ئۇيغۇر مائارىپ بىلوگى

ئۇيغۇرلار ھەققىدە بىر قىسىم ماتېرىياللار


تۆۋەندە ئۆزۈم توپلىغان بىرقىسىم ماتېرىياللارنى تورداشلارنىڭ ھۇزۇرىغا سۇندۇم. كەم تەرەپلەر بولسا
كۆپچىلىكنىڭ تولۇقلىما بېرىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.


ئۇيغۇركىلاسسك ئەدەبىياتىدىكى مەشھۇر شەخسلەر

سىڭقۇ سەلى تۇتۇڭ ، بۈيۈك پەيلاسوپ،شائىر ئەبۇنەسىر فارابى ،ئاتاقلىق تىلشۇناس مەھمۇد قەشقىرى ، بۈيۈك مۇتەپەككۇر،شائىرۋە جامائەت ئەربابى يۈسۈپ خاس ھاجىپ،ئەدىب ئەھمەد يئۈكنەكى ،نەسىردىنبۇرھانىدىن رابغۇزى،ئۇيغۇرپوئېزىيىسىنىڭ مەشھۇر نامايەندىلىرىدىن ئاتايى،سەككاكى،مەۋلانى ئەبەيدۇللا لۇتفى ،ئەلىشىر ناۋائىي،ھېرقىتى،
مۇھەممەت سىدىق زەلىلى، نۆبىتى، گۇمنام، ئابدۇرېھىم نىزارى، تۇردىشاخۇن غېرىبى، موللابىلال نازىمى...قاتارلىقلار.

ئۇيغۇركىلاسسىك ئەدەبىياتىدىكى نادىر ئەسەرلەر

«ئوغۇزنامە»،«ئېرىق بىتىك»(تەبىرنامە)،«ئالتۇن يارۇق»،«تۈركىي تىللار دىۋانى»،
«قۇتادغۇبىلىك»،«قىسسەسۇل ئەنبىيا»،«ئەتەبەتۇل ھەقايىق»،«خەمسە نەۋائېي»...
قاتارلىقلار.

ئۇيغۇرلار تارىختا ئىشلەتكەن يېزىقلار

سوغدى يېزىقى، قارۇشتى يېزىقى، مانىي يېزىقى، بىراھمى يېزىقى، ئورقۇن- يىنسەي يېزىقى،
توخرى يېزىقى، ساك يېزىقى، تۈبۈت يېزىقى، قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى، ئەرەب يېزىقى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېزىقى، چاغاتاي يېزىقى، لاتىن ھەرپلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇريىزىقى،
ھازىرقى زامان ئۇيغۇر يېزىقى قاتارلىقلار.

ئۇيغۇرلار تارىخىدىكى مەشھۇر مەڭگۈ تاشلار

چورىن مەڭگۈ تېشى، تۇنيۇقۇق مەڭگۈ تېشى، كۆلتىگىن مەڭگۈ تېشى، بىلگە قاغان مەڭگۈ تېشى، كۇلچۇر مەڭگۈ تېشى، مويۇنچۇر مەڭگۈ تېشى، توققۇز ئوغۇز قاغئان مەڭگۈ تېشى، سۇجى مەڭگۈ تېشى، تېرخىن مەڭگۈ تېشى،
تەس مەڭگۈ تېشى ... قاتارلىقلار.

ئۇيغۇر دوپپىلىرى

بادام دوپپا، چىمەن دوپپا، مامپۇ دوپپا، گىلەم دوپپا، راۋاب دوپپا، كېپىنەك دوپپا، پاختا دوپپا، ئۈنچە دوپپا، ئالماگۈل دوپپا،ياپراق دوپپا، ئۈزۈم دوپپا، كالۋىتۇن دوپپا، مەزەڭگە دوپپا، ئىلمە دوپپا، چاچما دوپپا، زەر دوپپا، بەش تالا دوپپا، چەكمەن دوپپا، يۈرەك دوپپا، شەيدائىي دوپپا، ئەگىم قاش دوپپا، كۆز دوپپا، شاپاق دوپپا، بۆك، پوچى دوپپا، كۈلگۈنچەك
دوپپا، گۈلخان دوپپا، يا دوپپا، قىلىچ دوپپا، بايتامغا،يۇلتۇزتامغا، غۇلجا، تۇرپان، تاشكەنت دوپپا.

ئۇيغۇر مۇقاملىرى

راك مۇقامى، چەببىيات مۇقامى، مۇشاۋىرەك مۇقامى، چارىگاھ مۇقامى، پەنجىگاھ مئۇقامى،
ئۆزھال مۇقامى، ئەجەم مۇقامى، ئوشاق مۇقامى، بايات مۇقامى، ناۋا مۇقامى، سىگاھ مۇقامى،
ئىراق مۇقامى.

ئۇيغۇر چالغۇ-ئەسۋابلىرى

ساتار، دۇتار، تەمبۇر، غېجەك، راۋاب، بۇرغا، قوشۇق، جۈپ تاش، قالۇن، چاڭ، نەي، دئاپ، ناغرا، سۇناي، ساپايە، ئۇد، ئەرخۇ، غوڭقاس، خۇشتار.

ئۇيغۇر تائاملىرى

لەڭمەن، پولۇ، مانتا، گۆشنان، چۆچۈرە، شورپا، گۆشگىردە، سامسا، پەرمۇدە، سامبۇسا، يۇتازا، ئۈگرە، مەنپەر، تونۇركاۋاب، زىخ كاۋاب، نان، ساڭزا، ئۆپكە-ھېسىپ، پوسھكال، شويلا، قۇيماق، پۆرە، نارىن چۆپ، ئەتكەن چاي،


ئۇيغۇر ھازىرقى ۋە بۈگۈنكى زامان ئەدەبىياتىدىكى يازغۇچى-شائىرلار


ھۈسەيىنخان تەجەللى، ساۋىراخۇن بىننى ئابدۇقادىر يېڭىسارى(ناقىس)، ئابدۇقادىر داموللا ۋارىسى، قۇتلۇق شەۋقى، لۇتپۇللا مۇتەللىپ، ئابدۇخالىق ئۇيغۇر، مەمتىلى توختاجى(تەۋپىق)،
قاسىمجان قەمبىرى، نىمشىھىت، زۇنۇن قادىرى، ئەنۋەر ناسىرى، نۇربۇساقۇف، تېيىپجان ئېلىيوف، ئابدۇكېرىم خوجا، سەيپىدىن ئەزىزى، ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر، زوردۇن سابىر، ئەلقەم ئەختەم، ئەرشىدئىن تاتلىق، ئابلىمىت مەسئۇدى، ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئېمىن، روزى سايىت، ئەھمەت زىيائىي، مۇھەممەتجان سادىق، رەھىم قاسىم، مىركامىل ياقۇپ، مىرزاھىس كېرىم، قەييۇم تۇردى، مۇھئەممەتئېلى زۇنۇن، مۇھەممەت رېھىم، قۇربان بارات، ئەخەت تۇردى، ئابلىمىت ناسىر، موللا مئۇسا سايرامى، يالقۇن روزى، بۇغدا ئابدۇللا، شىرىپ خۇشتار، مۇھەممەتجان راشىدىن، توخېتى باقى ئارتىشى، مۇھەممەت ئوسمان ھاجىم، خېۋىر تۆمۈر، ئازاد سۇلتان، سەمەت دۇگايلى، مۇھەممەت باغراش، مەمتئىمىن ھوشۇر، ئايشەم ئەھمەد، تۇردى سامساق، ئەختەم ئۆمەر، ئابلەت ئابدۇللا، ياسىنجان سادىق چوغلان، ياسىن زىلال، خالىدە ئىسرائىل، ئەخمەت ئىمىن، جالالىدئىن بەھرام، ئابدۇراخمان قاھار، قادىر ئارسلان، ئەبەيدۇللا ئىبراھىم، ئۆمەر مۇھەممەتئىمئىن، يارمۇھەممەت تاھىر تۇغلۇق، ئابدۇرېھىم زۇنۇن، ئادىل تۇنىياز، ئابدۇقادىرجالالىدىن،ئابدۇرېھىم دۆلەت،ئادىل ئابدۇقادىر، ئەسئەت سۇلايمان، مۇختەر سۈپۈرگى، ئۆمەر مۇھەممەت كىروران، جېلىل خىلىل ... قاتارلىقلار