دۆلەت تۆلىمى ۋە ھېسابلاش ئۆلچىمى

دۆلەت تۆلەم قانۇننىڭ مۇناسۋەتلىك بەلگىلىمىلىرىگە ئاساسلانغاندا، دۆلەت تۆلىمىدە ئاساسىلقى تۆلەم پۇلى بېرىش ئاساس قىلىندۇ ھەمدە تۆۋەندىكىدەك تەرتىپ بويىچە بىر تەرەپ قىلىندۇ:
1.مال-مۈلۈكنى قايتۇرۇپ بەرگىلى ياكى ئەسلى ھالتىگە كەلتۈرگىلى بولسا، مال-مۈلۈك قايتۇرۇپ بېرىلدۇ ياكى ئەسلى ھالتىگە كەلتۇرۇپ بېرىلدۇ.

2.پۇقرالارنىڭ جىسمانىي ئەركىنلىكىگە چېقىلغان بولسا، كۈنلۈك تۆلەم پۇلى ئىشچى- خىزمەتچىلەرنىڭ دۆلەت بەلگىلەنگەن ئالدىنقى يىللىق كۈندىلىك ئوتتۇرىچە مائاشى بويىچە ھېسابلىندۇ.

3.پۇقرالارنىڭ ساغلاملىق ھوقۇقىغا چېقىلغان بولسا، تۆلەم پۇلى تۆۋەندىكىدەك ھېسابلىندۇ:
   جىسمانىي جەھەتتىن زەخمىلەنگەن بولسا، داۋالىنىش پۇلى، قاراش ھەققى، شۇنىڭدەك ئىشتىن قېلىپ كېمىيىپ كەتكەن كىرىمىنى بېرىش كېرەك. كېمىيىپ كەتكەنلىكى ئۈچۈن بېرىلدىغان كۈندىلىك تۆلەم پۇلى ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ دۆلەت بەلگىلەنگەن ئالدىنقى يىللىق كۈندىلىك ئوتتۇرىچە  مائاشى بويىچە ھېسابلىدۇ.

  بۇ يىل 4-ماي ئالىي خەلق تەپتىش مەھكىمىسى جىنايى ئىشلار تۆلەم ئىشخانىسى تۆلەم تەلەپ قىلىغۇچىلارنىڭ قانۇنلۇق مەنپەئىتىنى چىقىش قىلغان ئاساستا، 2011-يىلى تەپتىش ئورگانلىرى جىنايى ئىشلار تۆلەم دېلولىرىنى بېجىرىشتە كۈنلۈك تۆلەم سوممىسىنى 142.33يۇەن بويىچە ئىجىرا قىلىشتىن ئىبارەت يېڭى ئۆلچەمنى بېكىتتى. ئەڭ يۇقىرى سومما ئىشچى- خىزمەتچىلەرنىڭ دۆلەت بەلگىلەنگەن ئالدىنقى يىلدىكى يىللىق ئوتتۇرىچە مائاشىنىڭ بەش ھەسسىسى بويىچە بېرىلدۇ؛(2) ئەمگەك ئىقتىدارىدىن قىسمەن ياكى پۈتۈنلەي قالغان بولسا، داۋالىنىش پۇلى، قاراش ھەققى، مېيىپلارنىڭ تۇرمۇش قوشۇمچە سايمانلىرى خىراجىتى، سالامەتلىكنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش خىراجىتى قاتارلىق مېيىپلىك سەۋەبىدىن كۆپەيگەن زۆرۈر چىقىم ۋە داۋاملىق داۋالىنىشقا كېرەكلىك خىراجەت بېرىلدۇ، مېيىپلىك تۆلەم پۇلى ئەمگەك ئىقتىدارىدىن قېلىش دەرىجىسىگە قاراپ، دۆلەت بەلگىلەنگەن مېيىپلىك دەرىجسى بويىچە بېكىتىلىدۇ. ئەڭ يۇقىرى بولغاندا، ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ ئالدىنقى يىلدىكى يىللق ئوتتۇرىچە مائاشىنىڭ 20ھەسسىسىدىن ئېشىپ كەتمەيدۇ. ئەمگەك ئىقتىدارىدىن پۈتۈنلەي قالغان بولسا، ئۇلار بېقىۋاتقان ئەمگەك ئىقتىدارى يوقلارغىمۇ تۇرۇمۇش پۇلى بېرىش كېرەك؛ (3) ئۆلۈپ كەتكەن بولسا، ئۆلۈم تۆلەم پۇلى، دەپنە پۇلى بېرىلدۇ. ئومۇمىي سوممىسى ئىشچى-خىزمەتچىلەرنىڭ دۆلەت بەلگىلەنگەن ئالدىنقى يىلدىكى يىللىق ئوتتۇرىچە مائاشىنىڭ 20ھەسسىسى بويىچە بولىدۇ. ئۆلگۈچى ھايات ۋاقتىدا باققان ئەمگەك ئىقتىدارىدىن قالغانلارغىمۇ تۇرمۇش پۇلى بېرىلدۇ.
   مۇشۇ تارماقنىڭ (2)، (3)تارماقچىلىرىدا بەلگىلەنگەن تۇرۇمۇش پۇلى بېرىش ئۆلچىمىدە شۇ جاينىڭ ئەڭ تۆۋەن تۇرمۇش كاپالەت ئۆلچىمىدىن پايدىلىندۇ. بېقىلغۇچى قۇرامىغا يەتمىگەن بولسا، تۇرۇمۇش پۇلى 18ياشقىچە بېرىلدۇ. ئەمگەك ئىقتىدارىدىن قالغان باشقا كىشلەرگە تۇرمۇش پۇلى شۇ كىشى ئۆلۈپ كەتكەنگە قەدەر بېرىلدۇ.