(داۋامى)

ئەمدى مەن يالقۇننىڭ پەرھاتنى «كاپىر» غا چىقىرىشىدىكى ئەنگۈشتەر سان 1420 توغرىسىدا قىسقىچە توختىلىپ ئۆتىمەن. ئەسلى قوليازمىدا بۇ سان يىگىرمە خانىدىن كۆپرەك بىر سان ئىدى. مەن تەھرىرلەش جەريانىدا باشتا پەرھات يېزىپ قويغان ئۇ سانغا تەگمىگەنىدىم. كېيىن روماننىڭ ئاخىرقى نۇسخىسىنى كۆرۈۋاتقىچە بۇ ساننىڭ قۇردىن ئېشىپ قېلىپ يېرىمىنىڭ ئىككىنچى قۇرغا چۈشۈپ قالغانلىقىنى بايقىدىم. بۇنداق بولغاندا، بەت سەت كۆرىنىپ قالاتتى. دەل شۇ ۋاقىتتا پەرھات مېنى يوقلاپ ئىشخانامغا كىرىپ كەلدى. ئۇ ۋاقىتتا ئىشخانىدا مەندىن باشقا يەنە بىرەيلەنمۇ بار ئىدى (لېكىن ئۇنىڭ زادى كىملىكىنى ھازىر ئەسلىيەلمىدىم). مەن پەرھاتقا تەھرىرلىك ئورىگىنالىنى كۆرسىتىپ تۇرۇپ، بۇددا دىنىدىكى پالچى ئايال ئېيتقان ساننىڭ بەكلا ئۇزۇن بولۇپ كەتكەنلىكتىن  قۇردىن چۈشۈپ قېلىۋاتقانلىقىنى، شۇڭا ئۇنى قىسقارتىپ ئېلىش كېرەكلىكىنى ئېيتتىم. پەرھات ئەسلىدىكى ساننى ناھايىتى تەبىئىي ھالدا 1420 گە ئۆزگەرتتى. شۇنىڭ بىلەن كىتاب شۇ بويىچە نەشر قىلىندى.
ئەگەر پەرھاتنىڭ نىيىتى مۇھەممەت ئەلەيھىسسسالامغا ھاقارەت قىلىش بولغان بولسا ئۇ 1420 نى  تۇيدۇرماستىن ئەسىرىگە ئاللىبۇرۇن كىرگۈزۈپ بولغان بولاتتى. ئۇ پەقەت مېنىڭ دەۋىتىم بىلەنلا ئۇ ساننى ئۆزگەرتتى. ئۆزگەرتكەندىمۇ شۇ قەدەر تەبىئىي بىر شەكىلدە ئۆزگەرتتى. ئۇنىڭ ئۈستىگە بۇ ساننى دەۋاتقىنى يات دىندىكى بىر پالچى بولۇپ، ئۇ ئەسەر پېرسوناژى تاھىرنىڭ تەقدىرىگە پال سېلىۋاتقاندا ئۇ ساننى ئېيتىدۇ. ئەسەرنىڭ مەيلى ئالدىدا مەيلى ئارقىسىدا ئىسلام دىنىغا ئالاقىدار ھېچقانداق بىر مەلۇمات يوق. بۇلارنىڭ ھەممىسى پېرسوناژلار ئوتتۇرىسىدىكى دىئالوگ سۈپىتىدە بېرىلگەن ۋە ئۇلارغا تەۋە ئۇچۇرلار بولۇپ پەرھاتنىڭ ئۆزىنىڭ قارىشىغا ھەرگىز ۋەكىللىك قىلالمايدۇ. ئەگەر يالقۇن دېگەندەك سەلبىي پېرسوناژلارنىڭ ھەممىسى ئاپتورنىڭ ئۆزى بولىدىغان بولسا، دۇنيا ئەدەبىياتى ئاللبۇرۇن زاۋاللىققا يۈزلەنگەن بولاتتى. چۈنكى ئۇنداق ئەھۋالدا ھېچقانداق بىر يازغۇچى دادىللىق بىلەن ئۆزىنىڭ قارىشىنى «ئەكس ئەتتۈرىدىغان» سەلبىي پېرسوناژلارنى يارىتىپ، ئۆزىگە «بالا تېپىۋېلىش» نى خالىمىغان بولاتتى. دوستويېۋىسكى ئۆزىنىڭ «جىنايەت ۋە جازا» رومانىنى يېزىپ ئادالەتسىز جەمئىيەتتىن قاتىللىق قىلىش ئارقىلىق ئۆچ ئالماقچى بولغان راسكولنكوفنى يارىتىپ، قاتىللىق خاھىشى بار خەتەرلىك يازغۇچى دېگەن ئاتاققا قېلىشنى خالىمىغان بولاتتى. ئەگەر يازغۇچى بىلەن سەلبىي پېرسوناژ بىر بولىدىغان بولسا، ئىجابىي پېرسوناژلارنى قانداق قىلىش كېرەك؟ يازغۇچى بىرلا ۋاقىتتا ھەم ئىجابىي ھەم سەلبىي پېرسوناژلار بىلەن بىر مەۋقەدە بولۇشى كېرەكمۇ؟ بۇنداق بولغاندا، يازغۇچىلارنىڭ ھەممىسى ئېغىر روھىي بۆلىنىش كېسەللىكىگە گىرىپتار بولغان بىمار بولغاچقا ئەسەرلىرىدە ئىجابىي ۋە سەلبىي پېرسوناژلارنى تەڭلا يارىتىشقا مەجبۇر بولغان دېگەن  بىمەنە ھۆكۈم كېلىپ چىقمامدۇ؟!
«ئۆلۈۋېلىش سەنئىتى» دىكى تاھىرنىڭ تراگېدىيىسى ئۇنىڭ ئۆزىنى ھېچقانداق قىممەت بىلەن باغلىيالماي، ئەڭ ئاخىرىدا نىھىلىزم ئىچىدە ۋەيران بولۇشنىڭ يازمىسىدۇر. ئۇنىڭ قەلبىدە پانىيلىقتىن ۋە ماددىلىقتىن تاشقىرى تۇرىدىغان ھالقىما قىممەت قاراشلىرى ئۆلگەن بولغاچقا ئۇ باشتىن ئاخىرى ھاياتقا چۈشكۈن ۋە نىھىلىستىك قاراش بىلەن قارايدۇ. ئۇنىڭ ئۈچۈن ھېچقانداق قىممەت، مەيلى ئۇ ئەخلاقىي قىممەت، دىنىي قىممەت ۋە ياكى ئىجتىمائىي قىممەت بولسۇن، ئالاھىدە ئورۇنغا ئىگە بولمىغاچقا، ئۇنىڭ ئۈچۈن بىر ئەقلىي جەمئىيەتنىڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرىشىدىكى ئەڭ ماھيەتلىك دۇئالىستىك (ئىككىلىك) قارىمۇ قارشىلىق بولغان مۇقەددەسلىك بىلەن پەسلىكنىڭ پەرقى تامامەن يوقالغان. ئۇنىڭ ئۈچۈن ھەرقانداق بىر قىممەت بىلەن يەنە بىر قىممەتنىڭ ئوتتۇرىسىدا ماھىيەتلىك پەرق  يوق، شۇڭا ئۇلارنى بىر بىرى بىلەن خالىغانچە ئالماشتۇرغىلى بولىدۇ. مانا بۇ نىھىلىزملىق پەلسەپىۋى قاراشنىڭ تۈپكى ئالاھىدىلىكىدۇر. تاھىر ئۈچۈن ھەر بىر جەمئىيەتنى تۇتۇپ تۇرىدىغان تۈپكى ئەخلاقىي قارىمۇ- قارشىلىقلار يەنى شۇ جەمئىيەت پۈتۈن كۈچى بىلەن پەرقلەندۈرۈپ تۇرۇشى كېرەك بولغان ياخشىلىق بىلەن رەزىللىك ئوتتۇرىسىدىكى پەرقلەر ئاللىبۇرۇن يوقالغاچقا، ئۇنىڭ ئۈچۈن پاك بىر قىزنى سۆيۈش بىلەن پاھىشەنى ياخشى كۆرۈپ قېلىشنىڭ ھېچقانداق پەرقى يوق. قىممەت قارىشىنىڭ دەرىجىلىك سىستېمىسى بەربات بولغان مۇشۇنداق بىر ئادەمنىڭ ئۇيغۇر رېئاللىقى بىلەن ھېچقانداق ئالاقىسى يوقمۇ؟ مۇشۇنداق ئادەمنىڭ تراگېدىيىسىنى ئوتتۇرىغا چىقىرىش ئارقىلىق ئۇيغۇر رېئاللىقىدىكى نىھىلىستلارنى ئەكس ئەتتۈرۈشنىڭ قەيىرى چۈشكۈنلۈكنى بازارغا سېلىش بوپ قالىدۇ؟ جەمئىيەتتىكى چۈشكۈنلۈكنى ئىپادىلەشكە بار كۈچى بىلەن توسقۇنلۇق قىلىش ھەم ئۇنى ئەيىبلەش ھەقىقىي بىر بىنورمال چۈشكۈنلۈكنىڭ ئىپادىسى بولامدۇ ياكى نۇرغۇن ئۇيغۇرلار بېشىدىن ئۆتكۈزىۋاتقان ۋە كەلگۈسىدە تېخىمۇ بېشىدىن ئۆتكۈزىشى مۇمكىن بولغان چۈشكۈنلۈكنى ئەدەبىيات ۋاسىتىسى ئارقىلىق ئىپادىلەش چۈشكۈنلۈك بولامدۇ؟ ئەگەر پەرھات تاھىر قىياپىتىگە كىرىۋېلىپ چۈشكۈنلۈكنى كەڭ تەرغىپ قىلىش ئارقىلىق ياشلارنى زەھەرلىمەكچى بولغان بولسا، يەنە شۇ ئوخشاش پەرھاتنىڭ ھاياتنى قىزغىن سۆيىدىغان پەرىدە ئوبرازى ئارقىلىق ھاياتنىڭ ئوپتىمىستىك تەرىپىنى «تەرغىپ» قىلىۋاتقانلىقىنى قانداق چۈشىنىش كېرەك؟ بۇنداق بولغاندا پەرھات بىرلا ۋاقىتتا ھەم ئوپتىمىست ھەم پېسسىمست بوپ قالمامدۇ؟ بۇ ئۇچىغا چىققان بىمەنىلىك بولماي نېمە؟! پەرھاتنى تاھىر بىلەن باغلىيالىغان يالقۇن نېمىشقا ئۇنى يەنە بىرلا ۋاقىتتا ئوخشاش تەنقىدچىلىك مېتودىدا — ئەگەر بۇنى تەنقىدچىلىك مېتودى دېيىش توغرا كەلسە — پەرىدەگە باغلىمايدۇ؟ ئەگەر پەرھاتنى تاھىرنىڭ سەۋەبىدىن ئەخلاقسىزلىقنى تەرغىپ قىلدى دېيىشكە توغرا كەلسە، نېمىشقا پەرھات پەرىدە ئارقىلىق ئوتتۇرىغا چىقىرىۋاتقان ئەخلاقىي قىممەتلەر يالقۇننىڭ نەزىرىنىڭ سىرتىدا قالىدۇ؟ ھاياتىدا ئەدەبىي ئەسەرلەرنى كونىراپ ئەبجىقى چىقىپ كەتكەن 19- ئەسىردىكى تەنقىدىي رېئالىزىمچە ئۇسۇلدا تەھلىل قىلىشنىڭ ئۇ تەرىپىگە ئۆتۈپ باقمىغان يالقۇندىن ئىبارەت بۇ «يېتۈك» ئەدەبىي تەنقىدچى نېمىشقا ئۆزى ئېتىقاد قىلىدىغان ئىجابىي- سەلبىي پېرسوناجلار تىپى بويىچى پىكىر قىلىپ، ھەر ئىككى تەرەپكە ئوخشاش ئېتىۋار بەرمەي، بىر تەرەپلىمە ھالدا تاھىردىن ئىبارەت «سەلبىي» پېرسوناژنى پەرھاتنىڭ ئۆزى دەپ قارىۋالىدۇ ۋە شۇ ئارقىلىق پەرھاتنى قەستەن تاھىردەك سەلبىي «ئادەم» قىلىپ يوقىتىۋېتىش سۇيىقەستىدە بولىدۇ؟ ئۇنىڭ ئۈستىگە تاھىر ئېتىقادسىزلىقى سەۋەبىدىن روھى ئېغىر دەرىجىدە كاردىن چىققان بىر ئادەم — ئۇنىڭ رېئاللىق بىلەن چىقىشالماسلىقى، ئېغىر خام خىيالچى ئىكەنلىكى ۋە ئەڭ ئاخىرىدا ئۆلۈۋېلىش ئىستىكىنىڭ ئىسكەنجىسىدە تىپىرلاپ قېلىشى ئۇشبۇ نۇقتىنى دەلىللەيدۇ. ئۇ ئۆزىنىڭ بىنورمال پسىىخىكىسى تەرىپىدىن بۇرمىلانغان قۇپقۇرۇق رېئاللىقىغا مەنە ئاتا قىلغانسېرى قۇپقۇرۇقلۇققا تېخىمۇ پېتىپ كېتىدۇ. ئۇ ھالقىما قىممەتنىڭ يوقىلىشى سەۋەبىدىن چۆلدەرىگەن روھىيىتىگە ئۆزىنىڭ بىنورمال روھىيىتى چىقىش قىلغان يەنە بىر خىل ھالقىمىلىق ئارقىلىق مەنە ئاتا قىلماقچى بولىدۇ، يەنە شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا دەل ئاشۇ ئۇرۇنۇشلىرىنى ئوخشاش ئۇسۇل بويىچە ئىنكار قىلىدۇ. چۈنكى ئۇنىڭ ھالقىمىلىقى ئۇنىڭ ئۆزىنىڭ گۇمران بولىۋاتقان ۋە قۇپقۇرۇقلىشىۋاتقان سۇبيېكتى بولۇپ، ھەقىقىي ھالقىمىلىق ئالاھىدىلىكىگە ئىگە بولالمايدۇ. ئۇنىڭدىن كۆرىدىغىنىمىز ئېتىقادسىزلىق سەۋەبىدىن روھى ۋەيران بولغان ئادەمنىڭ ئېچىنىشلىق ھاياتىدۇر. پەرھاتنىڭ بۇ ئوبراز ئارقىلىق بىزنى ئاگاھلاندۇرماقچى بولىۋاتقانلىقى دەل ھالقىما قىممەتنى ئىنكار قىلىدىغان ئادەمنىڭ تۆلەيدىغان ئېغىر بەدەللىرىدۇر. ھەقىقىي مەنىدىكى ھالقىما قىممەت ئاساسى بولماي تۇرۇپ ھېچنېمىگە قىممەت بەلگىلىگىلى بولمايدۇ، چۈنكى ھەممە نەرسىنىڭ قىممىتىنى بىر بىرىدىن پەرقلەندۈرۈش ئۈچۈن ئۇلاردىن ھالقىغان ۋە ئۆزگەرمەس قىممەت ئاساسىغا تايىنىش كېرەك. ئىسلام دىنىنىڭ ھالقىما قىممەتلىرى دەل بىزنى قۇتقۇزىدىغان ماھىيەتلىق قىممەت ئاساسىدۇر.

4

پەرھات بىلەن يالقۇن ئوتتۇرىسىدىكى تالاش تارتىش تا ھازىرغىچە قۇرىماي كەلدى. ئۇشبۇ مەسىلە يالغۇز ئۇلارنىڭ ئوتتۇرىسىدىكى زىددىيەت مەسىلىسى بولۇشتىن ئاللىبۇرۇن ھالقىپ، ئۇيغۇرلارنىڭ نۆۋەتتىكى ئىلىم ساھەسىدىكى ھەممە بەھس قىلىدىغان مەسىلە بولۇپ قالدى. بۇ مەسىلىنىڭ ئۇيغۇر زىھنىيىتىنى ئىگىلىگىنىگە سەككىز يىلدىن ئارتۇق ۋاقىت بوپ قالدى. يالقۇننى قوللىغۇچىلار بىلەن پەرھاتنى قوللىغۇچىلار ئوتتۇرىسىدىكى تالاش تارتىش ئۇيغۇر ئىلىم ساھەسىنىڭ مەركىزىي مەسىلىسىنىڭ بىرى بولۇپ قېلىشى ئۇشبۇ مەسىلىنىڭ ۋەزنىنىڭ ئېغىرلىقىنى بىلدۈرۈپلا قالماستىن، يەنە ئىنتايىن ئىنچىكە بولغان باشقا مەسىلىلەرگىمۇ چېتىلىپ كەتتى. مەسىلەن، ئەدەبىي ئىجادىيەتتە دىنىي ئاڭنى قانداق ئەكس ئەتتۈرۈش، يازغۇچى بىلەن ئۇنىڭ ئەسىرى ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەت مەسىلىسى ۋە يازغۇچى بىلەن ئۇ ياشاۋاتقان دەۋرنىڭ مۇناسىۋىتى قاتارلىقلار.
يالقۇننىڭ تەنقىدى پەرھاتقىلا ئەمەس بەلكى پۈتكۈل ئۇيغۇر جەمئىيىتىگە جۈملىدىن ئەدەبىيات ساھەسىگە ئاسانلىقچە ساقايتقىلى بولمايدىغان جاراھەتنى قالدۇرۇپ كەتتى. پۈتكۈل ئەدەبىيات ساھەسى يالقۇندىن قورقۇش پسىخىكىسىنىڭ ئىلكىگە ئۆتتى. بەزى ئەدىبلەر شۇ دەرىجىگە باردىكى، ئۇلار ئەسەر يېزىۋاتقىچە يالقۇننىڭ سۈرلۈك قىياپىتىنى كۆز ئالدىغا كەلتۈرۈپ ئەسەر يازىدىغان ۋە ھەتتا ئەسەرلىرىگە يالقۇنغا ئاڭسىز ياخشىچاق بولۇش ۋە ئۇنىڭ زاكۇن تايىقىنىڭ تېگىپ كەتمەسلىكى ئۈچۈن دىنىي مەزمۇنلارنى زورمۇ زور قېتىپ قويىدىغان ھالەتكە يەتتى. يالقۇن ئەدەبىي ئىجادىيەتنى ئۆلچەشنىڭ زاكۇن تايىقىغا ئايلاندى. ئۇنىڭ زىتلىققا تولغان ۋە ئاللىبۇرۇن ۋاقتى ئۆتكەن قاتمال ئەدەبىيات نەزىرىيىسى بىلەن يېزىلغان ئوبزورلىرى كۆپلىگەن كىتابخانلار تەرىپىدىن گۆھەردەك ئەتىۋارلاندى ۋە ئۇيغۇر ئەدەبىياتىغا باھا بېرىشنىڭ ئەڭ ئىشەنجلىك ئۆلچىمىگە ئايلاندى.
بۇ ھادىسە ئارقىلىق ئۇيغۇر جەمئىيىتى ئۆزىنىڭ نۇرغۇن غەيرىي ئەقلىيلىككە تويۇنغان ھالىتىنىمۇ ئوتتۇرىغا چىقاردى. خۇدانىڭ رولىنى ئېلىشقا ئۇرۇنۇشتەك دىنىي ئەسەبىيلىك ئارقىلىق بىراۋنى كاپىرغا چىقىرىشتەك ئىسلام دىنىغا يات بولغان قىلمىش ئىسلامنى قوغداش دەپ چۈشىنىلدى. يالقۇن ئاللاھنىڭ دىنىنى قوغداش نامى بىلەن ئوتتۇرىغا چىقتىيۇ، «مەن ئەلھەمدۇلىللاھ مۇسۇلماندۇرمەن» دەپ نالە قىلغان پەرھاتنىڭ نالىسىغا قۇلاق سالماي ئۇنى پۈتۈن كۈچى بىلەن كاپىر قىلىشقا كىرىشىپ قالدى. ئەدەبىي ئىجادىيەتتە ئەڭ ئېغىر ئېلىنىدىغان ۋە نومۇسلىق ئىش بولغان كۆچۈرمىكەشلىك ۋە باشقىلارنىڭ ئەمگىكىنى ئۆزىنىڭ قىلىۋالغۇچى باشقىلار تەرىپىدىن مۇشۇ ئەدەبىياتنىڭ يولباشچىسى دەپ قارالدى. مەشھۇرلارغا ئاساسسىز، زىددىيەتكە تولغان ۋە تولىمۇ تۆۋەن سەۋىيىدە ھۇجۇم قىلىش ئارقىلىق ئۆز نوپۇزىنى تىكلەشكە ئۇرۇنغان ئادەم ھېچنېمىدىن قورقمايدىغان «قەھرىمان» غا، ھۇجۇم ئوبيېكتلىرى بولسا ئۇنىڭ «ئىناۋىتىنىڭ» مەبلەغلىرىگە ئايلاندى. ھەممىنى بۇزۇشنىلا بىلىپ قۇرۇشنى بىلمەيدىغان بىر ئادەم ئىجادىيلىقى ئىنتايىن مول ۋە پىكرى تىرەن دەپ تەرىپلەندى. چەتئەلنىڭ ئىدىيە كۇلتۇرىغا تۈرلۈك شەكىللەر بىلەن ھۇجۇم قىلىش ئارقىلىق ئۆزىنىڭ ئۇ كۇلتۇرنى بىلمەسلىكىنى ياپماقچى بولغان ۋە شۇ ئارقىلىق ئۆزىگە ئەگىشىۋاتقان ئاشۇ نادان ئاممىنى دۇنيادا يېتىم قالدۇرماقچى بولغان ئادەم مىللەتنىڭ كەلگۈسىنىڭ ماياكى دەپ قارالدى. قۇرۇق شوئارۋازلىققا تولغان لېكىن مىللەتنىڭ كەلگۈسى توغرىلىق سىستېمىلىق بىر ئىدىيىۋى ئاساسقا ئىگە بولمىغان ھاياجان تىپىدىكى ساختا مىللەتچىلىك ھەقىقىي مىللەتچىلىك دەپ قارالدى.
يىغىپ ئېيتقاندا، ئۇشبۇ ھادىسىدىكى توقۇنۇشنىڭ تۈپكى نۇقتىسى ئۇيغۇرلارنىڭ پىكىر قىلىش ئۇسۇلىدا ئېغىر مەسىلىلەرنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى چۈشەندۈرۈپ بېرىدۇ. زىيالىيلار نۇقتىسىدىن قارىغاندا، ئۇلارنىڭ بەزىلىرىنىڭ گاڭگىراش ئىلكىدە قالغان ۋە كەلگۈسى قاراڭغۇ بولغان بۇ مىللەتكە قارىتا يېتەكلەش ئەمەس بەلكى ئۇلارنى نام چىقىرىش ئۈچۈن تۇيۇق يولغا باشلاۋاتقانلىقىنى ھېس قىلىش تەس ئەمەس. بۇ زىيالىيلارنىڭ مەقسىتى ھەرگىزمۇ ئۇيغۇرلار زارىقىۋاتقان مەسىلىلەرنى ھەل قىلىش ئەمەس بەلكى ئۇلارنىڭ مەسىلىلىرىنى قەستەن تېخىمۇ مۇرەكەپلەشتۈرۈش ئارقىلىق ئۆزلىرىنى نامايەن قىلىش ۋە نام قازىنىشتۇر. بۇلارنىڭ كېسەلمەن پىكىر قىلىش ئۇسۇلىدىكى زىتلىقنىڭ تولىلىقى ۋە ئۇنىڭ خەلقنى قايمۇقتۇرۇش كۈچى ئادەمنى چۆچۈتىدۇ: بۇلار ھېلى سەنئەتنى مىللەتنىڭ مەۋجۇدىيىتىنىڭ ئاساسىلىق بەلگىسى دېسە، ھېلى سەنئەتكە بېرىلگەن مىللەت ھالاك بولىدۇ دەيدۇ. بۇلار ھېلى غەربتىكى بېكخامدىن ئۇيغۇرنىڭ ئىشىكى مۇھىم دەپ بىلجىرلىسا، ھېلى ئەسەرلىرىدە توختىماي غەربنىڭكىدىن نەقىل ئېلىپ ئۆزىنى بىلىملىك كۆرسىتىشكە تىرىشىدۇ. ئىمانى ئەركەكلىكنى ھەدەپ بازارغا سالىدۇيۇ، ئۆزىنىڭ نام قازىنىشى ئۈچۈن بىراۋنىڭ ئىمانى بىلەن داۋاملىق ئوينىشىدۇ. ئەگەر بىر ئادەمنىڭ تەپەككۇرى زىددىيەتلىك بولسا، بۇ ئۇنىڭ تەپەككۇرىنىڭ كېسەلمەنلىكىنى __ ئۇنىڭ نورمال ئەقلىي تەپەككۇر قىلىش ئىقتىدارىغا ئىگە ئەمەسلىكىنى بىلدۈرىدۇ. ئەگەر مىللەتنىڭ يول باشلىغۇچىلىرى دەپ قارىلىدىغان زىيالىيلارنىڭ تەپەككۇرى زىددىيەتلىك بولسا، بۇ خەلقنى تۇيۇق يولغا باشلاشتەك خەتەرلىك ئاقىۋەتكە ئېلىپ بارىدۇ.
يىغىپ ئيتقاندا، ئۇشبۇ ھادىسە ئۇيغۇر تەپەككۈرىدە تا ھازىرغىچە بايقالماي كېلىنىۋاتقان نۇرغۇن كېسەللىكلەرنى ئوتتۇرىغا چىقاردى. بىزنىڭ ئۇلاردىن قۇتۇلىشىمىزغا خېلى ۋاقىت كېتىدۇ. چۈنكى غەيرىي ئەقلىي جەمئىيەتتە ھۆكۈمران ئورۇندا تۇرىدىغىنى ئەقلىي تەپەككۈرگە يات بولغان تەپەككۇر بولغاچقا، بۇنداق تەپەككۇر ئەقىل بىلەن ئېلىپ بېرىلغان تەپەككۇرنى چۈشەنمەيلا قالماستىن بەلكى ئۇنى دۈشمەن كۆرىدۇ. بۇ ئىككى خىل تەپەككۈر شەكلىنىڭ چىقىش يولى ئوخشاش بولغان تەقدىردىمۇ — مەسىلەن مىللەتنىڭ ھالىتىنى ياخشىلاش مەسىلىسىنى ئورتاق ھالدا چىقىش قىلغان بولسىمۇ — لېكىن ئۇلارنىڭ يەكۈنى كۆپ ھاللاردا پەرقلىق ۋە ھەتتا زىددىيەتلىك بولۇپ چىقىدۇ، چۈنكى ئۇلارنىڭ تەپەككۇر لىنىيىسىنىڭ بىرى لوگىكىسىزلىق بويىچە تەرەققىي قىلسا يەنە بىرى لوگىكىلىق تەرەققىي قىلىدۇ- دە، ئاخىرى بىر بىرى بىلەن سىغىشالمايدىغان يەكۈن بىلەن ئاخىرلىشىدۇ. تەپەككۇر جەھەتتىكى مانا مۇشۇ زىددىيەت ئۇيغۇرلارنى ئوت بىلەن سۇدەك بىر بىرىگە قارشى قىلىۋېتەلەيدۇ. ئۇيغۇرلار ئىچىدە پەرھات-يالقۇن ھادىسىسى سەۋەبىدىن نۆۋەتتە كۆرىلىۋاتقان ئىختىلاپلار مەلۇم مەنىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا بىر بىرى بىلەن قەتئىي سىغىشالمايدىغان مانا مۇشۇ ئىككى خىل تەپەككۈر شەكلى ئوتتۇرىسىدىكى توقۇنۇشتۇر.

(مەمتىمىن ئەلانىڭ «پەلسەپە ۋە ئەدەبىيات» بلوگىدىن ئارغتۇغ ئوغرىلاپ كەلدى)

تەپسىلى ئوقۇپ چىقتىم . باشقا تورداشلارنىڭمۇ سوغوققانلىق بىلەن تەپسىلى ئوقۇپ چىىقىشىنى تەۋسىيە قىلىمەن . _________ئىلتىماس : مەمتىمىن ئەلا كىم ؟ تەرجىمىھالى توغرىسىدا ئاز تولا چۈشەنچە بەرسەڭلار .

مىنىڭ ئويلىغىنىم يەنە بىر قېتىم توغرا چىقتى.....مەن يالقۇننىڭ«تەكلىماكاندىكى ئالتۇن كولدۇرما»ناملىق ئەخلەتلەر توپلىمىغا چىقىرىلغان رەسىمىنى كۆرگەندىلا ئۇنىڭ ئاشۇ بىر جۈپ«كۆزى»دىن يېغىپ تۇرغان قۇۋلۇق-شۇملۇقلارنى ھېس قىلغان ئىدىم....

«كۆزى ئىچىگە ئولتۇرۇشقان ۋە چېقىر كۆز(كۆك كۆز)لۈك ئادەم كىشىلەرنىڭ ئەڭ يامىنىدۇر»

                            - «قىياپەتۇل بەشەر»دىن

پەرھات تۇرسۇن ئۆزىنىڭ چۈشەندۈرىشىنى بىر ئاڭلاپ باققۇم بار !دىيارىم مۇنبىرى پەرھات تۇرسۇننىمۇ بىر ئاشكارە زىيارەت قىلغان بولسا ھەممە ئايدىڭ بولاتتىمىكىن دەيمەن !  ئەسلىغۇ بۇ بالدۇرلا ھەل قىلىۋىتىدىغان مەسىلە ئىدى ! قاراپ تۇرۇپ ئىككى سەركە سوقۇشسا ئوۋچىغا پايدا بولىدىغان بولدىدە. قاچانمۇ بىر بىر ياقىدىن باش بىر ياڭدىن قول چىقىرىپ .......................................................
يېڭى خەۋەر پەرھات تۇرسۇن ئۆزىنى ئاشكارلاپتۇ >>
نۇ يەردىن كۆرۈڭ! http://bbs.xabnam.com/read.php?tid=47536

بۇنداق تېمىغا ئادەم ئىنكاس يىزىشتنمۇ قورقۇپ قالدىكەن ....مەنغۇ يالقۇن روزىنىڭ ئەسەرلىرىنى ياقتۇرۇپ ئوقۇيمەن .....ئەمدىلكتە تىما يوللىغۇچى يالقۇن روزىنىڭ ئوبرازىنى دەپسەندە قلىش بەدىلىگە پەرھات تۇرسۇننىڭ ئوبرازىنى تىكلەشكە ئۇرنىۋاتقانمۇ قانداق.......

توۋا، كۈلۈپ  ئۈلىۋالغۇدەك ئىشلارغۇ بۇ ...  پەرھاتكامغا  ھېسداشلىق قىلىۋاتىمەن...تىرىك شاھىدمۇ  <مېنىڭ ئۇزۇنغا سوزۇلغان بۇ ھەقسىزلىق توغرىسىدا سۆزلىشىم بىر شاھىدتا بولۇشى كېرەك بولغان باش تارتىپ بولماس ئەخلاقىي مەجبۇرىيەت سەۋەبىدىندۇر.> دەك مەجبۇرىيىتىنى كىچىكىپ  تونۇپ يەتكەنلىكىگە  تولىمۇ ئېچىنىۋاتىمەن....

بۇنىڭغا نىمە دەيمىز ،پەرھات تۇرسۇننىڭ ئوزى رول ئىلىپ ئىشلەۋاتقان دىراممىسىغا ،

--------------------------------------------------
http://bbs.xabnam.com/read.php?tid-47536.html

مانا ئۇيغۇر زىيالىلىرىنىڭ شەرقپەرەس، غەربپەرەس ئېقىمى ئۈزىنى ئاشكارا قىلىشقا باشلىدى. يالقۇننىڭ ئىتىقادى ، ئەمىلىيتى؛ پەرھاتنىڭمۇ ئىتىقادى ، ئەمىلىيتى بىزگە ناھايىتى ئېنىق.

ئەڭ كۆپ پايدا ئالغان تەرەپ: ئۇيغۇر ئىتىقادىنىڭ ساپلىشىشىنى ئارزۇ قىلىدىغانلار بولدى. بۇ، ئەقىدىگە  قارشى مەزمۇنلار مەتبۇئالاردا تەرەپ - تەرەپتىن يېزىلىپ كىتىۋاتقان بىر ۋاقىتقا توغرا كەلدى. ئىتىقادلىقلار ئورنى، ئىپادىلەش قاتارلىق تەرەپلەردىكى يىتەرسىزلىكى تۈپەيلى ئېغىزىنى ئاچالماي غەزىپىنى ئىچىگە ژۈتۈپ يۇرگەن كۈنلەرنىڭ بىرىدە تۇيۇقسىز يالقۇن ئوتتۇرغا چىقتى. ئۇ قانداق مەقسەتتە يېزىشىدىن قەتئىينەزەر، يازمىسى غەربپەرەسلەرگە قارشى ياڭراق سىگىنال بولدى. شۇنىڭ بەلەن ئۇلار: توختا، دىققەت قىلمىسام مەنمۇ لەنەتكە قالامدىم نىمە؟ دەپ ئۆزىگە سۇئال قۇيۇشقا مەجبۇر بۇلۇپ تولغىشىپ كەتتى. يازاي، دىسە توقماق تەييار. يازماي دىسە،كوڭلى شۇنى تارتىۋاتقان. ئاھ ، دەپ قان يۇتۇپ قەلىمىنى توختىتىشقا مەجبۇر بولدى. ئاخىرىدا مۇسۇلمانلارنىڭ ئەقىدىسىنى چالغۇتىدىغان بىر مۇنچە زەھەرلەرنىڭ ئاغزى ۋاقىتلىق بولسىمۇ ئىتىلدى. بۇ، تىرىشچان ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرى ئۈچۈن ئۈزىمۇ تىلەپ تاپالمايۋاتقان زور خۇشاللىقى ئىدى. شۇنىڭ بىلەن مۇسۇلمانلار بىردەك: يالقۇنغا ئاللاھ رەھىم قىلسۇن، دىمەي تۇرالمىدى. شۇنداق،يالقۇنغا ئاللاھ رەھىم قىلسۇن!!!

يالقۇننىڭ مەمتىلى ئەپەندى، كىتاب ۋەقەسىمۇ ھەممىگە ئېنىق. ئىنسان خاتالىقتىن خالىي ئەمەس. ئۇنىڭ بۇ ئەرزىمەس خاتالىقى ئۈلىۋېلىش سەنئىتى، نى تەنقىت قىلىشى، مۇسۇلمانلارنىڭ ئاڭ سەۋىيىسىنى يۇقۇرى كۈتۈرىدىغان تۆت بەش پارچە دىنى كىتابلارنى چىقىرىپ خەلىقنىڭ ئۇسسىغان يىرىگە بېرىشىدەك ھازىرقى ۋاقىتتا باشقىلار قىلالمىغان بۇيۇك خىزمەتلىرى ئالدىدا ھېچنىمىگە ئەرزىمەيدۇ!

پەرھاتمۇ ئۈزىنى: مەن ئۇۋالغا ئۇچرىغۇچى،مەن مۇسۇلمان، دەپ تەكرار ئىيىتسىمۇ، يازمىللىرىنىڭ خەلىققە بەرگەن يامان تەسىرى تۈپەيلى مەڭگۇ ئۈزىنى ئاقلىيالمايدۇ.  ئۈلىۋېلىش سەنئىتى،نىغۇ دىمەيلا تۇرايلى. ئۇنىڭ يازغانلا ئەسىرىدە شەھۋانى تۇرمۇش تەسۋىرى(ئۇ بۇ جەھەتەتە سېرىق، شەھۋانى ئەسەر يېزىش پىرى ھۈسىيىن تاشقا يىتىشىۋالغىلى تاس قالدى)، كىرست تەسۋىرىدىن باشقا ئالاھىدىلىك كەم تېپىلىدۇ. بۇنى باش زىندانلىرىغا ھۇجۇم،دىگەن كىتابتا خىلى مۇئەييەنلەشتۇرگەن.

مەمتىمىن ئەلا تولىمۇ ئوبدان بىر تېمىنى يېزىپتۇ. پەرھات-يالقۇن جېدىلىگە ئۇزۇن بولدى مەنمۇ دىققەت قىلىپ كېلىۋاتىمەن. مانا ئەمدى مەنمۇ ئىككى كەلىمە سۆزلەي. چۈنكى مېنىڭمۇ بىلىدىغانلىرىم خېلى بار. بىلىدىغانلىرىمنى راسا بىر دەۋەتمىسەم پۇىدىن چىقمىغىدەكمەن، چۈنكى ناھەق ئىشلارغا چىداپ تۇرغۇم يوق مىنىڭ. يالقۇن روزىنىڭ كۆپ ئىشلىرىنى مەن بىلىمەن، بەلكىم بۇ يازارمەنلىرىمنى بىلسە يالقۇن روزى مېنىڭ كىملىكىمنى بىلىپ بولىدۇ، چۈنكى بىز ئىل\گىرى قەدىناس دوستلاردىن ئىدۇق.

1.يالقۇن روزى ئوبزۇرچىلىققا قانداق كىرىپ قاغان؟
يالقۇننىڭ تۇنجى ئوبزورىنىڭ ئېلان قىلىنىشىغا شائىر قۇربان بارات كۈچ چىقارغان. شۇنى بىلىپ قىلىڭلاركى، يالقۇن بىلەن قۇربان بارات ھەر ئىككىسىلا ئاغۇلۇق، بۇلار بىر بىرىنىڭ ناچار تەرەپلىرىنى بىلسىمۇ مەڭ\گۈ بىر بىرىنى چىشلەپ تارتمايدۇ. يالقۇن داشۈدە ئوقۋاتقان چاغلىرىدا ئۈرۈمچىدە قىپ قېلىش كويىدا كۈپ قىتراپ قۇربان باراتنى ككپ ئىزدەيدۇ، ئۇنىڭدىن پانالىق ئىزدەيدۇ. شۇ كۈنلەردە قۇربان بارات ئۇنى ئۈرۈمچى|گە ئىلىپ قىلىشقا كۈچ چىقىرىدۇ، يالقۇن بۇنىڭ بەدىلى|گە قۇربان باراتنىڭ ئاق روماللىق پەرزات دې\ەەن داستانىنى راسا بىر ماختاپ ئبزۇر يازىدۇ، قۇربان بارات ئېرىنمەي، زېرىكەمي بۇ ئوبزۇرنى ئۆزى يازغاندەك ئكز\ەەرتىپ چىقىپ تارىم ژۇرنىلىدا ئىلان قىلدۇرۇپ بېرىدۇ ھەم ئۇنى شىنجاڭ راديۇ ئىستاسىسىسغا ئالدۇرۇپ بېرىدۇ. ئەنە شۇنىڭدىن كىيىن يالقۇندا قۇربان باراتقا چىن ئىخلاس قوزغىلىدۇ. بۇ چاغدا ئارسلان سىدىقھاجى روزى بىلەن راسا ئۇرۇش قىلۋاتقان دەۋر ئىدى. ئارسلان يالقۇننى يېنىغا تاتىپ، سىدىقھاجى بىلەن تۇتۇشتۇردۇ، بۇنىڭ بەدىلى|گە ئۇنى تارىم ژۇرنىلىغا ئەكەلمەكچۋى بولىدۇ. بۇلارنى مەن تولۇق بىلىمەن. مانا شۇنداق قىلىپ قۇربان بارات ۋە ئارسلانلارنىڭ ئوتتۇرسىدا بۇ بىچارە مۇخلىس ىېلى تونۇلغان ئوبزۇرچى بولاپ قالىدۇ. دېمەك، ئۇنىڭ ئوبزۇرچىلىققا تۇنقى كىرىشىلا مەلۇم مۇددىئا، شەخسىي غەرەز بىلەن باشلانغان.

2. يالقۇن روزى پەرھات تۇرسۇنغا نېمىشقا ئۆچ؟

يالقۇن روزى مائارىپ \گېزىتىدە ئىشلەۋاتقان مەز\ەىلدە ئابلىكىم زوردۇن مەمتىلى ئەپەندى ھەققىدىكى ئون يىللىق ئىزدىنىش ئەم\گەك مېھنىتىنى خەلىق نەشرىياتىدىكى كۈرەشچان ئۆمەر\گە تاپشۇرىدۇ. كۈرەشچان ئۆمەر ئۇ چاغدا يالقۇن بىلەن بەك يېقىىن ئىدى. بۇ يىقىنچىلىقتىن پايدىلىنىپ يالقۇن مەمتىلى ئەپەندى كىتابىنىڭ ئار\گىنىلانى ككرۈپ باقاي دەپ ئېلىۋالىدۇ ھەم پۇيىن قىلۋالىدۇ. بۇنى كۈرەش چان ئۇقماي قالىدۇ. بۇ چاغدا يالقۇننىڭ داڭ چىقرالماي تازا ئىچى پۇشۇپ تۇرغان مەز\ەىلى ئىدى. بىر شۇم نىيەتنى ككڭلى|گە پۈككەن بۇ شۇمپەن ئاجايىب كاللا ئىشلىتىپ كاتتا ئەسەردىن بىرنى ۋۇجۇتقا چىقىىرىشنى پىلانلايدۇ. تۈركىيە جۇمھۇرىيەت تارىخى دى\گەن تۈركچە كىتابنى 14- ئوتتۇرا مەكتەپتىكى بىر يېقىنىغا تەرجىمە قىلدۇرىدۇ، ئاندىن مىرەخمەت سېيىتنىڭ شىنقاڭ مائارىپ |گىزتى|گە ئېلان قىلىنغان مەمتىلى ئەپەندى ھەققىدىكى

ئەسلىمنىنى ئابلىكىم زوردۇننىڭ قوليازمىسى بىلەن كىرىشتۈرىدۇ، ئاندىن ئار ئارسىغا تۈركىيە جۇمھۇريەت تارىخى دى\گەن كىتابتىن ئۈزۈندىلەرنى ئىلىپ قۇراق يوتقان تىككەندەك مەمتىلى ئەپەندىنى قۇراشتۇرۇپ چىقىدۇ. مانا شۇنىڭ بىلەن يالقۇن روزى ئەپەندىنىڭ دۇنياۋى مەشھۇر ئەسىرى مەمتىلى ئەپەندى دۇنياغا تەۋەللۇت قىلىدۇ. بۇ كىتاب چىقىپ بىرەر يىلغا بارا - بارمايلا يالقۇن ئۆزىنى سوتتا كۆرىدۇ. چۈنكى ئۇ چاغدا ئابلىكىم زوردۇن ھايات ئىدى، يەنەكىپ ئۇ پەرھات تۇرسۇننىڭ ئاتىسىنىڭ يېقىنى ھەم پەرھاتنىڭمۇ سىرداشى ئىدى. بۇ ئىشتا پەرھات ئابلىكىم زوردۇننى ياقلاپ مەردانىلىك بىلەن يالقۇننىڭ ئۈستىدىن ئەرز قىلىشىپ، ھەممە ئىشلىرىنى راۋانلاشتۇرۇپ بېرىدۇ. بۇ ئىشتا يالقۇن قاتتىق يېڭىلىپ، تۆلەم تۆلەش، كەچۈرۈم سوراش، ئاپتورلىرى قاتارىغا ئابلىكىم زوردۇن، مىرەخمەت سېيىتلارنى كىر\گۈزۈش بىلەن ئاران بۇ پوقتىن قۇتۇلغان بولىدۇ. ئەمما ئۇ غۇم ساقلاپ پەرھاتتىن ئۆچ ئىلىشنى ككڭلى\ەە پۈكۈپ قويىدۇ... يالقۇننىڭ پەرھات تۇرسۇنغا ئ.ۆچلىكى ئەنە شۇ ئىشتىن باشلانغان. بۇ ئۆچ ئاداۋەتكە يەنە قاندق شۇملۇقلار ئارىلىشىپ كىتىدۇ، بىر ئاللاھ ئۆزى بىلىدۇ. سىلەر قالغان قۇرۇق سۆزلەر\گە ئىشەنمەڭلار، ھەقىقىي ئارقا كۆرۈنۈش مانا مۇشۇ.

3. پەرھات تۇرسۇن ئۆزىنى ئاقلاپ يازغان ماقالىسىنى نىمىشقا ئىلان قىلدۇرالمىدى؟

پەرھات يالقۇننىڭ ئۆلۋېلىش سەنئىتى ھەققىدىكى ماقالىسىغا قارشى ماقالا يېزىپ ھېچبىر يەردە ئىلان قىلدۇرالمىدى، ئاخىر ئۇنىڭ بەزى ماقالىلىرى توردا ئىلان قىلىندى. بۇنىڭ سەۋەبى نىمە؟ چۈنكى يالقۇننىڭ مۇناسىۋەت تورى كەڭ. بولۇپمۇ ئۇنىڭ سۋاقداشلىرى ھەممە جايدا بار. ئىلى دەرياسىنىڭ باش مۇھەررىرى شاكىرجان ئىلاجى ئۇنىڭ ساۋاقدىشى، يالقۇنغا قارشى ماقالىنى تۇنقى بولۇپ قايتۇرغان دەل شۇ جاناپ، چۈنكى ئۇ يالقۇننىڭ ساۋاقدىشى. قۇمۇل ئەدەبىياتىنىڭ باش مۇھەررىرى بە\|گمەت يۈسۈپمۇ يالقۇننىڭ ساۋاقدىشى، ئۇمۇ يالقۇنغا قارشى ھەرقانداق ماقالىنى باسمايدۇ. تەڭرىتاغ |ژۇرنىلىدىكى پولات ھېۋھزۇللا بۇزرۇكۋارمۇ دەل ئۇنىڭ ساۋاقدىشى، ئۇ ئەزەلدىن تارتىپ يالقۇننىڭ سادىق قوغدىغۇچىسى، مانا مۇشۇلارنىڭ تەسىرىدە قالغان ژۇرناللارمۇ ئەلۋەتتە يالقۇننىڭ تەسىرىنى قوللايدۇ، بىچارە پەرھات غېرىبسىنىپ پەقەت توردىلا ئۆز پىكرىنى بايان قىلىشقا مەجبۇر. ھەي، ساۋاقداشلىق، بۇ بىر ئالىيجاناب ئۇقۇم، لېكىم بەزىدە مۇشۇ يوچۇقتىن پايدىلىنىپ، \گۇرۇھۋازلىق قىلىدىغالارمۇ ئاز ئەمەس. مانا بۇ پەرھاتنىڭ پاسسىپ ھالغا چۈشۈپ قىلىشىدىكى بىر سەۋەپ. ئەلۋەتتە پەرھاتنىڭ بەزىدە ئادەم تىللاپ سالىدىغان ئاجىزلىقىمۇ بار، بۇنى باشقىلار دەستەك قىلىۋالىدۇدە، ئۇنىڭغا تې|گخىمۇ كۈن بەرمەيدۇ.

مانا بۇلار مەن بىلىدىغانلارنىڭ ئازغىنە بىر قىسمى. مېنىڭچە، يالقۇن روزىنىڭ نىيىتى دۇرۇس ئەمەس.
ئۇ زوردۇن سابىرنىڭ ئانا يۇرت رومانى ھەققىدە مەخسۇس بىر لۇغەت تۈزىمەن دەپ ماقالە يازغان(شىنجاڭ مەدەنىيتى)، بۇ ۋەدىسىنى ئاللىبۇرۇن ئۇنتۇپ كەتتىغۇ دەيمەن؟

يالقۇن رۇزنىڭ نىيتى دۇرۇس ئەمەس!توۋا خۇديىم گەپنى خاتا ئاڭلاپ قالمىغاندىمەن!
ـ

«يالقۇننىڭ تەنقىدىدىن كېيىن پەرھات «خەلقنىڭ دۈشمىنى» گە ئايلاندۇرۇلدى — ئۇ پۈتكۈل ئۇيغۇرلارنىڭ نەپرەت كۆزىدە مېڭىشقا، سۆزلەشكە ۋە ئويلاشقا مەجبۇرلاندى. چوڭقۇر بىر روھىي ئاسارەت ئۇنىڭ قەلبىنى  قاماللاپ، ئۇنى پۈتۈنلەي ئۆزگەرتىۋەتتى.»

سىلەر نىمىلەرنى دەۋاتىسىلەركىن چۈشەنمىدىم.پەقەت يۇقارقى جۇملىگىچىلا ئۇقۇپ توختاپ قالدىم.
يۇقارقى ئابزاستىكى «پۇتكۇل ئۇيغۇرلار»دېگېنىڭىز مەن ۋە مەن بىلىدىغان زىيالىلار توپىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالامدۇ ؟بۇنداق سورىشىمدىكى سەۋەپ :مۇشۇ 8يىلدىن بېرى خۇتەن ،قەشقەر ،ئاقسۇ ،غۇلجا قاتارلىق جايلاردا خىزمەتتە بولدۇم ،بۇ جەرياندا ئەشۇ يەرلەردىكى نوپۇزلۇق ئەڭ كاتتىلىرى بىلەن ھەمسوبەتتە بولغان ،تۇلىمۇ ئەپسۇس ئۇلارنىڭ بىرسىمۇ بۇ ئىككەيلەننىڭ ئىسمىنى ئېغىزغا ئېلىپ باقمىدى.دىمەك دەۋرىمىزنىڭ سانغۇنلىرى بولغان شۇ ھەر دەرجىلىك ئۇيغۇر كادىرلىرى ئاڭلاپمۇ باقمىغان ئىش ھەركەتنى دېخانلار تېخىمۇ بىلمەيدۇ دىگەن گەپ  .شۇڭا بۇنى پۈتكۈل ئۇيغۇرلار دېگېنىڭىز بولماپتۇ .
ئويلاپ باقسام مەن 1995-يلىغۇ دەيمەن مەن بىر گېزىتتىن ،يالقۇن روزىنىڭ ئۇيغۇر ئالىمى «ئابدۇئۈشلۈر مەمتىمىن»نىڭ ئۈلۈمىگە يازغان ماقالىسىنى ئۇقىغان ،ھەم بۇ يازغۇچىغا ھازىرغىچە ئاپىرىن ئۇقۇپ كېلىۋاتقان ئىدىم .يېقىندا توردا كوردۇم ھەم تەپسىلى ئاڭلىدىم.
بولدى قىلىڭلار نىمە قىلىسىلەر بىر بىرىڭلارنى ھاقارەتلەپ ،ھەي مۇشۇ يازغۇچى خەق دىگەننىۋاغۇ..................................................................

      بۇنداق تىگى يوق مۇنازىرىلەر بىزنى يەنە قانداق تەپرىقچىلىككە ، يەنە قانداق گۇزۇھۋازلىققا ، ئىتىپاقسىزلىققا ، بۆلۈنمىچىلىككە سالاركىن - تاڭ ؟! مۇشۇنداق تۇلۇق ئاساسى بولمىغان ھادىسىنى ياساپ چىققۇچىلارنىڭ يۈرىكىنى كۆرگىلى بولسا ئىدى ، بىر كۆرۈپ باقساق : ئۇنىڭ يۈرۈكى دانكونىڭكىدەك نۇر چېچىپ يانارمۇ  ياكى ئاپاق خوجىنىڭكىدەك بەتبۇي پۇرىقى جاھاننى بىر ئالارمۇ ؟!

مىنڭچە پۈتكۈل ئويغۇرلار پەرھات تۇرسۇننى كاپىر دەپ  ئەيىپلىگىنى يوق .ياكى، يالقۇن رۇزىنى يىتۈك  يولباشچى دەپ كەتكىنمۇ يوق.دوسلار ئىنكاس يازغاندا ئاللانى نامىنى شىپى كەلتۈرىدىغان ئىشنى قىلمىساڭلار.ئاللا، سىلەرنىڭ<<  پۇكۇنىنى ھالاك قىلىپ بەرگەيسەن، پۇستانىغا رەھمەت قىلغايسەن>>  دىسەڭلار،سىلەرنىڭ خاھىشىڭلارچە شۇنداق قىلىپ  بەرمەيدۇ. سىلەر ئاللانى مەلۇم بىر ئىدارىنىڭ پار يەيدىغان باشلىغىمىكىن دەپ قالماۋاتقانسىلەر؟ ئۇ ھەممىنى بىلگۈچىدۇر. توغرا  ھۈكۈم قىلغۇچىدۇر.كىمنى جازالاش بىلەن، كىمنى مۇكاپاتلاشنى ئاللا سىلەرنىڭ مەسلەھەتىڭلارسىز قىلالايدۇ. شۇڭا، ئاللاغا ئەقىل كۆرسەتمىسەڭلارمۇ بۇلار.....

ئۇ زوردۇن سابىرنىڭ ئانا يۇرت رومانى ھەققىدە مەخسۇس بىر لۇغەت تۈزىمەن دەپ ماقالە يازغان(شىنجاڭ مەدەنىيتى)، بۇ ۋەدىسىنى ئاللىبۇرۇن ئۇنتۇپ كەتتىغۇ دەيمەن؟
ئەسلى تېكستنى kurban0991 يازغان :
=======================================================
kurban0991 دېگەن بۇ ئاداش يەنە ئىسىم ئۆزگەرتىپ كىرىپتۇيا .
ئۇ بۇ گەپنى سۆھبەت تېمىسىدىكى ئىنكاسىدا باشقا بىر نامدا دەپ بولغان بولمىسا .
تازنىڭ نېمىسى بار دېسە ، تۆمۈر تاغىقى بار ،  دېگەندەك ئىشقۇ بۇ .  ئۆزىمىزنى خارلىمايلى باللار .
ئاۋۇ ئەيپى ئادېرىسى پەرھاتقا ھۆكۈم ئېلان قىلىپ بولدى .
شاكىرجان ، پولات ، بەگمەتلەر ياخشى باللار .  ئەمدى ئۇلارنى چىشلەپ تارتىشقا چۈشتىڭمۇ ؟

kurban0991
بۇ تورداش ئەسلى ئامېرىكا مەركىزىي ئاخبارات ئىدارىسىدا ئىشلىگەن بولسا بۇشنىڭ ئەڭ يىقىن ئادىمى بولار ئىكەنتۇق...
ئەپسۇس، بۇنىڭ تالانتى ئۇيغۇر جەمئىيىتىگە زايا كىتىپتۇ...
تەقدىرىڭىزگە قايغۇرىمەن!

باشقىلارغا ھاقارەت قىلماي ئىنكاس يازساق نىم بۇلا؟

بىلىشىمىز كىرەككى پەرھات بىلەن يالقۇننىڭ كىم ئىكەنلىكىنى مەن مۇ تىخى بۇقىتىمقى سۆھبەت توردا ئىلان قىلىنغان دىن كىيىن بىلدىم . شۇنچە ئىشلار بوپ كىتىپ تۇ . پەرھات نىمىشقا سوتقا ئەرىز قىمايدۇ ؟ يالقۇن پەرھاتنى نىمىشقا
ئۇنداق ئەيىپلەيدۇ ؟ ئۇنىڭ خاتالىقى نىمە ؟ شۇ بىرسانمۇ ؟ يالقۇن بىلەرمەن دانىشمۇ ؟ پەرھات راسلا شۇنداق پاسىق ئادەممۇ ؟ ئەمما مەن ھەممە نەرسىنىڭ بىلىشكە تىگىشلىك يىرى بار دەپ قارايمەن . چۇنكى بىلگەن بىلمىگەندىن ياخشى .پەرھاتنىڭ ئەسىرى ئىلان قىلىنغىلى شۈنچە ۋاقىتلا بولدى ، مەن ھىچ ئۇنىڭ ئەسىرىنىڭ
يالقۇن ئىيىتقاندەك قورقۇنۇشلۇق تەرەپلىرىدىن بىرەنى ھىسقىلمىدىم . چۇنكى ئەگەر يالقۇن ئۆزى دىگەندەك
دىمىگىراتىيەنى تەشەببۇس قىلسا  ئۇنىڭ ئۆزىنىمۇ دۇرس ئادەم دىگىلى بولمايدىغان كىشى دەك قىلىدۇ .
  يالقۇنمۇ ئۈنچىلا داڭدار كىشى ئەمەس ، پەرھاتمۇ ئۈنچە بىچچارە ئەمەس ،ئۇنى ئۇجۇقتۇرۇش پەرھاتنىڭ قولىدىن كىلىدىغان ئاددى ئۆي تازلىقى ئەمەس .

بۇنداق تېمىغا ئادەم ئىنكاس يىزىشتنمۇ قورقۇپ قالدىكەن ....مەنغۇ يالقۇن روزىنىڭ ئەسەرلىرىنى ياقتۇرۇپ ئوقۇيمەن .....ئەمدىلكتە تىما يوللىغۇچى يالقۇن روزىنىڭ ئوبرازىنى دەپسەندە قلىش بەدىلىگە پەرھات تۇرسۇننىڭ ئوبرازىنى تىكلەشكە ئۇرنىۋاتقانمۇ قانداق

kurban0991
بۇ تورداش ئەسلى ئامېرىكا مەركىزىي ئاخبارات ئىدارىسىدا ئىشلىگەن بولسا بۇشنىڭ ئەڭ يىقىن ئادىمى بولار ئىكەنتۇق...
ئەپسۇس، بۇنىڭ تالانتى ئۇيغۇر جەمئىيىتىگە زايا كىتىپتۇ...
تەقدىرىڭىزگە قايغۇرىمەن!

بولدى قىلىش ئەمدى تۇختاپ قىلىش، ئىككى ھەپتىدىن بېرى سەنلەرنىڭ باش ئايغى چىقماس مۇنازىرلىرىڭگە تولا ۋاختىم كەتتى، ئەمدى يەنە ئاران تەمتىم ماڭغان بۇۋاق بالىغا،ئاتالىمىش ئەدىپ يازغۇچى دىگەنلەرنىڭ گۇرۇھۋازلىق، پىتنە پاساتلىرىنى ئارتىپ قۇيماي تۇرۇشە، ئادەمنىڭ ئوغۇسىنى قاينىتىپ، ئۇنداق ھەققانىيەتنى قۇغدايدىغان ئادەم نىمە ئىش قىلغان 8يىلنىڭ ئالدىدا،
تۇۋا يازغۇچى دىگەنمۇ شۇنداق تۇخۇ يۇرەك بولسا بىزدەك نادان خەلىقتىن ئارتۇقچە ئۇمۇت كۇتمىسىمۇ بولامدۇ نىمە،ئۇيدە ئولتۇرۇپ يازغانلىرىدىن يالقۇندىن قۇرقۇپ، ھەي نىمە قىلشىسەن ۋە ھەر قايسىڭ؟ يازماي تۇرۇپ خەقتىن قۇرقۇدىغان ئۇنداق ئەخلەت ئەسەرلىرىڭگە مۇھتاجما بىز،
ھەقنى سۇزلە، جان كەتسىمۇ، چۇنكى ئۇنىڭ ئەجرىنى ھامان ئالىسەن،ئۇيغۇرنىڭ زىيالىسى دىگەن نامغا لايىق ياشا،شۇ يالقۇننىڭ شۇنچە كارامىتى بارما؟

مەمىتىمىن ئەلانى National Endowment for Democracy دە ئىشلەيدىكەن، شۇنىڭ ئەزاسى ئىكەن دەپ ئاڭلىغان، راست-يالغانلىقىنى بىلەيمەن. ما يەرگە  قاراپ بېقىڭلار باللا.
ئېنگىلىزچىسى: http://en.wikipedia.org/wiki/National_Endowment_for_Democracy
خەنزۇچىسى: http://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%85%A8%E5%9C%8B%E6%B0%91%E4%B8%BB%E5%9F%BA%E9%87%91%E6%9C%83

مەن پەرھات تۇرسۇننى، يالقۇن روزىنىمۇ تونۇيمەن، ئانچە مۇنچە ئالاقىلىشىپمۇ قالىمىز. مەمتىمىن ئەلا ئاكىنىمۇ تونۇيمەن. مەن ئۇ ئىككى يازغۇچى بىلەن ئالاقە قىلغان بولغاچقا، قايسىسى قانداق مەنمۇ خېلى ياخشى بىلىمەن. راستتىنلا پەرھات تۇرسۇنغا ئۇۋال بولدى.
kurban0991 دېگەن گەپلەرنى مەنمۇ خېلى ئىناۋەتلىك يازغۇچى، تەھرىرلاردىن ئاڭلىغان. بۇ ئۈرۈمچىدە بەزى ئىشلار خېلى تېز بايقىلىپ قالىدۇ. بەزى ئىشلارنى مەنمۇ ئۆز كۆزۈم بىلەن كۆرگەن. بۇ مۇنبەردە نادان كىشىلەر خېلى كۆپ ئىكەن، ئارتۇقچە سۆزلەشنى خالىمايمەن. كىمنىڭ توغرا، كىمنىڭ خاتا، تارىخ ئەڭ توغرا باھالىغۇچى.

مەمتىمىن ئەلا ئەپەندى ماقالىسىدە پەرھات تۇرسۇن بىلەن<<ئۆلۋىلىش سەنئتى >>دىگەن ئەخلەت روماننىڭ مۇھەررى بولمىش ئۆزىنى زورمۇ-زو ئاقلىماقچى بولغاندەك قىلىدۇ.            مىنىڭ شۇنداق سوراپ باققۇم كىلۋاتىدۇ؛-1)پەرھات تۇرسۇننىڭ  ئەسلى يازمىسىدىكى<<1420>> دىگەن سان ئەسلى<< ئىككى قۇر كەلگۇدەك سان>> ئىمىش<<كىيىن قىسقارتىش ئارقىلىق تەبئىلا1420 بولۇپقاپتىمىش>>.ئۇنداقتا پەرھات تۇرسۇننىڭ يىلنى ئككى قۇر كەلگۈدەك سان بىلەن يىزىشتىكى مەخسىتى نىمە؟ بۇمۇ ئۇنىڭ ئۇسلۇبىمۇيە؟يىلنى يىگىرمە خانىلىق سان بىلەن يىزىش مەنتىقىگە ئۇيغۇنمۇ؟ مەمتىمىن ئەپەندىگە ئاشۇ يىگىرمە خانىلىق ساننى ئوقۇپ بىرىڭ دىسەك خانە سانىماي ئوقۇپ بىرەلەرمۇ؟ تىخى <<بەتنىڭ سۈپىتىگە تەسىر يەتمىسە شۇ بويىچە چىقىرار>>ئكەنمىش. 2) ئانداق بولسا پەرھات تۇرسۇننىڭ باشقا ئەسەرلىرىدە كۆپ تەكرارلانغان<<كىرسىت شەكىللىك كوچا>> دىگەنلەرنى قانداق چۈشۈنۈش كىرەك؟ مەمتىمىن ئەپەندى ماقالىسىدە نىمە ئۈچۈن بۇھەقتە توختالمايدۇ؟ مىنىڭچە مەمتىمىن ئەپەندىنىڭ ماقالىسىدە دىگەن ئالا جوقا گەپلىرى ئۆزىنى ۋە پەرھات تۇرسۇننى ئاقلاش ئۈچۈن تىپىرلاشتىن باشقا نەرسە ئەمەس. (چۈنكى ئاشۇ ئەخلەت روماننىڭ مۇھەررى بولغانلىقى ئۈچۈن).مەمتىمىن ئەپەندىنىڭ سۆزىنىڭ دەل ئەكسىچە، مەمتىمىن ئەپەندى يالقۇن روزىنى تىللاش ئارقىلىق ئابروي قازانماقچى ئوخشايدۇ.(مەمتىمىن ئەپەندىنىڭ قارىشى بويىچە ئەگەر، باشقىلار تىللاش ئارقىلىق ئابروي قازانغىلى بولسا) 3)<<يالقۇن روزى باشقىلارنىڭ ئەسرىنى كۆچۈرگەن >>دىگەن گەپكە كەلسەك، دۇنياغا مەشھۇر<< يىلتىز>>رومانىنىڭ ئاپتۇرى ئۇستىدىنمۇ باشقىلار كۆچۇرمىكەش دەپ ئەرىز قىلىپتىكەن.(ئۆلۈك ئىتنى ھىچكىم تەپمەيدۇ.-دالى كارنىگ) يالقۇن روزىنى مەن تونۇمايمەن،لىكىن ئەسەرلىرىنى ئوقۇغان. بىز ھەرقانداق ئىشقا ھەققانىيەت نوقتىسىدا تۇرۇپ باھا بىرىشىمىز كىرەك. مىنىڭچە يالقۇن روزىنىڭ ئەمگىكىنى ھەممەيلەن قەدىرلەشكە لايىق.  يالقۇن روزىدەك مەسۇليەتچان ،يۈرەكلىك ئوبزۇرچىلار بولسىلا بىزنىڭ ئۇيغۇر ئەدىبىياتىمىز ساغلام تەرەققى قىلالايدۇ.بىرقىسىم ئىددىيسى زەيپانە يازغۇچىلار كىتاپخانلارنى،ئوقۇرمەنلەرنى ئەخمەق قىلىشقا،ھىسياتىغا بىھۆرمەتلىك قىلىشقا پىتىنالمايدۇ. مەمتىمىن ئەپەندى ماقالىسىدە <<نۇرغۇن يازغۇچىلار يالقۇندىن قورقۇپ ئەسەر يازالماۋىتىدۇ >>دەپتۇ، ئۇلار دەل ئەسەرلىرى پۇچەك،ئىددىيسى زەيپانە،كىتاپخانلارنىڭ ۋاقتىنى ۋە قەغەزنى ئسراپ قىلىدىغان سەللىسى بىشىغا يوغان كەپقالغان يازغۇچىلاردۇر. ئەگەر ئۇلار ئۆزىگە ئىشەنسە، ئەسەرلىرى ياخشى بولسا قورقۇشنىڭ نىمە ھاجىتى؟ ئۇلارنىڭ قورقۇشى يالقۇن روزىنىڭ مىللى ئەدىبىياتىمىزنى ساغلام تەرەققى قىلدۇرۇشتا،ئوقۇرممەنلەرنىڭ ھوقۇقۇنى قوغداشتا نەقەدەر مۇھىم رول ئوينايدىغانلىقىنى يەنە بىرقىتىم ئسپاتلاپ بىرىدۇ. ئاخىردا مەلۇم بىر توردىشىمىزنىڭ يالقۇن روزىغا بەرگەن باھاسىغا كەلسەم،سىز يالقۇن روزىنىڭ كۆزلىرىنى(چىقىر كۆزلىرىدىن شۇملۇق يىغىپ تۇرىدۇ) دەپسىز، مەن بىر رەسسام بولۇش سۈپىتىم بىلەن شۇنداق باھا بىرىمەنكى -ئۇنىڭ كوزلىرى ئاسمان پادىشاھى بۈركۈتنىڭ كۆزىگە ئوخشايدۇ... ياشاپكەت!يالقۇن ئاكا،بۈركۈتتەك كۆزلىرىڭ مەڭگۈ تالمىسۇن،ئەدىبىياتىمىزدىكى پۇچەك ئەسەرلەر بۇركۇتنىڭكڭدەك ئۆتكۈر كۆزلىرىڭدىن قىچىپ قۇتۇلالمىسۇن.تىخىمۇ يالقۇنلا! يالقۇنلىرىڭ پۈچەك ئەسەرلەرنىڭ ،مەسئۇليەتسىز،شۆھرەتپەرەس يازغۇچىلارنىڭ كۈلىنى كۆككە سورىۋەتسۇن!!!!

مەرھۇم ئابدۇشۈكۈر مۇھەتتئىمىن تۈگەپ كەتكەندە يالقۇن روزىنىڭ يازغان بىر ئوبروزى بار پىشقەدەملەرنى تىللاپ،مەنمۇ ئوبرۇز ئوقۇپ باققان،تەنقىت ئاساس بولسىمۇ ئەمما ئۇنداق شەخسى ئۆچمەنلىك بىلەن يۇغۇرۇلغاندەكلا يازغان ئوبروزنى كۆرۈپ باقماپتىكەنمەن،كاللامغا قاتتىق تەسىر قىلغان بولسا كېرەك،بۇ ئادەمنىڭ قەلبىمدىكى ئوبرازى تۇنجى قېتىملا شۇنچىلىك خۇنۇك بولدى،شۇندىن كىيىن بۇ ئادەمنىڭ بىرمۇ ئەسىرىنى ئوقۇپ باقماپتىمەن....پەرھات تۇرسۇننىڭ ئەسەرلىرىنى خېلى ياختۇرۇپ ئوقۇيتتۇم،ئەمما مەخسۇس ئىزدەپ سوراپ ئوقۇمىغاچقىمىكىن،«ئۆلۈۋېلىش سەنئىتى»دەپ كىتاپ يازغانلىقىنى ئۇقمايدىكەنمەن،(بۇ كىتابنى كىتاپخانىدا كۆرگەندە قاراپمۇ باقماپتىكەنمەن)،يالقۇن روزى بىلەن بولغان زىددىيەتلەردىن پەقەت خەۋەرسىزكەنمەن،مانا ئەمدى تېخى توردىن كۆرىۋاتىمەن،توۋا،شۇنچە يىلدىن بېرى ئۈرۈمچىدە ياشىماي نەدە ياشىغانمەن....

uygurogli13    سىز سەل ئۈزىڭىزنى بىسۋالسىڭىز قانداق؟
    مەن بۇئىككىسى توغىرسىدا سۆزلىمەيلا قۇياي..............
      يالقۇن رۇزى بەك ئاشۇرۋەتتى....ئەمدى پەرھات تۇرسۇن توغىرسىدا سۆزلىمىگەي،بولمىسا كۆپلىگەن كىشىلەرنى قايمۇقتۇرۇۋىتىدۇ.  كۈنلەرنىڭ بىرىدە پەرھات تۇرسۇننى ئىتتەرگەن ئورىغا ئۈزى چۈشسە ئۇچاغدا پۇشايماننى ئالىدىغان قاچا تاپالمايدۇ.       
       

ئىيتىڭلارچۇ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟...............
يالقۇن رۇزى نىمە سەۋەبتىن بىراۋنى <<مۇسۇلمان >>ئەمەس دەيدۇ؟؟؟؟؟؟؟؟
  ئۇياكى..................

بۇ  مۇنازىرىسىز بىر تىمىكەنغۇ؟  مۇھەررىر بولغان كىشى  شۇ كىتاپنىڭ نەشىردىن كىيىنكى بارلىق  ىشلىرىغا مەسۇل بولدىغان كىشى........مۇشۇ پۇرسەتتە  ۈزىنى  اقلاپ  يۇقىرى ىناۋېدت تىكلىۋالمىسا  كىيىن كىم ۇنىڭ  ۈز كىتاۋىغا  مۇھەررىر بوپ بېرىشىنى خالايدۇ........قاراڭلا  ۇلانىڭ  كۈتۈرۈپ چىققان سەپسەتىسىنى.....بارلىق زورناللا  بىرلا  ادەم ۈچۈن خىزمەت قىلامدۇ؟  ناۋادا تىلغا  ېلىنغان زورنالىستلا  شۇنداق  نەپسانىيەتچى  بولسا  ۇلارنىڭ  نەشىر  ەپكارلىرى بۇرۇنلا  ۋەيران بولاتتى.....
نىمىلا  دىمىسۇن  پەرھات  دىەەن مىللەت  خايىنى....مۇناپىق.....يانا ماۋۇ  مۇھەررىرمۇ  چىقىپتۇ...مۇشۇنداق  مىغىزسىز  پۈچەك..زەھەر خەندە    بىرنىمىنى  ۋىجدانى كۈتۈرۈپ  نەشىرگە تەييارلاپ بەرگەن بولغاندىن كيىن  بۇمۇ چاتاق.......بەلكىم خىرىستىيانلانىڭ  پۇلى  گىلىنى  خېلىلا مايلىغان بولسا  كېرەك..............................
توردىن  چۈشۈپ قالغىنىغا پۇشايمان قىلغاندەك  مەنمۇ  باتىم......دەپ  ۈزىنى پاش قىپتۇ......الدىراپ  كەتمىسىمى  ھامان سورىقى باتى بۇنىڭ.......................لەنەت  سەندەك  مۇھەررىگە.....................شۇ  يىگەنلىرىڭ گىلىڭنى تىشىپ چىققاي

بەتنام................