اختا پۇل ئىكەنلىكىنى بىلىپ تۇرۇپ خەجلەش قانۇنغا خىلاپ

 نەرسە – كېرەك سېتىۋېلىش ئۈچۈن بازار ئارىلاۋېتىپ، بىر قىزنىڭ سودا – ساراي ئالدىدا يىغلاۋاتقانلىقىنى كۆرۈپ قالدىم، يولدىن ئۆتكەن – كەچكەنلەر قىزغا ھەيرانلىق بىلەن قاراپ قويۇشاتتى، نېمە بولغانلىقىنى بىلىپ بېقىش ئۈچۈن، ئۇ قىزنىڭ يېنىغا بېرىپ ئەھۋال ئىگىلىدىم. ئۇ قىز خەلق دوختۇرخانىسىدا داۋالىنىۋاتقان ھەدىسىنى باققىلى كەلگەن بولۇپ، ھەدىسى دوختۇرخانىدىن چىققاندا، ئۇلار ئاتا – ئانىسىغا نەرسە – كېرەك سېتىۋېلىش ئۈچۈن بازار ئارىلاۋاتقاندا، بىر بالا قولىدىكى ئالما تېلېفوننى ئۇلارغا تەڭلەپ، ‹‹بېشىغا كۈن چۈشكەن›› لىكى ئۈچۈن ئەرزانلا سېتىۋەتمەكچى بولغانلىقىنى ئېيتىپتۇ، قىزلار ئۇ بالا بىلەن دېيىشىپ يان تېلېفوننى 420 يۈەنگە كېلىشىپتۇ، قىزنىڭ ھەدىسى بالىغا بەش يۈز يۈەن بېرىپتۇ، ئۇ بالا 50 يۈنلىك، 20 يۈەنلىك ۋە ئون يۈەنلىك پۇلدىن بىردىن، جەمىئي 80 يۈەننى قىزلارغا قايتۇرۇپ تېزلا غايىپ بوپتۇ، كېيىن قىزلار ئۇ بالا ساتقان يان تېلېفوننىڭ، ھەتتا قايتۇرغان 50 يۈەن بىلەن 20 يۈەننىڭمۇ ساختا ئىكەنلىكىنى بىلىپتۇ. شۇڭا بۇ قىز ئۇ بالىنى ئۇچرىتىپ قالارمەنمىكىن دەپ، سودا سارىيىنىڭ ئالدىدا ئولتۇرغان ئىكەن.

   تۇرمۇشىمىزدا راست خەلق پۇلى بىلەن ساختا خەلق پۇلىنى پەرقلەندۈرەلمەيدىغان كىشىلەر يوق ئەمەس، بۇنداق كىشىلەر كۆپىنچە سودا – سېتىق ئىنتايىن بېسىق چاغلاردا، كەچلىرى نەرسە – كېرەك سېتىۋالغاندا ساختا پۇل ئېلىپ قالىدىغان ئەھۋاللارغا ئۇچرايدۇ، بۇنداق كىشىلەرنىڭ ئاز بىر قىسمى ساختا پۇلنى ئالاقىدار تارماقلارنىڭ قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىشىغا تاپشۇرۇپ بەرسىمۇ، يەنە بىر قىسىملىرى ساختا پۇلنى داۋاملىق ئىشلىتىپ، كىشىلەرنىڭ مال – مۈلۈك بىخەتەرلىكىگە ۋە دۆلىتىمىزنىڭ خەلق پۇلىنى باشقۇرۇش نىزامىغا خىلاپلىق قىلىۋاتىدۇ.

   خەلق پۇلى دۆلەتنىڭ قانۇنىي پۇلى بولۇپ، ئۇنىڭ يۈرۈشۈشىنىڭ نورمال بولۇش – بولماسلىقى پۈتكۈل خەلق ئىگىلىكىنىڭ مۇقىم تەرەققىياتىغا بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىدۇ. 2009 – يىلى 9 – ئايدا ئېلان قىلىنغان ‹‹جۇڭگو خەلق بانكىسى قانۇنى››دا: ‹‹خەلق پۇلىنى ياسىۋالغان، ئۆزگەرتىۋالغان، ساختا خەلق پۇلىنى ساتقان، ساختا خەلق پۇلى ئىكەنلىكىنى بىلىپ تۇرۇپ ئىشلىتىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ›› دەپ بەلگىلەنگەن. مۇشۇ قانۇندا يەنە ‹‹خەلق پۇلىنىڭ نۇسخىسىنى تەشۋىقات بۇيۇملىرىدا، نەشر بۇيۇملىرىدا ياكى باشقا تاۋارلاردا قانۇنسىز ئىشلەتكەنلەرنى جۇڭگو خەلق بانكىسى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئۇلارنىڭ قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قوشۇمچە 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ›› دەپ بەلگىلەنگەن. يەنە مۇشۇ قانۇننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلىرىدە: ‹‹ساختا پۇل ئىكەنلىكىنى بىلىپ تۇرۇپ، ئىلكىدە تۇتقان ۋە ئىشلەتكەنلىرىدىن مىقدارى كۆپرەك بولغانلىرىغا ئۈچ يىلدىن تۆۋەن مۇددەتلىك قاماق جازاسى ياكى تۇتۇپ تۇرۇپ ئەمگەككە سېلىش جازاسى بېرىلىدۇ، قوشۇمچە ياكى ئايرىم ھالدا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ. مىقدارى ناھايىتى كۆپ بولغانلىرىغا ئۈچ يىلدىن يۇقىرى، ئون يىلدىن تۆۋەن مۇددەتلىك قاماق جازاسى بېرىلىدۇ، قوشۇمچە 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، مىقدارى پەۋقۇلئاددە كۆپ بولغانلىرىغا ئون يىلدىن يۇقىرى مۇددەتلىك قاماق جازاسى بېرىلىدۇ، قوشۇمچە 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ ياكى مال – مۈلكى مۇسادىرە قىلىنىدۇ›› دەپ بەلگىلەنگەن.

   شۇڭا باشقىلارغا ئالدىنىپ ساختا پۇلنى ئېلىپ قالغان كىشىلەر تەشەببۇسكارلىق بىلەن ساختا پۇلنى مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارغا تاپشۇرۇپ بېرىشى، ھوشيارلىقىنى ئۆستۈرۈپ قايتا ئالدىنىپ قېلىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى، ھەرگىزمۇ مېنى باشقىلار ئالدىغان ئىكەن، مەنمۇ باشقىلارنى ئالدايمەن، دەپ قاراپ، قانۇنغا خىلاپلىق قىلىپ ئىقتىسادىي جەھەتتىن تېخىمۇ چوڭ زىيان تارتىپ قېلىشتىن، شۇنداقلا جىنايى جازاغا تارتىلىپ قېلىشتىن ساقلىنىشى كېرەك.