جۇڭگو – ئامېرىكا ئازاپلىق ھالدا «ئاجرىشىش» نى باشتىن كەچۈرمەكتە
ئايرىلىش شۇنداق ئازاپلىق ، بىراق ئەڭ قۇرقۇنچلىق بولغىنى يەنىلا ۋاقىتنى ئىسراپ قىلىپ ، توقۇنۇشلار ئۆزۈلمەي ، ئەڭ ئاخىرىدا قىلغان ئەمگەكنىڭ ھەممىسى بىكار بولىدىغان نىكاھتىن ئاجرىشىش مىساللىرىدىن ئىبارەت . ھەممە ئالامەتلەر شۇنى بىلدۈردىكى ، جۇڭگو بىلەن ئامېرىكىدىن ئىبارەت بىر–بىرىگە ھەم ھەسەت قىلىدىغان ھەم ئۆز ئارا ئېھتىياجلىق بولىدىغان ھەمراھلار ھازىر دەل مۇشۇنداق نىكاھتىن ئاجرىشىش كەچۈرمىشىنى بېشىدىن ئۆتكۈزمەكتە .
2008-يىلى پۈتۈن يەر شارى خاراكتېرلىك ئىقتىسادىي كىرىزىستىن كېيىن ، «جۇڭگو–ئامېرىكا ئورتاق گەۋدىسى» ئۇزاققا سوزۇلغان ، ئازاپلىق بولغان تىركىشىش پاتقىقىغا پېتىپ قالدى . جۇڭگو ئامېرىكا ئورتاق گەۋدىسى مەزگىلىدە ، ئىككى دۆلەت بىر ياقىدىن باش چىقاردى ، شۇنىڭ بىلەن پۈتۈن يەر شارى ئەڭ ئۇزاققا سوزۇلغان ئىقتىسادىي ئېشىش مەزگىلى ۋە ئەڭ گۈللەنگەن مەزگىلنى باشتىن كەچۈردى . تارىخشۇناس نېل فورگوسون ئوتتۇرىغا قويغان بۇ خىل مۇكەممەل ئورتاق مەۋجۇد بولۇش ئاساسى بولسا، جۇڭگونىڭ ئامانەت سوممىسى دۆلەت ئىچى ئىشلەپچىقىرىش ئومۇمىي قىممىتىنىڭ يېرىمىنى ئىگىلەيدۇ ، بىراق ئامېرىكا بولسا قەرز ئالغان پۇل بىلەن ئالدىنئالا ئىستېمال قىلىدۇ . 2008-يىلى 9-ئايدا لېھمان ئاكا–ئۇكىلار شىركىتى ۋەيران بولۇپ، ئىككى دۆلەتنىڭ رومانتىك تارىخى ئاياقلاشتى . ھازىر جۇڭگو بىلەن ئامېرىكىنىڭ ئاجرىشىشى بەلكىم پۈتۈن يەر شارىغا ئاۋارىچىلىق ئېلىپ كېلىشى مۇمكىن .
خۇددى «نىكاھتىن ئاجرىشىش» نىڭ بىشارەتلىرىگە ئوخشاش ، ئىككى دۆلەت جەنۇبىي جۇڭگو دېڭىزى ، سودا ۋە كىشىلىك ھوقۇق مەسىلىسىدە بىر–بىرىنى ئەيىپلىشىپ ، ۋاشنگتون بىلەن بېيجىڭنىڭ سىياسىي كەيپىياتىنى تېخىمۇ يامانلاشتۇرۋەتتى .
جىددىي كەيپىيات تېخىمۇ كەسكىنلەشتى ، چۇنكى ۋاشىنگتوننىڭ خارابلىشىشى ۋە بېيجىڭنىڭ باش كۆتۈرۈشى تېخىمۇ ئەمەلىي ، ئوچۇق بولغان ئەمەلىيەتكە ئايلاندى . جۇڭگو قاتتىق قوللۇقلار تەرەپدارى يەن شۆتۇڭنىڭ دېيىشىچە ، دۇنيا تەرتىپى ئامېرىكىنى مەركەز قىلغان يەككە قۇتۇپلۇق سىستېمىدىن جۇڭگو يەنە بىر قۇتۇپنى تەشكىل قىلىشتەك ئىككى قۇتۇپلۇق سىستېمىغا ئۆزگەردى . بىراق ھەربىي توقۇنۇش بۇ مەسىلىدىكى بىردىنبىر توقۇنۇش ئەمەس . ئىككى چوڭ دۆلەت ئارىسىدا مەيلى ئۇزۇن مۇددەتلىك رىقابەت ياكى ئورتاق باشقۇرۇشتا بولسۇن ھامان دۇنياغا قارىتا بۇزغۇنچىلىق خاراكتېرى بولىدۇ .
رىقابەت ئاللىبۇرۇن باشلىنىپ بولغان ئىدى . جۇڭگودىن خاتىرجەم بولالمايدىغان قوشنا دۆلەتلەر ۋاشىنگتوننىڭ قايتىدىن بۇ رايونغا دىققەت نەزەرىنى قارىتىشىنى قارشى ئېلىشتى . يىغىپ ئېيتقاندا ، ئامېرىكا بىلەن ئىتتىپاقداشلىق ھاسىل قىلغان ئاسىيادىكى دېموكراتىك دۆلەتلەر جۇڭگودىن كۈچلۈك بولغان ئىقتىسادىي ۋە ھەربىي ئەمەلىي كۈچكە ئىگە (گەرچە ئىقتىسادىي جەھەتتە پۈتۈنلەي بېيجىڭغا تايانسىمۇ ) .
پىروفېسسور يەن شۆتۇڭنىڭ قارىشىچە ، جۇڭگو ئىتتىپاقداشلىق ئورناتماسلىق ئىستراتېگىيەسىگە قايتىدىن قاراپ چىقىپ ، رۇسسىيە بىلەن بولغان رەسمىي ئىتتىپاقداشلىقنى ھاسىل قىلىشى ، شۇنداقلا ئاسىيادىكى باشقا دۆلەتلەرنى بىخەتەرلىك كاپالىتى بىلەن تەمىنلەپ ، ئوبامانىڭ ئاسىيا قىتئەسىگە قايتىش ئىستراتېگىيەلىك سىياسىتىگە تاقابىل تۇرۇشى كېرەك . ئادرۋ سىمور بولسا ئۆزگىچە قاراشقا ئىگە بولغان جۇڭگو كۆزەتكۈچىسى . ئۇ ئاگاھلاندۇرۇپ مۇنداق دېدى : سوغۇق مۇناسىۋەتلەر ئۇرۇشىنىڭ پاسسىپلىقى بەلكىم يەنە ئەسلىگە كېلىشى مۇمكىن . پۈتۈن يەر شارى خاراكتېرلىك مەسىلىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ، رايون توقۇنۇشىنى خەلقئارالىق ئاپپاراتلارنىڭ تىرىشچانلىقى ئۈستىگە قۇرۇش بەلكىم ئىككى قۇتۇپنى تەڭشەشتىكى قورالغا ئايلىنىشى مۇمكىن.
جۇڭگو–ئامېرىكا ئورتاق گەۋدىسىنىڭ پارچىلىنىشىغا ئەگىشىپ ، جۇڭگو–ئامېرىكا مۇناسىۋىتىنىڭ ھەر قانداق بىر شەكلى قايتا جەلپ قىلىش كۈچى شەكىللەندۈرەلمەيدۇ . ئۇرۇش بولسا ئاپەت خاراكتېرلىك بولىدۇ ، ئىستراتېگىيەلىك رىقابەت پۈتۈن يەر شارىنى باشقۇرۇشنى پالەچ ھالەتكە كەلتۈرۈپ ، G2 ئەندىزىسى ئىككى دۆلەتنىڭ ئۆز ئارا تەرەققىياتقا توسقۇنلۇق قىلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن . بۇ خىل ئوتوپىيەگە قارشى بولغان كەلگۈسىدىكى بىردىنبىر ئۇسۇل بولسا يەنە بىر خىل تېخىمۇ كۆپ رايونلار ئىتتىپاقلاشقان كۆپ تەرەپلىك تەرتىپنى تەشەببۇس قىلىپ ، جۇڭگو بىلەن ئامېرىكىنى قايتىدىن نورمال مۇناسىۋەتكە ئىگە قىلىشتىن ئىبارەت .
مەيلى جۇڭگو ياكى ئامېرىكا بولسۇن ، ئۇلار ئۆزلىرى دۆلەت ئىچىدىكى قىيىنچىلىقنى ھەل قىلمىسا ياكى دىپلوماتىيە سىياسىي ئەمەلىي كۈچىنى يۇقىرى كۆتۈرمىسە ، ياۋروپا ئىتتىپاقى بىلەن ياپونىيە قاتارلىق باشقا چوڭ دۆلەتلەر يەنە بۇرۇنقىدەك ئەستايىدىل مۇئامىلىگە ئۇچرىمايدۇ ، بىراق تاكى ھازىرغا قەدەر ھېچقانداق ئالامەت ئۇلارنىڭ بۇنداق قىلىۋاتقانلىقىدىن دېرەك بەرمەيدۇ. پائال ھەرىكەت قوللانمىسا ، ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ بىر جۈپ نىكاھتىن ئاجرىشىشقا تەييارلانغان ھەمراھنىڭ ئوتتۇرىسىدا پارتىلىغان قورقۇنچلىق ۋەسىيلىك ھوقۇقىنى تالىشىش ئۇرۇشى ئىچىدە قېلىپ قالغانلىقىنى سېزىدۇ .
(ياۋروپا قىتئەسى سىرتقى مۇناسىۋەت كومىتېتىنىڭ ئىجرا قىلغۇچى مۇدىرى مارك لىئوناردو)
تەرجىمە قىلغۇچى: ئالىمجان نەسىردىن
يوللىغان ۋاقتى 2012-9-20 11:02:10
