔﻪ ﻳﯧﺘﯩﭗ ﻛﯧﻠﻪﻟﻤﯩﮕﻪﻥ ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ ، ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻰ ﻫﻪﺭ ﻗﺎﻳﺴﻰ ﺩﻩﯞﺭﻟﻪﺭﺩﻩ ﯲﺯ ئاﺭﺍ ﯞﺍﺭﯨﺴﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﯞﻩ ﻳﯧﯖﯩﻼﺵ ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻲ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﻪﻟﺪﻯ .
ﺑﺎﻳﺎﻥ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ئاﺳﺎﻥ ﺑﻮﻟﺴﯘﻥ ﯴﭼﯜﻥ ، ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﺪﯨﻜﻰ ﺩﻩﯞﺭ ﺑﯚﻟﮕﯜﭺ ئەﻫﻤﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 840 - ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻜﻰ ﭼﻮﯓ ﻛﯚﭼﯜﺵ ﭼﯧﮕﺮﺍ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ ، 840 - ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﯞﻩ 840 - ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺑﺎﺳﻘﯘﭼﻘﺎ ﺑﯚﻟﯜﻧﯜﭖ ، ﺗﺎﻛﻰ ﺷﯩﻨﺨﻪﻱ ﺋﯩﻨﻘﯩﻼﺑﯩﻨﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﻯ ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﻐﺎ ﻳﯧﺘﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﮕﻪ ﻗﻪﺩﻩﺭ ، ﻳﻪﻧﻰ 1912 - ﻳﯩﻠﯩﻐﯩﭽﻪ ﺑﺎﻳﺎﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﺪﻯ .
ﺑﯩﺮﯨﻨﭽﻰ ، 840 - ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ
ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ئەﺟﺪﺍﺩﻟﯩﺮﻯ ﺷﻪﺭﻗﯩﻲ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ( ئوﺭﺧﯘﻥ - ﻳﯧﻨﺴﻪﻱ ئۇﻳﻐﯘﺭﻟﯩﺮﻯ ) ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ( ﺗﺎﺭﯨﻢ ئۇﻳﻐﯘﺭﻟﯩﺮﻯ )ﻧﻰ ﯲﺯ ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ئاﻟﯩﺪﯗ . ﺷﻪﺭﻗﯩﻲ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ﻳﯘﺭﺗﻘﺎ ﻛﯚﭼﯜﭖ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ ﯞﻩ ﺋﯩﺮﻗﻼﺭ ﻗﻮﺷﯘﻟﯘﭖ ، ﻏﻪﻳﺮﯨﻲ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﺧﻪﻟﻘﻠﻪﺭ ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺷﺘﻰ ، ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﻪﺭ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺷﺘﻰ . ﺷﯘﯕﺎ 840 - ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺷﻪﺭﻗﯩﻲ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﺪﯨﻦ ﺗﻪﺷﻜﯩﻞ ﺗﺎﭘﯩﺪﯗ .
1 . ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ( ﺗﺎﺭﯨﻢ ئۇﻳﻐﯘﺭﻟﯩﺮﻯ ) ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ
ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﻢ ئوﻳﻤﺎﻧﻠﯩﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﯧﺘﻨﯩﻚ ﺗﻪﺭﻛﯩﺒﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﻤﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺳﻮﻏﺪﯨﻼﺭ ، ﺧﻮﺗﻪﻥ ﺳﺎﻛﻠﯩﺮﻯ ﯞﻩ ﺗﻮﺧﺮﯨﻼﺭ ﺗﺎﺭﯨﻢ ئوﻳﻤﺎﻧﻠﯩﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻫﻪﺭ ﻗﺎﻳﺴﻰ ﺑﻮﺳﺘﺎﻧﻠﯩﻘﻼﺭﺩﺍ ﻳﺎﺷﺎﭖ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﯞﻩ ﺷﻪﻫﻪﺭ ﺩﯙﻟﻪﺗﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﯘﺭﯗﭖ ﭘﺎﺭﻻﻕ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﻳﺎﺭﺍﺗﻘﺎﻥ ، ﯲﺯ ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﺪﺍ ﻧﺎﻫﺎﻳﯩﺘﻰ ﻣﻮﻝ ﻳﺎﺯﻣﺎ ﻳﺎﺩﯨﻜﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﻧﻰ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﻏﺎﻥ . << ﻫﺎﺯﯨﺮ ﺳﺎﻗﻠﯩﻨﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﺳﻮﻏﺪﻯ ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻳﺎﺯﻣﺎ ﻳﺎﺩﯨﻜﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭ ئاﺳﺎﺳﻠﯩﻘﻰ ﺩﯨﻨﯩﻲ ﯞﻩﺳﯩﻘﯩﻠﻪﺭ ، ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﯨﻲ ﯞﻩﺳﯩﻘﯩﻠﻪﺭ ، ﭘﯘﻝ ، ﺗﺎﻣﻐﺎ ، ﺗﺎﺵ ئوﻳﻤﺎ ، ﺗﺎﻡ ﺭﻩﺳﯩﻢ ﺧﺎﺗﯩﺮﯨﻠﯩﺮﻯ ، ﺗﺎﺭﺷﺎ ﭘﯜﺗﯜﻙ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﻧﻰ ﯲﺯ ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ئاﻟﯩﺪﯗ >> ( << ﺟﯘﯕﮕﻮﺩﯨﻜﻰ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﻳﯧﺰﯨﻘﻰ >> : 1982 - ﻳﯩﻠﻰ ﺑﯧﻴﺠﯩﯔ ﻧﻪﺷﺮﻯ ، 177 - ﺑﻪﺕ ) . ﺑﯘﻻﺭ ﺑﯘﺩﺩﺍ ﺩﯨﻨﻰ ، ﻣﺎﻧﻰ ﺩﯨﻨﻰ ، ﻧﯩﺴﺘﻮﺭﯨﻴﺎﻥ ﺩﯨﻨﯩﻨﯩﯔ ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﻐﺎ ﺗﺎﺭﻗﯩﻠﯩﺸﻰ ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﯨﺘﻰ ، ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﯨﻲ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ئەﻫﯟﺍﻟﻰ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﻧﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﯩﻜﻰ ﻣﯘﻫﯩﻢ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻣﻪﻧﺒﻪﻟﻪﺭﺩﯗﺭ .
ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺧﻮﺗﻪﻥ ، ﭘﯩﺸﺎﻣﺸﺎﻥ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺟﺎﻳﻼﺭﺩﯨﻜﻰ ﺳﺎﻛﻼﺭ ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﯩﺪﯨﻦ ﺑﯘﺭﯗﻧﻘﻰ 3 - ئەﺳﯩﺮﺩﯨﻦ ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 4 - ، 5 - ئەﺳﯩﺮﻟﻪﺭﮔﯩﭽﻪ ﻗﺎﺭﯗﺷﺘﻰ ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﻨﻰ ﻗﻮﻟﻼﻧﻐﺎﻥ . ﻗﺎﺭﯗﺷﺘﻰ ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻣﺎﺗﯧﺮﯨﻴﺎﻟﻼﺭ ﺷﯘ ﺩﯙﻟﻪﺗﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﻫﻪﺭ ﻗﺎﻳﺴﻰ ﺟﻪﻫﻪﺗﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ئاﺋﯩﺖ ﺩﯨﻨﺪﯨﻦ ﺧﺎﻟﯩﻲ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻣﺎﺗﯧﺮﯨﻴﺎﻟﻼﺭﺩﯗﺭ . ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 6 - ئەﺳﯩﺮﺩﻩ ﺧﻮﺗﻪﻥ ﺳﺎﻛﻠﯩﺮﻯ ئۇﺩﯗﻥ ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﻨﻰ ﺋﯩﺸﻠﻪﺗﺘﻰ . ئۇﺩﯗﻥ ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﺪﺍ ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎﻥ ﻳﺎﺩﯨﻜﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﻧﯩﯔ ﻛﯚﭘﯩﻨﭽﯩﺴﻰ << ﺳﯘﯞﺍﺭﺍ ﻧﺎﺑﺎﺳﺎ ﺳﯘﺗﺮﺍ >> ، << ﺳﺎﻣﮕﺎﺗﺎ ﺳﯘﺗﺮﺍ >> ، << ﭼﺎﺗﺎﻛﺎ ﺳﯘﺗﺮﺍ >> ، << ﯞﺍﺟﺮﺍ ﭼﯧﺪﯦﻜﺎ ﺳﯘﺗﺮﺍ >>ﻻﺭﻏﺎ ئوﺧﺸﺎﺵ ﺑﯘﺩﺩﺍ ﻧﻮﻣﻠﯩﺮﻯ ، ﺷﯘﻧﺪﺍﻗﻼ ﺩﯨﻨﺪﯨﻦ ﺧﺎﻟﯩﻲ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻳﺎﺯﻣﺎ ﻳﺎﺩﯨﻜﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﺩﯨﻦ << ﺷﺎﺟﯘﻧﻰ ﺳﺎﻳﺎﻫﻪﺕ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﺧﺎﺗﯩﺮﯨﺴﻰ >> ، << ﮔﻪﻧﺠﯘﺩﯨﻜﻰ ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﺧﺎﺗﯩﺮﯨﻠﻪﺭ >> ﺩﯦﮕﻪﻧﮕﻪ ئوﺧﺸﺎﺵ ﻳﺎﺯﻣﺎ ﻳﺎﺩﯨﻜﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭ ﺑﺎﺭ . ﺑﯘﻻﺭ ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ﻳﯘﺭﺗﻨﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻨﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﺎ ﻣﯘﻫﯩﻢ ئەﻫﻤﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ .
ﻛﯘﭼﺎ ، ﻗﺎﺭﺍ ﺷﻪﻫﻪﺭ ، ﻗﯘﭼﯘﻻﺭﺩﺍ ﻳﺎﺷﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺗﻮﺧﺮﯨﻼﺭﻧﯩﯔ ﺗﻮﺧﺮﻯ ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﺪﺍ ﻳﯧﺰﯨﭗ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﻏﺎﻥ ﻳﺎﺯﻣﺎ ﻳﺎﺩﯨﻜﺎﺭﻟﯩﻘﻠﯩﺮﻯ 5 _ 8 - ئەﺳﯩﺮﻟﻪﺭﮔﻪ ﻣﻪﻧﺴﯘﭖ ﺑﻮﻟﯘﭖ ، ئەﺩﻩﺑﯩﻲ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭﺩﯨﻦ << ﻣﺎﺋﯩﺘﺮﻯ ﺳﯩﻤﯩﺖ >> ﺩﺭﺍﻣﯩﺴﻰ ، << ﺭﻩﺳﺴﺎﻡ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻳﺎﻏﺎﭼﭽﯩﻨﯩﯔ ﻫﯧﻜﺎﻳﯩﺴﻰ >> ، ﺩﯨﻨﯩﻲ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭﺩﯨﻦ << ﻣﺎﻧﻰ ﻗﻪﺳﯩﺪﯨﺴﻰ >> ، << ئۇﺩﺍﻧﺎ ﺭﺍﺭﮔﺎ >> ، << ﭘﺮﺍﺗﯧﻤﻮﻛﺴﺎ >> ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭ ﺑﺎﺭ . ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﯨﻲ ﯞﻩﺳﯩﻘﯩﻠﻪﺭ ، ﻟﯘﻏﻪﺕ ( << ﺗﻮﻏﺮﯨﭽﻪ - ئۇﻳﻐﯘﺭﭼﻪ ﻟﯘﻏﻪﺕ >> ، << ﺳﺎﻧﺴﻜﯩﺮﺗﭽﻪ - ﺗﻮﺧﺮﯨﭽﻪ ﻟﯘﻏﻪﺕ >> ) ، ﺧﻪﺕ - ﭼﻪﻙ ، ﺗﯩﺒﺎﺑﻪﺗﻜﻪ ئاﺋﯩﺖ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭ ﺑﺎﺭ . ﺑﯘ ﻳﺎﺯﻣﺎ ﻳﺎﺩﯨﻜﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭ ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺗﻮﺧﺮﯨﻼﺭﻧﯩﯔ ئەﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ - ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﻰ ، ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ، ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ، ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﯨﻲ ﺗﯘﺭﻣﯘﺷﻰ ، ﺩﯨﻨﯩﻲ ﺋﯧﺘﯩﻘﺎﺩﻯ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﻧﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﺎ ﻧﺎﻫﺎﻳﯩﺘﻰ ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻠﯩﻚ .
2 . ﺷﻪﺭﻗﯩﻲ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ
ﺷﻪﺭﻗﯩﻲ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﻣﻮﯕﻐﯘﻝ ﺋﯧﮕﯩﺰﻟﯩﻜﯩﺪﻩ ﭘﺎﺭﻻﻕ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ئوﺭﺧﯘﻥ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻗﯘﺭﺩﻯ . ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﻯ ﺑﯘ ﺟﺎﻳﺪﺍ ﻳﺎﺷﯩﻐﺎﻥ ﻛﯚﻙ ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭ ﻛﯚﻙ ﺗﯜﺭﻙ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻗﯘﺭﻏﺎﻧﯩﺪﻯ . ﺑﯘ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻗﻮﯞﻡ ئوﺭﺧﯘﻥ - ﻳﯧﻨﺴﻪﻱ ﯞﻩ ﺗﯘﻏﻼ ﺩﻩﺭﻳﺎﻟﯩﺮﻯ ﯞﺍﺩﯨﻠﯩﺮﯨﺪﺍ ﻧﯘﺭﻏﯘﻧﻠﯩﻐﺎﻥ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺗﺎﺵ ﻳﺎﺩﯨﻜﺎﺭﻟﯩﻘﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﯗﭖ ﻛﻪﺗﺘﻰ . ﺑﯘ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺗﺎﺷﻼﺭﻧﯩﯔ ﻛﯚﭘﯩﻨﭽﯩﺴﻰ ﺗﺎﺭﯨﺦ ، ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩ ﺧﺎﺭﺍﻛﺘﯧﺮﻟﯩﻚ ﺑﻮﻟﯘﭖ ، ﻛﯚﻙ ﺗﯜﺭﻙ ﯞﻩ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭﺩﺍ ﺗﺎﺭﯨﺦ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﻰ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﯩﯔ ﺑﻪﻟﮕﯩﺴﯩﺪﯗﺭ .
( 1 ) ﻛﯚﻙ ﺗﯜﺭﻙ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺗﺎﺭﯨﺦ
ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 552 - ﻳﯩﻠﻰ ئاﺷﯩﻨﺎ ﺗﯜﻣﻪﻥ ﺟﻮﺭﺟﺎﻧﻼﺭﻧﻰ ﻳﻮﻗﯩﺘﯩﭗ ﻛﯚﻙ ﺗﯜﺭﻙ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻗﯘﺭﺩﻯ . ﺗﺎﺷﭙﺎﺭ ﻗﺎﻏﺎﻥ ﻣﻪﺯﮔﯩﻠﯩﺪﻩ ﺑﯘﺩﺩﺍ ﺩﯨﻨﻰ ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭ ئاﺭﯨﺴﯩﻐﺎ ﺗﺎﺭﻗﯩﻠﯩﭗ ﻛﯩﺮﺩﻯ . ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 6 - ئەﺳﯩﺮﺩﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺗﯜﺭﻙ ﻳﯧﺰﯨﻘﻰ ﺋﯩﺸﻠﯩﺘﯩﻠﺪﻯ . ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺗﯜﺭﻙ ﻳﯧﺰﯨﻘﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎﻥ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺗﺎﺷﻼﺭﺩﯨﻦ << ﭼﯚﺭﯨﻦ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺗﯧﺸﻰ >> ، << ﺗﯘﻧﻴﯘﻗﯘﻕ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺗﯧﺸﻰ >> ، << ﻛﯚﻟﺘﯧﻜﯩﻦ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺗﯧﺸﻰ >> ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭ ﺑﺎﺭ . ﻳﺎﺯﻣﺎ ﻳﺎﺩﯨﻜﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﺩﯨﻦ ﺋﯧﻜﺴﭙﯧﺪﯨﺘﺴﯩﻴﯩﭽﻰ ﺳﯩﺘﻪﻳﯩﻦ ﺩﯛﻧﺨﯘﺍﯕﺪﯨﻦ ﺗﺎﭘﻘﺎﻥ << ﺋﯩﺮﻕ ﺑﯩﺘﯩﻚ >> ، ﻣﯩﺮﻩﻧﺪﯨﻦ ﺗﺎﭘﻘﺎﻥ ﻫﻪﺭﺑﯩﻲ ﺋﯩﺸﻼﺭﻏﺎ ﺩﺍﺋﯩﺮ ﻫﯚﺟﺠﻪﺗﻠﻪﺭ ﺑﺎﺭ . ﺑﯘ ﻳﺎﺩﯨﻜﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﺩﺍ ﺗﯜﺭﻙ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﯩﻨﯩﺸﻰ ، ﺗﯜﺭﻙ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻗﯘﺭﯗﻟﯘﺷﻰ ، ﻛﯜﭼﯩﻴﯩﺸﻰ ، ئاﺟﯩﺰﻟﯩﺸﯩﺸﻰ ، ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺗﺎﯓ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﯞﻩ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻼﺭ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﯨﺘﻰ ، ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻨﯩﯔ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ﺗﯜﺯﯛﻟﻤﯩﺴﻰ ، ﯲﺭﭖ - ئاﺩﻩﺕ ، ﺩﯨﻨﯩﻲ ﺋﯧﺘﯩﻘﺎﺩ ﯞﻩ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺟﻪﻫﻪﺗﻠﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ئەﻫﯟﺍﻟﻼﺭ ئەﻛﺲ ئەﺗﺘﯜﺭﯛﻟﮕﻪﻥ .
( 2 ) ئوﺭﺧﯘﻥ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺗﺎﺭﯨﺦ
ئوﺭﺧﯘﻥ ئۇﻳﻐﯘﺭﻟﯩﺮﻯ ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 744 - ﻳﯩﻠﻰ ئوﺭﺧﯘﻥ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻗﯘﺭﺩﻯ ، ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 762 - ﻳﯩﻠﻰ ﻣﺎﻧﻰ ﺩﯨﻨﯩﻨﻰ ﺩﯙﻟﻪﺕ ﺩﯨﻨﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺑﻪﻟﮕﯩﻠﯩﺪﻯ . ﺑﯘ ﺩﻩﯞﺭﺩﻩ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺗﯜﺭﻙ ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﺪﺍ << ﻣﻮﻳﯘﻧﭽﯘﺭ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺗﯧﺸﻰ >> ، << ﺑﯩﻠﮕﻪ ﻗﺎﻏﺎﻥ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺗﯧﺸﻰ >> ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ئاﺑﯩﺪﯨﻠﻪﺭﻧﻰ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﯗﭖ ﻛﻪﺗﺘﻰ . << ﺑﯘﻻﺭ ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﺗﯩﻠﻰ ، ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ، ﺋﯧﺘﻨﻮﮔﺮﺍﻓﯩﻴﯩﺴﻰ ، ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ، ﻫﻪﺭﺑﯩﻲ ﺋﯩﺸﻠﯩﺮﻯ ، ﺩﯨﻨﯩﻲ ﺋﯧﺘﯩﻘﺎﺩﻯ ، ﯲﺭﭖ - ئاﺩﻩﺗﻠﯩﺮﻯ ﯞﻩ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺟﯘﻏﺮﺍﭘﯩﻴﯩﺴﻰ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﺎ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻣﯘﻫﯩﻢ ئەﻫﻤﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ >> ( ئەﻧﯟﻩﺭ ﺑﺎﻳﺘﯘﺭ ، ﺧﻪﻳﺮﯨﻨﺴﺎ ﺳﯩﺪﯨﻖ : << ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﺪﯨﻜﻰ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﻗﯩﺴﻘﯩﭽﻪ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ >> ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ 1991 - ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻪﺷﺮﻯ ، 705 - ﺑﻪﺕ ) .
ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ ، 840 - ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ
ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 840 - ﻳﯩﻠﻰ ئوﺭﺧﯘﻥ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﻳﯩﻤﯩﺮﯨﻠﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ، ئۇﻳﻐﯘﺭ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﯩﺮﻯ ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﯞﻩ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﺭﺍﻳﻮﻧﯩﻐﺎ ﻛﯚﭼﯜﭖ ﻛﯧﻠﯩﭗ ، ﺋﯩﺪﯨﻘﯘﺕ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ( 866 - 1393 ) ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻗﺎﺭﺍﺧﺎﻧﯩﻼﺭ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ( 870 - 1212 )ﻧﻰ ﻗﯘﺭﯗﭖ ، ﻛﯚﭼﻤﻪﻥ ﭼﺎﺭﯞﯨﭽﯩﻠﯩﻘﻨﻰ ﻗﻮﺷﯘﻣﭽﻪ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺩﯦﻬﻘﺎﻧﭽﯩﻠﯩﻖ ﺗﯘﺭﻣﯘﺷﯩﻐﺎ ﻛﯚﭼﺘﻰ . ﺋﯩﮕﯩﻠﯩﻜﻨﯩﯔ ﯞﻩ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻴﺎﺗﯩﻐﺎ ئەﮔﯩﺸﯩﭗ ﻧﯘﺭﻏﯘﻧﻠﯩﻐﺎﻥ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭ ﯞﻩ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻼﺭ ﻣﻪﻳﺪﺍﻧﻐﺎ ﻛﻪﻟﺪﻯ .
1 . ﺋﯩﺪﯨﻘﯘﺕ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺗﺎﺭﯨﺦ
ﺗﯘﺭﭘﺎﻥ ﺗﻪﯞﻩﺳﯩﮕﻪ ﻛﯚﭼﯜﭖ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭ ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 866 - ﻳﯩﻠﻰ ﺷﯘ ﻳﻪﺭﮔﻪ ﻫﯚﻛﯜﻣﺮﺍﻧﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﺗﯜﺑﯜﺗﻠﻪﺭﻧﻰ ﻳﻮﻗﯩﺘﯩﭗ ، ﺋﯩﺪﯨﻘﯘﺕ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻗﯘﺭﺩﻯ ، ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺗﯜﺭﻙ ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﻨﯩﯔ ئوﺭﻧﯩﻐﺎ ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﻨﻰ ﻗﻮﻟﻼﻧﺪﻯ ، ﻣﺎﻧﻰ ﺩﯨﻨﻰ ﺳﯘﺳﻠﯩﺸﯩﭗ ، ﻧﯩﺴﺘﻮﺭﯨﻴﺎﻥ ﺩﯨﻨﻰ ﯞﻩ ﺑﯘﺩﺩﺍ ﺩﯨﻨﯩﻐﺎ ﺋﯧﺘﯩﻘﺎﺩ ﻗﯩﻠﺪﻯ . ﻫﻪﺭ ﺧﯩﻞ ﺩﯨﻨﻼﺭ ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﺘﻪ ﻣﻪﯞﺟﯘﺕ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺗﯘﺭﯗﺵ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺴﯩﺪﻩ ﺩﯨﻨﻼﺭ ئاﺭﯨﺴﯩﺪﺍ ﺳﯩﯖﯩﺸﯩﺶ ﻳﯜﺯ ﺑﻪﺭﺩﻯ .
ﺋﯩﺪﯨﻘﯘﺕ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﻳﯧﺰﯨﻘﯩﺪﺍ ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎﻥ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭ ئاﺳﺎﺳﻪﻥ ﻣﺎﻧﻰ ، ﺑﯘﺩﺩﺍ ، ﻧﯩﺴﺘﻮﺭﯨﻴﺎﻥ ﺩﯨﻨﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ئەﻗﯩﺪﯨﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ئاﻻﻗﯩﺪﺍﺭ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻫﻪﺭ ﺧﯩﻞ ﺷﻪﻛﯩﻠﺪﯨﻜﻰ ئەﺩﻩﺑﯩﻲ ئەﺳﻪﺭ ﯞﻩ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﻪ ئەﺳﻪﺭﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﯲﺯ ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ئاﻟﯩﺪﯗ . ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﻳﻪﻧﻪ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﯨﻲ ﯞﻩﺳﯩﻘﯩﻠﻪﺭ ، ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ، ﺗﯩﻞ - ﻳﯧﺰﯨﻖ ، ﻛﺎﻟﯩﻨﺪﺍﺭﭼﯩﻠﯩﻖ ، ﺗﯩﺒﺎﺑﻪﺕ ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﻏﺎ ئاﺋﯩﺖ ﻳﺎﺩﯨﻜﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﻣﯘ ﺑﺎﺭ . << ﻣﺎﺋﯩﺘﺮﻯ ﺳﯩﻤﯩﺖ >> ﺩﺭﺍﻣﯩﺴﻰ ، ﺑﯘﺩﺩﺍ ﺩﯨﻨﯩﻨﯩﯔ ئەﯓ ﺩﻩﺳﻠﻪﭘﻜﻰ ئەﻗﯩﺪﯨﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻣﻪﺯﻣﯘﻥ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ << ئاﻏﺎﻣﺎ ﺳﯘﺗﺮﺍ >> ، << ﺗﺴﺎﺳﺘﻮﻛﺎ >> ، << ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺗﯧﻜﯩﻨﻨﯩﯔ ﻫﯧﻜﺎﻳﯩﺴﻰ >> ، << ﺳﻪﻛﻜﯩﺰ ﻳﯜﻛﻤﻪﻙ >> ، << ﺳﺎﻣﯩﺘﺴﯘ ئاﭼﺎﺭﻧﯩﯔ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﯩﻬﺎﻟﻰ >> ، ﻣﺎﻧﻰ ﺩﯨﻨﯩﻨﯩﯔ ئەﻗﯩﺪﯨﻠﯩﺮﻯ ﺑﺎﻳﺎﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ << ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻳﯩﻠﺘﯩﺰ ﻧﻮﻡ >> ، ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭﺩﯨﻦ << ﻗﯘﭼﯘ ﺋﯩﺪﯨﻘﯘﺕ ﺧﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺗﯚﻫﭙﻪ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﺗﯧﺸﻰ >> ﯞﻩ << ئوﻏﯘﺯﻧﺎﻣﻪ >>ﻟﻪﺭ ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺩﻩﻟﯩﻠﯩﺪﯗﺭ .
2 . ﻗﺎﺭﺍﺧﺎﻧﯩﻼﺭ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺗﺎﺭﯨﺦ
ﻗﺎﺭﺍﺧﺎﻧﯩﻼﺭ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 932 - ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯩﺴﻼﻡ ﺩﯨﻨﯩﻨﻰ ﺩﯙﻟﻪﺕ ﺩﯨﻨﻰ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺑﻪﻟﮕﯩﻠﯩﺪﻯ . ئۇﻳﻐﯘﺭ ﻗﻪﺑﯩﻠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺗﯩﻠﻰ ئاﺳﺎﺱ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ << ﺧﺎﻗﺎﻧﯩﻴﻪ ﺗﯩﻠﻰ >> ( << ﻛﺎﺷﯩﻐﻪﺭ ﺗﯩﻠﻰ >> ﻳﺎﻛﻰ << ﺧﺎﻗﺎﻧﯩﻴﻪ ﺗﯜﺭﻛﭽﯩﺴﻰ >> ) ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﺪﻯ . ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﻯ ﻗﻮﻟﻼﻧﻐﺎﻥ ﻳﯧﺰﯨﻘﻼﺭﻧﯩﯔ ئوﺭﻧﯩﻐﺎ ئەﺭﻩﺏ ﻳﯧﺰﯨﻘﻰ ئاﺳﺎﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ﺧﺎﻗﺎﻧﯩﻴﻪ ﻳﯧﺰﯨﻘﻰ ﻗﻮﻟﻠﯩﻨﯩﻠﺪﻯ . ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 10 - ئەﺳﯩﺮﻧﯩﯔ ئاﺧﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ﻗﺎﺭﺍﺧﺎﻧﯩﻼﺭ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﺋﯩﺴﻼﻣﯩﻴﻪﺕ ﺩﯗﻧﻴﺎﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ئەﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ - ﺳﻪﻧﯭﺕ ، ﭘﻪﻥ - ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﻪﺭﻛﻪﺯﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﯩﺮﯨﮕﻪ ئاﻳﻼﻧﺪﻯ ، ﺟﯜﻣﻠﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻤﯘ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻲ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺭﻩﺳﻤﯩﻲ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ﺳﺎﻫﻪﺳﯩﮕﻪ ﻛﯩﺮﺩﻯ .
ﺑﯘ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﺪﺍ ﻧﯘﺭﻏﯘﻧﻠﯩﻐﺎﻥ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻼﺭ ﯞﻩ ﺗﺎﺭﯨﺨﻘﺎ ئاﺋﯩﺖ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭ ﺑﺎﺭﻟﯩﻘﻘﺎ ﻛﻪﻟﺪﻯ . ﻣﻪﺳﯩﻠﻪﻥ ، ﻳﯜﺳﯜﭖ ﺧﺎﺱ ﻫﺎﺟﯩﭙﻨﯩﯔ << ﻗﯘﺗﺎﺩﻏﯘﺑﯩﻠﯩﻚ >> ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻰ ، ﻣﻪﻫﻤﯘﺕ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﯨﻨﯩﯔ << ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﺗﯩﻠﻼﺭ ﺩﯨﯟﺍﻧﻰ >> ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭ . ﺑﯘ ﺩﻩﯞﺭﺩﻩ ﻳﻪﻧﻪ ئاﺑﺪﯗﻏﺎﭘﭙﺎ ﺑﯩﻨﻨﯩﻲ ﻫﯜﺳﻪﻳﯩﻦ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﻯ ( 1083 - ؟ ) ﻗﺎﺭﺍﺧﺎﻧﯩﻼﺭ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﺪﯨﻦ ئەﻳﻨﻪﻥ ﻣﻪﻟﯘﻣﺎﺕ ﺑﻪﺭﮔﯜﭼﻰ ﺑﯩﺮﺩﯨﻨﺒﯩﺮ ئاﺳﺎﺳﯩﻲ ﻣﻪﻧﺒﻪ ﺳﺎﻧﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ << ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻛﺎﺷﯩﻐﻪﺭ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ، ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ئەﻟﻜﺎﺗﯩﺐ ﺳﻪﻣﻪﺭﻗﻪﻧﺪﻯ << ﺩﯙﻟﻪﺕ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ئاﺳﺎﺳﻠﯩﻖ ﯲﻟﭽﻪﻣﻠﯩﺮﻯ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ، ﻣﻪﻫﻤﯘﺩﯨﻦ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ﺋﯩﺒﻨﻰ ئەﺩﻧﺎﻧﻰ << ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺗﯜﺭﻛﯩﺴﺘﺎﻥ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ﻳﺎﺯﺩﻯ ( ﯞﯦﻲ ﻟﻴﺎﯕﺘﺎﯞ : << ﻗﺎﺭﺍﺧﺎﻧﯩﻼﺭ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﯩﻐﺎ ئاﺋﯩﺖ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻣﺎﺗﯧﺮﯨﻴﺎﻟﻼﺭ ، ﻫﯚﺟﺠﻪﺗﻠﻪﺭ ﯞﻩ ئۇﻻﺭﻧﯩﯔ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺶ ئەﻫﯟﺍﻟﻰ >> ، << ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ئۇﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﻰ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﮊﯗﺭﻧﯩﻠﻰ >> < ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﻪ > 1982 - ﻳﯩﻞ 1 - ﺳﺎﻥ ، 44 - ﺑﻪﺕ ) .
3 . ﻳﯜﻩﻥ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ
ﻗﯘﺑﻼﻳﺨﺎﻥ ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 1279 - ﻳﯩﻠﻰ ﻳﯜﻩﻥ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﯩﻨﻰ ﻗﯘﺭﺩﻯ . ﻟﯧﻜﯩﻦ ئۇ ، ﻣﻮﯕﻐﯘﻝ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻐﺎ ئوﺧﺸﺎﺷﻼ ، ئوﺭﺗﺎﻕ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩ ﯞﻩ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ئاﺳﺎﺳﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﻤﯩﻐﺎﻥ ﺩﯙﻟﻪﺕ ﺋﯩﺪﻯ . ﻣﻮﯕﻐﯘﻟﻼﺭ ﯲﺯﯨﻨﯩﯔ ﻛﯧﯖﻪﻳﻤﯩﭽﯩﻠﯩﻚ ﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ئەﻣﻪﻟﮕﻪ ئاﺷﯘﺭﯗﺵ ﯴﭼﯜﻥ ﺋﯩﻠﻐﺎﺭ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﭘﻪﻥ - ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﻗﻮﺑﯘﻝ ﻗﯩﻠﯩﺸﻘﺎ ﻣﻪﺟﺒﯘﺭ ﺑﻮﻟﯘﭖ ، ﯲﺯ ﻫﯚﻛﯜﻣﺮﺍﻧﻠﯩﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺧﻪﻟﻘﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﻠﻐﺎﺭ ﭘﻪﻥ - ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﻗﻮﺑﯘﻝ ﻗﯩﻠﺪﻯ ( ئاﺑﻠﯩﺰ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ﺳﺎﻳﺮﺍﻣﻰ : << ﻳﯜﻩﻥ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﻩ ﯲﺗﻜﻪﻥ ﻣﻪﺷﻬﯘﺭ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺷﻪﺧﺴﻠﯩﺮﻯ >> ، ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ﺧﻪﻟﻖ ﻧﻪﺷﺮﯨﻴﺎﺗﻰ 1991 - ﻳﯩﻠﻰ ﻧﻪﺷﺮﻯ ، 6 - ﺑﻪﺕ ) ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺯﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﻛﻪﯓ ﻛﯚﻟﻪﻣﺪﻩ ﭘﺎﻳﺪﯨﻼﻧﺪﻯ . ﺑﯘ ﺩﻩﯞﺭﺩﯨﻜﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺯﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻠﯩﺮﻯ ﻳﯜﻩﻥ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﻫﺎﻛﯩﻤﯩﻴﻪﺕ ئوﺭﮔﺎﻧﻠﯩﺮﻯ ﯞﻩ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ئاﭘﭙﺎﺭﺍﺗﻠﯩﺮﯨﺪﺍ ﻳﯘﻗﯩﺮﻯ ﻣﻪﻧﺴﻪﭖ ﯞﻩ ئاﻟﯩﻲ ﻣﻪﺭﺗﯩﯟﻩ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯩﺸﻠﻪﭖ ، ﻳﯜﻩﻥ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﯩﮕﻪ ﺯﻭﺭ ﺗﯚﻫﭙﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ﻗﻮﺷﺘﻰ . ﺷﻪﻣﺴﯩﺪﯨﻦ ( 1277 - 1351 ) ئەﻳﻨﻰ ﺯﺍﻣﺎﻧﺪﯨﻜﻰ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﻫﯟﺍﻟﻼﺭﻧﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﭗ << ﭼﯧﻦ ئەﻳﺰﯗﯓ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪﺍ ﺧﺎﺗﯩﺮﻩ >> ، << ﺟﯧﯖﺪﺍ ﻳﯩﻠﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﯞﻩﺯﯨﺮﻟﻪﺭﻧﯩﯔ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﯩﻬﺎﻟﻰ >> ، << ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ﻳﯘﺭﺗﻠﯘﻕ ﻳﺎﺕ ﺗﺎﺋﯩﭙﯩﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﯩﻬﺎﻟﻰ >> ، << ﻏﻪﺭﺑﺘﯩﻜﻰ ئەﻟﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺧﻪﺭﯨﺘﯩﻠﯩﻚ ﺗﻪﭘﺴﯩﺮﺍﺗﻰ >> ، << ﺟﯩﻨﻴﺎﯕﻨﯩﯔ ﺗﻪﺑﯩﺌﯩﻲ ﺷﺎﺭﺍﺋﯩﺘﻰ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ >> ، << ﺩﯗﯕﻴﺎﯓ ﺗﻪﭘﺴﯩﺮﺍﺗﯩﻨﯩﯔ ﺩﺍﯞﺍﻣﻰ >> ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭﻧﻰ ﻳﺎﺯﺩﻯ . ﻗﺎﯕﻠﻰ ﺗﻮﻗﺪﯗ ئوﺭﺩﯨﻨﯩﯔ ﭘﻪﺭﻣﺎﻧﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 1343 _ 1345 - ﻳﯩﻠﻠﯩﺮﻯ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺱ ﺳﺎﺭﺍﺑﺎﻧﻰ ﯞﻩ ﺳﺎﻛﻴﺎ ﻗﺎﻳﺎ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﺘﻪ << ﻟﻴﺎﯞ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ >> ، << ﺟﯩﻦ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ >> ، << ﺳﯘﯓ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ >>ﻧﻰ ﻳﯧﺰﯨﺸﻘﺎ ﻣﻪﺳﯱﻝ ﺑﻮﻟﺪﻯ ، ئۇ ﻣﺎﺗﯧﺮﯨﻴﺎﻝ ﻣﻪﻧﺒﻪﺳﻰ ﺗﯧﭙﯩﺶ ، ﺗﯜﺭﮔﻪ ئاﻳﺮﯨﺶ ، ﺳﯧﻠﯩﺸﺘﯘﺭﯗﺵ ، ﻳﯧﺰﯨﺶ ، ﺗﻪﻫﺮﯨﺮﻟﻪﺵ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺑﯩﺮ ﻗﺎﺗﺎﺭ ﻣﯘﺭﻩﻛﻜﻪﭖ ﺋﯩﺸﻼﺭﻧﻰ ﺑﯩﯟﺍﺳﯩﺘﻪ ﺋﯩﺸﻠﯩﺪﻯ . ﺟﺎﻣﺎﻟﯩﺪﺩﯨﻦ 1288 - ﻳﯩﻠﻰ ﻗﯘﺑﻼﻳﺨﺎﻧﻨﯩﯔ ﻗﻮﻟﻠﯩﺸﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ << ﻳﯜﻩﻥ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺑﯜﻳﯜﻙ ﺑﯩﺮﻟﯩﻚ ﺗﻪﭘﺴﯩﺮﺍﺗﻰ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺟﯘﻏﺮﺍﭘﯩﻴﯩﻠﯩﻚ ﺗﻪﭘﺴﯩﺮﺍﺗﻼﺭ ئاﺳﺎﺱ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﻗﯩﺴﺘﯘﺭﻣﺎ ﺭﻩﺳﯩﻤﻠﯩﻚ ﻛﯩﺘﺎﺏ ﻳﯧﺰﯨﺸﻘﺎ ﻛﯩﺮﯨﺸﯩﭗ ، ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 1303 - ﻳﯩﻠﻰ 600 ﻗﯩﺴﯩﻢ ، 1300 ﺟﯩﻠﺪﻟﯩﻖ ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﻰ ﯞﯗﺟﯘﺩﻗﺎ ﻛﻪﻟﺘﯜﺭﺩﻯ .
4 . ﭼﺎﻏﺎﺗﺎﻱ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺗﺎﺭﯨﺦ
ﭼﺎﻏﺎﺗﺎﻱ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﻩ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻼﺭ ﺗﻪﯞﻩﺳﯩﺪﻩ ﻳﺎﺷﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ئەﺭﻩﺏ ، ﭘﺎﺭﺱ ، ﻣﻮﯕﻐﯘﻝ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﯞﻩ ﻗﻮﯞﻣﻼﺭ ﺗﯜﺭﻛﻠﻪﺷﺘﻰ . ﻳﻪﺭﻟﯩﻚ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﺗﯩﻞ ( ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﻰ ) ئاﺳﺎﺱ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﭗ ، ئەﺭﻩﺏ ، ﭘﺎﺭﺱ ، ﻣﻮﯕﻐﯘﻝ ﺗﯩﻠﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﺋﯧﻠﯧﻤﯧﻨﺘﻼﺭ ﻗﻮﺑﯘﻝ ﻗﯩﻠﯩﻨﺶ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﺴﯩﺪﻩ << ﭼﺎﻏﺎﺗﺎﻱ ﺗﯩﻠﻰ >> ﺩﻩﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﯩﺮ ﺧﯩﻞ ئەﺩﻩﺑﯩﻲ ﺗﯩﻞ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﺪﻯ . ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻰ ﻗﺎﺭﺍﺧﺎﻧﯩﻼﺭ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﯩﺪﻩ ﺷﻪﻛﯩﻠﻠﻪﻧﮕﻪﻥ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻘﺎ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻲ ﯞﺍﺭﯨﺴﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﭗ ، ﺟﯘﺵ ئۇﺭﯗﭖ ﺭﺍﯞﺍﺟﻼﻧﺪﻯ .
ﺟﺎﻣﺎﻝ ﻗﺎﺭﺷﻰ ﻗﺎﺭﺍﺧﺎﻧﯩﻼﺭ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﯞﻩ ﭼﺎﻏﺎﺗﺎﻱ ﺩﻩﯞﺭﯨﻨﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﺎ ﻣﯘﻫﯩﻢ ئەﻫﻤﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ئەﺳﻪﺭ _ << ﺳﯘﺭﺍﻫ ﻟﯘﻏﯩﺘﻰ >>ﻧﻰ ﺭﻭﻳﺎﭘﻘﺎ ﭼﯩﻘﺎﺭﺩﻯ . ﺳﯜﺭﯨﻴﯩﻨﯩﯔ ﺩﻩﻣﻪﺷﯩﻖ ﺷﻪﻫﯩﺮﯨﺪﻩ ﺗﯘﻏﯘﻟﯘﭖ ، ﺳﻪﻛﻜﯩﺰ ﻳﯧﺸﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ﺳﻪﻣﻪﺭﻗﻪﻧﺪﺗﻪ ﻳﺎﺷﯩﻐﺎﻥ ﺋﯩﺒﻨﻰ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ئەﺭﻩﺑﺸﺎﻫ ( 1392 - 1450 ) << ئاﺟﺎﻳﯩﺒﯘﻝ ﻣﻪﻓﺘﯘﺭﺧﻰ ﻧﺎﯞﺍﺋﯩﺒﯘﻝ ﺗﯧﻤﯘﺭ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ، ﻣﺎﯞﺍﺭﺍئۇﻧﻨﻪﻫﯩﺮﺩﻩ ﻳﺎﺷﯩﻐﺎﻥ ﺳﯜﺭﯨﻴﯩﻠﯩﻚ ﻧﯩﺰﺍﻣﯩﺪﯨﻦ ﺷﺎﻣﻰ 1404 - ﻳﯩﻠﻰ << ﺳﻪﻓﻪﺭﻧﺎﻣﻪﺋﯩﻲ ﺗﯧﻤﯘﺭ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ، ﺷﻪﺭﯨﻔﯩﺪﯨﻦ ئەﻟﻰ ﻳﻪﺯﺩﻯ 1425 - ﻳﯩﻠﻰ << ﺯﻩﻓﻪﺭﻧﺎﻣﻪ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ، ﻫﺎﭘﯩﺰ ئەﺑﺮﯗ << ﺯﯗﺑﺪﻩﺗﯘﻝ ﺗﻪﯞﺍﺭﯨﺦ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ، ﺳﻪﻣﻪﺭﻗﻪﻧﺪﻟﯩﻚ ئاﺑﺪﯗﺭﺍﺯﺯﺍﻕ << ﻣﻪﺗﻠﻪئۇﺳﺴﻪ ﺋﯩﺪﻩﻳﯩﻦ ﯞﻩ ﻣﻪﺟﻤﯘئەﻝ ﺑﻪﻫﺮﻩﻳﯩﻦ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ، ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺑﺎﺧﺸﻰ << ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺧﺎﻧﯩﻴﻪ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ﻳﺎﺯﺩﻯ .
5 . ﺳﻪﺋﯩﺪﯨﻴﻪ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺗﺎﺭﯨﺦ
ﺑﯘ ﺩﻩﯞﺭﺩﻩ ﻧﯘﺭﻏﯘﻧﻠﯩﻐﺎﻥ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻼﺭ ﯞﻩ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭ ﺑﺎﺭﻟﯩﻘﻘﺎ ﻛﯧﻠﯩﭗ ، ﺳﻪﺋﯩﺪﯨﻴﻪ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻨﻰ ئەﻛﺲ ئەﺗﺘﯜﺭﺩﻯ . ﻣﯩﺮﺯﺍ ﻫﻪﻳﺪﻩﺭ ﻛﻮﺭﺍﮔﺎﻧﻰ ( 1499 - 1551 ) 1547 - ﻳﯩﻠﻰ ﭘﺎﺭﺱ ﺗﯩﻠﯩﺪﺍ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺗﻮﻣﻠﯘﻕ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﺳﻪﺭ ﻳﯧﺰﯨﭗ ، 200 ﻳﯩﻠﻐﺎ ﻳﯧﻘﯩﻦ ﺗﺎﺭﯨﺨﻨﻰ ﻳﻮﺭﯗﺗﯘﭖ ﺑﻪﺭﺩﻯ . ﻧﺎﻣﻪﻟﯘﻡ ئاﭘﺘﻮﺭ 1545 - ﻳﯩﻠﻰ << ﺗﺎﺭﯨﺨﻨﺎﻣﻪﺋﯩﻲ ئاﺑﺪﯗﺭﻩﺷﯩﺪﺧﺎﻥ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ، ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ﺋﯩﯟﻩﺯ 1603 - ﻳﯩﻠﻰ << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ﻣﻪﺧﺪﯗﻡ ئەﺯﻩﻡ ﯞﻩ ﺧﻮﺟﺎ ﺋﯩﺴﻬﺎﻕ ﯞﻩﻟﻰ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ، ﻧﺎﻣﻪﻟﯘﻡ ئاﭘﺘﻮﺭ 1627 - ﻳﯩﻠﻰ << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ئاﺑﺪﯗﺭﻩﺷﯩﺪﺧﺎﻥ >>ﻧﻰ ، ﺷﺎﻫ ﻣﻪﻫﻤﯘﺩ ﺟﻮﺭﺍﺱ ( 1627 - 1696 ) 1672 _ 167 - ﻳﯩﻠﻠﯩﺮﻯ ﭘﺎﺭﺱ ﺗﯩﻠﯩﺪﺍ << ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺷﺎﻫ ﻣﻪﻫﻤﯘﺩ ﺟﻮﺭﺍﺱ >>ﻧﻰ ، 1686 - ﻳﯩﻠﻰ ﭘﺎﺭﺱ ﺗﯩﻠﯩﺪﺍ << ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺭﻩﺷﯩﺪﻯ ﺯﻩﻳﻠﻰ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ، 1696 - ﻳﯩﻠﻰ ﭘﺎﺭﺱ ﺗﯩﻠﯩﺪﺍ << ﺗﻪﻟﻪﭘﻜﺎﺭﻻﺭ ﻧﻪﺳﻪﺑﻨﺎﻣﯩﺴﻰ >> ﺩﯦﮕﻪﻥ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ﻳﺎﺯﺩﻯ . ﻧﺎﻣﻪﻟﯘﻡ ﺑﯩﺮ ئاﭘﺘﻮﺭ ئاﺑﺪﯗﺭﻩﺷﯩﺪﺧﺎﻥ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﻩ ﻳﻪﻛﻪﻧﮕﻪ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﺧﻮﺟﺎ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ﺷﯧﺮﯨﭗ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﻧﯩﯔ ئەﻫﯟﺍﻟﻰ ﺑﺎﻳﺎﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ << ئەﯞﻟﯩﻴﺎﻻﺭﻧﯩﯔ ﻛﺎﺗﺘﯩﻠﯩﺮﻯ ﯞﻩ ﺭﻩﻫﺒﻪﺭﻟﯩﺮﻯ >> ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﯨﻨﻰ ﻳﯧﺰﯨﭗ ﭼﯩﻘﺘﻰ .
6 . ﺧﻮﺟﯩﻼﺭ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺗﺎﺭﯨﺦ
ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 1678 - ﻳﯩﻠﻰ ﺧﻮﺟﺎ ﻫﯩﺪﺍﻳﯩﺘﯘﻟﻼ ﺟﯘﯕﻐﺎﺭ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ ﻫﻪﺭﺑﯩﻲ ﻳﺎﺭﺩﯨﻤﯩﮕﻪ ﺗﺎﻳﯩﻨﯩﭗ ﺳﻪﺋﯩﺪﯨﻴﻪ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ئاﻏﺪﯗﺭﯗﭖ ﺗﺎﺷﻼﭖ ، ﺩﯨﻦ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻫﺎﻛﯩﻤﯩﻴﻪﺕ ﺑﯩﺮﻟﻪﺷﺘﯜﺭﯛﻟﮕﻪﻥ ﺧﻮﺟﯩﻼﺭ ﺧﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ( 1678 - 1759 )ﻧﻰ ﻗﯘﺭﺩﻯ ، ﺋﯩﺸﻘﯩﻴﻪ ﯞﻩ ﺋﯩﺴﻬﺎﻗﯩﻴﻪ ﺩﻩﭖ ﺑﯚﻟﯜﻧﮕﻪﻥ ﺗﻪﺳﻪﯞﯞﯗﭘﭽﯩﻼﺭ ﯲﺯ ئاﺭﺍ ئاﻟﻤﯩﺸﯩﭗ ﻫﺎﻛﯩﻤﯩﻴﻪﺕ ﻳﯜﺭﮔﯜﺯﺩﻯ . ﺗﻪﺳﻪﯞﯞﯗﭘﭽﯩﻼﺭﻧﯩﯔ ﻫﻮﻗﯘﻕ ﺗﺎﻟﯩﺸﯩﺶ ﻛﯜﺭﻩﺷﻠﯩﺮﻯ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﯨﻨﻰ ﺋﯧﻐﯩﺮ ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺪﻩ ﯞﻩﻳﺮﺍﻥ ﻗﯩﻠﺪﻯ . ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﻰ ﭼﺎﻙ - ﭼﯧﻜﯩﺪﯨﻦ ﺑﯚﻟﯜﻧﺪﻯ ، ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻗﯘﺭﯗﻟﻤﺎ ﯞﻩ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﻧﺎﺑﯘﺕ ﺑﻮﻟﺪﻯ ، ﺧﻪﻟﻖ ﺗﯘﺭﻣﯘﺷﻰ ﻧﺎﭼﺎﺭﻻﺷﺘﻰ . ﺧﻪﻟﻘﺘﻪ ﻧﺎﺭﺍﺯﯨﻠﯩﻖ ، ﻗﺎﺭﺷﯩﻠﯩﻖ ﻛﯜﭼﯩﻴﯩﭗ ، ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻣﯘﻗﯩﻤﻠﯩﻖ ، ﺋﯩﻨﺎﻗﻠﯩﻖ ﯞﻩ ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻴﺎﺕ ﺋﯩﺴﺘﯩﻜﻰ ﺗﯘﻏﯘﻟﺪﻯ . ﺑﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ ﺋﯩﻠﻐﺎﺭ ﭘﯩﻜﯩﺮﻟﯩﻚ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪﺭ ﺑﺎﺵ ﻛﯚﺗﯜﺭﯛﭖ ﭼﯩﻘﯩﭗ ، ﺑﯘ ﺗﺎﺭﯨﺨﻨﻰ ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩ ﺷﻪﻛﻠﯩﺪﻩ ئەﻛﺲ ئەﺗﺘﯜﺭﺩﻯ . ﻣﻪﺳﯩﻠﻪﻥ : ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ﺳﯩﺪﯨﻖ ﺯﻩﻟﯩﻠﻰ ( 1676 - 1746 ) ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﻪ 1720 - ﻳﯩﻠﻰ << ﺳﻪﭘﻪﺭﻧﺎﻣﻪ >> ، 1742 - ﻳﯩﻠﻰ << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ﺧﻮﺟﺎ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ﺷﯧﺮﯨﭗ ﺑﯘﺯﺭﯗﻛﯟﺍﺭ >> ، << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ﭼﯩﻠﺘﻪﻥ >> ﺩﯦﮕﻪﻧﺪﻩﻙ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭﻧﻰ ، ﻣﯩﺮﺧﺎﻟﯩﺪﯨﻦ ﻛﺎﺗﯩﭗ ﻣﻮﻟﻼ ﻛﯩﭽﯩﻚ ﻳﻪﺭﻛﻪﻧﺪﻯ 1730 - ﻳﯩﻠﻰ << ﻫﯩﺪﺍﻳﻪﺗﻨﺎﻣﻪ >> ( << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ﻫﯩﺪﺍﻳﻪﺕ >> ﻳﺎﻛﻰ << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ﺧﻮﺟﺎ ئاﭘﯫﻕ >> ) ﺩﯦﮕﻪﻥ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ، ﻧﺎﻣﻪﻟﯘﻡ ئاﭘﺘﻮﺭ << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ﻣﻪﯞﻻﻧﻪ ئەﺭﺷﯩﺪﯨﻦ ﯞﻩﻟﻰ >> ﺩﯦﮕﻪﻥ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ﻳﺎﺯﺩﻯ .
7 . ﻣﺎﻧﺠﯘﻻﺭ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺗﺎﺭﯨﺦ
ﺑﯘ ﺩﻩﯞﺭ ﭼﯩﯔ ﺳﯘﻻﻟﯩﺴﻰ ﭼﻮﯓ - ﻛﯩﭽﯩﻚ ﺧﻮﺟﯩﻼﺭﻧﻰ ﻣﻪﻏﻠﯘﭖ ﻗﯩﻠﯩﭗ ، ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﻨﻰ ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﻜﻪ ﻛﻪﻟﺘﯜﺭﮔﻪﻧﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﺗﯩﭗ ، ﺷﯩﻨﺨﻪﻱ ﺋﯩﻨﻘﯩﻼﺑﯩﻨﯩﯔ ﺗﻪﺳﯩﺮﻯ ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﻐﺎ ﻳﯧﺘﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﮕﻪ ﻗﻪﺩﻩﺭ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ 153 ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﺗﺎﺭﯨﺨﻨﻰ ﯲﺯ ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ئاﻟﯩﺪﯗ .
ﺑﯘ ﺩﻩﯞﺭﺩﻩ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ئەﻧﯭﻧﯩﯟﻯ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ئاﺳﺎﺳﯩﺪﺍ ﯞﻩ ﻳﻪﺭﻟﯩﻚ ﻗﻮﺭﭼﺎﻕ ﻫﯚﻛﯜﻣﺮﺍﻧﻼﺭ ﺗﻪﺑﯩﻘﯩﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﯩﻢ ئۇﻗﯘﻣﯘﺷﻠﯘﻕ ﺯﺍﺗﻼﺭ ﯞﻩ ئەﻣﻪﻟﺪﺍﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ئەﻳﻨﻰ ﺩﻩﯞﺭﺩﯨﻜﻰ ﻳﺎﺯﻏﯘﭼﻰ ، ﺷﺎﺋﯩﺮ ، ﺳﻪﻧﯭﺗﻜﺎﺭ ، ئاﻟﯩﻢ ﯞﻩ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻲ ﺧﯩﺰﻣﯩﺘﯩﻨﻰ ﻗﻮﻟﻠﯩﺸﻰ ئاﺭﻗﯩﺴﯩﺪﺍ ﺭﺍﯞﺍﺟﻼﻧﺪﻯ . ﺗﺎﺭﯨﺨﭽﯩﻼﺭ ﯲﺯ ﺩﻩﯞﺭﯨﻨﻰ ﯞﻩ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ ﺩﻩﯞﺭﻧﻰ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﯞﻩ ﺑﻪﺩﯨﺌﯩﻲ ﻳﻮﻝ ﺑﯩﻠﻪﻥ ئەﻛﺲ ئەﺗﺘﯜﺭﺩﻯ . ﺑﯘ ﺩﻩﯞﺭﺩﻩ ﻣﻮﻟﻼ ﻧﯩﻴﺎﺯ << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ﺯﻩﺑﯩﺒﯘﻟﻼ >> ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻨﻰ ، ﻗﺎﺳﯩﻤﻰ << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ئاﺭﺳﻼﻧﺨﺎﻥ >>ﻧﻰ ، ﻣﻮﻟﻼﻫﺎﺟﻰ << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺗﯘﻝ ﺑﯘﻏﺮﺍﺧﺎﻥ >>ﻧﻰ ، ﻣﻮﻟﻼ ﻣﯩﺮﺳﺎﻟﯩﻬ ﻛﺎﺷﯩﻐﻪﺭﻯ << ﭼﯩﯖﮕﯩﺰﻧﺎﻣﻪ >>ﻧﻰ ، ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ئاﺑﺪﯗﻝ ئەﻟﻰ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﻯ << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ﻫﻪﺯﺭﻩﺕ ﻣﻮﻟﻼﻡ >>ﻧﻰ ، ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ﻧﯩﻴﺎﺯ ئاﺑﺪﯗﻏﻮﭘﯘﺭﺑﻪﮒ << ﻗﯩﺴﺴﻪﺳﯘﻝ ﻏﻪﺭﺍﻳﯩﺐ >>ﻧﻰ ، ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ﺗﯚﻣﯜﺭ ﻗﺎﺭﺍﻗﺎﺷﻰ << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺗﯘﻝ ﺭﯨﺸﺎﺩ >>ﻧﻰ ، ﻣﻮﻟﻼ ﻳﺎﻗﯘﭖ ﺑﯩﻨﻨﻰ ﯲﻣﻪﺭ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﻯ << ﺷﻪﺟﻪﺭﻩﺋﯩﻲ ﺑﯘﺯﺭﯗﻛﯟﺍﺭ >>ﻧﻰ ، ﺗﻪﻟﻪﺑﻰ << ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﯞﺍﻗﯩﯭﺋﯩﻲ ﻛﺎﺷﯩﻐﻪﺭ >>ﻧﻰ ، ئاﺭﺯﯗ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ 1767 - ﻳﯩﻠﻰ << ﺋﯩﺴﻼﻣﻨﺎﻣﻪ >> ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻨﻰ ، ئەﻳﻤﻪﻥ << ﺩﯦﻬﻘﺎﻧﻼﺭ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪﺍ >>ﻧﻰ ، ﻣﻪﻫﻤﯘﺩ ئاﺑﺪﯗﻝ ئاﻟﯩﻢ ﻣﻮﻟﻼ << ﺋﯩﺴﻼﻡ ﻛﯩﺘﺎﺑﻰ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﺳﯩﺮﯨﻨﻰ ، ﻧﺎﻣﻪﻟﯘﻡ ﺑﯩﺮ ئاﭘﺘﻮﺭ 18 - ئەﺳﯩﺮﮔﻪ ﺗﻪئەﻟﻠﯘﻕ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ << ﻗﻪﺷﻘﻪﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ >> ﺩﯦﮕﻪﻥ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ﻳﺎﺯﺩﻯ .
1864 - ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﯩﺪﺍ ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﯨﭽﯩﻠﯩﻚ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﻘﺎ ﻗﺎﺭﺍﭖ ﺭﺍﯞﺍﺟﻼﻧﺪﻯ . ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﻟﯩﻚ ﺗﺎﺭﯨﺨﭽﻰ ﻣﻮﻟﻼ ﻫﺎﺟﻰ ﺗﺎﺭﯨﺨﭽﻰ ، ئاﻟﯩﻢ ﺷﻪﻳﺦ ﻫﻪﺭﯨﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﻟﯩﻜﺘﻪ << ﺟﻪﯕﻨﺎﻣﻪ >> ، << ﻫﻪﺯﺭﯨﺘﻰ ﺭﯗﺳﯘﻝ ئەﻟﻪﻳﻬﯩﺴﺴﺎﻻﻡ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﭼﻮﯓ ﺗﯩﭙﺘﯩﻜﻰ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﺳﻪﺭﻧﻰ ﻳﺎﺯﺩﻯ . ﺧﻮﺗﻪﻧﻠﯩﻚ ﺗﺎﺭﯨﺨﭽﻰ ﻣﻪﻫﻤﯘﺩ ئەﻟﻪﻡ 1897 - ﻳﯩﻠﻰ << ﺧﻮﺗﻪﻥ ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﯨﺴﻰ >>ﻧﻰ ، ﻫﺎﺟﻰ ﻳﯜﺳﯜﭖ ( 1836 - 1914 ) 1907 - ﻳﯩﻠﻰ << ﺟﻪﻣﯩﯱﻝ ﺗﻪﯞﺍﺭﯨﺦ >>ﻧﻰ ، ﯴﻣﯩﺪﻯ << ﺟﻪﯕﻨﺎﻣﻪ >>ﻧﻰ ، ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ئەﻟﻪﻡ << ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻛﺎﺷﯩﻐﻪﺭ >>ﻧﻰ ، ﻗﺎﺳﯩﻢ ﺑﻪﮒ << ﻏﯘﻟﺠﺎ ﯞﺍﻗﯩﯫﺗﻠﯩﺮﻯ ﺑﺎﻳﺎﻧﻰ >>ﻧﻰ ، ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ﺳﯩﺪﯨﻖ ﻳﻪﺭﻛﻪﻧﺪﻯ << ﻏﺎﺯﺍﺕ ئەﻝ ﻣﯘﺳﻠﯩﻤﯩﻦ >>ﻧﻰ ﻳﺎﺯﺩﻯ .
ﺑﯘ ﺩﻩﯞﺭﺩﯨﻜﻰ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﺮﻯ ﯞﻩ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭﺩﯨﻦ ئاﻻﻫﯩﺪﻩ ﺗﯩﻠﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﯲﺗﯜﺷﻜﻪ ئەﺭﺯﯨﻴﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﺮﻯ ﻣﻮﻟﻼ ﻧﯩﻴﺎﺯ ﺧﻮﺗﻪﻧﻰ ﯞﻩ ئۇﻧﯩﯔ << ﺗﯚﺕ ﺋﯩﻤﺎﻡ ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﯨﺴﻰ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ئەﺳﯩﺮﻯ ، ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ﺳﺎﺩﯨﻖ ﻛﺎﺷﯩﻐﻪﺭﻯ ﯞﻩ ئۇﻧﯩﯔ << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ئەﺯﯨﺰﺍﻥ >> ، << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ﺧﻮﺟﯩﮕﺎﻥ >> ، << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ئەﺳﻬﺎﺑﯘﻝ ﻛﻪﺋﯩﺐ >> ﺩﯦﮕﻪﻥ ئەﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ، ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺩ ﺋﯩﯟﻩﺯ ﻗﺎﺭﺍﻗﺎﺷﻰ ﯞﻩ ئۇﻧﯩﯔ << ﻣﻪﺧﺪﯗﻣﻰ ئەﺯﻩﻡ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ئەﺳﯩﺮﻯ ، ﻣﻮﻟﻼ ﻣﯘﺳﺎ ﺳﺎﻳﺮﺍﻣﻰ ( 1836 - 1917 ) ﯞﻩ ئۇﻧﯩﯔ << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺗﯘﻝ ئەﯞﻟﯩﻴﺎ >> ( 1885 - ﻳﯩﻞ ) ، << ﺩﻩﺭﺑﺎﻳﺎﻥ ئەﻫﺴﺎﺑﯘﻝ ﻛﻪﺋﯩﺐ >> ( 1898 - ﻳﯩﻞ ) ، << ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ئەﻣﯩﻨﯩﻴﻪ >> ( 1903 - ﻳﯩﻞ ) ، << ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻫﻪﻣﯩﺪﻯ >> ( 1908 - ﻳﯩﻞ ) ، << ﺗﻪﺯﻛﯩﺮﻩﺋﯩﻲ ئاﭘﯫﻕ ﺧﻮﺟﺎ >> ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭ ﺑﺎﺭ .
ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻨﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﺪﺍ ، ﺧﻪﻧﺰﯗ ، ئەﺭﻩﺏ ، ﭘﺎﺭﺱ ﯞﻩ ﻏﻪﺭﺏ ﻣﻪﻧﺒﻪﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ئاﺳﺎﺱ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﻠﻠﻪ ، ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﯲﺯﯨﺪﻩ ﺑﺎﺭﻟﯩﻘﻘﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﺗﺎﺭﯨﺨﻘﺎ ئاﺋﯩﺖ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭﮔﯩﻤﯘ ﻧﻪﺯﻩﺭ ئاﻏﺪﯗﺭﯗﺷﯩﻤﯩﺰ ﺯﯙﺭﯛﺭ . ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ ﺗﯧﻤﺎﺗﯩﻚ ﻗﺎﺗﻼﻣﻠﯩﺮﻯ ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﻫﻪﺭ ﻗﺎﻳﺴﻰ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺩﻩﯞﺭﻟﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ئەﻫﯟﺍﻟﻰ ، ﻗﯩﺴﻤﯩﺘﻰ ، ﺗﻪﺭﻩﻗﻘﯩﻴﺎﺗﻰ ﯞﻩ ﻣﯘﯞﻩﭘﭙﻪﻗﯩﻴﻪﺗﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺗﻮﻧﯘﺷﺘﯘﺭﯨﺪﯗ ، ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﻗﻪﺩﯨﻤﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﺗﯩﭙﻼ ﺗﺎﺭﯨﺨﻘﺎ ئەﻫﻤﯩﻴﻪﺕ ﺑﻪﺭﮔﻪﻧﻠﯩﻜﻰ ﯞﻩ ﺗﺎﺭﯨﺦ ﻗﺎﺭﯨﺸﯩﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺋﯩﻜﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺋﯩﺴﭙﺎﺗﻼﻳﺪﯗ .
( ئاﻻﻫﯩﺪﻩ ئەﺳﻜﻪﺭﺗﯩﺶ : ﻣﻪﺯﻛﯘﺭ ﻣﺎﻗﺎﻟﻪ << ﻛﯩﺘﺎﺏ ﻣﯘﻧﺒﯩﺮﻯ >> 1999 - ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ 1 - ، 2 - ﺳﺎﻧﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻠﯩﻨﺪﻯ )历史上的今天：
چىڭ سۇلالىسى دەۋرىدىكى شىنجاڭنىڭ ئۆتەڭلىرى 2009-05-23قەدىمقى ئۇيغۇر مەدىنىيىتىنىڭ داۋامى...... 2009-05-23قەدىمقى ئۇيغۇر مەدىنىيىتىنىڭ داۋامى...... 2009-05-23قەدىمقى ئۇيغۇر مەدىنيىتىنىڭ داۋامى.... 2009-05-23ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻣﻪﺩﯨﻨﯩﻴﯩﺘﻰ 2009-05-23
收藏到：Del.icio.us
<< قەدىمقى ئۇيغۇر مەدىنىيىتىنىڭ داۋامى...... | باش بەت | چىڭ سۇلالىسى دەۋرىدىكى شىنجاڭنىڭ ئۆتەڭلىرى >>
