مەمتىمىن ئەلا ئەپەندىم سەمىمىدەك قىلىدۇ .شۇ سان سىپىرلاردىكى 1969ۋە 14ئەسىر بۇرۇن دىگەننىمۇ شەرھىلىۋەتسىڭىز بولاتتىكەن .بۇنى پەرھات تۇرسۇن ئوزى كىرگۇزۇپ قويغانمۇ ياكى سىز تەھرىرلەپ شۇنداق كىرگۇزگەنمۇ ؟

ئاندىن پەرھات تۇرسۇننىڭ تەرجىمالىنى تەپسىلى كورۇپ چىقىڭ .







پەرھات تۇرسۇن 1969-يىلى تۇغۇلغان .

پەرھات  تۇرسۇنغىمۇ يالقۇن روزىغا  ئوخشاش سۆزلەش  پۇرسىتى بېرىلسە بولاتتى

قۇربان 0991، سىز ماياقتىن كىرىپلا يالقۇن روزى ئاقچى- كۆكچى،دۇمباقچى ،مەن ئۇنىڭ دوستى،شۇڭا بەك ئېنىق دەۋەتسەم ،مېنى بىلىپ قالىدۇ ،دەپسىز. قورقسىڭىز نېمە قىلىسىز دەپ؟ دوستى تېخى؟ خۇدايىم ساقلىسۇن،خائىندىن،دوستلۇق بېغىغا چۈشكەن مېتىدىن.تېخىمۇ ساقلىسۇن سىزدەك ''دوستتىن''.سىز گېزى كەلسە پەرھات تۇرسۇننىمۇ سېتىۋىتىسىز. مەن پەرھاتنىڭ كىتاۋىنى ئوبزور چىقماستىلا ئوقۇپ،پەرھاتنىڭ مەنىۋىيىتىنىڭ بېجىرىملىكىدىن گۇمانلانغانىدىم. پەرھات ئۇيغۇرمىللىتىنىڭ ئېتىقاد،پىسخىكا قاتارلىق تەرەپلىرىگە ئويلاشمايلا ھۇجۇم قىلدى.دېمىسىمۇ ، پەرھاتنىڭ ۋۇجۇدىدىن بىز ئېتىقادۋە پىسخىكا خاتالىقى باردەك تۇيغۇغا كەلدۇق.ئۇنىڭ ئۈستىگە ،پەرھاد ئىلمىي يوللار بىلەن ئەمەس، تىللاش، كولاش، چېقىش، غەيۋەت قىلىش قاتارلىق ئوغۇلبالا خارەكتېرىگە مۇناسىپ كەلمەيدىغان يول بىلەن يالقۇن روزىغا ھۇجۇم قىلىۋاتىدۇ. بەزىلەرمۇ ھەقىقىي ئەھۋالنى بىلگۈچى سىياقىدا،ناملىرىنى ئۆزگەرتىپ،ھېلىدىن-ھېلىغا ئۆزىنى ياكى ئۆزگىنى ئاقلاۋاتىدۇ. مېنىڭچە بۇ اقىلانىلىق ئەمەس. پەرھات تۇرسۇنغا دەڭ،ئۆز ئوبرازىغا داغ تەككۈزمىسۇن،مەن ئۇنىڭ يەنە ''ئۇر چاشقانغا'' ئايلىنىپ قېلىشىنى خالىمايمەن،بولسا ياخشى ئەسەرلەرنى چىقارسۇن، كىتاپخانلارنى مايىل قىلسۇن.ئۇ ھازىر يالقۇن روزى بىلەن تىركەشكەنسىرى،ئۆز ئوبرازىنى خۇنۈكلەشتۈرىۋىلىۋاتىدۇ. سىزدەك ''دوستلۇق''نى دەستەك قىلىۋىلىپ، پارازىتلىق قىلىدىغانلارمۇ ھەم شۇنداق. كىرسىڭىز،دىيارىمنىڭ سەمىيمى دوستى بولۇڭ،مۇنبىرىمىزنى سېسىتماڭ. دىيارىم مۇنبىرىمىز غەيۋەت-شىكايەتتىن نېرى،مۇھىتى ئازادە، مۇنبەرداشلارمۇ ئۆم-ئىتتىپاق،غەيۋەتتىن،ئازاردىن نېرى بىز،شۇڭا، بىزگە مۇنبەرنىڭ كىرى كېرەك ئەمەس، خائىن كېرەك ئەمەس،شۇنداقلا،''ئاغۇ،تاغۇ''دەپ ئايرىيدىغان يۇرتۋاز كېرەك ئەمەس. بىلدىڭىزمۇ؟

Quote:

بۇ مەزمون 31 - قەۋەتتىكى maseh نىڭ 2008-03-19 11:06 دە يوللىغان يازمىسى“”:
مەمتىمىن ئەلا ئەپەندىم سەمىمىدەك قىلىدۇ .شۇ سان سىپىرلاردىكى 1969ۋە 14ئەسىر بۇرۇن دىگەننىمۇ شەرھىلىۋەتسىڭىز بولاتتىكەن .بۇنى پەرھات تۇرسۇن ئوزى كىرگۇزۇپ قويغانمۇ ياكى سىز تەھرىرلەپ شۇنداق كىرگۇزگەنمۇ ؟

ئاندىن پەرھات تۇرسۇننىڭ تەرجىمالىنى تەپسىلى كورۇپ چىقىڭ .


.......

سىز قوللانغان بۇنام يەنى''مەسىھ'' ئەيسا پەيغەمبەرنى كۆرسىتدۇ، شۇڭا ئېغىر كۆرمەي يۆتكىۋىتەمسىز؟ ''مەسىھ چۆلى'' سىز بوپ قالماڭ يەنە؟

مۇھەمەد پەيغەمبىرىم ياشاپ ئوتكەن ۋاقىت(570--632).
  پارھات تۇرسۇننىڭ رومانى«ئۈلىۋېلىش سەنئىتى» دە تىلغا ئېلىنغان 1420 دىگەن ساننى ئازراق تەھلىل قىلىپ باقايلى.
  پەرھات تۇرسۇننى روماندىكى تاھىر دىسەك:تاھىر 1969-يىلى تۇغۇلغان بولسا.1420-1969=549
  دېمەك تاھىر 549يىلى تۇغۇلغان بولىدۇ.
ناۋادا پەرھات تۇرسۇن «ئۈلىۋېلىش سەنئىتى»نى1996يىلى يازدى،شۇنىڭدىن باشلاپ ھېساپلايمىز دەپ تۇرۋالسا:1420-1996=576
  دېمەك تاھىر 576يىلى تۇغۇلغان بولىدۇ.
  ناۋادا پەرھات تۇرسۇن «ئۈلىۋېلىش سەنئىتى»نى1999-يىلى نەشىردىن چىقتى دىسەك،1420-1999=579
  دېمەك تاھىر 579يىلى تۇغۇلغان بولىدۇ.
پەيغەمبىرىمىز 570-يىلى تۇغۇلغان.قانداقلا ھېساپلىساڭلار ئۇتۇر كەلمەيدۇ.پەرھات تۇرسۇن ھەرقانچە يامان بولسىمۇ مىللىتىنىڭ، دىنىنىڭ دۈشمىنى بۇلۇشتىن قورقىدۇ دەپ ئويلايمەن.
  پەرھات تۇرسۇن بۇ رۇماننى يازغان ۋاقىت ئۇنىڭ 27ياشلار ئەتىراپىدىكى ۋاقىت،ئۇنىڭغا ھەدەپ ھۇجۇم قىلىۋاتقان تورداشلار سىلەر 27 ياش ۋاقىتتا نىمىش قىلىۋاتقان بولغۇيتۇڭلار؟
  ئەدىبى ئوبزۇر ھەرگىزمۇ بىر ئادەمنى مىللەتنىڭ،دىننىڭ دۈشمىنى قىلىپ تەنقىد ئېلىپ بېرىلماسلىقى كېرەك.ئۇنىڭ ئۈستىگە يالقۇن رۇزى ئەپەندى ئاياتۇللا ھۈمەينىگە ئوخشاش سالمان راشىتنى يوقۇتۇش پەتۋاسى چىقارغىدەك دىنى زات ياكى دىنى ئالىم ئەمەس.ئۇ پارتىيە ۋە ھۆكىمەتكە خىزمەت قىلىۋاتقان ياخشى يولداش!
  سالمان راشىتنىڭ ئەخلەت توپلىمى«شەيتان قىسىسى»تېخىچە خەنزۇچىغا تەرجىمە قىلىنغىنى يوق،يالقۇن رۇزى ئەپەندىنىڭ ئېنگىلىسچە ياكى نىمىسچە بىلىدىغىنى بىلمەيدىكەنمەن.ئۇ سالمان راشىتنىڭ بۇ ئەخلەت توپلىمىنى ئۇقىغان ياكى ئۇقىمىغانلىقى ئۈزىگە ئايدىڭ.بەلكىم شۇنداق بىر كىتاپنىڭ بارلىقىنى ئاڭلىغان بۇلىشى مومكىن.نىمە ۋەجىدىن «ئۈلىۋېلىش سەنئىتى»رومانىنى«شەيتەن قىسىس »بىلەن تەڭ ئۇرۇنغا قۇيۇپ ئوبزور ئېلان قىلغىنى بىلىپ بولغىلى بولمايدۇ.
  ھۆرمەتلىك تورداشلار،«ئانا يۇرۇت»،«ئىز»«ئويغانغان زىمىن»دىگەندەك كىتاپلارنىڭ نەشىرياتتا قانچە ئۇزۇن بېسىلىپ،ئاندىن ئېلان قىلىنغىنى بىلىسىلەر؟نەشىريات ئۇرۇنلىرىدىكى كىتاپ نەشىر قىلىش قەدەم باسقۇچلىرىنى،ئىنچىكە ھالقىلىرى پەقەت تەھرىر ۋە باش تەھرىر شۇنداقلا ئەسەر يېزىۋاتقانلار بىلىشى مومكىن،شۇڭا قۇلىدا ئانچە -مۇنچە ھوقوق بارلارنىڭ بۇ ساھادە ئىمتىيازلىق ئۇرۇنى بار.ئۇرۇق-تۇققان،دوس- بۇرادەرلىرىنىڭ كىتاپلىرى،تەرجىمىلىرى ئەڭ ئالدىدا،ناھايىتى تېز نەشىر قىلىنغان بولغاچقا يېقىندىن بۇيان ئەسەرنىڭ سۈپىتى تۋەنلەپ كىتاپخانلار ئازلاپ كەتتى.كىتاپ ئۇقىماس بوپ كەتتى دەپ ئاغرىنىپ يۈرىشىدۇ تېخى بەزىلەر...
  مەمتىمىن ئەلا ئەپەندى دىگندەك،پەرھات تۇرسۇن ۋە يالقۇن رۇزى ھادىسى ئاللا بۇرۇن،بۇ ئىككىسىنىڭ ھادىسىدىن ئۈتۈپ،ئۇيغۇر زىيالىلار قاتلىمىدىكى ھادىسىگە ئايلاندى.
  ئەسەر يېزىشتىن تارتىپ ئېلان قىلىنىپ كىتاپخانىڭ قۇلىغا تەككۈچە بولغان جەرياندىكى نۇرغۇن ۋەقەگە چېتىلىدىغان ئىشلارغا بېرىپ تاقىلىدۇ.شۇڭا كەڭ تورداش بۇنى قانداقتۇر غەيۋەت دەپ قارىماستىن،ئىلىم-پەن دېمۇكۇراتىيىسىنىڭ باش كۆتۈرشى دەپ قارشىڭلارنى سورايمەن.
  بۇ ئىدىيىدىكى كۆرەش بۇلۇپ،ئاز كۈندە تۈگىمەيدۇ.پەرھات تۇرسۇننىڭ ئېتقادىنى خىرىستىئان، نورمل بىر ئەركىشىنى ھەم جىنىس دەپ ئېغىر تىل ھاقارەت قىلغانىڭ ئالدىدا،سىلەرنىڭ ئېشەك، ھايۋان دىگىنىڭلار ھىچقانچە گەپ ئەمەس.ھېلىمۇ ناھەقچىلىق 21ئەسىرگە كىرگەندىمۇ 8يىل داۋام ئەتتى.8يىل دىگەن ئاز ۋاقىت ئەمەس.

  مەن ھەيرانمەن:نىمىشقا مىللەتنىڭ ئۇتىدا كۈيىۋاتقان داڭلىق يازغۇچىلىرىمىزدىن،ئابدۇقادىر جالالىدىن،ئەسئەت سۇلايمەن،مۇھەمەت باغراش،جالالىدىن بەھرام قاتارلىق يازغۇچىلار ئوتۇرغا چىقىپ لىللا ئىككى ئېغى گەپ قىلمايدىغاندۇ؟ئۇلارنىڭ بۇ ئشىتىن خەۋرى يوقمۇ ياكى تاماشا كۈرۈش ئىستىكى بىلەن مىللەت ئۇتىدا كۈيىۋاتقاندىمۇ؟
ئۇنداق قىلماڭلار داڭلىقلار،نۇرغۇن زىيالىلار سىلەرنىڭ لىللا ئىككى ئېغىز گەپ قىلىپ بۇ غەۋغانى بېسىقتۇرۇپ،ئىدىيىنى توغرا يونۇلۇشكە باشلاش مەجبۇريىتىڭلار بار!سۈكۈت قىلىپ ئۈلۈپ كېتكىتىشكە نىيەت قىلغان بولساڭلار مەيلى.بىزنىڭ يازغۇچىلار جەميىتى دەيدىغان بىر جەميەت بولىدىغان،بۇ جەميەت زادى نىمىش قىلىدۇ؟ناۋادا دۈشمەن بۇلۇپ قېلىشتىن قۇرۇقساڭلار شۇ جەميەت مۇزاكىرە قىلىپ،شۇ جەميەت نامىدىن بىرنىمە دىسەڭلارمۇ بولىدىغۇ؟. 

كولتىگىن سان سىپىرىڭىزغا رەھمەت .شۇ روماننى ئىچىپ512-بەتنى كورۇپ بىقىڭ سان -سىپىر توغرا كىلىپ قالغاندەك قىلىدۇ .روماننىڭ باش قىسمى يىزىلىپ بولغان ۋاقىتنى پەرھات تۇرسۇن 1989-يىلى دەپ بىكىتىپ بولغان .
570-1989_                1419.....................موماينىڭ گىپىگە قاراپ بىقىڭ ......ساڭا 1420يىلدىن بىرى بىر ئالۋاستى ئەگىشىپ كەپتۇ .......................

پەيغەمبىرىمىزگە اللادىن ۋەھى كەلگەن ۋاقتى،610يىلار ئەتىراپىغا توغرا كېلىدۇ.ئۇنىڭ ئالدىدا،يەرشارىدا تېخى ئىسلام دېنى ئافرىدە بولمىغان ۋاقىتلار ئىدى.1989-يىلى دەپ ۋاقىتنى بېكىتكەن بولسا،1420 بىلەن ھېساپلىساق569 دىگەن سان كەپ چىقىدۇ.يەنىلا ۋاقىت ئۇتۇر كەلمەيدۇ.
  تاھىرنى پەرھات تۇرسۇننىڭ ئۈزى شۇ دىگەن يەكۈننى ياقلىساق،تاھىر 576-يىلى تۇغۇلغان بولىدۇ.تاھىر دىگەن بۇ پېرسۇناز چۈشكۈنلەشكەن،ئۈلىۋېلىش نىيىتىدە ياشىغان ئادەم.ئىسلام دېنىغا ئېتقاد قىلغۇچىنىڭ چۈشكۈنلىشىپ ئۈلىۋېلىش نىيىتىدە يۈرگىنى مەن كۈرۈپ باقمىدىم.ناھايىتى روھلۇق،ئۈلۈمدىن قۇرۇقماس روھىيىتى بارلىقىنى پۈتۈن دۇنيا ئېتارپ قىلىدۇ.
  پەرھات تۇرسۇنىڭ ئىسلام دېنىنى ھاقارەتلەپ،خىرىستىئان دېنىنى تەشۋىق قىلدى دەيدىغان خۇلاسىگە كىلىشتە،تۆت كوچا ياكى 1420 دىگەن سان بەكلا كالتە كەپ قالىدۇ.ئۇنىڭ ئۈستىگە پەرھات تۇرسۇن نىمە ۋەجىدىن مۇسۇلمان پۇشتى تۇرۇپ،مىللىتىنىڭ ئېتقادىنى ھاقارەتىىلمىكچى بولىدۇ؟بۇ سۇئالغىمۇ جاۋاپ تېپىش كېرەك...
  پەرھات تۇرسۇنى خىرىستائنىڭ سادىق مۇرتى دەپ يەكۈن چىقىرىشتا،ئۇنىڭ خىرىستىئان ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاش كېرەك.يەنى دوڭكۆۋرۈك مەچىتىگە ئەمەس،چېركاۋغا بارغان،بوينىغا كىرىس بەلگۈسىنى ئاسقان،ئەتىراپىدىكى كىشىلەرگە ئىنجىلدىن تەلىم بەرگەن دىگەندەك.
پەرھات تۇرسۇن ھىچنىمىدىن ھىچنىمە يوق،ھىچقانداق مەقسەت نىشاننى يوقلا،ئىسلامنى ھاقارەتلەيدۇ دىسە،سەل پىكرى ئويغاق كىشىلەر بۇنىڭغا ئىشەنمەيدۇ.
  نىمە ۋەجىدىن پەرھات تۇرسۇن ئىسلام دېننى ھاقارەتلىمەكچى بولىدۇ؟مانا مۇشۇنىڭغا كىشىنى قايىل قىلغۇدەك جاۋاپ بولمىسا،ئەمدى بولدى قىلىڭلار،كىشىگە ئۇۋال قىلماڭلار.
 

          نېمە دەەيدۇ ئاۋۇ مۇھەررىر دېگەن بىر  نېمە  ؟  پەرھاتنى ئاقلايدىغان ئادەم  نېمە ئىش قىپتىكەن نەچچە يىل بالدۇر  ؟!  ئەمدى بولغاندا  ، پىچاق سۆڭەككە يەتكەندە  تولا  ئىتتەك كاپىلدىماي بېرىپ مۇھەررىرلىكىنى ، پەرھاتنىڭ ئەخلەت ئەسەرلىرىنى تەھرىرلەش بىلەن كۈن ئۆتكۈزسە بولمامدۇ ؟! مۇنداق  « پىتنىخور » لار  نېمىلا دېمىسۇن ، ھەممىسى بىر تىيىن ! پەرھات دېگەن  « سۇخەنچى » نى مەيلى قانچىلىك ماختاپ ، كۆككە كۆتۈرۈشتىن قەتئىينەزەر  ئۇ يەنىلا خەلق قەلبىدە مەۋجۇدلىقىنى  يوقاتقان ئىنسان .  ئۇنىڭ مەۋجۇد بولۇپ يۈرگىنىدىن ئۆلگىنى ياخشى ! بىزگە پەرھاتتەك باشقىلارغا ئورا كولاپلا يۈرىدىغان ئادەم كېرەك ئەمەس . بىزگە  يالقۇن  روزىدەك ئىسمى - جىسمىغا لايىق « يالقۇن » لار كېرەك ! 

ئويلاڭلار    ئۇيغۇرلار    بىزگە  بىزگە  ھقىقى  كىرەك    نەرسە  ئادەمىلىك    غەيۋەت    شىكايەت  ئەمەس    بىر-بىرمىزنى  غاجىمايلى    مۇنبەرنىڭ    پاكلىقىنى  قوغدايلى

ئېغىزىنى بۇزۇۋاتقانلار سەل سالماق بولۇڭلار! بولۇپمۇ ئۇيغۇرىيە 23!

ياخشى قىپسەن ئەرغتۇغ،مەن پەقەت سېنىڭ ئەمگىگىڭدىن سۆيۈنگەنلىگىمنى دىيەلەيمەن...

پەرھات تۇرسۇننىڭ ئوزىدىن باشقا ھەممە كىشىنى ئىنكار قىلىش قاراشلىرىغا نىمە دىيىش كىرەك (گۇلىستانمۇنبىرىدىن ئىلىندى )
---------------------------------------------------------------
پەرھات تۇرسۇننىڭ ﻳﻮﻟﻼﻧﻤﯩﺴﻰ

ئانىسىنىمۇ ئۇلۇغ بۇزۇق ئاياللارنىڭ قىياپىتىدە كۆز ئالدىغا كەلتۈرۈشكە خۇشتار؛
بۇ ئىلتەبىر دېگەن بۇزۇق ئايالنىڭ بالىسى يەنى يالقۇن روزىنىڭ ھارامدىن تېپىپ قويغان نۇرمۇھەممەت ئۇچقۇن دېگەن بالىسىنىڭ گېپى. ئۇ يالقۇن، بۇ بولسا ئۇچقۇن. ئۇچقۇن يالقۇندىن چىقىدۇ. دېمەك بۇ ھارامدىن بولغان بالا ئۆز دادىسىنىڭ يالقۇن ئىكەنلىكىنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن ئۆزىگە ئۇچقۇن دەپ تەخەللۇس قويغان. ئاڭلاشلارغا قارىغاندا يالقۇن روزى خوتەنگە پراكتىكىغا بارغاندا ئۇنىڭ ئانىسى بىلەن زىنا قىلغان ئىكەن. شۇڭا شۇندىن بېرى ئۆزىنى ئۇنىڭ پۇشتى ھېسابلاپ يۈرگەن بۇ ھارامتاماق، كىم يالقۇننى تەنقىد قىلسا ئىت جېنىنى تىكىۋېتىدۇ.
جىنسىيەت تۇغرىلىق گەپ بولسا چىچاڭشىش بۇ بۇزۇق ئايالنىڭ بالىسىنىڭ يەنە بىر ئادىتى. ئۇ مۇھەممەت باغراشنىڭ جىنسىيەت توغرىسىدىكى ماقالىسىنى كۆرۈپ قاتتىق تىللاپ » شىنجاڭ مەدەنىيىتى« دە ماقالە ئېلان قىلغان. ئۇنىڭ
جىنسىيەت توغرىلىق گەپ بولسىلا ئۆزىنى تۇتالماي قېلىشى ھەققىدە پىسخىك ئانالىز ئېلىپ بارساق، شۇنى بىلىش تەس ئەمەسكى، ئۇ چوقۇم كىچىك چاغلىرىدا ئانىسىنى باشقىلارنىڭ ئوينىغىنىنى كۆرۈپ قالغان. مانا بۇ ئەسلىمە ئۇنىڭ يوشۇرۇن ئىڭىدا ساقلىنىپ پىسخىك توسالغۇ پەيدا قىلغان گەپ. شۇڭا ئۇ جىنسىيەت تۇغرىسىدىكى سۆزلەرگە بەك سەزگۈر بولۇپ كەتكەن.
سەن ھەقىقەتەن ئىپلاس بۇزۇق ئايالنىڭ بالىسىكەنسەن، ئىلتەبىر دەپ ئىسىم قويۇۋالغان غىتمەك. بولمىسا پەرھات تۇرسۇننىڭ ھېچقانداق ئەسىرىدە ئانا توغرىسىدا گەپ يوق تۇرسا، ئۇنىڭ بۇزۇق ئايال دېگەن سۆزىنى ئاڭلاپلا ئۇنىڭغا ئانىنى قوشۇۋالامسەن. ئىپلاس مۇناپىق، ئاناڭ بۇزۇق ئايال بولغاچقا، پەرھاتنىڭ ئەسىرىدىكى بۇزۇق ئاياللار توغرىسىدىكى گەپنى ئاڭلاپلا ئاناڭ يادىڭغا يېتىپ قايناپ كېتىپسەن؟ ئېيتە ھەي بۇزۇق ئايالنىڭ بالىسى؟ پەرھاتنىڭ قايسى ئەسىرىنىڭ قايسى بېتىدە ئانا ھەققىدە شۇنداق گەپ بار؟
يۇلغۇن دىگەن بىلەن ھەرقايسىڭ بۇ گەپنى ھەممە يەردە تەكرارلاپ يۇرۇشتۇڭ. ئىككىڭنىڭ ئانىسى ھەقىقەتەن بۇزۇق ئايالما؟

================================

ئۈنسىز ھەقىقەت ۋە سېسىق سەپسەتە
(پەرھات تۇرسۇنغا رەددىيە)
ئىلتەبىر

مەن ئالدى بىلەن ھەقنى داۋراڭ- سەپسەتىدىن پەرقلەندۈرىۋېلىشنى بەكرەك خالايمەن.
-ئايتماتوۋ

پەرھات تۇرسۇن دېگەن بۇ ئىسىمغا خېلى ئۇزاققىچە تىكىلىپ تۇرۇپ قالدىم ۋە ئۇنىڭ ئۆزىنى ئاقلاش ئۈچۈنلا ئېغىزىغا نېمە كەلسە شۇنى بىلجىرلاپ ئۇزۇندىن- ئۇزۇنغا گەپ يورغىلىتىپ ھارغىچە قاقشىغان " جاھالەت بىلەن مەدەنىيەت ئوتتۇرىسىدىكى توقۇنۇش" نامىدىكى يازمىسىنى سەۋرچانلىق بىلەن ئوقۇپ چىقتىم. ئوقۇپ بولۇپ ماقالىلىرىنىڭ نېمە ئۈچۈن ئاشكارا مەتبۇئاتتا ئېلان قىلىنمىغانلىغىنىڭ ھەقىقىي سەۋەبىنى چۈشەنگەندەك بولدۇم. ژۇېنال، مەتبۇئات دېگەن ئىلمىيلىك، مەدەنىيلىكنى تەلەپ- تەرغىپ قىلىدىغان يەر تۇرسا، مۇنداقمۇ چېكىدىن ئەشقان تەلۋىلىك ۋە سېسىق تىللارغا ئەلۋەتتە ئورۇن بەرمەيدۇ-دە! ئەمما توردىن ئىبارەت بۇ ئۆلچىمىنىڭ تايىنى يوق دۇنيا ئۇنىڭ تەلۋىلەرچە سەپسەتە سېتىشلىرىغا ئازادە ئىمكان بېرىپتۇ. تېخىمۇ ئېچىنارلىقى ئۇنىڭ پۇت باسماس، ئايرىملىقنى ئومۇمىيلىققا كۆتۈرىۋالغان ئەبجەش يازمىسىنى ئوقۇغانلارنىڭ ئۇنىڭ ئېغىزىدىن چاچرىغان شال- چاچراندىلارغا ھەق دەپ جەررە سېلىپ داپ چېلىشلىرى ئىدى. گەپ نەدىن نەگە كېتىۋاتىدۇ؟ چىن ھەقىقەت، ئەمەلىيەت شۇنداقمۇ؟ جاھالەت دېگەن نېمە؟ مەەنىيەت قانداق بولۇشى كېرەك؟ پەرھاتنىڭ جار سېلىپ، يىغلاپ- يالۋۇرۇپ قىچقىرىۋاتقان يولى ھەقىقىي مەدەنىيەت- مەدەنىيلىك يولىمۇ؟ بۇلار ھەققىدە باش قاتۇرۇپ ئويلىنىپ باقمايدىغان، ئېغىزدىكى گەپكىلا ئىشىنىپ كۆنۈپ قالغان بىر توپ يىنىك مىجەز كىشىلەر پەرھاتنىڭ دېگەنلىرى راستتەك، ئۇنى بىر مەدەنىيەت ئېقىمىنىڭ ئۇۋالچىلىققا ئۇچرىغان سەركەردىسىدەك ھېس قىلىپ كېتىۋاتاتتى. سۈكۈت قىلدىم. ئۇلارنىڭ ھەررەڭ- سەررەڭ چوقانلىرىنىڭ نەگە بېرىپ نەدە توختايدىغانلىغىنى كۆرۈپ باقماقچى بولدۇم. ئەمما پۇت باسماس، كىشىنىڭ غىدىقىنى كەلتۈرىدىغان، ئىلمىي مۇھاكىمە- مۇنازىرە تۈسىدىن يىراق غەيۋەت، تىل ئويۇنى، سۆز، ئېغىز جېڭى خاراكتېرىدسىكى پىكىر- ئىنكاسلار ئەسلىدىنلا ئانچە ساپ، ئىلمىي بولمىغان تور دۇنياسىنى بر ئالدى. راست بىلەن يالغان، پىتنە ىلەن ھەق ئارىلىشىپ كىشىنىڭ قۇسقۇسىنى كەلتۈرىدىغان بىر ھال روياپقا چىتى. ئەمدى سۈكۈت قىلىپ تۇرىۋىرىشكە بولمايتتى. پەرھاتقا راستىنلا ئۇۋال بولدىمۇ؟ ئەدەبىياتنى زادى كىملەرنىڭ پاسكىنا ئايىغىدىن تارتىۋېلىش كېرەك؟ پەرھاتنىڭ يازمىلىرى ۋە بايانلىرىنى مالتىلاپ پەرھات دەۋاتقان، ئىنتىلىۋاتقان، ئىخلاسمەنلىرنى چاقىرىۋاتقان "مەدەنىيەت"نىڭ تەگ- قاتلىمىنى چۈشىنىپ باقماق بولدۇم
پەرھات تۇرسۇن يالقۇن روزى تەنقىدلەپ ئۆتكەن جايلارنى ئۇ ئەسەردىكى پىرسۇناژلار بىلەن مېنى، ئەسەردىكى ئىدىيە بىلەن مېنىڭ ئىدىيەمنى ئارىلاشتۇرىۋەتتى، دەپ يەتكىچە ئاغرىنىدۇ ۋە ماسلاشسۇن- ماسلاشمىسۇن بىر قاتار مىساللارنى شىپى كەلتۈرۈپ قاقشايدۇ. ئەمما بىز ئۇنىڭ"مەسىھ چۆلى"، "كېسەل"، "چىنار"، "ئۆلۈۋېلىش سەنئىتى" ناملىق ئەسەرلىرىنى ئوقۇپ، سېلىشتۇرۇپ كۆرسەكلا بۇ يەردىكى مەسىلىنىڭ پىرسۇناژ، ياكى ئەسەرنىڭ ئىدىيە، كۆز قاراش، ئىستىتىك ئۆلچىمىدىن ھالقىپ بىۋاستە يازغۇچىنىڭ يۈرەك تۇمۇرىغا تۇتىشىدىغانلىغىنى ئېنىق ھېس قىلىپ يېتەلەيمىز. بۇ باشلانغۇچ مەكتەپنىڭ ئوقۇغۇچىلىرىمۇ ھېس قىلىپ يېتەلەيدىغان ئەمەلىيەت. ئۇنتۇماسلىق كېرەككى، بىر ئەسەر مەلۇم نۇقتىدىن يازغۇچىنىڭ ئىدىيىسى، دۇنيا قارىشى، سەنئەت قارىشى، ئىستىتىك خاھىشى، كىشىلىك تۇرمۇش قارىشىنىڭ ئىنكاسى، مەھسۇلى. يازغۇچى مېنىڭ ئىدىيەم بىلەن ئەسىرىمنىڭ ھېچقانداق ئالاقىسى يوق دەپ كىسىپ ئېيتالمايدۇ. ئۇ بىر قاتار مىساللارنى شىپى كەلتۈرۈپ ئۆزىنى ئاقلاشقا ئۇرۇنىدۇ. ئەمما بۇ يەردە ئەشۇ باشقا يازغۇچىلارنىڭ ئۆز ئەسىرىدىكى رەزىللىك، شەرمەندىلىك، ئىپلاسلىق ۋە بەتبەشىرىلىككە بولغان پوزىتسىيىسى بىلەن پەرھات تۇرسۇننىڭ ئۆز ئەسەرلىرىدە تەسۋىرلىگەن بۇزۇقچىلىق، شەرمەندىلىك، شەھۋانىيلىق ۋە بىنورمال پىسخىكا، خرىستىئان روھى، ئاڭسىزلىق، بولۇشىغا قۇيىۋېتىش، ھەممە نەرسىنى ئۆلچەمسىزلەشتۈرۈشكە تىرىشىشتەك ئەخلاق، ئېتىقاد، ساغلام مەدەنىيەتكە زىت قىلمىش- ئەتمىشلەرگە بولغان پوزىتسىيىسىنى سېلىشۈرۈپ كۆرۈش بەكمۇ بەكمۇ قىممەتلىك ۋە پەرھاتقا باھا بېرىشتە تۇتقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە. بىز ئۇنىڭ ئەسەرلىرىنى ئاختۇرۇپ كۆرسەكلا ئۇلۇغ بۇزۇق ئايال، شاپاقچى، سۆيۈملۈك بۇزۇق ئايال، رەسۋا، بۇزۇق دېگەندەك سۆز ۋە ئۇلارنى سۆيۈنۈپ، جان كۆيدۈرۈپ تۇرۇپ مەستخۇشلۇق بىلەن ئىپادىلەش، ئانانىزم(قول بىلەن بولدۇرۇش)... دېگەندەك ئىنتايىن بىمەنە قىلىقلارغا بولغان تەكرار- تەكرار تەلپۈنۈش ۋە تەسۋىر مەستخۇشلۇقىنىڭ تۇلۇپ ياتقىنىنى، خرىستىئان روھىنى باشتىن ئاخىر ئۇلۇغلاپ كەلگىنىنى ناھايتى ئوڭايلا بايقاپ يېتەلەيمىز. ئەگەر بىز بۇلارنى ئەسەردىكى بىنورمال مەخلۇقلارنىڭ ئىدىيىسى، چىن ھالىتى شۇ دەپ قارىساقمۇ پەرھات تۇرسۇن نېمە ئۈچۈن ئەشۇنداق بىنورمال، بىمەنە رەسۋا ئىشلاردىن بۆلەك نېمە يازمايدۇ؟ ئەسەرلىرىدە شۇ ئىشلارنى شۇنچە كۆيۈنۈپ، ئۇزۇندىن ئۇزۇن سەھىپە، ۋاقىت ئاجرىتىپ تەسۋىرلەيدۇ؟ ئۇنى تەنقىدى نەزەر بىلەن ئەمەس مەدھىيە بىلەن يەتكىچە زىننەتلەيدۇ؟ پرھات تۇرسۇننىڭ ئۆزىنى بىنورمالمىكىن دېسەك ئۇ تور ماقالىسىدا ئۆزىدىن بۆلەكلەرنى تۇغما ئەقلى كەمتۈكنېمىلەرگە چىقىرىۋېتىشكە تاسلا قاپتۇ. دېمەك ئۆزى نورمال ئادەم ئوخشايدۇ..(يازغانلىرى نورمال ئادەمنىڭكىگە ئوخشىسىچۇ كاشكى) يازغۇچىلار ئەسەرلىرىنى، پىرسۇناژلىرىنى تاپقان بالىسىغا ئوخشىتىشقا بەك ئامراق. ئۇنداق بولسا ..
-----------------------------------------------



-----------------------
پەرھات تۇرسۇن قوشۇلسا ئەسئەت ئەمەت(پەرھات تۇرسۇن)نىڭ دوستى نىڭ ماقالىسىنى يوللاپ قويايلى ئ

نەقىل: -----ئۇنىڭ ئالدىدا،يەرشارىدا تېخى ئىسلام دېنى ئافرىدە بولمىغان ۋاقىتلار ئىدى---------------------------------------------------------------------------------
بەزى تورداشلار بۇ سەزگۈر مەسىلىنى خاتا ئىستىمال قىلىۋالمىغاي ، بۇنداق تەپەككۇر ئاتىزىمچىلار ۋە غەيرى مۇسۇلمانلارنىڭ ئىسلام تارىخىغا بەرگەن شەرىھى .  ئىسلام دىنى ئەزەلى مەۋجۇت دىن،ئادەم ئەلەيھىسسالامدىن تارتىپ  مۇھەممەد ئەلەيھىسالامغىچە بولغان ئارىلىقتا پەقەت ئىبادەت شەكلىدە ئوخشاش ماسلىق بولىشى مۇمكىن،لىكىن اللاھنىڭ بىرلىگىگە بولغان ئىتىقات ئەزەلى ئۆزگەرمىگەن (ھەممىدىن توغرۇسىنى بىلگۈچى ئۇلۇغ اللاھدۇر)

مەن پەرھات تۇرسۇننى چۇشەنمەيمەن ،يالقۇن رۇزىغا  قىزىقمايمەن ، بۇ  ئىككەيلەننىڭ  زىدىيىتى  ھەقىقەتەن  كىتاپ خۇمار  قېرىنداشلىرىمىزنى  كۇپ ئويغا سالدى . مەن  بۇ ئىنكاسلارنى كۇرۇپ  ئەىتەم ئۇمەردەك ؛زىمىن،قارا ئادەملىرىڭگە؛ دىگۇم كىلىۋاتىدۇ .  بىزدە  ئەختەم ئۇمەردەك ئادىل تۇنىياز دەك  يازغۇچى  شا ئىرلار  كۇپرەك  قارشى ئېلىنىدۇ - دەپ ئويلايمەن.......

ئىسلام دىنى ئەزەلى مەۋجۇت دىن،ئادەم ئەلەيھىسسالامدىن تارتىپ  مۇھەممەد ئەلەيھىسالامغىچە بولغان ئارىلىقتا پەقەت ئىبادەت شەكلىدە ئوخشاش ماسلىق بولىشى مۇمكىن،لىكىن اللاھنىڭ بىرلىگىگە بولغان ئىتىقات ئەزەلى ئۆزگەرمىگەن (ھەممىدىن توغرۇسىنى بىلگۈچى ئۇلۇغ اللاھدۇر)
===========================
مۇستەبىت تورداش.سىز دىگەندەك ئىسلام دېننى ئەزەلدىن مەۋجۇت بولغان بولسا،ئۇنداقتا پەرھات تۇرسۇن رومانىدا مىسال ئالغان 1420 دىگەن سان ھىچنىمىنى بىلدۈرمىگىدەكقۇ.ئىسلام دىننى مازاق قىلدى دەپ 1420 دىگەن ساننى مىسال  ئېلىپ بىرنىمىلەرنى دىگەن ئىدىغۇ بىرقىسىم تورداشلار.

قۇربان 0991 ئەپەندى، شاكىرجان ئېلاجى توغرىسىدا ئېيتقانلىرىڭىز دۇرۇس بولمىدى. پەرھاتكامنىڭ ماقالىسى <<ئېلى دەرياسى>>غا ئەۋەتىلگەندە، شاكىرجىكام بۇ ماقالىنى كورمەي تۇرۇپ، مەن يۈتتۈرۈپ قويغان. بۇنىڭغا ھازىرغىچە ئىچىم ئاچچىق بولۇپ يۈرىدۇ. پۈتۈن سەۋەنلىك مەندە. ئۆز ۋاقتىدا ئاسىمجانمۇ پەرھاتكامغا ماقالىنىڭ يۈتۈپ كەتكەنلىكىنى ئېيتقان. شاكىرجىكام سىز ئېيتقاندەك گۇرۇھۋازلىق قىلىدىغانلاردىن بولماي، بەلكى ھەرقانداق ئىشقا ئىلمىي پوزىتسىيىدە مۇئامىلە قىلىدۇ. شۇڭا بۇ ئىشنى توغرا چۈشىنىڭلار. مەن << ئىلى دەرياسى >> ژورنىلىدىكى ئاسىمجاننىڭ يېقىن ئاغىنىسى ئابدۇشۈكۈر. پەرھاتكام مېنى تونۇيدۇ. مەن بۇ يەردە پەرھاتكامدىن كېچىكىپ بولسىمۇ، ئەپۇ سورايمەن.

نەچچەۋاقىتتىن بېرى تورداشلارنىڭ يالقۇن روزى بىلەن پەرھات تۇرسۇن توغرىسىدىكى مۇنازىرىسىنى ئوقۇپ كۆڭلۈم ئىنتايىن يېرىم بولدى. مەن ئادىل تۇنىيازنىڭ تۆۋەندىكى شېئرىنى كۆپچىلىكنىڭ ھوزورىغاسۇنماقچى: 
كوچا - كوچا - يەنە بىر كوچا،
بىرتوپ ئايال چۈشكەن پاراڭغا.
-ئاڭلىلىمۇ چىرايلىق قوشنام،
گۈللۈك ،چىرايلىق نېپىز قەغەزدەك ئىشتان
ئەنقەرەدە بوپتىمىش مودا.
-قىزنىڭ قېشى شالاڭمۇ  نىمە؟
باردىلىمۇ ئاخشامقى تويغا.
-چېچەن دېگەن ئاشۇ ئەخمەق خەق،
تەنگە سىڭگەن نېنىنى يىمەي
ئۇرۇش  قىپتۇ  دەيدۇ يېقىندا .
-ئەر چىقماپتۇ  سەنئەتچى  قىزغا.
.......

مەمتىمىن ﺋەلا ﺋاكا:
مەن سىزگە، يالغۇن روزىغا ۋە پەرھات تۇرسۇنغا ھۆرمىتىم چوڭقۇر  ئاددىي بىر ئۈگەنگۈچى خالاس ...
ئەمما بۇ تېمىنىڭ بىر  ئوقۇرمەنى بۇلۇش سۈپتىم بىلەن كاللامدا زىديەتلىك بىلىنگەن نوقتىلارنى ئوتتۇرغا قۇيۇش ۋە سوراش بۇرچۇم دەپ قارايمەن !
مەن تېمىڭىزنى تەپسىلى ﺋۇقۇدۇم ،..سىز پەرھات تۇرسۇنىڭ ﺋۆلۋىلىش سەنىتىنى تەھرىرلىگەنلىكىڭىزنى ۋە يالقۇن روزىنىڭ ئوبزۇرى ئېلان قىلىنغاندا ھەيران قالغانلىقڭىزنى دەپسىز...بۇ قۇرلاردا.................
«ئاپتور ئىلاۋىسى: «ئۆلۈۋېلىش سەنئىتى» رومانىنىڭ مەسئۇل مۇھەررىرى سۈپىتىم بىلەن، پەرھات تۇرسۇن بىلەن يالقۇن روزى ئوتتۇرىسىدا ئۇشبۇ رومان سەۋەبلىك ئوتتۇرىغا چىققان زىددىيەتلەرنىڭ قانداق باشلانغانلىقىنىڭ شاھىدىمەن. ئەسلىدە يالقۇننىڭ تۆھمىتى سەۋەبىدىن پەرھاتنىڭ ئىزچىل ھەقسىزلىققا ئۇچراپ كېلىۋاتقانلىقىغا بۇرۇندىنلا بىر نەرسە يېزىش نىيىتىم بار ئىدى. لېكىن تۈرلۈك سەۋەبلەرگە كۆرە مەقسىتىم ئىشقا ئاشماي كەلدى. يېقىندا دىيارىم تور بېتىدە يالقۇن روزىنى زىيارەت قىلغان پروگراممىنى كۆرۈپ، ئىلگىرىكى بەزى ئىشلارنىڭ ئۆزگىرىشكە باشلىغانلىقىنى ۋە يەنە بەزى ئىشلارنىڭ بۇرۇنقىدەكلا تۇرۇۋاتقانلىقىنى كۆرۈپ، بۇ ھەقتە قەلەم تەۋرىتىش قارارىغا كەلدىم. بۇ ھەرگىزمۇ مېنىڭ پەرھات بىلەن يېقىنلىقىم ياكى ئۆزۈمنىڭ تۆھمەتنىڭ سەۋەبچىسى بولغان يۇقىرىدىكى كىتابنىڭ مۇھەررىرى بولغانلىقىمدىن ئەمەس، بەلكى ئۇيغۇر ئىدىيە تارىخىدا كەم كۆرۈلىدىغان ھەقسىزلىككە شاھىد بولغانلىقىمدىندۇر»مەمتىمىن ئاكا سىز يەنە «نەتىجىدە ئۆزىنىڭ پەرھاتقا پىچقان ئوتتۇرا ئەسىرچە پەتىۋاسىنىڭ چۇۋۇلۇپ كېتىشىدىن قورققان يالقۇن پەرھاتنىڭ شۇنىڭدىن كېيىن بىرەر يەردە ئەسەر ئېلان قىلىپ ئۆزىنى ئاقلىشىغىمۇ جان جەھلى بىلەن قارشى تۇردى. پەرھاتنىڭ ئۆزىنى ئاقلاپ يازغان ماقالىلىرى يالقۇن ۋە ئۇنىڭ تەرەپدارلىرى تەرىپىدىن «قاراماي»  ۋە «ئىلى دەرياسى» ژۇرناللىرىدىن قايتۇرۇۋېتىلدى ياكى باسۇرۇپ قويۇلدى. «قىزىلسۇ ئەدەبىياتى» نىڭ سابىق مۇھەررىرى نىجاد ئەپەندىنىڭ پەرھاتنىڭ ماقالىسىنى بەرمەكچى بولغانلىقىنى ئاڭلىغان يالقۇن ئاتايىتىن ئۈرۈمچىدىن ئاتۇشقا كېلىپ، مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارغا يول مېڭىپ يۈرۈپ ماقالىنى باستۇرمايدىغان قىلىپ، كۆڭلى تىنجىپ ئۈرۈمچىگە قايتتى. »لارنى يىزىپسز ....................................................
مەمتىمىن ئەلا ئاكا سىز ئوبزور ئېلان قىلىنغاندا نەشىرياتتا ئىكەنسىز شۇ چاغدىلا نىمىشقا يالقۇن روزىغا رەددىيە بەرمىدىڭىز ؟
مەنچە سىزنىڭ شۇ چاغدىكى ئورنىڭىز بىلەن بۇنى قىلىش قولڭىزدىن كىلەتتى چۈنكى سىز تەھرىر ئىدىڭىزغۇ؟
ئايلار- يىللار  ئۈتۈپ بۈگۈنكى كۈندە يىراق بىر يەردىن بۇ ماقالىنى يازغانلىقىڭىز بەك كەچ قالغانلىق ئەمەسمۇ ؟
بۈگۈن بۇ ماقالىنى يازغانلىقىڭىز يەنى كىچكىپ يازغانلىقىڭىز پەرھات تۇرسۇنغا بولغان ئادالەتنى ياقلىغىنىڭىزمۇ ؟ياكى ئەينى چاغدا ھەممىنى بىلىپ تۇرۇپ بىېشڭىزنى ئىچڭىزگە تىقىپ تۇرۋالغانلىقنىڭ «گۇناھىنى يۇيۇش »مۇ؟
سىزچە 8 يىل كىيىن بۇ ماقالىنى يىېزشىڭىز پەرھات تۇرسۇنغا ئادالەتسىزلىك ئەمەسمۇ ؟
شۇ چاغدا پەرھات تۇرسۇنىڭ ماقالىلىرنى يۇقىردا تىلغا ئېلىنغان بىر نەچچە مەتبۇئات ئورنىنىڭ قۇبۇل قىلمىغانلىقىنى ۋە ياكى قايتۇرۋەتكەنلىكىنى دەپسىز ....
شۇ چاغدا نەشىرياتتا ئىشلەيدىغان سىزنىڭ قۇلڭىزدىن بىر پارچە ماقالەنى ئېلان قىلدۇرۇش كەلمەمتى؟ياكى پۈتۈن شىنجاڭدىكى نەشىريات ئورۇنلىرنى يالقۇن روزى مونوپول قىلۋاپتىكەنمۇ يا؟
دوستلارنىڭ ئەقەلىي تەپەككۈر بىلەن ئىنكاس يىزشىنى ۋە مۇلاھىزە قىلشىنى سورايمەن!

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم!!
ئاپتور ئەپەندى!!سىزنىڭ بۇ ماقالىنى يېزىپ،بۇ مەسىلىگە قارىتا ئادىل پوزىتسىيە تۇتقىنىڭىزدىن ناھايىتى خۇرسەن بولدۇم.
مەن ئەمەلىيەتتە بىر ئاددى ئوقۇرمەن.بۇ ئىككى ئەپەندىنى يىراقتىن،يەنى يېزىپ كېلىۋاتقان ماقالىلىرى ۋە ئىجاد قىلغان كىتابلىرىدىنلا تونۇيمەن.
بۇنى يېزىشىمدىكى سەۋەپ _ ئاددى بىر ئوقۇرمەن،يىراقتىن كۆزەتكۈچى بولۇش سۈپىتى بىلەن ئىككى ئېغىز پىكىر قىلسا ئوشۇق كەتمەس دەپ ئويلىدىم.
مەن پەرھات تۇرسۇن ئەپەندىنىڭ «ئۆلىۋىلىش سەنئىتى»ناملىق كىتابىنى ئوقىغان.ئوقىغاندىمۇ ناھايىتى چۈشۈنۈپ ئوقىغان .ھەم ھىچ قانداق بىنورمال،ئىسلام دىنىغا مۇخالىپ سۆز ياكى جۈملىلەرنى ئۇچراتمىغان.يقىندا يالقۇن ئەپەندىنىڭ «ئۆلىۋىلىش سەنئېتى»گە قارىتا يېزىلغان ئوبزورىنى ئوقۇپ چىقتىم.بۇنىڭدا ئەسەرگە خېلىلا قاتتىقلىق قىلىنغان.ئوقۇپ بولۇپ يالقۇن ئەپەندىنى ئەسەرنى چۈشەنمىدىمۇ قانداق دەپ ئويلاپ قالدىم.قانداقسىگە شۇنچىۋالا كۆپ «نۇقسانلار» پەيدا بولۇپ قالىدۇ؟!
ئوبزور يېزىلمىسا بولاتتى.ئۆزۈم قانچىلىك دەپ ئويلانغان بولساق بۇ ئىشلارمۇ يۈز بەرمىگەن،ھەممىمىز خۇشال-خۇرام ئىتتىپاق ياشىغان بولاتتۇق.
بۇ ئىشلارنىڭ ھاجىتى يوق ئىدى.
مېنىڭچە بۇ پەقەت كۆرەلمەسلىك سەۋەبىدىن بولىۋاتقان ئىشلار!
مېنىڭچە خەلقنىڭ كۆزى ئادىل.بىرسى بىرسىنى بىكاردىن ھاقارەتلەش،كۆزگە ئىلماسلىق بۇ ئىنتايىن يامان ئىللەت.
بۇ ئىككى يازغۇچىنىڭ ئىختىلابى بەزى تاماشا كۆرگۈچىلەر ئۈچۈن ياخشى سورۇن بولدى.بەزىلەر ھەقىقەتنى بىلىپ تۇرسىمۇ كۆزىنى يۇمىۋالدى.يەنە بەزىلەر قولىنى قويۇشتۇرۇپ چەتتە ئويۇن كۆردى.
ھەقنى ياقىلىغۇچىلارنى،ئەسەرنى چۈشەنمىگەن،بىلىمسىز كوت-كوتلار تىللىغان،بىكاردىن ئەيىپلىگەنمۇ بولدى.
ھەر قانچە ئويۇن بولار مۇشۇنچىلىك بولار!ھەر قانچە غەيۋەت بولار مۇشۇنچىلىك بولار!ھەر قانچە تەڭسىزلىك بولار يەنىلا مۇشۇنچىلىك بولار!!ئەمدى بۇلارنى ئاخىرلاشتۇرىدىغان ۋاقىتمۇ كىلىپ قالدى.
ئىككى يازغۇچى ئۆز -ئارا پىكىر ئالماشتۇرۇپ،ئۆزىنىڭ خاتالىقى ھەققىدە ئويلىنىپ باقسىكەن دىگەن ئۈمۈدتىمەن.باشقا دوستلىرىمىزنىڭمۇ شەخسى غەرىزىنى ئارلاشتۇرىۋالماسلىقىنى،بىلىم تەرەپتىن ئويلىنىپ بېقىشىنى،ئىشنىڭ تىگى تەكتىنى بىلمەي تۇرۇپ،دىننى ياكى باشقا بىر ئۇلۇغ ئەقلىيە سۆزنى كۆتۈرۋىلىپ،ئوت ئۈستىگە ياغ چاچماسلىقىنى ئۈمۈد قىلىمەن.
ئاخىرىدا ئىككى يازغۇچىمىزنىڭ يارىشىپ، ئۇيغۇر ئەدەبىياتى ئۈچۈن تېخىمۇ زور تۆھپىلەرنى قوشۇشىنى تىلەيمەن.

مەن يالقۇن روزىغا  ئۆچ،  ئۇ  ئۆزى  بىر تۈزۈك ئەسەر يازالمايدۇ،  خەقنىڭ يازغىنىنى  كۆرەلمەيدۇ،  ئۇ  تەنقىد  قىلمىغان،  قۇسۇر تاپمىغان زوردۇن  سابىرنىڭ ئاتا  رومانىمۇ قالمىغان،،  باسقىلارنىڭ  ئەسىرىدىن  قۇسۇر تېپىشنى  ئۆزىگە  كەسىپ قىلىۋالغان  بۇنداق  مىتە قۇرۇت  يوقىلىشى  لازىم، يوقال  يالقۇن روزى،،،،،،

بۇ پەرھات تۇرسۇننىڭ يالقۇن روزىنىڭ زىيارەت قىلغان تېمىدا ئۆزىنىڭ ئەسەردىكى 1420 دىگەن سانغا بولغان چۈشەندۈرىشى:



مەن يالقۇننىڭ سۆزلىرىنى ئاڭلىدىم. ئۇنىڭ باشقا گەپلىرىگە ھېچقانداق پىكرىم يوق. لېكىن ئۇنىڭ مەن توغرىسىدا يەنىلا كونا گېپىنى يورغىلاتقىنىغا قاتتىق ئەپسۇسلاندىم. يەنىلا شۇ بىر سانغا ئېسىلىۋالغىنى توغرا ئەمەس. ئۇ ساننى چاقىرغۇ نومۇرۇم دېسەم، ئۇ ئەمەس دەپ ئىسپاتلىيالمايدۇ. مەن بولسام بۇنى ئىسپاتلىيالايمەن. 1984- يىلى مەن ئالىي مەكتەپكە ماڭغاندا دەل يالقۇن بىلەن ئاتۇش تەمىنات سودا كوپىراتىپىدىكى قېيومكامنىڭ ماشىنىسىدا بىللە ماڭغان. شۇ چاغدىن تارتىپ 1420 دېگەن سان كاللامغا ئورنىشىپ كەتكەن. چۈنكى ئۇ چاغدا بۇ سان مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ تۇغۇلغان ۋاختىنى كۆرسىتىدىغان سان ئەمەس، بەلكى مېنىڭ يۇرتۇم ئاتۇشتىكى، دەل مەن سەپەرگە چىققان يەردىكى، شورۇق كەنتىنىڭ بېشىدىكى يول بويىدىكى سان. مەن دەل ئاشۇ يەردىن 1420 كلومېتىر ماڭسام ئۈرۈمچىگە يېتىپ بارىدىغانلىقىمنى بىلگەن. يالغان بولسا ئۈرۈمچى قەشقەر تاش يولىنىڭ، ئاتۇش شەھرى بىلەن ئايرىلىدىغان ئاچالغا قاراپ بېقىڭلار. شۇ يەردە يول بويىدا كلومېتىر سانىنى كۆرسىتىدىغان 1420 دېگەن سان بار. شۇندىن تارتىپ ھەر يىلى يورتۇمغا قايتقاندا، ئاتۇشقا ئاز قالغاندا، شىكەركۆلدىن ئۆتۈپلا يول بويىدىكى ئاشۇ ساننىڭ چىقىشىنى تەلمۈرۈپ كۈتەتتىم. ئەينى چاغدا بۇ سان مەن ئۈچۈن ئاجايىپ مۇھىم ئىدى. چۈنكى ھەريىلى تەتىلدە قايتقاندا 4كۈن پويىزدا ئولتۇرۇپ، ئاندىن ئۈرۈمچىدىن ئاپتۇۋۇزغا ئولتۇرۇپ، قاراشەھەردە، توقسۇدا، ساساكۇدا ئۈچ قېتىم قونۇپ، شۇنچە جاپادا ئاتۇشقا يېتىپ باراتتۇق. ھەتتا بەزىدە شوپۇرلار شىكەركۆلدىلا قونۇۋالاتتى. ئاتا ئانامنى شۇنچە كۆرگۈم كېلىپ تەقەززا بولۇپ، ئاتۇشنىڭ بوسۇغىسىدىلا قونۇۋالسا بەك ئازابلىنىپ كېچىچە ئۇيقۇم كەلمەيتتى. ئاتا ئانام نەچچە سائەتلىكلا يىراقتا قالغاندا مەن ئامالسىز بىر كېچىنى ئاشۇ يەردە ئۆتكۈزەتتىم. ئەتىسى يولغا چىققاندىن باشلاپلا ئاپتۇۋۇزنىڭ دېرىزىسى تۈۋىدە ئولتۇرۇپ، يول بۇيىدىكى كلومېتىر سانى بار تاشقا قاراپ ماڭاتتىم. 1390، 1400، 1410، 1420،...
بۇنى مەندەك مۇساپىرلىق دەردىنى تارتىپ ياقا يۇرتتا ئوقۇغانلار، بولۇپمۇ مەندەك كىچىكلا ئۆيىدىن ئايرىلغانلار ياخشى چۈشىنىدۇ.
كېيىن چاقىرغۇ نومۇرىنى تاللىغاندىمۇ مۇشۇ سان ئۇچراپ قېلىپ خوشال بولۇپ سېتىۋالغان ئىدىم. چۈنكى بۇ سان ماڭا ئاشۇ سېغىنىش، ۋە ئاتا ئانام بىلەن جەم بولۇش دەملىرىنى ئەسلىتىدۇ.
شۇندىن كېيىن مەن ھەممە يەردە مۇشۇ ساننى ئىشلىتىپ ئادەتلەنگەن. مەسىلەن مېنىڭ بانكا ھېساۋاتىمنىڭ مەخپى نومۇرى، توردىكى خەت ساندۇقۇمنىڭ مەخپى نۇمۇرى...قاتارلىقلاردىمۇ شۇ سان. ئەگەر ئالتە خانىلىق ساننى كىرگۈزۈشكە توغرا كەلسە ئۇنىڭ كەينىگە ئىككى ساننى قوشىمەن.
مۇشۇنچىلىك چۈشەندۈرسەم بولار. يەنىلا ئۆزىنىڭ گېپىنى قىلسا ئامال يوق. مەن ئۆزەمنى مۇسۇلمان دەپ نەچچە قېتىم دېدىم. بۇ قېتىممۇ يەنىلا دەيمەن.
ئىنىم دىلشات، توردا بۇنداق سۆھبەتنى ئېلىپ بارغىنىڭلار ناھايىتى ياخشى بوپتۇ. ئەگەر يالقۇن يەنىلا ئۆزىنىڭ گېپىنى قىلسا ئوغۇلبالىدەك ئوتتۇرىغا چىقسۇن. مۇسۇلمان بولسا ئاداۋەت ساقلىماي، مەن بىلەن يۈز تۇرانە مۇنازىرىلەشسۇن. مەن 6- ئايلاردا ئۈرۈمچىگە قايتىمەن. شۇ چاغدا توردا يۈز تۇرانە مۇنازىرىلىشىپ باقاي. شۇ چاغدا بارچە ئادەملەر كۆرۈپ باھا بەرسۇن.




مەمىتىمىن ئەلانىڭ پەرھات تۇرسۇننىڭ ئەسىرىدىكى 1420 دىگەن سانغا بەرگەن چۈشەنچىسى



ئەمدى مەن يالقۇننىڭ پەرھاتنى «كاپىر» غا چىقىرىشىدىكى ئەنگۈشتەر سان 1420 توغرىسىدا قىسقىچە توختىلىپ ئۆتىمەن. ئەسلى قوليازمىدا بۇ سان يىگىرمە خانىدىن كۆپرەك بىر سان ئىدى. مەن تەھرىرلەش جەريانىدا باشتا پەرھات يېزىپ قويغان ئۇ سانغا تەگمىگەنىدىم. كېيىن روماننىڭ ئاخىرقى نۇسخىسىنى كۆرۈۋاتقىچە بۇ ساننىڭ قۇردىن ئېشىپ قېلىپ يېرىمىنىڭ ئىككىنچى قۇرغا چۈشۈپ قالغانلىقىنى بايقىدىم. بۇنداق بولغاندا، بەت سەت كۆرىنىپ قالاتتى. دەل شۇ ۋاقىتتا پەرھات مېنى يوقلاپ ئىشخانامغا كىرىپ كەلدى. ئۇ ۋاقىتتا ئىشخانىدا مەندىن باشقا يەنە بىرەيلەنمۇ بار ئىدى (لېكىن ئۇنىڭ زادى كىملىكىنى ھازىر ئەسلىيەلمىدىم). مەن پەرھاتقا تەھرىرلىك ئورىگىنالىنى كۆرسىتىپ تۇرۇپ، بۇددا دىنىدىكى پالچى ئايال ئېيتقان ساننىڭ بەكلا ئۇزۇن بولۇپ كەتكەنلىكتىن قۇردىن چۈشۈپ قېلىۋاتقانلىقىنى، شۇڭا ئۇنى قىسقارتىپ ئېلىش كېرەكلىكىنى ئېيتتىم. پەرھات ئەسلىدىكى ساننى ناھايىتى تەبىئىي ھالدا 1420 گە ئۆزگەرتتى. شۇنىڭ بىلەن كىتاب شۇ بويىچە نەشر قىلىندى.
ئەگەر پەرھاتنىڭ نىيىتى مۇھەممەت ئەلەيھىسسسالامغا ھاقارەت قىلىش بولغان بولسا ئۇ 1420 نى تۇيدۇرماستىن ئەسىرىگە ئاللىبۇرۇن كىرگۈزۈپ بولغان بولاتتى. ئۇ پەقەت مېنىڭ دەۋىتىم بىلەنلا ئۇ ساننى ئۆزگەرتتى. ئۆزگەرتكەندىمۇ شۇ قەدەر تەبىئىي بىر شەكىلدە ئۆزگەرتتى. ئۇنىڭ ئۈستىگە بۇ ساننى دەۋاتقىنى يات دىندىكى بىر پالچى بولۇپ، ئۇ ئەسەر پېرسوناژى تاھىرنىڭ تەقدىرىگە پال سېلىۋاتقاندا ئۇ ساننى ئېيتىدۇ. ئەسەرنىڭ مەيلى ئالدىدا مەيلى ئارقىسىدا ئىسلام دىنىغا ئالاقىدار ھېچقانداق بىر مەلۇمات يوق. بۇلارنىڭ ھەممىسى پېرسوناژلار ئوتتۇرىسىدىكى دىئالوگ سۈپىتىدە بېرىلگەن ۋە ئۇلارغا تەۋە ئۇچۇرلار بولۇپ پەرھاتنىڭ ئۆزىنىڭ قارىشىغا ھەرگىز ۋەكىللىك قىلالمايدۇ. ئەگەر يالقۇن دېگەندەك سەلبىي پېرسوناژلارنىڭ ھەممىسى ئاپتورنىڭ ئۆزى بولىدىغان بولسا، دۇنيا ئەدەبىياتى ئاللبۇرۇن زاۋاللىققا يۈزلەنگەن بولاتتى. چۈنكى ئۇنداق ئەھۋالدا ھېچقانداق بىر يازغۇچى دادىللىق بىلەن ئۆزىنىڭ قارىشىنى «ئەكس ئەتتۈرىدىغان» سەلبىي پېرسوناژلارنى يارىتىپ، ئۆزىگە «بالا تېپىۋېلىش» نى خالىمىغان بولاتتى. دوستويېۋىسكى ئۆزىنىڭ «جىنايەت ۋە جازا» رومانىنى يېزىپ ئادالەتسىز جەمئىيەتتىن قاتىللىق قىلىش ئارقىلىق ئۆچ ئالماقچى بولغان راسكولنكوفنى يارىتىپ، قاتىللىق خاھىشى بار خەتەرلىك يازغۇچى دېگەن ئاتاققا قېلىشنى خالىمىغان بولاتتى. ئەگەر يازغۇچى بىلەن سەلبىي پېرسوناژ بىر بولىدىغان بولسا، ئىجابىي پېرسوناژلارنى قانداق قىلىش كېرەك؟ يازغۇچى بىرلا ۋاقىتتا ھەم ئىجابىي ھەم سەلبىي پېرسوناژلار بىلەن بىر مەۋقەدە بولۇشى كېرەكمۇ؟ بۇنداق بولغاندا، يازغۇچىلارنىڭ ھەممىسى ئېغىر روھىي بۆلىنىش كېسەللىكىگە گىرىپتار بولغان بىمار بولغاچقا ئەسەرلىرىدە ئىجابىي ۋە سەلبىي پېرسوناژلارنى تەڭلا يارىتىشقا مەجبۇر بولغان دېگەن بىمەنە ھۆكۈم كېلىپ چىقمامدۇ؟!
«ئۆلۈۋېلىش سەنئىتى» دىكى تاھىرنىڭ تراگېدىيىسى ئۇنىڭ ئۆزىنى ھېچقانداق قىممەت بىلەن باغلىيالماي، ئەڭ ئاخىرىدا نىھىلىزم ئىچىدە ۋەيران بولۇشنىڭ يازمىسىدۇر. ئۇنىڭ قەلبىدە پانىيلىقتىن ۋە ماددىلىقتىن تاشقىرى تۇرىدىغان ھالقىما قىممەت قاراشلىرى ئۆلگەن بولغاچقا ئۇ باشتىن ئاخىرى ھاياتقا چۈشكۈن ۋە نىھىلىستىك قاراش بىلەن قارايدۇ. ئۇنىڭ ئۈچۈن ھېچقانداق قىممەت، مەيلى ئۇ ئەخلاقىي قىممەت، دىنىي قىممەت ۋە ياكى ئىجتىمائىي قىممەت بولسۇن، ئالاھىدە ئورۇنغا ئىگە بولمىغاچقا، ئۇنىڭ ئۈچۈن بىر ئەقلىي جەمئىيەتنىڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرىشىدىكى ئەڭ ماھيەتلىك دۇئالىستىك (ئىككىلىك) قارىمۇ قارشىلىق بولغان مۇقەددەسلىك بىلەن پەسلىكنىڭ پەرقى تامامەن يوقالغان. ئۇنىڭ ئۈچۈن ھەرقانداق بىر قىممەت بىلەن يەنە بىر قىممەتنىڭ ئوتتۇرىسىدا ماھىيەتلىك پەرق يوق، شۇڭا ئۇلارنى بىر بىرى بىلەن خالىغانچە ئالماشتۇرغىلى بولىدۇ. مانا بۇ نىھىلىزملىق پەلسەپىۋى قاراشنىڭ تۈپكى ئالاھىدىلىكىدۇر. تاھىر ئۈچۈن ھەر بىر جەمئىيەتنى تۇتۇپ تۇرىدىغان تۈپكى ئەخلاقىي قارىمۇ- قارشىلىقلار يەنى شۇ جەمئىيەت پۈتۈن كۈچى بىلەن پەرقلەندۈرۈپ تۇرۇشى كېرەك بولغان ياخشىلىق بىلەن رەزىللىك ئوتتۇرىسىدىكى پەرقلەر ئاللىبۇرۇن يوقالغاچقا، ئۇنىڭ ئۈچۈن پاك بىر قىزنى سۆيۈش بىلەن پاھىشەنى ياخشى كۆرۈپ قېلىشنىڭ ھېچقانداق پەرقى يوق. قىممەت قارىشىنىڭ دەرىجىلىك سىستېمىسى بەربات بولغان مۇشۇنداق بىر ئادەمنىڭ ئۇيغۇر رېئاللىقى بىلەن ھېچقانداق ئالاقىسى يوقمۇ؟ مۇشۇنداق ئادەمنىڭ تراگېدىيىسىنى ئوتتۇرىغا چىقىرىش ئارقىلىق ئۇيغۇر رېئاللىقىدىكى نىھىلىستلارنى ئەكس ئەتتۈرۈشنىڭ قەيىرى چۈشكۈنلۈكنى بازارغا سېلىش بوپ قالىدۇ؟ جەمئىيەتتىكى چۈشكۈنلۈكنى ئىپادىلەشكە بار كۈچى بىلەن توسقۇنلۇق قىلىش ھەم ئۇنى ئەيىبلەش ھەقىقىي بىر بىنورمال چۈشكۈنلۈكنىڭ ئىپادىسى بولامدۇ ياكى نۇرغۇن ئۇيغۇرلار بېشىدىن ئۆتكۈزىۋاتقان ۋە كەلگۈسىدە تېخىمۇ بېشىدىن ئۆتكۈزىشى مۇمكىن بولغان چۈشكۈنلۈكنى ئەدەبىيات ۋاسىتىسى ئارقىلىق ئىپادىلەش چۈشكۈنلۈك بولامدۇ؟ ئەگەر پەرھات تاھىر قىياپىتىگە كىرىۋېلىپ چۈشكۈنلۈكنى كەڭ تەرغىپ قىلىش ئارقىلىق ياشلارنى زەھەرلىمەكچى بولغان بولسا، يەنە شۇ ئوخشاش پەرھاتنىڭ ھاياتنى قىزغىن سۆيىدىغان پەرىدە ئوبرازى ئارقىلىق ھاياتنىڭ ئوپتىمىستىك تەرىپىنى «تەرغىپ» قىلىۋاتقانلىقىنى قانداق چۈشىنىش كېرەك؟ بۇنداق بولغاندا پەرھات بىرلا ۋاقىتتا ھەم ئوپتىمىست ھەم پېسسىمست بوپ قالمامدۇ؟ بۇ ئۇچىغا چىققان بىمەنىلىك بولماي نېمە؟! پەرھاتنى تاھىر بىلەن باغلىيالىغان يالقۇن نېمىشقا ئۇنى يەنە بىرلا ۋاقىتتا ئوخشاش تەنقىدچىلىك مېتودىدا — ئەگەر بۇنى تەنقىدچىلىك مېتودى دېيىش توغرا كەلسە — پەرىدەگە باغلىمايدۇ؟ ئەگەر پەرھاتنى تاھىرنىڭ سەۋەبىدىن ئەخلاقسىزلىقنى تەرغىپ قىلدى دېيىشكە توغرا كەلسە، نېمىشقا پەرھات پەرىدە ئارقىلىق ئوتتۇرىغا چىقىرىۋاتقان ئەخلاقىي قىممەتلەر يالقۇننىڭ نەزىرىنىڭ سىرتىدا قالىدۇ؟ ھاياتىدا ئەدەبىي ئەسەرلەرنى كونىراپ ئەبجىقى چىقىپ كەتكەن 19- ئەسىردىكى تەنقىدىي رېئالىزىمچە ئۇسۇلدا تەھلىل قىلىشنىڭ ئۇ تەرىپىگە ئۆتۈپ باقمىغان يالقۇندىن ئىبارەت بۇ «يېتۈك» ئەدەبىي تەنقىدچى نېمىشقا ئۆزى ئېتىقاد قىلىدىغان ئىجابىي- سەلبىي پېرسوناجلار تىپى بويىچى پىكىر قىلىپ، ھەر ئىككى تەرەپكە ئوخشاش ئېتىۋار بەرمەي، بىر تەرەپلىمە ھالدا تاھىردىن ئىبارەت «سەلبىي» پېرسوناژنى پەرھاتنىڭ ئۆزى دەپ قارىۋالىدۇ ۋە شۇ ئارقىلىق پەرھاتنى قەستەن تاھىردەك سەلبىي «ئادەم» قىلىپ يوقىتىۋېتىش سۇيىقەستىدە بولىدۇ؟ ئۇنىڭ ئۈستىگە تاھىر ئېتىقادسىزلىقى سەۋەبىدىن روھى ئېغىر دەرىجىدە كاردىن چىققان بىر ئادەم — ئۇنىڭ رېئاللىق بىلەن چىقىشالماسلىقى، ئېغىر خام خىيالچى ئىكەنلىكى ۋە ئەڭ ئاخىرىدا ئۆلۈۋېلىش ئىستىكىنىڭ ئىسكەنجىسىدە تىپىرلاپ قېلىشى ئۇشبۇ نۇقتىنى دەلىللەيدۇ. ئۇ ئۆزىنىڭ بىنورمال پسىىخىكىسى تەرىپىدىن بۇرمىلانغان قۇپقۇرۇق رېئاللىقىغا مەنە ئاتا قىلغانسېرى قۇپقۇرۇقلۇققا تېخىمۇ پېتىپ كېتىدۇ. ئۇ ھالقىما قىممەتنىڭ يوقىلىشى سەۋەبىدىن چۆلدەرىگەن روھىيىتىگە ئۆزىنىڭ بىنورمال روھىيىتى چىقىش قىلغان يەنە بىر خىل ھالقىمىلىق ئارقىلىق مەنە ئاتا قىلماقچى بولىدۇ، يەنە شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا دەل ئاشۇ ئۇرۇنۇشلىرىنى ئوخشاش ئۇسۇل بويىچە ئىنكار قىلىدۇ. چۈنكى ئۇنىڭ ھالقىمىلىقى ئۇنىڭ ئۆزىنىڭ گۇمران بولىۋاتقان ۋە قۇپقۇرۇقلىشىۋاتقان سۇبيېكتى بولۇپ، ھەقىقىي ھالقىمىلىق ئالاھىدىلىكىگە ئىگە بولالمايدۇ. ئۇنىڭدىن كۆرىدىغىنىمىز ئېتىقادسىزلىق سەۋەبىدىن روھى ۋەيران بولغان ئادەمنىڭ ئېچىنىشلىق ھاياتىدۇر. پەرھاتنىڭ بۇ ئوبراز ئارقىلىق بىزنى ئاگاھلاندۇرماقچى بولىۋاتقانلىقى دەل ھالقىما قىممەتنى ئىنكار قىلىدىغان ئادەمنىڭ تۆلەيدىغان ئېغىر بەدەللىرىدۇر. ھەقىقىي مەنىدىكى ھالقىما قىممەت ئاساسى بولماي تۇرۇپ ھېچنېمىگە قىممەت بەلگىلىگىلى بولمايدۇ، چۈنكى ھەممە نەرسىنىڭ قىممىتىنى بىر بىرىدىن پەرقلەندۈرۈش ئۈچۈن ئۇلاردىن ھالقىغان ۋە ئۆزگەرمەس قىممەت ئاساسىغا تايىنىش كېرەك. ئىسلام دىنىنىڭ ھالقىما قىممەتلىرى دەل بىزنى قۇتقۇزىدىغان ماھىيەتلىق قىممەت ئاساسىدۇر.



Ghayur دىگەن تورداشنىڭ پەرھات تۇرسۇن  ۋە مەمتىمىننىڭ چۈشەندۈرۈشىگە بەرگەن قارشى ئىنكاسى:


مەن 335 - قەۋەتتىكى چاقماق ئەپەندىم تەۋسىيە قىلغان مەمتىمىن ئەلانىڭ «مەن بىلىدىغان پەرھات - يالقۇن ھادىسىسى» ناملىق ماقالىنى ئوقۇپ پەرھات تۇرسۇن تەرەپتارلىرىنىڭ زىددىيەتلىك پىكىر قاينىمىغا كىرىپ قالغانلىقىنى ھەم تولىمۇ بىچارە ئورۇندا تۇرۇۋاتقانلىقىنى ھېس قىلدىم.
بىرىنچى زىددىيەت: پەرھات تۇرسۇن ئۆز دەسلەپ چۈشەندۈرگەندە 1420 دېگەن ساننى چاقىرغۇ نومۇرۇمتى دەپ چۈشەندۈرگەن. كېيىن بىرەيلەن ئۇنداقتا سىز رومانىڭىزنىڭ باش قىسمىنى 1987 - يىلدىن 1989 - يىلىغىچە بېيجىڭدا يېزىلدى، دەپتىكەنسىز. 500 بەتتىن ئاشىدىغان بۇ رومانىڭىزنىڭ باش قىسمى بولغان 192 - بەتتە سىز 1420 نى چاقىرغۇ نومۇرى سۈپىتىدە تىلغا ئالغاندا، تېخى چاقىرغۇ دېگەن نەرسە ھېچ يەردە ئومۇملاشمىغان تۇرسا ھەم چاقىرغۇ دېگەننى ھېچكىم بىلمەيدىغان تۇرسا، قانداقسىگە ئېسىڭىزگە كېلىپ قالدى دەپ سوئال قويغاندا، پەرھات تۇرسۇن دەرھال ئېسىنى يىغىپ 1420 مېنىڭ يۇرتۇمنىڭ ئۈستىدىكى مۇساپە كۆرسەتكۈچ تاختىسىدىكى كىلومېتىر سانى ئىدى دەپ چۈشەندۈرگەن. ئەمدى مەمتىمىن ئەلا بولسا 1420 دېگەن بۇ سان ئەسلى قول يازمىدا 20 خانىدىن كۆپرەك بىر سان ئىدى. مەن تەھرىرلەش جەريانىدا قۇرغا پاتمىغانلىنى بايقاپ، پەرھاتتىن قىسقارتىپ بەرگىن دېسەم، ئەسلىدىكى 20 خانىلىق ئۇزۇن ساننى ناھايىتى تەبىئىي ھالدا 1420 گە ئۆزگەرتتى دەپ چۈشەنچە بەرگەن. ئەمما، روماندا 1420 يىل ئىلگىرى، 14 ئەسىر ئىلگىرى دېگەن سانلار ئارقا - ئارقىدىن ئىشلىتىلگەن. مېنىڭچە 1420 دېگەن سان ناھايىتى تەبىئىي يېزىلغان بولسا 14 ئەسىر ئىلگىرى دېگەن سۆزلەر بىلەن شۇنداقلا تەبىئىي باغلىنىپ قالغانمۇ؟
2 - زىددىيەت: پەرھات تۇرسۇن جاھالەت بىلەن مەدەنىيەتنىڭ توقۇنىشى دېگەن ماقالىسىدا يالقۇن روزىنى ئەيىپلىگەندە مەمتىلى ئەپەندى دېگەن كىتابنى يالقۇن ئۆزىنىڭ قىلىۋالغان دەپ كۆپ قېتىم تەكىتلىگەن. ئەمما ئەينى ۋاقىتتا پەرھات تۇرسۇن بىلەن بىرگە يالقۇن روزى ئۈستىدىن مەمتىلى ئەپەندى دېگەن كىتاب ئۈستىدە دەۋا قىلغان دەۋاگەر ئەسئەت ئەمەت بولسا گۈلىستان مۇنازىرە مۇنبىرىگە يوللىغان ماقالىسىدە ئابلېكىم زوردوننىڭ قول يازمىسى ئۈستىدە توختىلىپ ئۇ قوليازمىنىڭ 120 نەچچە بەتلىك ئىكەنلىكىنى تىلغا ئالغان. مەمتىلى ئەپەندى دېگەن كىتاب باسما ھەرپتە 450 بەتكە يېقىن چىقىدۇ. ئەسئەت ئەمەت يەنە شۇ ماقالىسىدە مۇنداق دېگەن: كېيىن نەشر قىلىنغان «مەمتىلى ئەپەندى» دېگەن كىتاب مېنىڭ خىيالىمدىن كۆپ ھالقىپ كەتتى. ئۇ كىتابنىڭ ۋۇجۇدقا چىقىشى، ئاشۇ ھەجىمدە نەشر قىلىنىشى، ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە ئۇ كىتابنىڭ شۇنچىلىك تەسىر قوزغىشى، مەمتىلى ئەپەندىنىڭ ھاياتىنىڭ، شۇنداقلا شۇ دەۋردىكى ئۇلۇغۋارلىق ۋە پەسكەشلىكلەرنىڭ خەلقىمىزگە شۇ دەرىجىدە ئايان بولۇشىدا يالقۇن روزىنىڭ ئەجرى زور سالماقنى ئىگىلەيدۇ.
ئەسئەت ئەمەتنىڭ بۇ يازمىلىرى ھازىرمۇ گۈلىستان مۇنازىرە مۇنبىرىمىزنىڭ ماتېرىيال ئامبىرىدا ساقلاقلىق تۇرۇپتۇ. مەمتىمىن ئەلا ئۆزىنىڭ يۇقىرىقى بايانىدا يەنىلا يالقۇن روزىنىڭ ئابلېكىم زوردۇننىڭ ئەسىرىنى ئۆزىنىڭ قىلىۋالغانلىقىنى ئېيتقان. دېمەك، بىر مەسىلە ھەققىدە مۇشۇنداق زىددىيەتلىك پىكىرنىڭ بولۇشى كىشىنى ئويلاندۇرىدۇ . مەمتىمىن ئەلا ئۆز بايانىدا ئۆزىنىڭ يازغانلىرىنىڭ پەرھات بىلەن يېقىنلىقىنى چىقىش قىلىپ يېزىلمىغانلىقىنى قەيت قىلسىمۇ لېكىن يەنىلا زىددىيەتنىڭ بىر تەرىپىگە زىيادە يان بېسىۋاتقانلىقى چىقىپ قالغان.
3 - زىددىيەت: مەمتىمىن ئەلا يالقۇن روزىنى مەلۇم خەنزۇ ئاپتورنىڭ «ئاق يىلان رىۋايىتى» دېگەن ماقالىسىنى ئوغرىلىۋالغاندا سىدىق ھاجى دېگەن كىشى تەرىپىدىن تۇتۇۋېلىنغان دەپ يازغان. ئەمما يالقۇن روزىنىڭ سىدىق ھاجى دېگەن كىشىنىڭ مۇشۇ ھەقتىكى «موزاينىڭ يۈگۈرۈشى سامانلىققىچە» دېگەن ماقالىسىغا رەددىيە بېرىپ، شىنجاڭ گېزىتىدە ئېلان قىلغان «موزاينىڭ يۈگۈرۈشى سامانلىققىچە گە رەددىيە» دېگەن ماقالىسىنى تىلغا ئالمىغان. مۇشۇنىڭ ئۆزىمۇ مەسىلىنىڭ ئۆزىگە پايدىلىق قىسمىنى پاكىت سۈپىتىدە كۆرسىتىپ، قارشى تەرەپكە مۇناسىۋەتلىك قىسمىنى تىلغا ئالماي ئۇستاتلىق قىلىدىغان سەمىمىيەتسىزلىكىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.
يۇقىرىقى ئۈچ تۈرلۈك زىددىيەتنى مەن مەمتىمىن ئەلانىڭ مۇنۇ گەپلىرىگە ئۇدۇللاپ باقاي. مەمتىمىن ئەلا «ئەگەر مىللەتنىڭ يول باشلىغۇچىلىرى دەپ قارىلىدىغان زىيالىيلارنىڭ تەپەككۇرى زىددىيەتلىك بولسا، بۇ خەلقنى تۇيۇق يولغا باشلشتەك خەتەرلىك ئاقىۋەتكە ئېلىپ بارىدۇ» دەپ يازغان. ئۇنداقتا پەرھات، مەمتىمىن ۋە ئەسئەتتىن ئىبارەت بۇ ئۈچ ھەمتاۋاق ئاپتورلارنىڭ پىكىرلىرى ئوتتۇرىسىدىكى مۇشۇنداق زىددىيەتلەر ئەينى ئەھۋالدىن خەۋىرى يوق تورداش ئوقۇرمەنلەرنى قانداق چۈشەنچىگە ئىگە قىلار؟
ئاخىرىدا كۆرسىتىپ قويىدىغان بىر مەسىلە شۇكى، پەرھات تۇرسۇن تەرەپدارلىرى يالقۇن روزىنى تولىمۇ قورقۇنچلۇق، قولىدىن ھەممە بالاقازا كېلىدىغان شەخس سۈپىتىدە تەسۋىرلەشكە ئادەتلىنىپ كېتىپتۇ. مەسىلەن، مەمتىمىن ئەلا يالقۇن توغرىسىدا مۇنداق يازغان: «1420 توغرىسىدىكى مەسىلىدىن كېيىن پۈتكۈل ئەدەبىيات ساھەسى يالقۇندىن قورقۇش پسىخىكىسىنىڭ ئىلكىگە ئۆتتى. بەزى ئەدىبلەر شۇ دەرىجىگە باردىكى، ئۇلار ئەسەر يېزىۋاتقىچە يالقۇننىڭ سۈرلۈك قىياپىتىنى كۆز ئالدىغا كەلتۈرۈپ ئەسەر يازىدىغان ۋە ھەتتا ئەسەرلىرىگە يالقۇنغا ئاڭسىز ياخشىچاق بولۇش ۋە ئۇنىڭ زاكون تايىقىنىڭ تېگىپ كەتمەسلىكى ئۈچۈن دىنىي مەزمۇنلارنى زورمۇزور قېتىپ قويىدىغان ھالەتكە يەتتى. يالقۇن ئەدەبىي ئىجادىيەتنى ئۆلچەشنىڭ زاكون تايىقىغا ئايلاندى». پەرھات تۇرسۇنمۇ ئۆزىنىڭ «جاھالەت بىلەن مەدەنىيەتنىڭ توقۇنىشى» دېگەن ماقالىسىدە يالقۇن روزىنى بارلىق مەتبۇئاتلارنى ئىلكىگە ئېلىۋالدى، مېنى ئۆلتۈرۈشكە بۇيرۇق چۈشۈردى دېگەندەك گەپلەرنى كۆپ قىلغان. تېخى يېقىندىلا ئاندىرىسون دېگەن بىرى ئۆزىنىڭ ئىنكاسىدا يالقۇن روزى ئابلېكىم زوردۇننى تۈرمىگە سولىتىۋېتىمەن دەپ قورقۇتقان دېگەندەك گەپلەرنى يېزىپتۇ. مەن سىلەرنىڭ يەنى پەرھات تۇرسۇن تەرەپدارلىرىنىڭ تولىمۇ بىچارە ئورۇندا تۇرۇپ ئىڭراۋاتقانلىقىڭلارنى مانا مۇشۇ سۆزلىرىڭلاردىن ھېس قىلىپ قالدىم. ئەقلى نورمال ئادەم ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە بىرەر قەلەمكەشنىڭ بۇنچىۋالا تەسىر كۈچكە ئىگە ئەمەس ئىكەنلىكىنى ناھايىتى ئاسانلا بىلەلەيدۇ. سىلەردە يالقۇن روزىدىن قورقۇش، ئۇنى ئۆچ كۆرۈش، ئۇنىڭ تەسىرىگە ھەسەت قىلىش، شۇ سەۋەپتىن بارلىق ئاساسى يوق گەپ - سۆزلەرنى بولۇشىچە سۆزلەپ، كەلسە - كەلمەس يېزىپ، ئۇنىڭ ئابرويىغا داغ تەككۈزۈشتىن باشقا كارامىتىڭلار يوق ئىكەن. دېمەك سىلەرمۇ قايتىش ئىسىملىك سەبدىشىڭلاردەك توغرا يولغا قايتىپ، يېڭىۋاشتىن ئادەم بولۇشقا تىرىشىڭلار.


مەمتىمىن ئەلانىڭ سۆزلىرى بىلەن پەرھات تۇرسۇننىڭ سۆزلىرىنىڭ قارمۇ - قارشىلىقىغا دېققەت قىلىڭلار.
ھەر قانچە ئويۇن ئوينىساڭلىمۇ قاملاشتۇرۇپ ئويناڭلار ھېي ئادەملەر. ئۆزۈڭلارنى ئۆزۈڭلار پەسلەشتۈرمەي.

باشتا بۇ ئىشنىڭ بۇنچە مۇرەككەپلىكىنى بىلمەي قولۇمنىڭ ئۇچىدىلا ئىنكاس قايتۇرۇپ قويۇپتىمەن.....
مەن پەرھات ئاكىنىڭ «ئۆلۈۋېلىش سەنئىتى»دىگەن كىتابىنى ئوقۇپ باقمىدىم،شۇڭا بۇ ھەقتە كۆز قارىشىمنى قويۇشۇم ماس كەلمەيدۇ،ئەمما تورداشلارنىڭ پىكرىدىن قاراپ باقسام 1420،كرسىت شەكىللىك كوچا توغىرىسىدا گەپ بەك جىقكەن،تۆت كوچىنى تلغا ئالغىنى ئۆزىنىڭ ياكى ئەسەردىكى پېرسوناژلارنىڭ تۇيۇق يولغا كىرىپ قالغىنى،گاڭگىراپ قالغىنىنى ئىپادىلەش ئۈچۈندۇر بەلكىم....مەن  ئويلاپ قالدىم،ئەگەر شۇ ۋاقىتتا يالقۇن ئاشۇ ئوبروزنى يازمىغان بولسا،بەلكىم بۇ كىتابنىڭ تەسىر كۈچى بۇنچىلىك زور بولماسلىقى،باشقا كىتابلاردەك ئاسانلا ئۇنتۇلۇپ كېتىشى مۇمكىن بولغىيتتى،نۇرغۇن كىشىلەر يالقۇننىڭ ئوبروزىنى كۆرۈپ بولۇپ ئاندىن پەرھاتنىڭ كىتابىنى ئوقۇغان بولۇشى مۇمكىن،ئەمما ئۇ چاغدا ئۇلارنىڭ كاللىسىغا ئاللىبۇرۇن يالقۇننىڭ ئىدىيىسى سڭىپ بولغان،كىتابنىمۇ شۇ ئىدىيە بويىچە ھەزىم قىلغان ،شۇڭا يالقۇن بىلەن تەڭ پەرھاتنى تىللاشقا باشلىغان،ئوبروزدىن بۇرۇن كىتابنى كۆرگەنلەردە بولسا بۇ خىل قارشى پىكىر ئاز بولغان.....بۇ يەنىلا ئۇيغۇرلارنىڭ مەيدانى يوقلىقىنى،كىم بىر نىمە دىسە شۇنىڭغا ئەگىشىپ كېتىدىغىنىنى ئىسپاتلاپ تۇرۇپتۇ،گەرچە يالقۇن ئۇيغۇرلارنىڭ سەركىسى بولغىدەك بىلىم-ساپاغا ئىگە بولمىسىمۇ،ئەمما ئۇ تىلغا ئالغان «دىن»دىن ئىبارەت بۇ مەنىۋى بايلىق ھەم غورۇر كىشىلەرگە قاتتىق تەسىر كۆرسەتكەن،شۇڭا پەرھات تىل-ئاھانەتكە كۆمۈلۈپ كەتكەن......
بەلكىم پەرھات بۇ كىتابنى راستىنلا باشقا مەيداندا تۇرۇپ يازغان بولۇشى مۇمكىن،دىن بىلەن ھىچ مۇناسىۋەتسىز مەيداندا تۇرۇپ....ئۇنى مۇسۇلمان ئەمەس دەپ خىرىس قىلغۇچىلار ئۆزەڭلارنىڭ يۈرۈكىنى تۇتۇپ ئويلاپ بېقىڭلار،قېنى قانچىڭلار بەش ۋاق ناماز ئوقۇيسىلەر،قانچىڭلار ھەپتىدە بىر جۈمەدە بولسىمۇ مەسچىتكە بارىسىلەر،قانچىڭلار ئۆشرە زاكات بېرىسىلەر،قانچىڭلار ھاراق ئىچمەيسىلەر،قانچىڭلار روزىنى تولۇق تۇتۇسىلەر....بۇ تېخى ئەڭ ئەقەللىسىغۇ....قۇرئاندا ئېنىق قىلىپ پاھىشەنىڭ پاھىشە قىلغىنىغا چوقۇم تۆت گۇۋاھچى بولۇشى كېرەك دەپ يېزىلغان،پەرھات راست مۇسۇلمانمۇ ئەمەسمۇ مەنمۇ ئۇقمايمەن،ئەمما ئۇنىڭ مەن مۇسۇلمان دەپ ئۆزىنى ئاقلىغىنىنى ئۇقىمەن،ئۇ باشقا دىندا بولغان بولسا جامائەت پىكرىدىن قورقماي باشقا دىنغا كىرەلىگەنكىن،مەن باشقا دىندا دەلەلىگەن بولاتتى، ئۇنى مۇسۇلمان ئەمەس دىيىشتىن بۇرۇن مەن مۇسۇلمانمۇ دەپ ئويلاپ بېقىڭلار.....بۇ بەلكىم ئۆزەڭلارنىڭ ئاخىرەتلىكىڭلار ئۈچۈن پايدىلىقتۇ....
يالقۇننىڭ ئىشەك مۇھىممۇ بېككىنھاممۇ دىگەن بىر ماقالىسى توغرۇلۇق بىر گەپ بولغان توردا،بۇ ماقالىنىمۇ ئوقۇپ باقمىدىم،ئەمما شۇ ئېلاننى تاساددىپى كۆرۈپ قالدىم،ئۇيغۇرلارنىڭ دۆت-ئەخمەقلىكى شۇنچىلىك ئېچىپ بېرىلىپتۇكى،ھەممە ئادەم پۇل ئۈچۈن ياشاۋاتقان ،جان باقماق كۈندىن كۈنگە قىيىنلىشىۋاتقان،بىچارە دېھقانلار بىر يىل ئېتىزدا بەللىرى مۈكچىيىپ،بار جاپانى تارتىپ ئىشلەپمۇ كىيگىنى تىزىدىن ئاشماي،تۈگىىمەس قەرز،ئالۋاڭ-ياساق،ھاشاردىن قۇتۇلالماي،مەڭگۈ ئۆرە بولالمايۋاتقان ،بالا -چاقىلىرىغا يوقسۇزلۇق ،مۇھتاجلىق ،قەرزدىن باشقا ھىچنىمىنى مىراس قالدۇرالمايۋاتقان بۇ دەۋردەكۆز-ئالدىدا شۇنچىلىك جىق مال دۇنيا تۇرسا ئالماي،يەنىلا ھېلىقى ئېتىزغا چاچىدىغان ئوغۇتنى ئېلىپپ،جاپاكەشلىكنى تاللاپ چىكەتتى...توۋا دەپ قاپتىمەن....بۇ رېژىسسورنىڭ بەك دانالىقىنۇ ياكى....
دىمەكچى بولغىنىم،ئەقىل بىلەن ئىش قىلايلى دوستلىرىم،تىللىماقچى بولساق نۇرغۇن پاسىق،يۈزسىز،خائىنلىرىمىز بار،ئاشۇلار مۇسۇلمانمۇ،باشقا دىندىكى ياخشى نىيەتلىك كىشلەر ئۇلاردىن مىڭ ياخشى....بىز ئۈچۈن كىچە-كۈندۇز مىھنەت قىلىپ ئەسەر يېزىپ خىەلىقنىڭ مەنىۋى ئىھتىياجىنى قاندۇرۇپ كېلىۋاتقان بۇ بىچارە يازغۇچىدا نىمە گۇناھ....

  «  يالقۇن روزى ، پەرھات تۇرسۇن ھادىسىسى » بىر مەزگىل جاۋابسىز تاشلىنىپ،سالمان راشىد توغرىسىدىكى بىر تېما بىلەن قايسى بىر تورداشنىڭ پەرھات تۇرسۇننى «مۇناپىق»دەرىجىسىدە تىللىغانلىقى سەۋەپلىك يەنە ئوتتۇرىغا چىقتى. پەرھات تۇرسۇن ئۆزىنىڭ بۇرۇن ئېلان قىلالمىغان ماقالىلىرىنى تورغا تۆكتى.يالقۇن روزىمۇ ئۇزاق جىمجىتلىقتىن كېيىن «دىيارىم زىيارىتى» بىلەن بۇ جىدەل يەنە ئەۋجىگە چىقتى .  توردىكى ئىنكاسلارنى تەپسىلىي كۆرگەندە ئۆزىنىڭ ئەقەللىي ئىنسانىيلىق بۇرچىنى ئادا قىلىۋاتقانلارنىمۇ ،بىپەرۋا ئىنكاسلارنىمۇ ، قەستەن چاتاق چىقىرىۋاتقانلارنىمۇ ئۇچرىتىمىز. باش قەھرىمانلار ئەدەبىيات ساھەسىدىكىلەر بولغاچقا بۇلارنىڭ ئىقتىدارى، ئادىمىيلىكى ئەدەبىي ئىجادىيەت، نەشرىيات ساھەسىگە ناتونۇش ئەمەس .
مۇشۇ مۇنازىرىلەر ئىلمىيمۇ؟
مۇنازىرىنىڭ مەقسىدى باشقىلارنى مات قىلىش ئەمەس. بەلكى ئۇنى ھەقىقەتكە تاقاش!چۈنكى ئاللاھتائالا ھەممىمىزنىڭ قەلبىگە ھەقىقەت ئۇرۇقىنى چاچقان. ئالدىراپ بىر تەرەپكىمۇ ئۆتۈپ كەتمەيلى،ئۆزىمىز تازا ئاڭقىرالمىغان نەرسىلەر بولسا ، ئويلىنايلى، ئىزدىنەيلى.ھىىچ بولمىغاندا سۈكۈتتە تۇرۇپ كۈزىتەيلى.قالايمىقانچىلىق تۇغدۇرمايلى!

ئۇشبۇ رومان سەۋەبلىك ئوتتۇرىغا چىققان زىددىيەتلەرنىڭ قانداق باشلانغانلىقىنىڭ شاھىدىمەن. ئەسلىدە يالقۇننىڭ تۆھمىتى سەۋەبىدىن پەرھاتنىڭ ئىزچىل ھەقسىزلىققا ئۇچراپ كېلىۋاتقانلىقىغا بۇرۇندىنلا بىر نەرسە يېزىش نىيىتىم بار ئىدى.
بۇ ھۆكۈمنى قىلىۋاتقىنى باشقا بىرى ئەمەس دەل بىر خەنزۇ ئاپتورنىڭ «ئاق يىلان رىۋايىتى» دېگەن يازمىسىنى ئوغرىلىغاندا سىدىقھاجى ئەپەندى تەرىپىدىن تۇتۇلۇپ قېلىپ رەسۋا بولغان ۋە «مەمتىلى ئەپەندى» دېگەن كىتابتا مەرھۇم ئابلىكىم زوردۇن ئەپەندىنىڭ ئەمگىكىنى ئۆزىنىڭ قىلىۋېلىپ يەنە بىر قېتىم رەسۋا بولغان يالقۇن روزى تەرىپىدىن بېرىلگەنىدى.
 

ئەسلىدە يالقۇننىڭ تۆھمىتى سەۋەبىدىن پەرھاتنىڭ ئىزچىل ھەقسىزلىققا ئۇچراپ كېلىۋاتقانلىقىغا بۇرۇندىنلا بىر نەرسە يېزىش نىيىتىم بار ئىدى.
====
قەلەم تۇتالمايدىغان بوپ قالمىغانسىز ئەمدى؟

مەن يازغۇچى ئەمەسمەن ھەم شۇنداقلا ئوبزۇرچېمۇ ئەمەس.
بىر ھىساپتا ئويلىغىنىممۇ خاتا ئەمەس، شۇڭا پىكىر بايان قىلىپ باقاي.
1 پەرھاتقا ئاكىمىزغا ئۇۋال بولدى.
دىننى شۇنداق قوغدايدىغان، ھەقىقى مۇسۇرمان يالقۇن ئەپەندى  نىمىنىڭ دىن،  قانداق ئادەمنىڭ مۇسۇرمان بولىدىغىنىنى بىلەمدىغاندۇ.
ئەگەر بىلسە، توختا كىمنىڭ مۇسۇرمان كىمنىڭ دىنسىز ئىكەنلىگىنى ئايرىدىغان قۇدرىتى چەكسېز ئاللا ھ ئىگەم بار دەپ ئويلىمادىغاندۇ ياكى ئويلىسىمۇ  شان - شەرەپ ئۈچۇن  خىيالىغا كەلگەننى قىلغانمىدۇ.
2  يالقۇن ئەپەندى بەزەن بىر كەمچىللىكلەرنى ئوتكۇزۇپتۇ، بۇنىڭغا توۋە قىلىپ گۇناھىنى يۇيۇش ئۈچۇن چۇقۇم پەرھاتكامدەك بىرەسىنى تىپىپ قۇربانلىق قىلىپ بىزگە ئەمەس ۋىجدانىغا جاۋاپ بەرمەكچىمىدۇ.
3 نىمە ئۈچۇن پەرھاتكام بىلەن يۈزمۇ -يۈز مۇنازىرلىشىپ ئارىدىكى ئىشلارنى ئۈچۇق قىلىۋىتىشكە قۇشۇلمايدۇ.
پىكىر بايان قىلىشىم تۇگىدى.

بىر ئىشنى ئويلاپ قالدىم كۇلكىلىك بولسىمۇ ئاڭلاپ بىقىڭلار.

راھىپلاردىن باشقا، ھەرقانداق بىر دىننى مەزھەپتىكىلەر خۇتۇن ئالىدۇ، گۇش يەيدۇ ، ئەمما راھىپلار ئۇنداق قىلمايدۇ.
بۇ نىمە ئۈچۇندۇر.
جىگۇڭ ياخشىمىدۇ ياكى راھىپ ياخشىمىدۇر.

مەن ئەسلى بۇ تىمىنى مىھمان سۈپتىدە كۆرۈپ كىلىۋاتقان ئىدىم . بىراق تېمىنى باشتىن ئاخىرى تولۇق ئوقۇپ چىقىپ  بەزى مەسىللەر توغىرىسدا گەپ قىلىپ قويۇش زۆرۈر ئىكەن دەپ ئويلۇدۇم .  بۇ ئىككى '' مەشھۇر '' زاتنىڭ زىدىيتى مۇنداق باشلانغاندەك تۇرۇدۇ  . پەرھات تۇرسۇن '' مەمەتئەلى ئەپەندى '' دىگەن كىتاپتا  يالقۇن روزىنىڭ  ئابىلكىم زوردۇن مىرھەمەت سىيىت  ۋە يۇسۇپجان ياسىن قاتارلىقلارنىڭ  يازمىسدىن پايدىلىنىپ  ئۇنى ئۆزىنىڭ نامىدا چىقىرۋالغانلقتىن ئىبارەت بۇ رەزىل قىلمىشىغا  ئاچچىغى كېلىپ  باشقىلار بىلەن ئالاقىدار ئورۇنلارغا ئەرىز قىلىش ئىشىغا چېتلىپ قالغان . شۇنىڭ بىلەن يالقۇن روزىغا  ئالاقىدار ئورۇنلار تەرىپىدىن مۇناسۋەتلىك جازا بىرىلگەن .
بىراق ئۇ پەرھات تۇرسۇننىڭ بۇ ئىشىنى قەتئى ئۇنتۇپ قالمىغان . ئۆلىۋلىش سەنئىتى دىگەن رومان نەشىر قىلىنغاندىن كىيىن  ئۇ كونا قىساسىنى ئېلىش پەرھاتنى بىر ئۇچۇغداپ قويۇش ئۈچۈن  روماندىكى 1420 دىگەن سانغا ئېسلىۋلىپ خەلقنىڭ دىنىي ھىسىياتىدىن پايدلىنىپ  ئىشنى باشلىغان .   نادان ئوقەرمەن شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭ قىلتىقىغا چۈشۈپ بەزىلىرى ھەتتا بۇ كىتاپنى ئوقۇپمۇ باقمايلا  پەرھاتنى تىللاشقا قاغاشقا باشلىغان .  شۇنىڭ بىلەن بىز 3 يىلدىن بىرى توردا مۇنازىرە قىلىپ ئايىغنى چىقارالمايۋاتقان  بۇ مۇنازىرە باشلىنىپ كەتتى . كىسىپ ئېيتىشقا بولدىكى يالقۇن روزىنىڭ  باشقىلارنىڭ يازمىسدىن پايدىلانغانلقى راسىت .بىراق ئۇ بىر كىتاپنى تەل تۆكۈس كۆچۈرمىگەن !  ئەگەر  يۇقارقى 3 كىشىنىڭ كىتاۋىنى تولۇق كۆچۈرۋالغان بولسا  ئالاقىدار ئورۇنلار تەرىپىدىن تەل -تۆكۈس بىر تەرەپ قىلىنىپ قانۇنىي جەھەتتە ۋە ئىقدىساھى جەھەتتە تولۇق جازالانغان  بولاتتى . كىتاپقا ئىسمىنى يىزىش ھوقۇقدىنمۇ  ئېلىپ تاشلىناتتى .
پەرھات يالقۇن روزىنىڭ بۇنداق رەزىل ۋاستىنى قوللۇنۇپ ئۆچ ئۋلىشنى خىيالىغا كەلتۇرۇپ باقمىغاچقا باشتا گاڭگىرىغان .  ئاندىن غەزىۋى 40 گەز ئۆرلەپ يالقۇن روزىغا ، باتۇر روزىغا قارشى بىر قانچە ماقالنى توردا ئىلان قىلىشقا باشلىغان .

نىمىشقا ئۇ ماقالىسنى  يالقۇندەك ئاشكارا مەتبۇئاتا ئىلان  قىلالمايدۇ ؟  بەك ئاددى پەرھات دىگەندەك  يالقۇننىڭ ساۋاقداشلىرى ھازىر ئاساسلىق ژورناللارنىڭ مەسئۇلى بولۇپ بولدى . ئۇلار ساۋاقدشىنىڭ يۈزىنى قىلمىسا بولمايدۇ . پەرھات يىڭى شېرىيەت ھادىسسى ۋە ئۇنىڭ ۋەككلىرنى  بەزى ئاشكارا بەزى بەزى يېپىق ھالدا  تۈپتىن ئىنكار قىلدى . مەسخىرە قىلدى . شۇنىڭ بىلەن يىڭى شېرىيەتكلەرنى قوللىغان ۋە سورۇن ھازىرلاپ بەرگەن بۇ كىشىلەر پەرھاتتىن ئىبارەت بۇ يازغۇچۇنىڭ ئەسەرلىرنى ئىشلتىشتىن باش تارتتى . جۇملىدىن يالقۇن روزىغا قارشى يازغان ماقالىسى ئۇلار تەرىپىدىن رەت قىلىندى . پەرھات ئاخىرى بولالماي ئۇنى توردا ئىلان قىلدى .
يالقۇن روزىنىڭ خاتالقى ئۇنىڭ سۇيقەسىتچلىكىدە .
پەرھاتنىڭ دۆتلكى   ئۆزىگىمۇ بىركىشلىك  چېكىنىش يولى قالدۇرماي ، ھەممىنى ئىنكار قىلىپ ،ئوبدان  ئوبدان دوسىتلىېرنى رەنجىتىپ ، ئوچۇقىنى دىگەندە  مۇناسۋەتكە دىققەت قىلماي ،گېپىم بار دەپ دەۋىرىپ ، باشقىلارنىڭ كۆڭلىنى چىگىپ  ئۇيغۇر مەتبۇئاتلىرنى ئاساسى جەھەتتىن قولدىن بىرىپ قويغانلىقىدا .  كىيىنكى كۈنلەردە تارىم ژورنىلى ۋە قىزىلسۇ  ژورنىلدىن ئايىرلىپ قالسا ئۇيغۇر مەتبۇئاتلىرىدىن ئاساسى جەھەتتىن ئايرلىپ قالغان بولىدۇ .
بىز بولساق بۇ ئىككسىنىڭ شەخسى زىدىيتى ئۈچۈن چاپان سېلىپ يۈرگەنلەر بىز . شۇڭا تەكلىپ مەسلنى ئۇلار ئۆزلىرى ھەل قىلسۇن . ھەل قىلالمىسا كۈنلەردىن بىر كۈنى ئۇنى ھەل قىلدىغان ئىگىسى بار . بىز ئۆزىمىزنى ئاۋارە قىلمايلى .ھىچقانداق پايدسى يوق . ئاخىرى چىقمايدىغان ئىش بۇ .

Quote:

بۇ مەزمون 45 - قەۋەتتىكى koltigen نىڭ 2008-03-19 16:48 دە يوللىغان يازمىسى“”:
بۇنداق تەپەككۇر ئاتىزىمچىلار ۋە غەيرى مۇسۇلمانلارنىڭ ئىسلام تارىخىغا بەرگەن شەرىھى .ئىسلام دىنى ئەزەلى مەۋجۇت دىن،ئادەم ئەلەيھىسسالامدىن تارتىپ  مۇھەممەد ئەلەيھىسالامغىچە بولغان ئارىلىقتا پەقەت ئىبادەت شەكلىدە ئوخشاش ماسلىق بولىشى مۇمكىن،لىكىن اللاھنىڭ بىرلىگىگە بولغان ئىتىقات ئەزەلى ئۆزگەرمىگەن (ھەممىدىن توغرۇسىنى بىلگۈچى ئۇلۇغ اللاھدۇر)
===========================
مۇستەبىت تورداش.سىز دىگەندەك ئىسلام دېننى ئەزەلدىن مەۋجۇت بولغان بولسا،ئۇنداقتا پەرھات تۇرسۇن رومانىدا مىسال ئالغان 1420 دىگەن سان ھىچنىمىنى بىلدۈرمىگىدەكقۇ.ئىسلام دىننى مازاق قىلدى دەپ 1420 دىگەن ساننى مىسال  ئېلىپ بىرنىمىلەرنى دىگەن ئىدىغۇ بىرقىسىم تورداشلار.

1420 دىگەن ساننى تىخى ھىچكىم ،مەيلى يالقۇن روزى بولسۇن ياكى باشقىلار بولسۇن ئىسلام دىنى پەيدا بولغان ۋاقىت دىمىدى ،  بۇ ساننى پەقەت پەيغەمبىرىمىز مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ ( ئىھ اللاھ ھەممىمىزنى قىيامەت كۈنى پەيغەمبىرىمىزنىڭ شاپائىتىگە مۇيەسسەر قىلغايسەن!) تۇغۇلغان ۋاختىغا باغلاپ چۈشەندۈرىۋاتىدۇ .

بەزەنلەر يالقۇن روزى < شەيتان قىسسىسى > ناملىق روماننى قەيەردىن ئوقۇپتىكەن ، تېخى خەنزۇچىغىمۇ تەرجىمە قىلىنمىغان تۇرسا  ئۇ ئىنگىلىز تىلىنى پىششىق بىلەمدىكەن يە ، دىگەندەك ئاساسسىز پىكىرلەرنى ئوتتۇرىغا قويىۋاتىدۇ . يالقۇن روزى تېخى ھىچىقانداق يازمىسىدا مەن ئۇ روماننى ئوقىغان دىگەن يىرى يوق . يالقۇن روزى < تەكلىماكاندىكى ئالتۇن كولدۇرما > دىگەن كىتاۋىنىڭ 160- بىتىدە < جاۋجىگۇاڭ ئەپەندىنىڭ يىزىشىچە  شەيتان قىسسىسى ناملىق بۇ كىتاپنىڭ خىلى كۆپ يىرىدە ..............> دىيىش ئارقلىق  ئۇ كىتاپنىڭ مەزمۇنىدىن پەقەت جاۋجىگۇاڭ ئەپەندىنىڭ يازمىسى ئارقىلىق ۋاقىپلانغانلىقىنى ئەسكەرىتكەن .

ئۇيغۇر ئىنتىرنىت دۇنياسى ئېچىلغان 9 يىلدىن كۆپرەك ۋاقىت بولدى. مۇشۇ جەرياندا بىر قانچە خىل تور نامىنى ئىشلىتىپ كېلىۋاتقان بولساممۇ، بۇلاردىن ئەڭ ياقتۇرىدىغان تور نامىممۇ بىر قانچە خالاس. ( ئىھتىمال باشقىلاردىمۇ شۇنداق ئادەت بولۇشى مۇمكىن ) مۇندىن 4 يىل مۇقەددەم تورداشلار ئارىسىدا « شەيتان، دەلدۈش، دەلتە، ساراڭ، گالۋاڭ، خامۇش، گومۇش، تۇل خوتۇن، ئىزىتقۇ، قەلەندەر .... » دېگەندەك بىنورمال ھالەتنى ئىپادىلەيدىغان تور نامىلىرىنى قوللىنىش ئادەتكە ئايلانغانىدى. ئۆزۈمنىڭ ئويىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، مەۋھۇم دۇنيادا پىكىر قىلىۋاتقان، ئەسەر -ماقالە يوللاۋاتقان تورداشلار بىر خىل ئىنتىلىش، بۆسۈپ ئۆتۈش، مەلۇم خىل پىسخىك ھالەت ۋە رېئالنى ئەھۋالدىن  بىشارەت بېرىشنى  چىقىش قىلغاندەك قىلاتتى. مانا مۇشۇنداق بىنورمال ئەمما رېئالنى مەۋجۇت بولىۋاتقان ھالىتىمىزنى ئىپادىلىگۈچى تور نامىلىرىدا بېرىلىۋاتقان مۇھاكىمە، ئىپادىلىنىۋاتقان مەزمۇنلار ئۆز دەۋرىدە خىلى چوڭقۇر پىكىرنى ئىپادە قىلغان. بۇ ناملاردا پىكىر قىلغۇچىلارنىڭ تەپەككۇر يولىنىشى، سۆز ئىشلىتىش ئادىتىدىن ئۇلارنىڭ كىملىكىنى بىلگىلى بولمىغان تەقدىردىمۇ ھېچكىم شۇ تور نامىدىكى تورداشقا شۇنداق ھۆكۈم چىقارمىغانىدى. شۇ سەۋەبلىك پىقىرمۇ « گالۋاڭ » دېگەن تور نېمىنى ئىشلەتكەن بولساممۇ ، گالۋاڭ ئاتالمىغانىدىم. يەنە شۇنىڭغا ئىشىنىمەن، چايخانا ۋە مۇنبەر ئىشتىراكچىلىرى بولغان ئېزىز قىرىنداشلار  تور نامىغا قاراپ ئۆزگىلەرگە شۇنداق «ھۆكۈم » چىقارمايدۇ.
_______________
مەن ئۆزۈمنى « ئوبزۇرچى » ئەمەس دېيەلمەيمەن. چۈنكى مەنمۇ ئەدەبىي ئەسەرلەردىن زوق ئالغۇچى بولۇش سۈپىتىم بىلەن، ئەدەبىي ئەسەرلەرنى ئۆزلۈك چۈشەنچەم بويىچە باھالاش ئىقتىدارىغا ئىگە ئەدەبىيات ساھىبى. دېمەك، ئەدەبىي ئىجادىيەت بىلەن ئەدىب، تۇرمۇش بىلەن رېئاللىق، رېئاللىق بىلەن ئەدىب، پېرسۇناژ  بىلەن ئەدىب ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتلەرنى توغرا چۈشىنىپ، ئەسەر ئىددىيىسىنى تەھلىل قىلىش ئىمكانىيتىگە ئىگە بولغان «گالۋاڭ» . مۇشۇ نۇقتىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، مەن كەڭ ئۇيغۇر جەمئىيتىدىكى پىكىر قىلىشقا ئادەتلەنگەن، پىكىر قىلىش ئارقىلىق يېڭى يول ئىزلەشنى، مەسىلىلەرگە ئادىل ، توغرا باھا بېرىشكە تىرىشىۋاتقان قېرىنداشلىرىم بىلەن ئوخشاش، دەپ ، قارايمەن. خۇددى شۇنىڭغا ئوخشاش يازغۇچىنىڭ تۇرمۇشنى كۈزىتىش ھەم چۈشىنىش نۇقتىسى ئوخشىمايلا  قالماستىن، ئەسەردە ياراتقان پېرسۇناژلىرىمۇ رەڭدرا بولىدۇ.  يازغۇچىنىڭ بەدئىي توقۇلما ئاساسىدا ياراتقان ئىجادبىي پېرسۇناژى  بولسۇن، ۋە ياكى سەلبىي پېرسۇناژ بولسۇن ئاپتورنىڭ ئۆزى دەپ ھۆكۈم چىقىرىش، بىمەنىلىكتۇر.
ھەر قانداق بەدئىي ئەسەر مەلۇم  ئىجتىمائىي تۇرمۇشنىڭ سەنئەتكار مېڭىسىدىكى ئىنكاسىنىڭ مەھسۇلىدىن ئىبارەت. ئەدەبىي ئەسەرلەردە تەسۋىرلەنگەن تۇرمۇش ھامان رېئال تۇرمۇشتىن بىر ھەتتاكى بىر قانچە بالداق ئۈستۈن تۇرىدۇ. ئەسەر مەيلى قايسى خىل ئېقىم ۋە ئىزملاردا يېزىلمىسۇن مەلۇم نۇقتىدىن ئەينى دەۋر كىشىلىرىنىڭ ھايات-تەقدىرىنى ئەكىس ئەتتۈرۈش بىلەن، مەلۇن دەرىجىدىكى غايىۋى ئىنتىلىشنىمۇ ئەكىس ئەتتۈرىدۇ. يەنە بىر جەھەتتىن ئېلىپ ئېيتقاندا، ئەدەبىي ئەسەر رېئاللىقتىكى بارلىق ئىلغارلىق، گۈزەللىك، توغىرلىق ... شۇنداقلا « ئاتالمىش » توغرا تەرەپنىلا ئەكىس ئەتتۈرۈشنى، ئىجابىي پېرسۇناژ، غايەت زور كۈچ - قۇدرەت ۋە جاسارەتكە ئىگە پەلۋانلارنى مەدھىيلەيدىغان، ئۇلارنىڭ گۈزەل تەرەپلىرىنى، ئوڭۇشلۇق راۋاج ئەتكەن ھايات مۇساپىسى، سەمىرىلىك ئۇتۇقلىرىنى بايان قىلىدىغان... غەلبىگە تەنتەنە ئوقۇيدىغان، ئالقىش-چاۋاكلارنى ياڭرىتىدىغان سەھنىسىلا ئەمەس، ئەدەبىيات جۈملىدىن ئەدەبىي ئەسەر رەڭگارەڭ تۇرمۇشنى ئوخشىمىغان نۇقتىدىن كۈزىتىپ، ئوخشىمىغان قاتلام بويىچە، ھەر خىل ھەمدە سەر خىل پېرسۇناژلار - بەدئىي ئوبراز ۋە تىپلار جۈملىسىدە ئەكىس ئەتتۈرۈپ ، كىشىلەرگە ئۆزلىرى ياشاۋاتقان رېئاللىقنى تونۇشقا يېتەكلىسە، كېيىنكىلەرگە بولسا ئىلگىركىلەرنىڭ ھايات-تۇرمۇش مەنزىلى، تەقدىر-قىسمەت كارتىنىلىرىنى تونۇتۇش-بىلدۇرۇش ئارقىلىق كىشىلەرگە ئىستىتىك زوق بېرىش بىلەن بىرگە، بەلگىلىك قىممەتنى ھېس قىلىشقا يېتەكلەش جەھەتتىمۇ زور رول ئوينايدۇ. ئوبزۇرچىنىڭ ۋەزىپىسى ھەرگىزمۇ نېمىنىڭ خاتا، ساختا، رەزىللىكىنى كۆرسىتىشلا ئەمەس، بەلكى نېمىنىڭ گۈزەل، نېمىنىڭ توغىرلىقىنى مۇئەييەنلەشتۈرۈش ئارقىلىق ئەدەبىيات نەزەرىيسىنىڭ تەرەققىياتىغا تۈرتكە بولۇش بىلەن بىرگە، ئەدەبىي ئەسەرلەرنىڭ سۈپىتىنى يۇقىرى كۆتۈرۈش ئۈچۈن پىشاڭ، ياش يازغۇچى-سەنئەتكارلارنىڭ ئىجادىيەتتە پىشىپ يېتىلىشى ئۈچۈن يېتەكچى بولۇشى كېرەك. ئەدەبىي ئوبزۇرچىلىق ساھەسىدە پەقەت خاسلىقنى قەدىرلەيدىغان، يېڭىلىق يارىتىش روھىغا باي بولغان ئوبۇرچىلا ئۆزىنىڭ رولىنى جارى قىلدۇرۇپ، بىر دەۋر جۈملىدىن، بىر مىللەت ئەدەبىياتىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش ئارقىلىق ئومۇمنىڭ سەۋىيىسىنى يۇقىرى كۆتۈرۈشكە بولىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن ئوبزۇرچىنى «ئوبزۇرچى» قىلىپ تونۇتقىنى دەل ئەدىبلەرنىڭ ئەسىرىدۇر. ئەسەرگە بېرىلگەن باھانىڭ قانداق بولۇشى بىردە يازغۇچىنىڭ ئىجادىيىتى، ئىناۋىتى ۋە ئەدەبىياتقا بولغان تەسىرىگە بېرىپ تاقالسا، يەنە بىر تەرەپتىن ئوبۇرچىنىڭ ئۆزىگىمۇ بېرىپ تاقىلىدۇ. مۇشۇ نۇقتىنى ياخشى بىلگەن يالقۇن ۋە پەرھات ئۇيغۇر ئەدەبىيات مۇنازىرە مۇنبىرىدە بۈگۈنگە قەدەر مۇنازىرلىشىپ كەلدى. ئەگەر يالقۇن ئوبزۇرچىدا بولۇشقا تېگىشلىك مەسئۇلىيەت، ئەخلاق ۋە ئىقتىدارنىڭ مۇناسىۋىتىنى ئورگانىك ھالدا بىرلەشتۈرۈپ، ئەسەرگە ئۆزى ئېيتقاندەك «ئادىل» باھا بەرگۈچى قازى بولالىغان بولسا ئىدى، ئۇ يەڭگىللىك بىلەن ئەسەر پېرسۇناژى بىلەن ئاپتورنى « بىر ئادەم» قىلىپ باھامۇ بەرمىگەن ئەسەردىكى تاھىر بىلەن پەرھات دەپ جار سالمىغان بولاتتى. ھەيران قالارلىق تەرىپى شۇكى، مەيلى ئىنسانىيەت مەيلى ئېغىز ئەدەبىياتى دەۋرىدە بولسۇن ۋە ياكى يازما ئەدەبىيات دەۋرىگە قەدەم قويغاندىن بىرى بولمىسۇن، رېئال تۇرمۇشنى مەنبە قىلىپ، بەدئىي ئومۇملاتۇرۇش ئارقىلىق ئوتتۇرغا چىقىرىلغان ئەدەبىي ئەسەرلەردىكى تۇرمۇشنى ۋە ئەسەردىكى پېرسۇناژنى تېخى ئاپتور ئۆزىنىڭ تۇرمۇشىنى يازغان ۋە ياكى ئەسەردىكى پېرسۇناژ  ئاپتورنىڭ ئۆزى شۇ دەپ باھامۇ بېرىلگىنى يوق. دېمەك يالقۇن ئىنسانىيەتنىڭ ئەدەبىي ھاياتىدا - ئوبزورچىلىق سەھىپىسىدە «ھەقىقىي قەھرىمان»دا بولۇشقا مۇناسىپ ھۆكۈمنى چىقارغىنى بىلەن ئۇيغۇر ئەدەبىيات مۇنبىردىدە «تالانت» ئىگىسىگە ئايلىنىپلا قالماي، ئۇيغۇر ئىدىلوگىيىسىدە توقۇناقنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، جۇغراپىيلىك ئورۇندىن ئانا دەريانىڭ قىرغاقلىرىنى ماكان قىلىپ ياشاپ كېلىۋاتقان قېرىنداشلارنى ئاجايىپ« ماھارەت» بىلەن مەنىۋىي قىرغاققا ئايرىپ چىقتى. يەنە بىر سەزگۈر نۇقتىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، يالقۇن ئۆزى ئىسلامنىڭ ئەقىدە-ئىھكاملىرىنى چىن مەنىسىدىن چۈشىنىپ، ھەم ئىسلام ئەقىدىلىرىگە ئەمەل قىلىپ پەرھاتقان باھا بەرگەن بولسا، ھەمىمىز ھېس قىلغاندەك اللاھ قا شىرىك كەلتۈردىغان يولنى تۇتمىغان بولاتتى. مەن ۋە باشقا كىشىلەرنىڭ ئۇزۇندىن بىرى پىكىر بايان قىلماسلىقى مۇنداق ئىككى نۇقتىدىن بولسا كېرەك. بىرسى يۇقارقى ئىككى تەرەپنى چۈشىنىپ يەتكىنى ئۈچۈن ئۇيغۇر زىيالىلىرى جۈملىدىن كەڭ ئاۋامنى مۇنداق يەڭگىللىك بىلەن چىقىرىلغان بىمەنە « ھۆكۈم» گە قايىل بولمايدۇ، دەپ قارىغان. يەنە بىر جەھەتتىن، پەرھاتنىڭ ئۆز ئىقتىدارى ھەم ئىمانى بىلەن ئۆزىنى ئاقلىيالايدۇ، دىلداش قىرىنداشلىرىنى قايىل قىلالايدۇ، دەپ قارىغان بولۇشى مۇمكىن. ئۈچىنچى خىل ئىھتىماللىقنى مەن پەرەز قىلمايمەن،  مەمتىمىن ئەلا ئەپەندى ئوتتۇرغا قويغاندەك بولۇشىنى مەزكۈر ئىشنىڭ باشلىنىش، راۋاجلىنىش، قايتىدىن باش كۆتۈرۈش، يۇقىرى پەللىگە چىقىش جەريانلىرىغا يېقىندىن كۆڭۈل بۆلگەن ، ئەمەلىي ئەھۋالدىن تولۇق خەۋىرى بولغان ئوقۇرمەن - ئىشتىراكچىلار ياخشى بىلىدۇ. بۇ تەرىپى كۆپلىگەن تورداشلارغا قاراڭغۇ بولغىنىدەك، ماڭىمۇ قاراڭغۇ. تولىمۇ ئەپسۇس، مەزكۈر ماجرانىڭ داۋام ئەتكىنىگە سەككىز يىل بولدى. سەككىز يىلدا ياپۇنغا قارشى ئۇرۇش غەلبە قىلدى، لېكىن بۇ توقۇنۇش يېڭى مەسىلىدەك جىددىي توقۇنۇش نۇقتىسىغا قايتىدىن قەدەم قويدى.
يالقۇننىڭ روماندىكى سىرلىق سان ھەققىدىكى ھېساباتنى كولتېگىن ناھايىتى ياخشى شەرھىيلەپتۇ. بۇنىڭدا يەنە تالاش تارتىش قىلىشنىڭ ھاجىتى يوق. لېكىن ئەقلىيلىك نۇقتىسىدىن شۇنى سوئال تەرىقىسىدە ئوتتۇرغا قويغۇم كېلىپ قالدى. ئويلۇشۇپ كۆرۈشۈڭلارنى تەۋسىيە قىلىمەن.
1. سىرلىق سان «1420» نى نۇقۇل مۇھەممەد ئەلەيكىسالامنىڭ تۇغۇلغان يىلى دەپلا قارىۋىلىپ، بۇ ساننى قارىغۇلارچە پەغەمبىرىمىز بىلەنلا باغلاشنىڭ تۈپكى مەقسىدى يالقۇن چىقارغان ھۆكۈمدە ئىپادىلەنگەندەكمىدۇ؟
2. بۇ سىرلىق سان مۇھەممەد ئەلەيكىسالامنىڭ تۇغۇلغان يىلى بولسا، ھالا بۈگۈنكىدەك مۇھەممەد ئەلەيكىسالامنىڭ مەۋلۇد كۈنىدە بىز قىلىۋاتقان اللاھ قا شىرىك كەلتۈرۈشلەرنى نېمە دەپ چۈشىنىش كېرەك؟
3. كولتېگىننىڭ ھېسابى بويىچە ئېلىپ ئېيتقاندا يىل پەرقى كېلىپ چىقتى، يىل پەرقى ئەمەس سائەت ، كۈن پەرقىمۇ خىلى كۆپ نەرسىنىڭ ئوخشىماسلىقىنى ئىپادىلەيدۇ. يەنە كېلىپ 1420 - يىلى 365 كۈندىن تەشكىل تاپقان. مۇشۇنچە ئۇزۇن مۇساپىنى شۇنداق يەڭگىللىك بىلەن بىر ھۆكمنىڭ ئاساسىي قىلىش ئاقىلانىلىقمۇ ؟
4. باشقا سان سېفىرلارنى نېچۈن مۇشۇ بىر ھۆكۈمنىڭ قۇيرۇقى قىلىپ پىكىر قىلىش نۇقتىسىنى ئۆزگەرتىپ بېقىشنى خالىمايمىز؟ ئەگەر يالقۇن مۇشۇ سانلاردىن بىرە چاتاق چىقىرىشنى ئويلاشمىغان بولسا، بىر مەھەلىدە قىقاس-چۇقانلارنى چىقىرىپ، بىر دەريانىڭ (كۆلنىڭ ) سۈيىنى دېگۈدەك ئېچىپ چوڭ بولغان ئەسلىدىنلا ئەمەس، نەسلىدىنمۇ، قىياپىتىدىنلا ئەمەس، قەلبىدىن بىلىشىدىغان بۇلار ئەمدىلىكتە مۇشۇنداق ھالاكەت كېلىپ قالىدۇ؟
5. بىر ئادەمنىڭ ئۆز خاتالىقىنى ئېتىراپ قىلىشى چۇنچە قىيىنمۇ؟ بۇ مەسىلىدە كىمنىڭ ئۆتكۈزگەن سەۋەنلىكى ئېغىر؟ ئەگەر شۇ سەۋەنلىك بىلەن ئۇقۇشماسلىقلا ئەمەس، مانا مۇشۇنداق كېلىشتۈرۈش ئۇ ياقتا تۇرسۇن يۇغۇشتۇرغىلى بولمايدىغان زىددىيەت كېلىپ چىقسا، چوقۇم بىرسىنى ئۇجۇقتۇرۇش كېرەكمۇ؟ئەجىبا بىزنى ئەپۇچانلىق، كەڭ قورساقلىق ، ئۆزئارا يارىدەم دەيدىغان پەزىلەتلەر  تاشلاپ كەتتىمۇ ؟ نېمە ئۈچۈن مەيلى پەرھات بولسۇن، ۋە ياكى يالقۇن بولسۇن يۈرەكنى يۈرەككە يېقىپ چۈشىنىش ھاسىل قىلمايدۇ؟ قايسى تەرەپ خاتالىقىنى ئۈستىگە ئالسا مەسىلە نورمال رەۋىشتە ھەل بولىدۇ؟ ئەجىبا ئۇلارنىڭ چۈشىنىشى ھاسىل قىلىشى يېڭىلگەنلىك ھېسابلىنامدۇ؟ بۇ يېڭىش-يېڭىلىشنى بەلگىلەش ئارقىلىق مەۋجۇتلۇققا خاتىمە بېرىدىغان تاللىنىش-شاللىنىش مەيدانىمۇ؟
قەدىرلىك تورداشلار، ئېزىز قىرىنداشلار ئەقىل ھېسياتتىن ئۈستىن تۇرۇپ كەلگىنى ئۈچۈن، مۇنازىرگە ئىشتىراك قىلىۋاتىمىز. شۇنداق ئېيتالايمەنكى، مېنىڭچە، مۇتلەق كۆپ ساندىكى قېرىنداشلىرىمىز بۇ مەسىلىدىكى مۇنازىرىنى داۋاملاشتۇرىۋىرىشنىڭ پايدىسىدىن زىينى، خۇشاللىقتىن خاپىلىقى، غەلبىسىدىن كۆرە، مەغلۇبىيىتىنىڭ كۆپلىكىنى چۈشىنىدۇ. شۇنداقلا، بۇ مەسىلىدە كىمنى« دانا»، كىمنى « پاسىق »، يەنە كىمنى « مۇسۇلمان » ، كىمنى « لەنەتتەگكۈر مۇناپىق » دەپ ھۆكۈم قىلىشقا ئاجىز ئىكەنلىكىمىزنى، بۇ ھۆكۈمنى چىقارغۇچىنىڭ مەڭگۈ بەندە ئەمەسلىكىنى بىلىمىز.
پىكىر قىلىشتىن قايتقىمىز كەلمىسە تۆۋەندىكى نۇقتىغا دىققەت قىلساڭ دېگەن ئۈمىدتىمەن:
1. ئوبزۇرچى بولۇش سەۋىيىسىدە تۇرۇپ ئەسەرگە باھا بېرەلمىسەكمۇ، ئەمما ھەمىمىزنىڭ ئەدەبىيات دەرسى ئۆگەنگەنلىكىمىز ئۈچۈن ئەسەردىن زوق ئېلىش بىلەن باھا بېرىشنىڭ ئوزۇر ھېسابلىنىدىغانلىقىنى.
2. ئوبزورنىڭ تەييار قېلىپى بولمىغان بىلەن، بەدئىيلىك ۋە ئىددىيۋىلىكتىن ئىبارەت ئۆلچەم بولۇش بىلەن بىرگە، ئەسەرگە باھا بېرىش بىلەن ئاپتورغا باھا بېرىشنى بىرلەشتۈرۋىلىشقا، ئەسەرگا باھا بېرىشنى باھانە قىلىپ ، ئاپتورنى ماختاپ كۆكتە پەرۋاز قىلدۇرىدىغان، ياكى تاياق-توقماپ بىلەن دۇمبالاشقا بولمايدىغانلىقىدەك پىرىنسىپنى ئايدىڭلاشتۇرغا ھالدا پىكىر قىلىش يولىغا كىرىشىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن.
3. ئوبزۇر تىل سەنئىتى كاتىگورىيسىگە كىرىدۇ، شۇڭا ئوبزورچى سۆز ئىشلەتكەندە ئالاھىدە دىققەت قىلىشى كېرەك، بۇنىڭ ئۈچۈن ئوبزورچى ئۆز ئانا تىلىدا يېتۈك تىرىك لوغەت بولالمىغان تەقدىردىمۇ، ئىشلەتكەن سۆز-جۈملىلىرىنىڭ ئېلىپ كېلىدىغان تەسىرىنى ياخشى ئويلىشىشى كېرەك.
4. ئوبزورچىنىڭ ئىككى قانىىتى - ئەخلاق ۋە ماھارەت. مانا مۇشۇ ئىككى قانتاتقا ئىگە ئىگە بولغان ، يېڭىلىق يارىتىش روھىغا باي، خاسلىقنى قەدىرلەيدىغان، رېئالنى مەسىلىنى - كونكىرىت ئەسەرنى باھالىغاندا ئۆلۈك  ھەتتاكى ۋاقتى ئۆتكەن بىر قىسىم ئەدەبىيات نەزەرىيە ئۆلچەملىرى بىلەن ئەمەس، يېڭىچە ئىدىيە ، يېڭىچە نەزەرىيە بىلەن باھا بېرىشىنى بىلىشى كېرەك. بۇنىڭ ئۈچۈن، ئوبزورچى نۇقۇل ئەسەر باھالاش بىلەن ئېتىزىدا ھوسۇل يىغماستىن، يېڭى نەزەرىيە دەرسخانىسىدا بىلىم ئاشۇرۇشنى ئىشقا ئاشۇرۇپ، يېڭىچە تەپەككۇر-تەھلىل ئارقىلىق ئىلمىي بولغان باھا بېرىشىكە تىرىشچانلىق كۆرسىتىشى كېرەك.
5.ئوبزورچىلىق ساھەسىدىكى ئەڭ سەزگۈر مەسىلە ئەسەرگە باھا بېرىشتىن ھالقىپ، ئاپتورغا باھا بېرىشتۇر. بولۇپمۇ ئاپتورنىڭ شەخسىيتىگە ئىجابىي ياكى سەلبىي نۇقتىدىن باھا بېرىش ئارقىلىق ئوقۇرمەنلەرنى قايمۇقتۇرۇشقا ، ئاپتورنى ۋە ياكى ئوبزورچىنىڭ مانا مۇشۇنداق ئايىغى چىقماس دەۋانىڭ  ھەقدارىغا ئايلىنىپ قىلىشتىن ساقلىنىش كېرەك.
6.پىكىر بايان قىلغاندا نوپۇزغا قاراپ جار سېلىتىش ساقلىنىش كېرەك. كىمنىڭ ئەسىرىگە كىمنىڭ باھا بېرىۋاتقانلىقىغا ئەمەس، بەلكى قانداق باھا بېرىۋاتقانلىقىغا، بەرگەن باھالىرىنىڭ ئىلمىيلىق ئاساسىدىكى توغرىلىقىغا، كۆرسەتكەن پاكىتلىرىنىڭ ھەرگىزمۇ مەلۇم مۇددىئانى چىقىش قىلىپ، كۆزلىگەن مەزىلگە قاراپ يول كېتىۋاتقانلىقىنى ، چۈشەندۈرۈش ھەم ئتىرازلار قوينىدا مەردانە قەد كۆتۈرۈپ، قالايمىقانلىچىلىق كەلتۈرۋاتسىمۇ، ئىرادىسىنىڭ مۇستەھكەملىكىنى ئىپادىلەيدىغان تەنھەركەتچىدەك يۈرگىرىۋىرىشىنىڭ ئاخىرىقى پەللىسىنىڭ قاياقتا ئىكەنلىكىنىمۇ ئويلۇشۇپ كۆرۈشىنى تەۋسىيە قىلىمەن.