‏چېگرا ھالقىغان ئەسەبىي تەشكىلات «ئىراق ۋە شام ئىسلام دۆلىتى»گە زەربە بېرىش ئۈچۈن، ئامېرىكا يېقىندا تەشكىللىگەن 40 دۆلەت قاتناشقان تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش ئىتتىپاقى دەسلەپكى قەدەمدە شەكىللەندى. ئۈلۈشكۈن پارىژدا ئۆتكۈزۈلگەن ئىراقنىڭ تىنچلىقى ۋە بىخەتەرلىكى ھەققىدىكى خەلقئارالىق يىغىندا، 30 دۆلەت ۋە خەلقئارا تەشكىلاتنىڭ ۋەكىللىرى «ئىراق ۋە شام ئىسلام دۆلىتى» تەشكىلاتىنى يوقۇتۇش ھەققىدە كېڭەشتى.

بۈگۈنكى كۈندە «ئىراق ۋە شام ئىسلام دۆلىتى» تەشكىلاتىغا زەربە بېرىش مەسىلىسىدە خەلقئارا جەمئىيەت ھەمكارلىشىش ئارزۇسىنى ئىپادىلىدى، بۇ ئەسەبىي تېررورلۇق كۈچلىرىنى چەكلەپ رايون ۋە خەلقئارانىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداشتا شۈبھىسىزكى ئىجابىي رول ئوينايدۇ. خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ بۇنداق تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش ھەمكارلىقى تېخىمۇ كۈچلۈك بولۇشى كېرەك. لېكىن، ئامېرىكا تەشەببۇس قىلغان بۇ تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش ئىتتىپاقىدا تەبىئىي يوچۇق مەۋجۇت، ئۇنىڭ مەقسىتى ۋە مۇددىئاسى گۇمان پەيدا قىلىدۇ، بۇ بۇندىن كېيىن خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش مەسىلىسىدە بىرلىشىشىغا ئېغىر زىيان يەتكۈزىدۇ.

ئەسەبىي تېررورلۇق تەشكىلاتغا زەربە بېرىشتە قوش ئۆلچەم قوللىنىشقا بولمايدۇ. ئامېرىكا «ئىراق ۋە شام ئىسلام دۆلىتى» تەشكىلاتىغا زەربە بېرىدىغان كەڭ خەلقئارا ئىتتىپاق قۇرۇش ئۈستىدە ئىزدىنىدىغانلىقىنى بىلدۈردى. لېكىن ئىتتىپاقداش تاللىغاندا يېقىن يىراق دەپ ئايرىپ، تەرەپ تاللىدى. ئامېرىكىنىڭ مەنپەئەتىگە ئۇيغۇن بولسىلا ئۆزىگە تارتىپ ئىتتىپاقداش بولدى، ئۆز مەنپەئەتىگە ئۇيغۇن كەلمىسە چەتكە قاقتى. بۇنىڭغا قارىتا رۇسىيەنىڭ دىپلوماتىيە مىنىستىرى لاۋروف ئۈلۈشكۈن ئىراق خەلقئارا يىغىنىدا سۆز قىلغاندا ئوچۇقلا: ئىراق ۋە سۇرىيەدە تېررورچى تەشكىلاتلارغا زەربە بېرىش مەسىلىسىدە قوللانغان قوش ئۆلچەمنى قوبۇل قىلىشقا بولمايدۇ دەپ كۆرسەتتى.

بىرىنچىدىن، تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش ئۆز دۆلىتىنىڭ مەنپەئەتى ۋە ئاڭ فورماتسىيەسىگە مۇلازىمەت قىلىدىغان سىياسىي قورالغا ئايلىنىپ قالماسلىقى، باشقا دۆلەتلەرنىڭ ئىچكى ئىشلىرىغا ئارىلىشىشتىكى باھانىسى بولۇپ قالماسلىقى كېرەك. تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش مەسىلىسىدە قوش ئۆلچەم قوللىنىش، ئەخلاق ۋە ھەققانىيەتكە خىلاپ بولۇپلا قالماستىن تېررورلۇققا قارشى تۇرۇشنىڭ ئادىللىقىغا قارىتا گۇمان پەيدا قىلىدۇ، ھەر قايسى دۆلەتلەرنىڭ تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش ئورتاق تونۇشى ھاسىل قىلىشىغا پايدىسىز، يەنە كېلىپ تېررورىزم كۈچلىرىنىڭ خورىكىنى ئۆستۈرۈۋېتىپ، ئەڭ ئاخىردا خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش ئىشلىرىغا پاسسىپ تەسىر كۆرسىتىدۇ.
‏
‏
‏ئىككىنچىدىن، تېررورلۇققا زەربە بېرىشتە يۈزەكى زەربە بېرىش بىلەن تۈپتىن زەربە بېرىشكە تەڭ ئەھمىيەت بېرىشكە توغرا كېلىدۇ، ھەربىي ۋاسىتە قوللىنىشلا كۇپايە قىلمايدۇ. گەرچە تېررورلۇق تەشكىلاتلىرىغا ھەربىي زەربە بېرىش بىر مەھەل ئۇنىڭ كۈچىنى ئاجىزلىتالىسىمۇ، لېكىن ئۇنى تەلتۆكۈس يوقىتالمايدۇ.

ئۈچىنچىدىن، تېررورلۇققا زەربە بېرىشتە خەلقئارا قانۇنغا ئەمەل قىلىپ، بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ يېتەكچىلىك رولىنى جارى قىلدۇرۇش كېرەك. ھازىر، «ئىراق ۋە شام ئىسلام دۆلىتى» تەشكىلاتىنىڭ كونتروللىقىدا تۇرىۋاتقان رايونلار سۇرىيە ۋە ئىراققا يامرىدى، بۇ ئىككى دۆلەتنىڭ ئۈچتىن بىر قىسىم يېرىنى ئىگىلىدى. بۇ ئىككى دۆلەتتە بىرلا ۋاقىتتا زەربە بەرگەندىلا ئاندىن تېررورچىلارنىڭ چېكىنىش يولىنى ئۈنۈملۈك توسقىلى بولىدۇ. لېكىن سۇرىيەدە ھەربىي ھەرىكەت ئېلىپ بېرىشتا ناۋادا ئامېرىكا سۇرىيە ھۆكۈمىتىنىڭ رۇخسىتىگە ئېرىشەلمىسە، باشقا دۆلەتنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقىغا تاجاۋۇز قىلغانلىق بولۇپ، تېررورىزمغا زەربە بېرىش ھەرىكىتى توسقۇنلۇققا ئۇچرايدۇ.

نۆۋەتتە تېررورىزم پۈتۈن دۇنياغا كېڭەيمەكتە، دۇنيانىڭ تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش ۋەزىيىتىدىن قارايدىغان بولساق، بىردە پەسىيىپ بىردە يۇقىرى ئۆرلىمەكتە. بۇنداق ئەھۋالدا بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش كۈرىشىدىكى يېتەكچىلىك ئورنى ۋە ئۇنىڭ رولىنى جارى قىلدۇرۇشنى تەكىتلەش تېخىمۇ مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. ھالبۇكى ئەمەلىيەتتە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ ئورنى ۋە رولى مىسلىسىز غايەت زور خىرىسقا دۇچ كەلمەكتە، ئافغانىستان ئۇرۇشى، ئىراق ئۇرۇشى، لىۋىيە ئۇرۇشىنىڭ ھەممىسى بۇنىڭدىكى تىپىك پاسسىپ مىسال بولالايدۇ. شۇڭا ئامېرىكىنىڭ بۇ قېتىم «ئىراق ۋە شام ئىسلام دۆلىتى» تەشكىلاتىنىڭ ھەرىكىتىگە زەربە بېرىشىدە ئېھتىياتچانلىق بىلەن ئىش قىلىشىغا توغرا كېلىدۇ.

تېررورىزم پۈتۈن دۇنيانىڭ ئورتاق دۈشمىنى، ھەر قانداق دۆلەت تېررورلۇق تەھدىتىنىڭ سىرتىدا ئەمەس. تېررورىزمغا زەربە بېرىشتە ئالاقىدار دۆلەتلەرنىڭ مەنپەئەتىگە ھۆرمەت قىلىش ھەمدە خەلقئارا ھەمكارلىق ۋە ماسلىشىشنى كۈچەيتىش كېرەك. ناۋادا ئۆز ئالدىغا ئىش كۆرۈپ، ئۆز مەنپەئەتىنىلا ئويلاپ قوش ئۆلچەم قوللانسا تېررورلۇققا قارشى تۇرۇش يولى تېخىمۇ تار بولىدۇ خالاس.