بىلىم-كۈچ بلوگى

ياش ۋاقتىمدا سوتسىيال دېموكراتىيە توغرىسىدا بىلىدىغانلىرىم بەكلا يىتەرسىز، ھەتتا بىلىمەن دەپ يۈرگەنلىرىممۇ پۈتۈنلەي خاتا نەرسىلەر ئىكەندۇق.
دەسلىۋىدە سوتسيال دېموكراتچىلارنىڭ يوشۇرۇن ئاۋاز بېرىش ئۇسۇلى بويىچە ئومۇمىي سايلام ئۆتكۈزۈش تۈزۈمىنى بەرپا قىلىش ئۈچۈن ئېلىپ بېرىۋاتقان كۈرەشلىرى مېنى بەكلا قىزىقتۇرغان ئىدى. چۇنكى شۇ ۋاقىتلاردىلا بۇ ئۇسۇل ئىشقا ئاشۇرۇلغىنىدا مەن بەكلا ئۆچ كۆرگەن خابسبوۋرگ تۈزۈمىنى ئاجىزلىتىشقا ياردىمى بولىدۇ دەيدىغان بىر قاراشقا كەلگەن ئىدىم. بۇ دوناي دۆلىتى، نېمىسلىكىمىزنى قۇربانلىق قىلماي تۇرۇپ بۇ جاھاندا پۇت تىرەپ تۇرۇش مۇمكىن ئەمەس دەپ قارايدىغانلىغىنى سېزىپ قالغان ئىدىم. ئەسلىدە نېمىس ئامىلىنى سلاۋىيانلاشتۇرۇش ھىساۋىغا ئۆزىنىڭ مەۋجۇتلىقىنى ئۇزۇن مۇددەت ساقلاپ قالالىشى ئەسلا مۇمكىن ئەمەس ئىدى. بۇنىڭ سەۋەبى شۇكى، سلاۋيانىزمنىڭ بۇ دۆلەتنى ساقلاپ قالالايدىغان كۈچكە ئىگە ئىكەنلىكى ئۇنچىلىك مۇبالىغە قىلىنغىدەك دەرىجىدە ئەمەس ئىدى. شۇنداق بولغاچقا، ئىككىلەنمەي قەتئىي ئاغدۇرىۋېتىشكە تىگىشلىك بولغان، ئون مىليونلۇق بىر نېمىس قەۋىمىنى ئۆلۈمگە مەھكۈم قىلىۋېتىشكە ئۇرۇنىدىغان بۇ ھابىسبۇرگ خاندانلىقىنىڭ ھالاكىتىنى ئىلگىرى سۈرىدىغان ھەر قانداق بىر ھەرىكەتنى چىن قەلبىمدىن قوللاپ قۇۋەتلەشكە ھەر دائىم تەييار ئىدىم. مېنىڭ بۇ يەردە ئۈمىد كۈتكىنىم، ئاۋۇستىرىيە كۆپ مىللەتلىك بىر ئىمپىرىيە بولۇش سەۋەبىدىن تىل جەھەتتىكى قالايماقانچىلىقلار بۇ ئەلنىڭ پارلامېنتىنى قانچىكى پارچىلىيالىسا ۋە ئۇنى قانچىكى پالەچ ھالغا چۈشۈرۈپ قويالىسا، بۇ بابىل ئىمپىرىيىسىنىڭ ئاغدۇرۇلىشىنىمۇ شۇنچە تېزلىتىپ بىرەلەيدىغانلىقى ئىدى. بۇ جەرياننىڭ نەتىجىسى − ئاۋۇسترىيىدىكى نېمىس مىللىتىمنىڭ ئازاتلىققا چىققان كۈنى بولۇپ تاماملانغان بولاتتى. ئۇنىڭدىن كېيىنكى مۇقەررەرلىك − ئۇنىڭ ئانا ۋەتىنىگە قوشۇلۇپ كېتىشى بولۇپ، بۇنىڭغا توسالغۇ بولالايدىغان ھېچقانداق بىر كۈچ قالمىغان بولاتتى.
ئەنە شۇ سەۋەپلەر تۈپەيلىدىن سوتسىيال دېموكراتچىلارنىڭ كۆز قاراشلىرى مېنى ئۆزىگە جەلىپ قىلماقتا ئىدى. ئۇ يىللىرى بۇنداق بىر قاراشقا ئىشىنىپ قالغىدەك ساددا بىرسى بولغىنىم ئۈچۈن، سوتسيال دېموكراتچىلار ئىشچىلار تۇرمۇشىنىمۇ ياخشىلىيالايدۇ دەپ ئىشەنگەن ئىكەنمەن. شۇڭا ئۇلارغا قارشى تۈرۈش ئورنىغا ئۇلارنى قوللىغان ئىدىم. كېينچە مېنى ئۇلاردىن يىرگىندۈرگەن ئەڭ مۇھىم سەۋەپ، ئۇلارنىڭ ئاۋۇسترىيە تەۋەسىدە نېمىسچىلىكنى ساقلاپ قېلىش جەھەتتىكى بارلىق پائالىيەتلەرگە قارشى تۇرىدىغانلىقى، ئىسلاۋىيان “يولداشلىرى” بىلەن بەكلا ئاپاق-چاپاق بولۇپ ئۇلارغا نومۇسسىزلارچە قويرۇق شىپاڭشىتىپ كېتىشلىرى ئىدى. ئىسلاۋىيانلارمۇ ئۇلارنىڭ بۇ قىلىقلىرىنى رازىمەنلىك بىلەن قوبۇل قىلىشاتتى. ئىسلاۋىيانلار بىرمۇنچە ئېتىۋار قىلىنىشلاردىن بەھرىمەن بولۇپ تۇراتتى. شۇنداق بولغاچقا، ئۇلارمۇ ئۆزلىرىچە تىرىسىگە پاتماي نۇمۇسسىزلىق قېلىشاتتى.
ئون يەتتى ياش ۋاقىتلىرىمدا ماركىسىزىم ھەققىدىمۇ ھېچ نېمە بىلمەيتتىم. سوتسىيال دېموكراتىيە بىلەن سوتسىيالىزىمنى بىر-بىرسىگە ئارىلاشتۇرىۋىتەتتىم ۋە بۇلارنىڭ ھەر ئىككىسىنىلا بىر مەنىدىكى نەرسىلەر دەپ تونىۋالغان ئىكەنمەن. بۇ يەردىمۇ جاپا مۇشەققەتلىك تۇرمۇشۇم كۆزۈمنى ئېچىپ، مىللىتىمىز دۈچ كېلىۋاتقان خەۋپ بىلەن خەلقىمنى قايمۇقتۇرۇپ يۈرگەن كۆز قاراشلارنى تونىۋېلىش پۇرسىتىنى بەرگەن ئىدى.
سوتسىيال دېموكراتلار پارتىيىسىنى بەزى نامايىشلىرىدىن تاماشىبىنلار قاتارىدا كۆزىتىپ يۈرۈپ سىرتتىن تونىغىنىمدىن باشقا، ئۇلارنىڭ نەزىرىيىلىرىدىن قىلچىمۇ خەۋىرىم يوق ئىدى. شۇنىڭدەك ئەگەشكۈچىلىرىنىڭ كۆز قاراشلىرىنىمۇ بىلمەيتتىم. ئۇلارنىڭ خاراكتېرلىرى، چۈشىنىش شەكىللىرى ۋە كۈچ-قۇۋۋەتلىرىنى تونۇپ يېتەلىشىم ئۈچۈن ئۇلارغا ئارىلاشمىغان بولسام بەلكىم نۇرغۇن يىل ۋاقىت سەرىپ قىلىشىمغا توغرا كەلگەن بولاتتى. ئەمما بىۋاستە ئىچىگە كىرىپ ئارىلىشىپ يۈرۈش ئارقىلىق ئۇلارنىڭ ھەقىقى ئەھۋالىنى بىر قانچە ئاي ئىچىدىلا تونىۋالغىلى بولاتتى. دىگەندەك، مېنىڭ ئۇلارنى تونۇشۇم ئۈچۈنمۇ بىر قانچە ئايلا ۋاقت كەتكەن ئىدى: ئۇلارنىڭ پەزىلەتلىك ئىجتىمائىي غايە دېگەن نىقاپ ئىچىگە پۈركىنىۋالغان ئىنتايىن خەتەرلىك بىر ۋابا ئىكەنلىگىنى، ئەگەر ئىنسانىيەت ئالىمى ۋاقىتنى قولدىن بەرمەي ئۇلارنى دەرھال دۇنيادىن سۈپۈرۈپ تاشلىمايدىكەن يەر يۈزى ئۇزۇنغا قالماي ئىنسانىيەتتىن ئايرىلىپ قالىدىغانلىغىنى قىسقا ۋاقىت ئىچىدىلا تونۇپ يەتكەن ئىدىم.
سوتسىيال دېموكراتچىلارنى تۇنجى قېتىم مەدىكارلىق قىلىۋاتقان ئىش ئورنۇمدا تونۇش پۇرسىتىگە ئېرىشكەن ئىدىم. يەنە كېلىپ شۇ تۇنجى ئۇچۇرىشىش ۋاقتىمدىلا ئۇلارغا بولغان ئىشەنچىمنى يوقۇتۇشقا باشلىغان ئىدىم. مېنىڭ تاشقى كۆرۈنۈشۈم شۇ كۈنلەرگىچە دېگىدەك بىر مەكتەپ بالىسىدەك رەتلىك، گەپ-سۆز، مۇئامىلىلىرىم ئەدەپلىك، مېڭىش-تۇرۇشلىرىممۇ سىلىق ئىدى. ئۇ كۈنلەردە تۇرمۇش غېمى مېنى شۇنچىلىك بېسىۋالغانكى، ئەتىراپىمدىكىلەرگە دىققەت قىلغىدەك ھالىممۇ يوق ئىدى. ئاچلىقتىن ئۆلمەسلىك، كەلگۈسى تەغدىرىمنى ياخشىلىۋېلىش ئۈچۈن مۇۋاپىق بىر ئىش تېپىۋېلىشتىن باشقا ھېچ نىمە ئەقلىمگە كەلمەيتتى. ئىشقا كىرىپ ئۈچىنچى ياكى تۆتىنچى كۈنلىرىمىكىن، بىر كۈنىسى ئۇلار بىلەن گەپ تالىشىپ قالمىغان بولسام بەلكىم ئۇلار بىلەن ھەرگىزمۇ تونۇشماي ئۆتۈپ كېتەر ئىكەنمەن.
بىر كۈنىسى ئۇلاردىن بىرسى يېنىمغا كېلىپ مېنى ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىغا ئەزا بول دېدى. ئۇ كۈنگە كەلگىچە ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى دېگەننىڭ نېمىلىكىنىمۇ بىلمەيتتىم. ئۇنىڭغا ئەزا بولۇشنىڭ نىمە پايدىسى بارلىقىنىمۇ بىلمەيتتىم. ئۇلار ماڭا ئىشچىلار ئۇيۇشمىسىغا ئەزا بولۇش شەرت دەپ ئېيتقىنىدا، بۇ ئۇيۇشمنىڭ نىمىگە پايدىسى بارلىقىدىن خەۋىرىم يوقلىقىنى، شۇنىڭدەك نىمە بولىشىدىن قەتئىي نەزەر، بۇنداق مەجبورلىنىدىغان ھەر قانداق بىر تەشكىلگە كىرىش نىيىتىم يوقلىقىنى ئېيتىپ ئۇلارنىڭ تەكلىۋىنى سىلىغلىق بىلەن رەت قىلىۋىدىم، ئۇلار دەرھال مەندىن ئۇزاقلاشتى. ئۇلار، بىر قانچە كۈن ساقلاپ تۇرساق، بۇ تەشكىلنىڭ قانداق بىر تەشكىل ئىكەنلىكىنى ئۇقۇپ ئەزا بولاي دەپ ئۆزى ئالدىمىزغا كىلىدىغۇ دەپ ئويلىدى ھەقىچان. ئۇلار مېنى بۈتۈنلەي خاتا تونىغان ئىدى. مېنى دېسە، بەلكىم دەسلەپكى كۈنلەردە بىر نەرسە بىلمىگىنىم ئۈچۈن ئەزا بولۇشۇممۇ مۇمكىن ئىدى. ئەمما ئون بەش كۈن ئۆتكەندىن كېيىن ئۇلاردىن قەتئىي يىراق تۇرۇش لازىملىقىنى تونۇپ يەتكەن ئىدىم. چۇنكى بۇ جەرياندا ئەتىراپىمدىكىلەرنى ۋە ئۇلارنىڭ تەشكىلاتىنى تېخىمۇ ئېنىق تونۇش پۇرسىتىگە ئېرىشكەن ئىدىم. بۇ تەشكىلنىڭ مەسئوللىرىغا زادىلا قايىل بولمىغان ئىدىم. شۇنداق قىلىپ بۇنداق بىر تەشكىلاتقا ھەرقانچە زورلاشسىمۇ قەتئىي كىرمەيمەن دەيدىغان ئىرادىگە كىلىپ بولغان ئىدىم.
دەسلەپكى كۈنلەردە ھېچكىمگە گەپ قىلماي ئۇلارنىڭ قانداق كىشىلەر ئىكەنلىكىنى كۈزىتىپ جىم يۈرىۋەردىم.
چۈشلۈك تاماق ۋاقتلىرىدا ئىشچىلارنىڭ بەزىلىرى يېقىندىكى ئەرزان ئاشپۇزۇللارغا كېتىشەتتى. قالغانلىرى ئىش ئورنىدا قېلىپ ئۆيلىرىدىن ئالغاچ كەلگەن نامىراتلىق چىقىپ تۇرغان تاماقلىرىنى يېيىشەتتى. بۇلارنىڭ كۆپ قىسمى ئۆي-ئوچاقلىق ئىشچىلار بولغاچقا، ئۇلارنىڭ ئاياللىرى چۈشلۈك تاماق ۋاقتىغا ئۈلگۈرتۈپ كونىراپ كەتكەن كورىلاردا غورۇگۈل نامراتلار ئۇمىچى ئېلىپ كىلىشەتتى. شەنبە كۈنى چۈشلۈك تاماق ۋاقتىدا ئىش ئورنىدا قالىدىغان ئىشچىلانىڭ سانىمۇ كۆپىيىپ قالاتتى. بۇنىڭ سەۋىبىنى كېيىن بىلدىم: ئەسلىدە ئۇلار سىياسىي ئۆگۈنۈش قىلاتتىكەن.
مەن بىر بولۇڭدا ئولتۇرىۋېلىپ بىر پارچە قۇرۇق نان بىلەن سۈتۈمنى ئىچىپ ئۇلارنى كۈزەتكەش ئۆز تەغدىرىمنى ئويلاپ ئولتۇرغان ئىدىم. بۇندىن كېيىن قانداق قىلسام بولار دېگەن غەم ئىچىگە پېتىپ قالغان ئىدىم. بەزىدە ئۇلارنىڭ دېيىشىۋاتقان گەپلىرى قۇلىقىمغا كىرىپمۇ قالاتتى. ئۇلار، يىغىنلىرىغا قاتنىشىشنى خالىمىغىنىم ئۈچۈن مېنى قىزىقتۇرۇش مەقسىتىدە يىغىنلىرىنى ماڭا كۆرسىتىپ تۇرۇپ ئالدىمدا ئېچىۋاتقاندەكلا بىلىنەتتى. دېگەندەك مەنمۇ ئۇلارنىڭ دىيىشكەنلىرىنى ئاڭلىغانسىرى چىدىيالمايلا قالغان ئىدىم. ئۇلار جاھاندىكى ھەممە نەرسىنى قارىلاپ بىر باشتىن ئىنكار قىلىشاتتى: ئۇلارنىڭ دېيىشىچە، مىللەت دېگىنى كاپىتالىستلارنىڭ ئۇيدۇرمىلىرىدىن باشقا نەرسە ئەمەسمىش. − شۇندىن باشلاپ كاپىتالىست دېگەن بۇ سۆزنى خېلى كۆپ ئاڭلايدىغان بولۇپ قالدىم − ۋەتەن دېگىنى بۇرجۇئازىيىنىڭ ئىشچىلار سىنىپىنى ئالداش ۋاستىسى، قانۇنلار بولسا ئىشچىلارنى ئېزىش ئۈچۈن پايدىلىنىدىغان بىر قۇرال؛ مەكتەپلەر قۇل بىلەن گۇندىپاي يېتىشتۈرىدىغان بىر ئورۇن، دىن دېگىنى، خەلقنى تېخىمۇ ئاسان ئېكىسپالاتاتسىيە قىلىش ئۈچۈن روھىنى مەست قىلىدىغان بىر ۋاستە؛ ئەخلاق دېگىنى پەقەت قويلارغىلا خاس ئاخماقانە باش ئېگىش پىرىنسىپى. … ئۇلار قارىلىمىغان بىرمۇ نەرسە قالمىغان ئىدى.
دەسلىۋىدە پەقەت ئارىلاشماي جىم ئولتۇرۇپ تىڭشاپ بەردىدىم. ئەمما كېيىنچە ئۇلارنىڭ بۇ ئاخماقانە گەپلىرىگە بەرداشلىق بىرەلمەيلا قالدىم. ئۇلارنىڭ گەپلىرىگە رەددىيە بېرىپ سۆزلەشكە كىرىشتىم. ئەمما شۇنىمۇ ھېس قىلدىمكى، مۇنازىرە قىلىنىۋاتقان تېمىلار ھەققىدە ئېنىق بىر بىلىمىم بولماي تۇرۇپ بۇنداق مۇنازىرىلەرگە قاتنىشىشىمنىڭ قىلچە پايدىسى بولمايدىكەن. شۇنداق قىلىپ رەقىپلىرىمنىڭ ئاتالمىش بىلىم دېيىشىۋالغان مەنبەلىرىگە مۇراجەت قىلىشقا باشلىدىم. ئۇلارنىڭ كۆز قاراشلىرىغا مۇناسىۋەتلىك تېپىلغانلىكى گېزىت، ژورنال، كىتاپ، بروشورلارنى يىغىپ ئوقۇشقا كىرىشتىم، ياق، توغرىسى ئۇلارنى قاينىتىپ ئىچمەكتە ئىدىم.
بەزى كۈنلىرى ئىش ئورنىمىزدا ئىش يوق بولۇپ قالدىغان پەيتلەرمۇ بولۇپ تۇراتتى. بۇ چاققىچە مەنمۇ جىم تۇرماي ئۇلارنىڭ قاراشلىرى ھەققىدە بىلىم جوغلاشنى داۋام قىلماقتا ئىدىم. شۇنداق بولغاچقا، ئىش ئورنىدىكى بۇ تۈردىكى بەس-مۇنازىرىلەر تېخىمۇ شىددەتلىك، تېخىمۇ جىددى تۈس ئېلىشقا باشلىدى. ئۇلار ھىمايە قىلىۋاتقان قاراشلار ئۈستىدە ئۇلاردىنمۇ كۆپ نەرسىلەرنى ئۆگۈنىۋېلىپ مۇنازىرىگە كىرىشمەكتە ئىدىم. بۇ ھالەت ئۇلارنى ئەقلىدىن ئازدۇرۇپ غۇدۇرۇتۇپ، قوپاللىق بىلەن زورلۇق كۈچ ئىشلىتىشلەرگىچە بېرىپ يەتتى. قارشى پىكىردىكىلەردىن بەزىلىرى مېنى كىيمە پالوبىسىدىن پەسكە تاشلىۋېتىمەن دەپ تەھدىت قىلىشقا باشلىدى. مەندىن كېمە سازلىق پورتىدىكى ئىشىمنى تاشلاپ كېتىشىمنى تەلەپ قىلىشتى. مەنمۇ يالغۇز بېشىمغا ئۇلارغا تەڭ كېلەلمەيدىغانلىغىمنى بىلىپ قىلچە ئىككىلىنىپ ئولتۇرمايلا ئۇ يەردىن رەنجىگەن ئەمما بىر مۇنچە تەجرىبىگە ئېرىشكەن ھالدا دەرھال كېتىپ قالدىم.
بۇ مۇنازىرىلەرنى ئويلىساملا قاتتىق غەزىۋىم كېلەتتى، ئەمما بۇ مەسىلىگە شۇنچىلىك چوڭقۇر كىرىشىپ كەتكەن ئىكەنمەنكى، مۇنازىرىنى تاشلاپ كەينىمگە يانغىم كەلمىگىدەك ھالدا ئىدىم. بىر نەچچە ھەپتىگىچە قۇرساق كۆپىكىمنى ئۇنتۇشقا باشلىدىم. ئۇ ئىشىمغا قايتىپ بېرىشتىن باشقا ئامالىم قالمىغان ئىدى. دېمىسىمۇ بىر نەچچە ھەپتە ئۆتە-ئۆتمەيلا يىغقان ئۈچ-بەش تەڭگەمنىمۇ خەجلەپ تۈگىتىپ قويۇپ، قايتىدىن نامىراتلىق قوينىغا چۈشۈپ قالغان ئىدىم. شۇڭا ئۇ يەرگە قايتىپ بارايمۇ-بارمايمۇ دەيدىغان تاللاش ئىختىيارىممۇ قالمىغان ئىدى. ئۇ كىمەسازلىق ئورنىغا قايتا بېرىپ ئىشقا چۈشتۈم. شۇنداق قىلىپ مۇنازىرىلىرىمىز يەنە باشلىنىپ كەتتى.
شۇ ۋاقىتتا ئۆزەمگە مۇنداق بىر سوئال قويغان ئىدىم: بۇ ئادەملەر ئۇلۇغ ۋە ئاقسۈڭەك بىر ئىرققا مەنسۈپ بولۇش لاياقىتىگە ئىگىمىدۇ؟ بۇ سۇئال، مەن ئۈچۈن بەكلا ئېغىر بىر سۇئال ئىدى. چۇنكى بۇ سۇئالنىڭ جاۋابى “ھەئە” بولغىنىدا، بۇنداق بىر ئىرق مۇنەۋۋەر كىشىلىرىنىڭ يىتەكلىشىگە لايىق بىر خەلق بولىشى كېرەك ئىدى. ئەگەر بۇنىڭغا بېرىلىدىغان جاۋاپ “ياق” بولغىنىدا، ئىرقىمىز ئىنسانلىق نوقتىسىدىن ئالغاندا ئەڭ پەسكەش، ئەڭ بىچارە بىر خەلق ھېساپلىنىشى كېرەك ئىدى.
ئۇ جاپا-مۇشەققەت ئىچىدە ئۆتكەن كۈنلىرىمدە، قەۋىمىمىزدىن ئايرىلىپ تۇيۇق يولغا قاراپ كىتىۋاتقان بۇنداق كىشىلەر توپى شۇنچىلىك كۆپىيىپ بارماقتا ئىدىكى، بۇ كىشىلەر توپى مىللىتىمىزگە قارشى ئىنتايىن قورقۇنۇشلۇق بىر قوشۇن ھالىغا كېلىشكە قاراپ كۈنسايىن ئۇلغايماقتا ئىدى. بۇنداق ئەھۋاللارنى بىۋاستە كۆرۈپ ھېس قىلغان بىرسى بولۇش سۈپىتىم بىلەن، ئىرقىمدىن ئەنسىرىمەسلىكىم مۇمكىنمۇ؟
شۇندىن بىر قانچە كۈن ئۆتكەندىن كېيىن، بىر ئاممىۋىي نامايىشنى تاماشا قىلدىم. ۋىېنالىق ئىشچىلاردىن تەركىپ تاپقان، كەينى ئۈزۈلمەي تىزىلىپ كېلىۋاتقان بۇ نامايىش قوشۇنىنى پۈتۈنلەي باشقىچە بىر ھېسىيات ئىچىدە كۈزىتىپ چىقتىم. ئۇزۇن كەتكەن بىر ئىلانغا ئوخشاش تولغۇنۇپ ئالغا ئىلگىرلەۋاتقان نامايىشچىلار قوشۇنىنى مىدىرمۇ قىلماي نەق ئىككى سائەت بىرمۇ بىر كۈزىتىپ تۇردۇم. ئاخىرى كۆڭلۈم يېرىم بولغان ھالدا نامايىش مەيدانىدىن ئايرىلىپ ئۆيۈمگە قايتتىم. قايتىش يولۇمدا، بىر موخوركىچىنىڭ بوتكىسىدا «ئاربېيتېرزېيتۇڭ» گېزىتى كۆزۈمگە چېلىقتى. بۇ گېزىت ۋىېنا سوتسىيال دېموكراتچىلىرىنىڭ ئالدىنقى قاتاردىكى ئورگان گېزىتلىرىنىڭ بىرسى ئىدى. بۇ گېزىتنى پات-پات گېزىت ئوقۇش ئۈچۈن يولۇقىدىغان ئاددى-ساددە بىر قەھۋەخانىدىمۇ كۆرۈپ قالاتتىم. شۇ كۈنگە كەلگىچە بۇ ۋەيرانە گېزىتنى قولۇمغا ئېلىپ ئىككى مىنوت بولسىمۇ چىداپ تۇرۇپ ئوقۇپ باقمىغان ئىكەنمەن. بۇ گېزىتنى ئوقۇسا ئادەمنىڭ قۇيقا چاشلىرىمۇ تىك تۇرۇپ كەتكىدەك غەزەپلىنىپ كېتەتتى. تېخى يېڭىلا ئىشچىلارنىڭ نامايىشىنى كۈزىتىپ چىققىنىم ئۈچۈن، ئۇلارغا مۇناسىۋەتلىك بۇ گېزىتنى بىر ئوقۇپ بېقىش نىيىتىگە كەلدىم. ئادەمنى غەزەپلەندۈرۈپ ئۈرپەرتكىدەك يالغان توقۇلمىلاردىن باشقا بىر نەرسە يازمايدىغان بۇ گېزىتنى، شۇ كېچىسى چىداپ تۇرۇپ باشتىن-ئاخىرى ئوقۇپ چىقتىم.
شۇ كۈندىن باشلاپ، سوتسىيال دېموكراتچىلار ئوتتۇرىغا قويغان قاراشلىرىنىڭ نېمىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدىغانلىغىنى نەزەرىيىچىلىرىنىڭ مەخسۇس كىتاپلىرىدىن ئاختۇرۇپ يۈرمەيلا بۇ تۈردىكى كۈندىلىك مەتبۇئاتلىرىدىن كۆرۈپ خەۋەردار بولۇپ تۇرالايدىغان بولدۇم.
كىتاپلار بىلەن گېزىتلار بىر-بىرسىدىن بەكلا چوڭ پەرق قىلاتتى. كىتاپلار چوڭقۇر بىلىملىكلىگىنى بازارغا سېلىپ، ئەركىنلىك، ئابروي، گۈزەللىك سۆزلىرىدىن تولۇق پايدىلىنىپ، ھەممە نەرسىنى گويا پەيغەمبەرلەرنىڭ تەلىماتلىرىدەك چالۋاقىغان ھالدا تەرىپلىشەتتى. ئەمما ئۇلارنىڭ گېزىتلىرى، ئىنسانىيەتنى قۇتقۇزۇشنىڭ يېڭى تەلىماتى دەپ ئوتتۇرىغا قويىشىۋاتقان قاراشلىرىنى تەرغىپ قىلىشىدىغان بۇ گېزىتلار جىدەلخورلۇقتا ئۇچىغا چىققان بولۇپ، ھەرقانداق بىر پەسكەشلىكلەرگە باش ئەگمەيۋاتقان ۋەتەنپەرۋەرلەرگە قارشى ھەرخىل بوھتانلارنى ئۇيدۇرۇشنى قىلچە نومۇس بىلمەي ئۆزلىرىگە كەسىپ قىلىشىۋالغان بىر مەتبۇئات ئىدى.
كىتاپلار، ئۆزلىرىنى ئەقىللىق، بىلىملىك دەپ قارىشىدىغان بىر قىسىم ئاخماق، چىرىگەن مەدەنىيەتلىكلەر ۋە يوقۇرى مەۋقەلىك سىنىپلارنى كىتاپخان قىلغان بولسا، گېزىت-ژورناللىرى بولسا چۈشىنىش ئىقتىدارىدىن مەھرۇم بولغان پادىلارغا خىتاپ قىلىشاتتى.
سوتسىيال دېموكراتىيە تەلىماتىنى ئۇنىڭ گېزىت-ژورنال مەتبۇئاتلىرى ۋە ئەدەبىي مەجمۇئەلىرىنى ئوقۇپ يۈرۈپ چۈشىنىشكە باشلىدىم. نەتىجىدە ئۆز قەۋىمىمنى قايتىدىن تونۇشقا باشلاپ، ئۇلارنى يېڭىدىن تېپىۋالغان ئىدىم.
دەسلىۋىدە يېقىنلاشقىلى بولمايدىغان ھاڭ ئايرىپ تۇرىدۇ دەپ تونۇپ كەلگەن بۇ قەۋىمىمگە، ئۆزەمنىڭ ئىسىل ئىرقىمغا باشقىلاتىن سۆيگۈ بىلەن باغلانماقتا ئىدىم.
شۇنچە ئېغىر زەھەرلەش بىرلەشمە ھەرىكىتىنى پەرق قىلغىنىمدىن كېيىن، بۇلاردىن زەھەرلەنمەي ساقلىنىپ قالالىشى مۇمكىن بولمىغان بۇ خەلقنى گۇناھكار دەپ قارايدىغانلارنى پەقەت ئاخماق كىشىلەر دەپلا قاراش مۇمكىن. ئۇلارنى كۈزىتىپ يۈرگەن ئۇ يىللىرىمدا، سوتسىيال دېموكراتىيەنىڭ قانداق قىلىپ شۇنچە ئۇتۇغلارغا ئېرىشەلىگەنلىگىنىڭ سەۋەبىنى ئېنىق تونۇپ يەتكەن ئىدىم. ئىشچىلار سىنىپىنىڭ پەقەتلا كومۇنىستلار چىقارغان قىزىل كىتاپلار بىلەن قىزىل گېزىتلارنىلا ئوقۇپ، پەقەتلا قىزىللارنىڭلا يىغىلىشلىرىغا قاتنىشىپ يۈرگەنلىگىنىڭ سەۋىبىنى بۇ گېزىتلاردىن تېخىمۇ ئېنىق بىلىۋالدىم. بۇرجۇئازىيە تەرىپىدىن ۋەيران قىلىۋېتىلگەن بۇ ۋەيرانە خەلقىم، ھەممىگە دۈشمەن قىياپىتى بىلەن، ھەممىنى خاراپ قىلىشنى تەرغىپ قىلىدىغان بىر كۈچنىڭ كەينىدىن ئەگىشىپ كىتىۋاتماقتا ئىدى. نىمە دېگەن ھېلىگەرلىك!
خەلق ئاممىسى پەقەت كۈچلۈك ۋە ھەممىنى بېسىپ چۈشىدۇ دەپ قارىغان ئەقىدىنىڭلا كەينىدىن ئەگىشەلەيدۇ ۋە بۇنداق چۈشەنچىگە كېلىپ قېلىشنى بۇرجۇئازىيە ياراتقان ئىدى.
خۇددى ئاياللار ئابىستراكىت چۈشەنچىلەردىن كۈرە كونكىرىتنى ھەرىكەتلەرگە يېقىن بولىدىغانلىقى ھەمدە ئاجىزلارغا يېقىن يولىماي كۈچلۈكلەرگە شەرتسىز بويسۇنىدىغانلىقىغا ئوخشاش، خەلق ئاممىسىمۇ بوزەكلەرنى ئەمەس زومىلارنى، يالۋۇرىدىغانلارنى ئەمەس يالۋۇرتىدىغانلارنى ئۆزلىرىگە چوقۇنۇش ئوبىكتى قىلىۋالىدۇ. بۇنداق قىلىش ئۇلارنى بىخەتەر ھېس قىلدۇرىدۇ. ئۇلار بۇنداق كەسكىن بىر تەلىماتنى ئەركىن مۇھاكىمىدىن ئەۋزەل كۆرىدۇ. يەنى خەلق ئاممىسى ئۆزىدىن باشقا ھېچقانداق بىر كۈچنى تونىمايدىغان بىر كۈچكە بوي سۇنۇشنى چەكسىز ئەركىنلىك ئىچىدە ياشاشنىڭ ئورنىغا قويىدۇ. خەلق ئاممىسى چەكسىز ئەركىنلىككە قىزىقمايدۇ. ئۇلار مۇتلەق ئەركىنلىك دىگەن ئۇقۇمنى قىلچە ئەھمىيىتى يوق بىر ئۇقۇم دەپ قارىشىدۇ. شۇنداق بولغاچقا، خەلق ئاممىسىغا زورلۇق كۈچنى ھېس قىلدۇرۇش، ئەركىنلىكلەرنى كۈچ قوللانغۇچى ئۆز قولىدا تېزگىنلەپ تۇرۇشى، كىشىلەرگە بۇ ئەركىنلىكلەردىن بىرەلەيدىغانلىقىنى ئېيتىپ تۇرالايدىغان بولۇش لازىم. بۇنداق قاراش بەزى كىشىلەرگە مەنىسىزدەك بىلىنىشى مۇمكىن. ئەمما خەلق ئاممىسى بىرەر كۈچ-قۇدرەتنىڭ تاشقى قىياپىتىنى كۆرگىنىدىن كېيىنلا ئۇ كۈچكە، ئۇنىڭ زوراۋانلىقىغا بوي سۇنىدىغانلىقىنى ئىپادىلەپ تۇرىدۇ.
ئەگەر سوتسىيال دېموكىراتىيىگە قارشى تېخىمۇ كۈچلۈك يېڭى بىر سەپ تەشكىل قىلىنىپ ئۇلارغا قاتتىق زەربە بېرىلسىمۇ، سوتسيال دېموكراتچىلارنى يېڭىپ چىقىش پۈتۈنلەي مۇمكىن ئىدى.
مەن ئىككى يىلدىن ئاز ۋاقىت سەرىپ قىلىش ئارقىلىق، سوتسىيال دېموكراتچىلارنىڭ تەلىماتلىرىنى ھەمدە ئۇلارنىڭ ئىجرا قىلىۋاتقان ھەرىكەت ئۇسۇللىرىنى تولۇق ئۆگۈنۈپ چىققان ئىدىم. ئۇلار كۈچ-قۇدراتنىڭ قىممىتىنى بەكلا چوڭ بىلىدىكەن. ئۇلار كۈچلا بولسا تەڭ كەلگىلى بولمايدىغان دۈشمەن يوق دەپ قارىشىدىكەن.
سوتسيال دېموكراتچىلارنىڭ بۇ قاراش ئاساسىدا پەيدا قىلغان ھەرىكەتلىرى بىۋاستە بۇرجۇئازىيىگە قارىتا بىر ۋەھىمە سېلىش ھەرىكىتى بولۇپ ئوتتۇرغا چىقىۋاتقانلىقىنى سەزدىم. بۇرجۇئازىيە، مەيلى روھىي جەھەتتىن ياكى جىسمانى جەھەتتىن بولسۇن، بۇنداق بىر ھۇجۇمغا تاقابىل تۇرالىغىدەك كۈچكە ئىگە ئەمەس ئىدى. سوتسىيال دېموكراتچىلار بىر ئىشارەت بېرىلىشى بىلەن تەڭ دۈشمىنىنى ئەقلى-ھۇشىنى يوقاتقانغا قەدەر رەھىمسىزلەرچە بوھتانلار بىلەن كۆمۈۋېتىش تاكتىكىسىدىن پايدىلىنىپ ھۇجۇمغا ئۆتىدىكەن. شۇنداقتىمۇ ئۇلارنىڭ بۇ تۈردىكى تاكتىكىلىرى بىر خىل خۇمار ھالىغا كېلىپ، كۆرۈنەرلىك بىرەر داغدۇغا پەيدا قىلىشتىن نېرىسىغا ئۆتەلمەيتتى.
سوتسيال دېموكراتلارنىڭ دۈشمەنلىرى بولغان بۇرجۇئازىيىمۇ ئۈزۈلمەي بېشىغا كېلىۋاتقان بۇنداق قانۇنسىز زەربىلەردىن زېرىكىپ تېچلىققا ئېرىشىش ئۈمىدى بىلەن ئۇلارغا باش ئېگىش چارىلىرىنى ئاختۇرۇشقا كىرىشىدىكەن. شۇنداق قىلىپ سوتسيال دېموكراتچىلارمۇ ئۆز مەقسىتىگە يېتەلەيدىكەن.
سوتسىيال دېموكراتچىلار ئۆز ئەمىلىيىتى ئارقىلىق زورلۇق كۈچتىن پايدىلىنىشنىڭ قىممىتىنى بەكلا ياخشى بىلەتتى. شۇنداق بولغاچقا، ئۇلار مۇۋاپىق دەپ تاللىۋالغان كىشىلەرگە تىنماي ھۇجۇم قىلىپ تۇراتتى.
ئۆكتىچى پارتىيىلەرنىڭ يۇمشاقباش كىشىلىرى بولسا سوتسيال دېموكراتچىلارنىڭ كىشىلەر بىلەلمىگەن بۇنداق تەرەپلىرىنى كۆرسىتىپ جېنىنىڭ بېرىچە مەدىھلىشىدىكەن.
سوتسيال دېموكراتچىلار ئەقلى-ھۇشى نورىمال قوپال مىجەزلىك كىشىلەردىن ئانچە بەك قورقۇپ كەتمەيدىغان بولغاچقا، بۇ تۈردىكى ئادەملەرنى تېپىۋالسا ماختاپ ئەرشىگە چىقىرىۋېتىشىدۇ. شۇنىڭدەك ھەقىقى ئاجىزلارغىمۇ ئۇنچە بەك ئەھمىيەت بېرىپ كەتمەيدىكەن. ئاجىزلار قانداقلا بولمىسۇن ئۇلاردىن قورقىدۇ-دە.
سوتسيال دېموكراتچىلار ئىجتىمائى تۈزۈمىنى ساقلىيالايدىغان بىردىن بىر كۈچنىڭ پەقەت ئۆزلىرىلا ئىكەنلىكىگە خەلق ئاممىسىنى ئىشەندۈرۈشكە ئۇرۇنۇپ، پۈتۈن چارىلارنى ئىشقا سېلىپ ئۆز غەرىزىنى قەدەممۇ-قەدەم ئىشقا ئاشۇرۇشقا تىرىشىدىكەن. ئۇلار بەزىدە ھەتتا ئۆزلىرىنىڭ بۇ غايىسىگە قارشى ھەرىكەت قىلسا، يەنە بەزىدە بۇ غايىلىرى ئۈچۈن خىزمەت قىلىشقا تىرىشىدىكەن. شۇ ئارقىلىق خەلقنىڭ دىققەت نەزىرىنى پات-پات باشقا نەرسىلەرگە بۇراپ تۇرىدىكەن. دىققىتى باشقا يەردە بولغان خەلق ئۇلارنىڭ بېشىنى ئاغرىتىشقا چولىسى تەگمەيدۇ.
كىشىلەرنىڭ روھىي ئالاھىدىلىكىدىن پايدىلىنىش ئاساسىغا تايانغان بۇنداق تاكتىكلارغا ئۆكتىچى پارتىيىلەرمۇ شۇنىڭغا ماس چارىلاردىن پايدىلىنىپ ھۇجۇمغا ئۆتمەيدىغانلا بولىدىكەن، سوتسيال دېموكراتلارنىڭ ئۈستىدىن ھېچكىم ئېنىق بىر غەلىبىگە ئېرىشەلمەيدۇ.
بۇنداق ئەھۋالاردا، ئاجىزلار قانداق قىلىپ ئۆزىنى ساقلاپ قېلىشتىن باشقا ھېچقانداق بىر ئىشنى ئەقلىگە كەلتۈرەلمەيدىكەن.
بۇ كۈزىتىشلىرىم ئارقىلىق شەخسىلەر ھېس قىلىدىغان جىسمانى قورقۇشنىڭ نەقەدەر مۇھىم ئىكەنلىكىنى ئېنىق چۈشىنىپ يەتتىم.
مېنىڭ ئىش يېرىمدىمۇ ئەنە شۇنداق پسىخولوگىيەلىك ئويۇنلار ئوينىلىپ تۇراتتى: