يېقىندا گېزىت كۆرۈۋېتىپ(ئاسىيا كىندىكى)گېزىتىنىڭ كۆزنەك بېتىگە بېرىلگەن (كۆز كولىقىدىن دىل كورلىقى يامان)دېگەن ماقالە بىلەن (ئاقسۇ گېزىتى)نىڭ (ئازنىلىق بېتى)گە بېرىلگەن (دېھقانلارنىڭ ساپاسى ۋھە مۇئەللىمنىڭ جاپاسى)ماۋزۇلۇق ئىككى ماقالە ئالاھىدە دىققىتىمنى تارتتى.(كۆز كورلىقىدىن دىل كورلىقى يامان)دېگەن ماقالىدە ئاپتۇر يەكەنگە بېرىش سەپىرىدە ئاپتۇبۇستىكى28ياشلاردىكى ئەما يىگىت بىلەن 40ياشلار چامسىدىكى ئايالنىڭ دىئالوگىنى ئەينەن ئىپادىلەپ.
بۇ مەزمۇن ئىز تورىدىن كۆچۈرۈلگەن
-مەن گەرچە ئەما بولساممۇ،ئانامنى ياخشى بېقىش بىلەن بىللە سىزنىڭ ئىككى بالىڭىزنى قانچىلىك ئوقۇسا شۇنچىلىك ئوقۇتىمەن.مېنىڭ كۆزۈم كۆرمىگەچكە ئوقۇش ئارزۇيۇمغا يېتەلمىدىم.شۇڭا بۇ ئىككى بالىنىڭىمۇ كۆزى ئوچۇق تۇرۇپ دىل كورلىقى ئازابىنى تارتىشىنى خالىمايمەن.چۈنكى(كۆز كورلىقىدىن دىلى كوېلىقى يامان).شۇڭا سىز ماڭا ئوبدان قارىسىڭىزلا،جېنىم تېنىمدىلا بولىدىكەن،بالىڭىزنى ئاخىرغىچە ئوقۇتىمەن...دەپ يازغان.
ئەسلىدە بۇ ئەما يىگىت قەشقەر ھېيتىگاھ ئەتراپىدا داپ چېلىپ تىلەمچىلىك قىلىش بىلەن جان باقىدىغان بولۇپ،ئۇنىڭ تۇنجى ئايالى ئۇنى ياراتماي ئاجرىشىپ كەتكەچكە ھېلىقى 40ياشلاردىكى ئىككى بالىسى بار بۇ ئايالىغا ئۆيلەنگىلى ئۇزۇن بولماپتۇ.ئۇ ئۆيدىكىلەرنى تىلەمچىلىك قىلىپ تاپقان پۇلى بىلەن باقىدىكەن. ئويلاپ باقسام،تىلەمچىلىككە تايىنىپ جان باقىدىغان بىر ئادەمنىڭ ئاغزىدىن ئىككى بالىنى ئاخىرغىچە ئوقۇتىمەن،دېگەن سۆز ئوڭاي چىققىنى بىلەن ئەمەلىيەتتە بەجا ئەمەلىيەتتە بەجا كەلتۈرمەك مۈشكۈل،پەقەت مەكتەپكە ئوقۇپ بىلىم ئېلىشنىڭ ھەقىقىي قەدرىنى تونىغان كىشىلەرلا يۇقىرىقىدەك گەپنى قىلالايدۇ.يىگىت گەرچە بىر ئەما بولسىمۇ،ئۇنىڭ روھى دۇنياسىدىكى ئۆزگىچىلىك؛بىلمىگە ھېرىسمەنلىكى،تىز پۈكمەس ئىرادىسى كىشنى ھەقىقەتەن قايىل قىلىدۇ.ئەكسىچە(دېھقانلارنىڭ ساپاسى ۋە مۇئەللىملەرنىڭ جاپاسى)دېگەن ماقالىدە بولسا ھەر دەرىجىلىك پارتىيە،ھۆكۈمەتلەرنىڭ مائارىپ ئىشلىرىنى زور كۈچ بىلەن قوللىشى نەتىجىسىدە يېزىلاردىكى ئوتتۇرا-باشلانغۇچ مەكتەپلەرنىڭ ئوقۇ-ئوقۇتۇش شارائىتى زور دەرىجىدە ياخشىلانغان،ئوقۇتقۇچىلار قوشۇنى سان ۋە سۈپەت جەھەتتە سەرخىللاشقان، يېزىلاردىكى ئوتتۇرا-باشلانغۇچ مەكتەپلەردە ھەقسىز مائارىپ يولغا قويۇلغان بولسىمۇ ئەمما بىر قىسىم جايلاردىكى دېھقان-چارۋىچىلارنىڭ ئونىۋېرسال ساپاسىنىڭ بەكمۇ تۆۋەندىكىدىن پەرزەنىتلىرىنى مەكتەپكە ئەۋەتمەي ئېتىز-ئېرىق ئىشلىرىغا ياكى ئۇشىشاق تىجارەت ۋە بالا ئىشچىلىققا سېلىپ،سەھرا مۇئەللىمىلىرىنى كۈندە(بالا تىلەمچىلىكى )گە،ئۆز پەرزەنتلىرىنى كۆزى ئوچۇق،ئەقلى كور ھاماقەتلەرگە ئايلاندۇرۇپ قويۇۋاتقانلىقى،جاپاكەش يىزا ئوتتۇرا-باشلانغۇچ مەكتەپ ئوقۇتقۇچىلىرىنىڭ ئوقۇشتىن توختىۋالغان ئەشۇ غۇبارسىز،مەسۇم بالىلارنى مەكتەپ قوينىغا قايتۇرۇپ كېلىش ئۈچۈن كۈندە دېگەندەك ئۆيمۇ-ئۆي قاتراپ جەبرى-جاپا ئوتىدا پۇچلىنىپ ئۇھ دېگۈدەك ھالى قالمايۋاتقانلىقى،يەرلىكتىكى ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە مائارىپ تارماقلىرىنىڭ يۇقىرىدىن مۇپەتتىش كېلىدىكەن دېسە ئۇقۇشتىن توختىۋالغان ئوقۇغۇچىلارنى مەكتەپكە ئەكىلىشكە بىر نەچچە كۈن ھە،ھۇ دەپ.مۇپەتتىش كېتىشگىلا باشقۇرۇشنى بوشىتىپ قويىۋاتقانلىقى ياكى ئامالسىز قالغانلىقى....شەرھىلەنگەن،دېمەك يېزىلىرىمىزدا كۆزى ئوچۇق بولسىمۇ دىلى يورىمىغان،دىل كورلىقىدىن ئۆزىگە چىقىش يولى تاپالمايۋاتقانلار يەنىلا نۇرغۇن،ئەگەر كۆزى ئوچۇق ئاشۇ ئاتا-ئانىلار كۆزى كور بولسىمۇ،تىز پۈكمەس ئىرادىگە كەلگەن ھېلقى ئەما يىگىتتەك ئىرادىدە بولسا ئىدى.يىزىمىزدكى ئاشۇ غوبارسىز كۆزى ئوچۇق سەبىيلەر دىل كورلىقىنىڭ ئازابىنى تارتمىغان بولاتتى.يوقارىقىلار بىر قىسىم مىيىپ كىشىلەرنىڭ روھىيتىدىكى مەنىۋى كۈچنىڭ بىر قسىم ساق ئادەملەرنىڭىكىدىن نەچچە ھەسسە ئۈستۈن تۇرىدىغانلىقىنى ئىسپاتلاپ تۇرۇپتۇ.ھېلىھەم بىر قسىم مېيىپ كىشىلەرنىڭ قىسىمەن ساق ئادەملەرنىڭىكىدىن كۆپ نەتىجىلەرنى قازىنۋاتقانلىقىنى كۆرۈپ تۇرۇپتىمىز.بۇ ئەھۋاللار شۇنى ئىسپاتلاپ تۇرۇپتىكى.مېيىپ-مەجرۇھ بولۇپ قېلىش قورقۇنۇچلۇق ئەمەس.ئەڭ قورقۇنۇچلىقى ئۆزىدىكى پاسىسىپ ئىدىيلەر ئۈستىدىن غالىپ كېلىدىغان ئىرادىنىڭ بولماسلىقى،كۆز كورلىقى قورقۇنۇچلۇق ئەمەس.ئەڭ يامىنى دىل كورلىقىدۇ.ئەگەر يېزىلاردىكى ئاشۇ ساق كىشىلەر ھېلىقى ئەما يىگىتتەك(كۆزى بولسا مەيلى،ئەمما دىلى كور بولۇپ قالمىسۇن)دېگەن ئىرادىگە كەلسە ئىدى.
ئىز تورى بەك ياخشى
يېزا مائارىپىمىز يېڭى بىر بالداق تەرەققىيات باسقۇچىغا كۆتۈرۈلەتتى.
مەن ئىز تورىغا بەك ئامراق
يەنە بىر تەرەپتىن تەھىلىل قىلىپ جەمئىيەتنى كۆزىتىدىغان بولساق،يېقىنقى يىللاردىن بويان يېزا،چارۋىچلىق رايونلىرىمىزدا پۇل تېپىش،كۆپ كىرىپ قىلىپ بېيىش ئۈزلۈكسىز تەكىيلىنىۋاتىدۇ،بۇ دېھقان-چارۋىچىلار ئاممىسىنىڭ كۆڭلىگە يېقىپ ئۇلارنىڭ بېيىش قىزغىنلىقىنى ئاشۇردۇ.ھەقىقەتەن (ئىقتىسادى تەرەققىيات بارلىق مەسىللەرنى ھەل قىلىشنىڭ ئاچقۇچى ھېسابلىنىدۇ.ئەمما نۆۋەتتىكى ئەھۋالىدىن قاىرغاندا دېھقان-چارۋىچىلارغا ھەقىقى بېيىش ئۇقۇمنى يەنىلا كەڭ جەھەتتىن چۈشۈندۈرۈش زۆرۈر بولۇپ قېلىۋاتىدۇ.چۈنكى ئەتراپلىق تەھلىل يۈرگۈزىدىغان بولساق ھەقىقى بېيىش بىر مۇكەممەل،كەڭ مەنىلىك ئۇقۇم بولۇپ،مېنىڭىچە ھەرگىزمۇ پەقەت پۇل بولسىلا بېيىغانلىق ھېسابلانمايدۇ.چۈنكى كەڭ مەنىلىك بېيىش ئۇقۇمى بىر كىشىنىڭ ئىقتىساد كىرىمى،يېمەك-ئىچمەك،كىيىم-كېچەك،تۇرالغۇ ئۆي سەۋىيىسىنىڭ ئۆسۈشى قاتارلىق ئاساسىي ئامىللارنى ئۆز ئىچىگە ئالغاندىن سىرت يەنە دۆلىتىمىزنىڭ ھاللىق جەمئىيەت قۇرۇش،سوتسىيالىستىك يېڭى يىزا بەرپا قىلىز ئۆلچەملىرىدە بېكىتىلىگىندەك يەنە كىشىلەنىڭ مائارىپ،پەن-مەدەنىيەت،تەڭ تەرەققى قىلىشىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ،بۇ يەردە يەنە شۇنى تەكىتلەپ ئۆتۈشكە ئەرزىيدىكى،بەزى كىشىلەرنىڭ نەزىرىدىكىدەك،(پۇل بولسا،جاڭگالدا شورپا)پۇل بولسا ھەممە نەرسىنى ھەل قىلىغىلى بولىدۇ)دەيدىغان قاراشلارنى ھەرگىز مۇتلەقلەشتۈرگىلى بولمايدۇ.چۈنكى بىلىش كېرەككى،پۇلغا ئۆي سېتىۋالغىلى بولىدۇ،ئائىلە سېتىۋالغىلى بولمايدۇ؛پۇلغا دورا سېتىۋالغىلى بولىدۇ،سالامەتلىكىنى سېتىۋالغىلى بولمايدۇ؛پۇلغا كارىۋات سېتىۋالغىلى بولىدۇ ئۇيقۇ سېتىۋالغىلى بولمايدۇ،پۇلغا ئۈنچە سېتىۋالغىلى بولىدۇ گۈزەللىكنى سېتىۋالغىلى بولمايدۇ؛پۇلغا كۆڭۈل ئېچىشنى سېتىۋالغىلى بولمايدۇ ،خۇشال-خۇراملىق سېتىۋالغىلى بولمايدۇ,پۇلغا كىتاب سېتىۋالغىلى بولىدۇ،ئەقىل-پاراسەت سېتىۋالغىلى بولمايدۇ؛پۇلغا ھوقۇق سېتىۋالغىلى بولىدۇ،ئابروي سېتىۋالغىلى بولمايدۇ؛پۇلغا بويسۇنۇش سېتىۋالغلى بولىدۇ،سادىقلىقىنى سېتىۋالغىلى بولمايدۇ؛پۇلغا قۇرۇق نام سېتىۋالغىلى بولىدۇ،ھەقىقى بىلىم سېتىۋالغىلى بولمايدۇ؛پۇلغا پەسكەشلەرنىڭ قەلبىنى سېتىۋالغىلى بولىدۇ.ئالىيجاناپلارنىڭ ئىرادىسىنى سېتىۋالغىلى بولمايدۇ......
بەزىلەر بالىلىرىنى بىلىملىك قىلىپ تەربىيەلەش،كەلگۈسىدىكى كەسكىن رىقابەت ۋە خىرىسقا تاقابىل تۇرالايدىغان،ئەخلاقلىق ھەم قابىلىيەتلىك ياراملىق ئىز-باسارلارنى تەربىيەلەشكە ئەھمىيەت بىرشنىڭ ئەكسىچە،بالدۇر مەكتەپتىن توختىۋېلىپ،ئۇلارنىڭ گۈزەل كەلگۈسى ئىستىقبالىغا بۇزغۇنچىلىق قىلىپ،ئورنىنى تولدۇرغۇسىز ئېچىنىشلىق پۇشايماندا قېلىشىقا سەۋەبچى بولىۋاتىدۇ،دېمەك بۇ مەسىللەر مىللەت،خەلقنىڭ تەرەققىياتىغا ھەقىقى كۆڭۈل بۆلىدىغان ھەر بىر ئەقىل ئېگىسىنىڭ چوڭقۇر ئويلۇنۇپ كۆرۈشىنى ھەم ئۇنى تۈزىتشكە ئۆزى بۇرچىنى ئادا قىلىپ بىر كىشلىك تۆھپە قوشۇشنى تەلەپ قىلدۇ. ئىز تورىدا ئىزلىرىمىز قالسۇن!
ھامان بىر كۈنى قەد كۆتۈرسىمۇ،مائارىپتا يېڭىلىگەن مىللەت مەڭگۈ قەد كۆتۈرەلمەيدۇ)دەپ ناھايىتى توغرا ئېيىتقان.ئەلمىساقتىن ھازىرغىچە جوڭگۇدىن چەتئەللەرگىچە پۇلاتتەك تارىخي پاكىتلار شۇنى ئىسپاتلىدىكى مائارىپتا مەغلۇپ بولغان مىللەت گادايلىق ۋە خارۇ-زارلىقتىن قۇتۇلالىغان ئەمەس.دۇنيا ئىنسانلار جەمئىيتى يۈكسەك دەرىجىدە تەرەققىي قىلىپ يېڭى ئەسىرنىڭ تۇنجى10يىلنى بېسىپ ئۆتكەن ۋە ئېلىكتىرون،ئۇچۇر دەۋرىدە تېز ئىلىگىرلەۋەتقان،ھەر قايسى ئەللەر بەس-بەستە زامانىۋى مائارىپ ۋە پەن تېخنىكىنى قۇدرەت تېپىشتىكى بىردىن-بىر مۇقەددەس قۇرال،تەشەببۇسكارلىقنى ماياك ھېسابلاپ،مىسېلىسىز يېڭى تەپەككۇر بىلەن دادىل ئىزدىنىپ بەس-بەستە ئالغا بېسىۋاتقان يېڭى تارىخي دەۋىردە ئەشۇ بىر قىسىم كىشىلىرىمىز بىلىشى كېرەككى(كۆز كورلىقىدىن دىل كورلىقى يامان).
مەنبە؛(پەن ۋە تۇرمۇش )ژۇرنىلىدىن ئېلىندى
ئىز تورى www.iz.la
