| چۇلۇقايدىكى سۇ تۅگمەنلەر ھەققىدە : ( يازعۇچى :ئابدۇرىھىم تۇردى ، كۉچۅرگۉچى : ئابدىعۇپۇر ئەبەيدۇللام .) 2015 - 6 - 21- كۅنى . ئىلى عۇلجا ناھىيەسى چۇلۇقايدىكى سۇ تۅگمەن ، سۇ كۅچى ئارقىلىق ھەركەتلىنىدىعان بۇلۇپ : - بۇعداي ، قوناق ، ئارپا قاتارلىق دانلىق زىرائەتلەرنى ئۇن قىلىپ تارتىش قۇرۇلمىسى بولۇپ ، قۇرۇلما جەھەتتىن چۉشۅرگە ، نو ،چاقپەلەك ، سۅگەن ،تاش، پاقىلىق ،يەمچۉك ،چىقىلدۇرۇق ، قۇلاق ،ئەلگەك ،حامپا قاتارلىقلاردىن تەركىپ تاپىدۇ . رايۇنىمىزدا سۇ تۉگۅرمەننىڭ ئىشلىتىش تارىحى ئۇزۇن .ئۇلۇع ئالىم ماحمۇد كاشىعەرىنىڭ ‹‹ تۉركى تىللار دىۋانى››-دا سۇ تۉگۅمىنىگەئائىت بىر قىسىم سۉز - ئاتالعۇلار بولۇپ،شۇ سۉز-ئاتالعۇلار - ئاتا بۇۋىلارنىڭ بۇندىن 1000 يىللار بۇرۇن سۇ تۉگىمەندىن پاا يدىلانعانلىقىنىچۅشەندۅرىدۅ ؛ لىكىن 1970- يىللارنىڭ ئاحىرىدىن باشلاپ، سەلەركىنى يقىلعۇ قىلعان ماتۇرلۇق دىۋگاتىللارنىڭ ياردىمىدە ھەركەتلىنىدىعان تۇك تۉگىمەنلەرنىڭ بارلىققا كىلىشى نەتىجىسىدە سۇ تۉگىمەن بارا - بارا بىز بىلەن حوشلاشتى .شۇنداقتىمۇ سۇ تۉگىمەن كىشىلەرنىڭ يادىدىن چىققىنى يۇق . شۇڭلاشقىمۇ ساي سۉيىنى ئاساس قىلىپ ، ئىلگىرى ئوننەچچە سۇ تۉگىمەن ماڭدۇرۇلعان . شۇڭا چۇلۇقاي يىزىسىدىكى ‹‹ تۉگمەن بىشى ›› دىگەن يەرنامىمۇ شۇنىڭدىن قالعان . چۇلۇقاي يىزىسىدا ياشاپ ئۉتكەن يىزا شائىرى :-ئارۇپ قاسىم 1930- يىللاردا يازعان ‹‹ چۇلۇقاي ›› ناملىق شىئىرىدا :- ‹‹ بۇ ، چۇلۇقاي عولىنىڭ ئاعزى شاماللىق ياحشى جاي ، چوڭ مەھەللە ، يەتتە مەسچىت حەلقى ئوبدان ياحشى باي . ئۉستى بىنەم ، ئاستى ئۉلكە ، مىۋىلىك باع ئورتىدا ، كۉنچىكىشتىن سۇ ئاقادۇر ، قىردا تۉگىمەن ، ئاستى ساي .›› چۇلۇقاي ساي سۉيىدە ئىلگىرى - ئاحىرى بولۇپ 12 سۇ تۉگىمەن ماڭدۇرۇلعان . بۇلارنى مەن قىسقارتىپ تۉۋەندە ئىسمىنىلا ئاتاپ بىرىمەن ( ئەسلى نۇسقىسىنى ‹‹ عۇلجا ناھيىسى تارىحى ماتىرياللىرى -- 4 - قىسىمى ›› -دىن كۉرگەيسىلەر ؟؟ 1- ئەسپەر باينىڭ تۉگمىنى -- ( 1930-يىللاردا ، كىيىن ھۉسەن دىگەن كىشى ماڭدۇرۇپ ، 1970-يىللارعىچە ماڭدۇرۇلعان ) . 2 - مەحسۇم ‹‹ سوت ›› نىڭ تۉگمىنى :- ( ئىجارە كىمەيتىش ، ، يەر ئىسلاھاتى مەزگىلىدە باع قوشۇلۇپ،كەمبەعەل ئەۋىلقان قازاققا تەحسىم قىلىنىپ ، 1956- يىللىرىعىچە ماڭدۇرۇلعان. 3 -ئەھەت باقىنىڭ تۉگمىنى :- ( دادىسى نورۇز باقى ياساتقان 1975 -يىلىعىچە ماڭدۇرۇلعان). 4 - مۉمىن ئاحۇننىڭ تۉگمىنى :- ( 1930 -يىلىدىن 1958 - قۇرۋانجان نامى بىلەن مىڭىپ كامۇنىدا ۋەيرانە بولعان ) 5 -مەحپىرنىڭ تۉەمىنى - ( ھاكىمبەگ عوجۇنىڭ چوڭ پاشا عوجا مەحپىر دىگەن كىشىگە ياسىتىپ ، كىيىن ئوعلى ساليدىندىن كوللۇكتىپقا قالعان ). 6 - نۇراحۇن باينىڭ تۉگمىنى :-(1930 -يىلىدا ياسىلىپ، ئوعلى مۇتەھىرگە قىلىپ ، كىيىن كاللىكتىپ ئالعان ). 7 - رەحىمنىڭ تۉگمىنى : - بۇ ، تۉگمەن ئازادلىقتىن بۇرۇن ياسىلىپ ، 1990 يىللىرىعىچە مىڭىپ، ھازىرعىچىە ئورنى بار 8 - نىزەر شاڭيۇنىڭ تۉگمىنى :- (ئىجارە كەمەيتىش ، يەر ئىسلاھاتى مەزگىللىرىدە مۇسادىرە قىلىنىپ ،يىڭى مەلىگە بىرىلگەن .) 9 - ئىمەرنىڭ تۉگىمىنى :- ( ئۉزى ياساپ، 1980 -يىلىعىچە ماڭعان ) 10 - عوپۇرنىڭ تۉگمىنى :- ( ئازاتلىقتىن بۇرۇن ياسىلىپ، 1959 - يىلى ئۉمەر ياعاچچى قايتىدىن ئۉزگەتىپ ياسىعان ). 11 - كامال موللىنىڭ تۉگمىنى :- ( 1940 -يىللىرى ياسىتىپ ، 1976 -يىلىعىچە ئىشلەتكەن ). 12 - قادىراحۇننىڭ تۉگمىنى : - ( ئازاتلىقتىن بۇرۇن ياساپ، ئوعلى قاھار نامى بىلەن 1956 - يىلىعىچە ماڭعان ) . عۇلجا ناھىيسى تارىح ماتىرياللىرى - دىن كۉچىرىلدى ...
|
|