ئەخەت تۇردىنىڭ « ھايات شۇنداق » رومانىدىن ئېلىنغان جۈملىلەر
مەن يېقىندا يازغۇچىمىز ئەخەت تۇردىنىڭ « ھايات شۇنداق » ناملىق ئەسىرىنى ئوقۇپ تۈگەتكەن ئىدىم . شۇڭا بۇ روماندىكى
شەخسەن ئۆزۈم ياقتۇرغان سۆز-جۈملىلەرنى ۋە شېئىرلارنى تەۋپىقداشلار ھوزۇرىغا سۇندۇم . قېنى ئەمىسە باشلامدۇق؟
ھايات شۇنداق . ئۇنىڭدا ياشاۋاتقان ھەرقانداق ئادەم —— مەيلى ئۇ شاھ ۋە گاداي بولسۇن ،
مەيلى ئۇ ئوڭ ياكى ساراڭ بولسۇن ، مەيلى ئەر ياكى ئايال بولسۇن ، —— ئۆزىگە خاس نام ۋە ئىز قالدۇرىدۇ .
ھاياتتا ئۆتمۈش بىلەن ھازىر ،گۈزەللىك بىلەن رەزىللىك ، يورۇقلۇق بىلەن قاراڭغۇلۇق ، بايلىق بىلەن گادايلىق ، پاكلىق بىلەن چىرىكلىق ، سەمىمىيلىك بىلەن ساختىلىق ،
مۇھاببەت بىلەن نەپرەت بىر -بىرىگە كەسكىن سېلىشتۇرۇلغان ھالدا مەۋجۇت بولىدۇ . مانا شۇلارنىڭ يېغىندىسى ھاياتنىڭ ھەقىقىتى دەپ ئاتىلىدۇ .
——— «ھايات شۇنداق »
كۈندۈزنىڭ پېشىگە ئىسىلغان كېچە ،
كۈنگەي ھەم تەسكەيلىك ، ئوڭ-تەتۈر ئالەم !
تۇغۇلغان شۇ كۈندىن تاكى ئۆلگۈچە ،
مىڭ ئۆلۈپ -تىرىلەر ھايات ۋە ئادەم .
شادلىققا مىنگەشكەن ھەسرەتلەر ھامان ،
بەختكە ھەمراھدۇر ھەر مۈشكۈل قەدەم !
——— « ھايات شۇنداق »
ئادەم بالىسى تۇغۇلىدۇ ، ئۆلىدۇ . ئەمما ئۇنىڭ سۆز-ھەرىكىتى قالىدۇ . ئۆزى ئالەمدىن ئۆتسىمۇ ، ئىنساننىڭ نامى مەڭگۈ كىشىلەر ئارىسىدا ياشايدۇ .
نامىڭنىڭ ئۇلۇغ ياكى ئابدۇيلۇق ؛ نەپرەتلىك ياكى بەتبەخت بولۇشىنى ئۆزۈڭ بەلگىلەيسەن !
——— « ھايات شۇنداق 6-بەتتىن »
شېئىر دېگەن شېئىر ! ئۇ سېنىڭ روھىي دۇنيايىڭنىڭ بۇلىقى ! شېئىر —— قىز ئەمەس ، بەلكى قىز تۇيغۇسىنىڭ بۇلاقتىكى شولىسى !
شېئىر —— تىنىچ كۆل ئەمەس ، بەلكى ئۆركەش ياساپ ئېقىۋاتقان شوخ ئېقىن ! شېئىر —— مۇزىكىسىز ، ئاجايىپ بىر سىمفونىيە !
شېئىر —— قۇشلارنىڭ سايرىشىمۇ ئەمەس ، قوزا-ئوغلانىڭ سەكرىشىمۇ ئەمەس ، بەلكى ئېگىز -قىيا تاغلارنىڭ ھۆركىرىشى ،
دېڭىزلارنىڭ نەرە تارتىشى ، يەر-زېمىننىڭ چايقىلىشى !
——— « ھايات شۇنداق 16-بەتتىن »
ۋىجدان ئەخلاقىي ئاڭ . ۋىجدان دېگەن ئەخلاقنىڭ قاراۋۇلى . ئۇ ئادەمنىڭ ۋۇجۇدىدا يېتىشتۈرۈدىغان ئىجتىمائىي ئەخلاقىي ھېسسىيات ،
ئۇ ئادەمنىڭ قەلبىدە تۇرىدىغان سادىق قاراۋۇل . ئۇ ھەممىشە سەمىمىيلىك بىلەن پوستا تۇرىدۇ . بىزنى نورمال ئەخلاقىي پرىنسىپلاردىن چەتنىگەندە ،
چەكلەپ تۇرىدۇ !... لېكىن ئۇمۇ شەخسىي مەنپەئەتنىڭ توپا- تۇمانلىرى بىلەن كۆمۈلۈپ قالىدۇ . بۇمۇ خۇددى جەڭدىكى كۈچ سېلىشتۇرمىسىغا ئوخشايدۇ .
——— « ھايات شۇنداق 26-بەتتىن »
دۇنيادا ئۆزىنى بىلگەندىنمۇ ئۇلۇغ ئىش بارمۇ ؟ ئۆزىنى بىلمەسلىك ، باشقىلارنىمۇ بىلمەسلىك —— تۇرمۇشتىكى ئەڭ چوڭ بەختسىزلىك !
——— «ھايات شۇنداق 27-بەتتىن »
ئىككى يېرىم مىنوت ئۆمۈر كۆرەر ئىنسان : بىر مىنوت كۈلكە بىلەن ، بىر مىنوت ھەسرەت بىلەن ، يېرىم مىنوت كېتەر سۆيگۈ بىلەن .
———« ھايات شۇنداق 31-بەتتىن »
ۋاقىت —— ئۆزىنى سەمىمىي ،قىزغىن سۆيگەن كىشىلەرنىڭ ئۈمىدىنى ھەرگىز يەردە قويمايدۇ .
دەل ئاشۇ ۋاقىت ——ئۆمرىنىڭ كۆپ قىسمىنى شاگىرتلىق ، نىمكارلىق ، ھامماللىق ، قاراۋۇللۇق بىلەن ئۆتكۈزگەن گوركىينى ئاخىر
سوۋېت ئىتتىپاقىنىڭ مەشھۇر يازغۇچىسى قىلىپ يېتىشتۈرگەن .....
——— « ھايات شۇنداق 32-بەتتىن »
بىر دانىشمەن ھىندى مۇنداق دېگەن : « دۇنيادا ئالتە نەرسىنىڭ قەدىر - قىممىتى بولمايدۇ : بۇلۇتنىڭ سايىسى ، ئەخمەقنىڭ دوستلۇقى ،
ۋاپاسىزنىڭ مۇھەببىتى ، ئۆتۈپ كەتكەن بايلىق ، مۇستەبىت ھاكىم ، ساختا شان - شۆھرەت ! »
——— « ھايات شۇنداق 39-بەتتىن »
گېنرىخ گېينى مۇنداق دېگەن : « مەن ئازغىنە چىنلىق ، ياخشىلىق ، گۈزەللىك بىلەن بەخىتلىك ئائىلە قۇرۇشنى خالايمەنكى ، بىر پاتمان ئۆي جازىللىرى
بىلەن مەززىسىز ئائىلە قۇرۇشنى خالىمايمەن ! » دېگەندەك بەختلىك ياشاش ئۈچۈن ئادەمدە ئالدى بىلەن ياشاش جاسارىتى بولۇشى كېرەك .
بۇنداق جاسارەت ۈولماي تۇرۇپ ، بەختلىك ياشايمەن ، دېيىش قۇرۇق خىيال بولۇپ قالىدۇ .
——— «ھايات شۇنداق 39-بەتتىن »
لەتىپە :
بىر كۈنى ، بىر ئادەم ئۆستەڭ ياقىلاپ كېتىۋېتىپ ، بىر شەيتاننىڭ پۇتىنى سۇغا چىلاپ ئويناپ ئولتۇرغانلىقىنى كۆرۈپتۇ - دە ،ھەيران بولۇپ ، ئۇنىڭدىن سوراپتۇ :
—— ھەي ، مەلئۇن ، سەن تىنىم تاپماي پىتنە- پاسات تېرىپ ، كىشىلەرنى يولدىن ئازدۇرۇپ ، پاراكەندىچىلىك سالاتتىڭ ، لېكىن يېقىندىن بېرى نېمە ئۈچۈن
ئۆز كەسپىڭنى قىلماي ، بىكار تەلەت بولۇپ قالدىڭ ؟
شەيتان ناھايىتى مەمنۇنىيەت بىلەن مۇنداق جاۋاپ بېرىپتۇ :
——يېقىندىن بېرى ، ئادەمزات ئىچىدىن مېنىڭ كەسپىمنى قىلىدىغانلار چىقىپ قالدى . شۇڭا ، مەن خاتىرجەم دەم ئېلىۋاتىمەن ! ... »
——— « ھايات شۇنداق 44-بەتتىن »
تۇرمۇشتا ھامان ئاشۇنداق ئىت خۇيلۇق ئادەملەر بولىدۇ . ئۇلار خۇددى سېسىق قىغ ئاستىدىن ئۈنۈپ چىققان كۆك ئوتقا ئوخشاش ،
ئەتراپقا ئۆزىنىڭ بەتبۇي پۇراقلىرىنى چېچىپ تۇرىدۇ . ئۇلار ئوچۇق ئاسماندا چاقماق چاقتۇرۇشقا ئامراق ، ھۆل كېسەكتىن ئوت چىقىرىشقا ئۇستا .
ئۇلار مانا شۇنىڭ بىلەن ئۆزلىرىگە تەسەللىي تاپىدۇ ، قىتىغۇر كۆڭۈللىرىنى ئاۋۇتىدۇ ! ....بۇ خۇددى يىلان ئۆزىنىڭ ئەگرىلىكىنى كۆرمەي ،
تۆگىنىڭ بوينىنى ئەگرى دېگەندەكلا بىر ئىش ! ...
——— « ھايات شۇنداق 54~53 بەتتىن »
ئەمەل ئورۇندۇقى سىز ئويلىغاندەك ئۇنچە ۋاپادار ئەمەس . بۈگۈن سىزنىڭ ئاستىڭىزدا بولسا ، ئەتە باشقىنىڭ تېگىدە بولىدۇ !
ئىشقىلىپ ، ئۇ —— بىر ئادەمگە تالىق ئەمەس ، ئايلىنىپ يۈرىدىغان نەرسە ! پەقەت بىلىملا خۇددى سىزنىڭ يەتتە ئەزايىڭىزدەك ئۆزىڭىزگە تالىق ،
سىز بىلەن مەڭگۈ بىللە يۈرىدۇ ! ئۇنى بىرى تارتىۋالايمايدۇ ، ئوغرىمۇ ئوغرىيالمايدۇ !
——— « ھايات شۇنداق 64-بەتتىن »
پىسخولوگىيە كىشىلىك تۇرمۇشتىن ئايرىيالمدۇ . قەيەردە ئىشسان بولىدىكەن شۇ يەردە پىسخىلوگىيە بار ، جەمئىيەتتىكى ئادەملەر خىلمۇخىل بولىدۇ ،
ئۇلارنىڭ پىسخىك پائالىيىتىمۇ غەلىتە - غەلىتە ، مۇرەككەپ بولىدۇ . ئادەمنىڭ نىيىتى ئوخشىمايدۇ ، سىياقىمۇ ئوخشىمايدۇ .....
ئادەمنىڭ ئىچكى پائالىيىتى خۇددى ئامېرىكا يازغۇچىسى مارك تىۋىن : « ھەر بىر ئادەم گويا بىر ئاي ، ئۇنىڭ يورۇق تەرىپى بار ،
كىشىگە زادى كۆرسەتمەيدىغان قاراڭغۇ تەرىپىمۇ بار » دېگەندەك سىرلىق تۈس ئالغان بولىدۇ ....
——— « ھايات شۇنداق 84-بەتتىن »
مېنىڭچە ، بىر ئادەمنىڭ غايىسى پەقەت تارىخىي تەرەققىيات يۆلىنىشىگە ئۇيغۇن بولغاندىلا ، ئۇ ئىلمىيلىققا ئىگە بولالايدۇ ، رېئاللىققا ئايلىنىدۇ .
سىز بىر ئىجتىمائىي جەمئىيەتتە ياشاۋاتىسىز . ئۆزىڭىزنى ھەرقانچە ئەركىن ، يۈگەنسىز تۇتىمەن ، دېگىنىڭىز بىلەنمۇ ئەمەلىيەتتە ئۇنداق بولايمايسىز .
چۈنكى ، ئادەمنى ھەمىشە رەڭگارەڭ ئارغامچا ، كۆزگە كۆرۈنمەس زەنجىر-كىشەنلەر چۈشەپ تۇرىدۇ . نېمىشقا دەمسىز ؟ چۈنكى ، ئادەم مۇرەككەپ
ئىجتىمائىي تۇرمۇش ئىچىدە ، ھەرخىل شەيئىلەرنىڭ سىرلىق مۇناسىۋەتلىرى ئارىسىدا ياشايدۇ . ھايات تولى ئاچال ۋە ئۆتكەللەر بىلەن تولغان بولىدۇ .
ئۇنىڭدىن باشقا ، سىزنى ھەمىشە ئەخلاق مىزانلىرى ، جامئەت پىكىرىنىڭ غايىبانە تورلىرى قورشاپ تۇرىدۇ ! ....
——— « ھايات شۇنداق 96-بەتتىن »
قەدەمدە ئۆتكەن بىر يازغۇچى : « مۇھەببەت —— يوق ۋە ئەمەلگە ئاشمايدىغان نەرسىنى خالاشتۇر » دېگەنىكەن .
——— « ھايات شۇنداق 97-بەتتىن »
گىيوگونىڭ مۇنداق بىر مەشھۇر سۆزى بار : « ھايات —— گۈل ، مۇھەببەت ئۇنىڭ شىرنىسى »
——— « ھايات شۇنداق 103-بەتتىن »
دۇنيادا ئاجايىپ ئىشلار بولۇپ تۇرىدۇ . بەزى ئىشلاردىن ئانچە خاوا بولۇپ كەتكۈلۈك ئەمەس ! شۇنداق ئادەملەر باركى ،
پەن ۋە ئىجادىيەت ساھەسىدە ئۆزلىرىدىن ئۈزۈپ كەتكەن ، ئورۇن ۋە ھۆرمەتتە ئۆزلىرىدىن ئۈستۈنرەك بولغان كىشىلەرنى ناپاك ۋە سۇيقەستچى دەپ ھېسابلايدۇ ،
مەنسەپپەرەس ۋە ئالدامچى ، دەپ ئويلىشىدۇ . بۇنىڭلىق بىلەن ئۇلار ئۈزۈپ كېتىۋاتقانلارنىڭ يولىنى توسۇپ قالالمىسىمۇ ، خۇددى پىستە كۈچۈكلەردەك يىراقتا تۇرۇپ ،
ئانچە - مۇنچە قاۋاپ قويىدۇ . بۇ قاۋاشمۇ ئەمەلىيەتتە ، ئۇلانىڭ ئۆزىگە بەرگەن تەسەللىسى ، خالاس !
بۇ خۇددى ئىتنى قاۋىدى ، دەپ ئۆلتۈرۋەتكىلى بولمايدىغانغا ئوخشاشلا بىر ئىش ! ...
——— « ھايات شۇنداق 140- بەتتىن »
مايمۇندىن ئۆزگىرىپ ئادەم بولغۇچە ،
بەش مىليون يىل كېرەك ( بۇ بىر ھەقىقەت ) .
ۋە لېكىن ، ئادەمدىن مايمۇن بولماققا ،
بىر شېشە ھاراق بەس ، ئۇنۇتما پەقەت !
——— « ھايات شۇنداق 155-بەتتىن »
ئاياللارنىڭ ئۆزىنى تەقدىم قىلىش ھېسابىغا قانداقتۇر بىر نەرسىلەرگە ئېرىشمەكچى بولغان ۋاقتى —— دەل ئۇنىڭ ئەڭ رەزىللىككە يۈزلەنگەن ۋاقتى بولىدۇ .
بۇنداق ئاياللاردا مۇھەببەت ، نازاكەت ، ھايا ۋە پاكلىق بولمايدۇ . مەنپەئەت ئۇنىڭ بىردىنبىر « مۇھاببەت » ئۆلچىمى بولۇپ قالىدۇ .
——— « ھايات شۇنداق 208-بەتتىن »
ھەي ياش بەندىلىرىم ، ئېسىڭلاردا بولسۇنكى ، ئوڭاي قولغا كەلگەن نەرسىنىڭ ئېتىبارى بولمىغاندەك ،
يەڭگىللىك بىلەن بەخش قىلىۋەتكەن مۇھەببەتنىڭمۇ قەدىر - قىممىتى بولمايدۇ !....
——— « ھاايات شۇنداق 216-بەتتىن »
كىشىنىڭ ساڭا يېلىنىدىغان ۋاقتى ——— سەندىن ئاجىز چېغى ،
سېنى تەلمۈرتىدىغان ۋاقتا ——— سەندىن كۈچلۈك چېغى .
——— «ھايات شۇنداق 230-بەتتىن »
توۋا ،ھەسەتخورلۇقمۇ بىر خىل كېسەلدەك ، ئادەم ۋۇجۇدىدا پات- پات قوزغىلىپ تۇرسا كېرەك ! بۇنداق كېسەلگە مۇپتىلا بولغان ئادەم ئۆزىدىن
سەل - پەل ئۈستۈنرەك تۇرىدىغان ھەرقانداق ئادەمگە ئۆچلۈك قىلىدىغان ئوخشايدۇ . بويى بىت يۈز ئاتمىش تۆت سانتىمېتىر كېلىدىغان ناپولېئونمۇ
ئۆزىدىن ئېگىز بىر مارشالغا خېلى ئاچچىق بىلەن : « گەرچە سەن مەندىن بىر غېرىچ ئېگىز بولساڭمۇ ، ئەمما زۆزۈر تېپىلسا ، مەن بۇ پەرىقنىمۇ يوقىتالايمەن ! »
دەپتىكەن . شۇنىڭغا قارىغاندا ، ھەسەتخور كىشىلەر ئومۇمەن ئىچى يامان كەلسە كېرەك . پىسخولوگىيە نۇقتىسىدىن قارىغاندا ، ئىچى يامان ئادەمنىڭ كۆزى كىچىك بولىدۇ ،
دۇنيا شۇنچە كەڭ بولسىمۇ ،ئۇلار كەڭلىك ھېس قىلمايدۇ . ئۇلارنىڭ كۆزىگە بۇ دۇنيادا ئۆزىدىن باشقا ئادەم كۆرۈنمەيدۇ ، پۈتۈن شان - شەرەپ ،
پۈتۈن سەلتەنەت ، پۈتۈن نام - ئاتاقنىڭ ئۆزىگە —— پەقەت بىركا ئۆز نامىغا مەنسۇپ بولىشىنى ئويلايدۇ ۋە شۇ يولدا جان تىكىپ كۈرەش قىلىدۇ ! ....
——— « ھايات شۇنداق 240-بەتتىن »
ۋاقىت مۇناسىۋىتى بىلەن ھازىر مۇشۇ يەرگىچە يېزىپ تۇراي ، داۋامىنى پات ئارىدا يازىمەن ! | 
شۆھرەت
تۆھپە
تىللا
قىزغىنلىق
ۋاقتى: 2015-7-23 23:30:24
