ھەسەل - مېڭە، مېڭى ئاستى بېزى، بۆرەك ئۈستى بېزى قاتارلىقلارنى غىدىقلاپ، توقۇلمىلارنىڭ ئوكسىگېن بىلەن تەمىنلىنىشى ۋە قان ئايلىنىشنى تېزلىتىپ، تەننى جانلاندۇرىدۇ. ئىستېمال قىلىش ئۇسۇلى: ھەر كۈنى ئەتىگەن ۋە كەچتە ئاچ قۇرساق ۋاقىتتا 250 مىللىگىرامدىن 300 مىللىگىرام ئەتىراپىدا ئىستېمال قىلىنسا بولىدۇ .
*كۈنجۈت- كۈنجۈت تەركىبىدە قېرىشقا قارشى تۇرغۇچى تەركىب ۋېتامىن E مول بولۇپ، ھۈجەيرىلەرنىڭ بۆلىنىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، ھۈجەيرىلەرنىڭ قېرىشىنى ئاستىلىتىدۇ. دائىم ئىستېمال قىلىنسا، ھۈجەيرىدىكى قېرىتقۇچى ماددا يەنى ئەركىن رادىكاللارنىڭ يىغىلىپ قېلىشىنى توسۇپ ياكى ئازايتىپ، ئۆمۈرنى ئۇزارتىش، قېرىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش رولىنى ئوينايدۇ. ئىستېمال قىلىش ئۇسۇلى: كۈنجۈتنى قورۇپ، سوقۇپ، ھەر كۈنى ئەتىگەن تاماقتىن ئىلگىرى مۇۋاپىق مىقتاردا ئاق شېكەر قوشۇپ، 20 گىرامدىن 30 سېلسىيە گرادۇس گىرامغىچە ئىستېمال قىلسا بولىدۇ. ئەمما ئۇنى ھىم قاچىدا ساقلاش لازىم.
*ئۇستىخان شورپىسى -ھەر خىل ھايۋاناتلارنىڭ ئۇستىخانلىرىدا مول يېپىشقاق ئاقسىل ۋە كوللاگېن ئاقسىل بولۇپ، مۇۋاپىق مىقتاردا ئۇستىخان شورپىسى ئىچىپ بەرگەندە بەدەننىڭ مۇشۇ ماددىلارغا بولغان ئېھتىياجىنى قاندۇرۇپ بۇ خىل ماددىلارنىڭ كەمچىل بولۇپ قېلىشىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ. تەييارلاش ئۇسۇلى: گۆشى شىلىۋىلىنغان ئۇستىخاننى چاناپ پارچىلاپ، قاينىتىپ پىشۇرغاندىن كېيىن ئۇستىخاننى سۈزىۋېلىپ ئىستېمال قىلىنسا ياكى مۇۋاپىق مىقتاردا كۆكتات، چۆپ قاتارلىقلارنى سېلىپ، سۈيۇق -سەلەڭ تائاملار سۈپىتىدە ئىستېمال قلىنسىمۇ بولىدۇ.
*يادرو كېسلاتا تولۇقلاش - قېرىشنىڭ سەۋەبى يادرو كېسلاتانىڭ يېتىشمەسلىكى سەۋەبىدىن بەدەندىكى ھۈجەيرە رەڭلەندۈرگۈچى ماددىنىڭ سۈپەت ئۆزگۈرىشىدىن كىلىپ چىقىشتىن ئىبارەت بولۇپ، يادرو كىسلاتانى يېمەكلىكلەردىن تولۇقلاشقا بولىدۇ. ئادەتتە ھايۋانات جىگىرى، كالا گۆشى، ماش، يېسى پۇرچاق، دادۇر، جاڭدۇ قاتارلىقلارنىڭ تەركىبىدە يادرو كېسلاتاسى مول بولىدۇ.
*ھەر خىل گۈل - گىياھلار- نۇرغۇن گۈل چاڭلىرىدا ئادەم تېنى ئۈچۈن زۆرۈر بولغان ھەر خىل ئوزۇقلۇق ماددىلار ۋە بىر خىل يۇقىرى ئۈنۈملۈك بىئولوگىيىلىك ئاكتىپ تەن بولۇپ، يۈرەك قان تۇمۇرلىرىنىڭ ئىقتىدارىنى كۈچەيتىپ، ھۈجەيرىنىڭ قېرىشىنى ئاستىلىتىدۇ.
*قارا مور -قارا مور تەركىبىدە قاننىڭ ئۇيۇشۇپ قېلىشىغا قارشى تۇرغۇچى تەركىب بولۇپ، يۈرەك قان- تۇمۇر كېسەللىرىنىڭ پەيدا بولۇشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.
*تۇرۇپ، سەۋزە -تەركىبىدە لىگنىن بولۇپ، زور يۇتقۇچى ھۈجەيرىنىڭ ھاياتىي كۈچىنى ئۈچ ھەسسە ئاشۇرۇپ، راڭ ھۈجەيرىلىرىنى يۇتۇش ئىقتىدارىنى كۈچەيتىدۇ.
*ۋېتامىنلار -ۋېتامىن A تېرىنى ئاسىراپ، كۆرۈش قۇۋىتىنى ئاشۇرىدۇ. جىگەر، تۇخۇم سېرىقى، سەۋزە، سارغۇچ يېشىل يۇپۇرماقلىق كۆكتاتلارنىڭ تەركىبىدە ۋېتامىنِ A مول. B تۈردىكى ۋېتامىنلار ئورگانىزىمدىكى ماددا ئالمىشىشنى تېزلىتىپ، ئارتېررىيىنىڭ قېتىشىشى، مۇڭگۈز پەردە ياللۇغى، تېرە ياللۇقى، ۋە قان ئازلىقنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. B تۈردىكى ۋېتامىنلارنى گۆش، غول يۇپۇرماق تۈرىدىكى كۆكتاتلار، جىگەر، سۈت قاتارلىقلاردىن قۇبۇل قىلىمىز. ۋېتامىنC ئورگانىزىمنىڭ يۇقۇملۇق كېسەللەرگە قارشى تۇرۇش كۈچىنى ئاشۇرىدۇ. ئۇنى ھەر خىل كۆكتات ۋە مىۋە - چىۋىلەردىن قۇبۇل قىلىمىز. ۋېتامىن D سۈڭەكتىكى كالتسىي ۋە فوسفورلارنىڭ توپلىنىشى ۋە سۈمۈرلىنىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، سۆڭەك شالاڭلىشىپ كېتىش ۋە سۆڭەك يۇمشاپ كېتىشنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. ئۇنى بېلىق مېيى، تۇخۇم، ھايۋاناتلارنىڭ ئىچكى ئەزالىرىدىن قۇبۇل قىلىشقا بولىدۇ.
* سۇ -سۇ ئورگانىزىمنى تۈزگۈچى مۇھىم تەركىب بولۇپ، بىز ئىستېمال قىلغان قەنت، ۋېتامىن، ئانئورگانىك تۇز قاتارلىقلار ئالدى بىلەن سۇدا ئېرىپ، ئاندىن سۈمۈرىلىدۇ. مېتابولىزىمنىڭ ئاخىرقى مەھسۇلاتى بولغان قالدۇق ماددىلارمۇ سۇدا ئېرىگەندىن كېيىن بەدەن سىرتىغا چىقىرىپ تاشلىنىدۇ. ئادەم بەدىنىدە سۇ كەمچىل بولسا ناھايىتى ئاسانلا تېرىنىڭ قۇرغاقلىشىشى، قېرىشى، ئېلاستىكلىقىنىڭ يوقۇلىشى، قورۇقلارنىڭ كۆپىيىشى قاتارلىقلار كېلىپ چىقىدۇ.
*چېچەكسەي - چېچەكسەي قېرىشقا قارشى تۇرۇپ ئۆمۈرنى ئۇزارتقۇچى ھەم تەمى ئېسىل بولغان كۆكتاتلارنىڭ بىرى. چېچەكسەينىڭ مېڭىنى ساغلاملاشتۇرۇپ، قېرىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش رولى بار. نېرۋىسى بەكلا چارچاپ كەتكەن كىشىلەر مۇۋاپىق مىقتاردا چېچەكسەي ئىستېمال قىلىپ بەرسە ئۈنۈمى ناھايىتى ياخشى بولىدۇ. چېچەك سەينىڭ قاندىكى خولېستېرىننى كۆرۈنەرلىك تۆۋەنلىتىش رولىمۇ بار.
*ياڭاق - ياڭاق دۇنيادىكى تۆت چوڭ قۇرۇق يڭمەكلىكنىڭ بىرى بولۇپ، ئۆمۈرنى ئۇزارتىش رولى بار. كۆپىنچە مېڭىنى قۇۋەتلەش ۋە ساغلاملاشتۇرۇشقا ئىشلىتىلىدۇ. چوڭ مېڭە ئېھتىياجلىق بولىدىغان ماينىڭ يېرىمى دېگۈدەك بەدەندە نىتىزلەنمەيدىغان بولغاچقا، بۇ بوشلۇقنى ياڭاق ئارقىلىق تولدۇرۇپ بىۋاستە تەمىنلەپ بەرگىلى بولىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا تېنى ئاجىز كىشىلەر ۋە چوڭلارغا نىسبەتەن ئېيتقاندا ياڭاق ئەڭ ياخشى ئوزۇقلۇق تولۇقلۇغىچى، قۇۋەت تولۇقلۇغىچى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. ياڭاق تەركىبىدە مېكرو ئېلېمىنتلاردىن سىنىك، مانگان، خروم، قاتارلىقلار بولۇپ، يۈرەك قان تۇمۇرلىرىنىڭ ساغلاملىقىنى ئاسىراش، ئىچكى ئاجراتمىلارنى تەڭشەش، كۆپىيىش ئىقتىدارىنى ياخشىلاش ھەم ئىچكى ئەزا ھۈجەيلىرىنىڭ ھاياتى كۈچىنى ئاشۇرۇشتا مۇھىم رولى بار.
قېرىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن مۇنداق بىرقانچە يېمەكلىكنى ئىستېمال قىلىشتىن ئامال بار ساقلىنىش لازىم:
1 - ماينى بەك كۆپ ئىستېمال قىلماسلىق، كالا، قوي مېيىنى ئاز ئىستېمال قىلىش؛
2 .پىرئوكسىدلىق ماددىلارنى قۇبۇل قىلىشتىن ساقلىنىش. ئۇزۇن ۋاقىت تۇرۇپ قالغان ئۇششاق - چۈششەك يېمەكلىكلەر، بېلىق، ئۇزۇن ۋاقىت ساقلانغان مۇزلىتىلغان يېمەكلىك قاتارلىقلارنى ئىستېمال قىلماسلىق، مايدا پىشۇرۇلغان يېمەكلىكلەرنى ياكى مايدا پىشۇرۇلغان، ئۇزۇن ۋاقىت تۇرۇپ قالغان كۆكتاتلارنى ئىستېمال قىلماسلىق، ئۇزۇن ۋاقىت كۈن نۇرىغا قاقلىنىپ تۇرۇپ قالغان مايلىق يىمەكلىكلەردىن خاسىڭ قاتارلىقلارنى ئىستېمال قىلماسلىق لازىم. چۈنكى يۇقىرقى يېمەكلىكلەرنىڭ ھەممىسىدىلا بالدۇر قېرىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغۇچى ئوكسىدلانغان ماي ماددىلار بولۇپ، بۇلارنى ئىستېمال قىلىشقا بولمايدۇ.
<ئاقيول ئۇيغۇر تور بىكىتى سىزنى قارشى ئالىدۇ>